Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thanh niên

25. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thanh niên

Luật thanh niên được Quốc hội thông qua ngày 29 tháng 11 năm 2005 và có hiệu lực từ ngày 01 tháng 7 năm 2006. Chính phủ đã ban hành Nghị định số 120/2007/NĐ-CP ngày 23 tháng 7 năm 2007 hướng dẫn thi hành một số điều của Luật thanh niên.

Sau 5 năm thi hành luật cho thấy việc ban hành Luật thanh niên là cần thiết và cấp bách, đã điều chỉnh các quan hệ xã hội có liên quan đến thanh niên, tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho việc ban hành các chính sách, cơ chế bảo đảm việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ của thanh niên, phát huy vai trò xung kích, sáng tạo, tiềm năng to lớn của thanh niên trong phát triển kinh tế - xã hội và mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế với các nước, các tổ chức trên thế giới, góp phần tăng cường giáo dục, bồi dưỡng thanh niên, bảo vệ thanh niên trước tác động của những tiêu cực và tệ nạn xã hội, sự tấn công của các thế lực thù địch, đề cao trách nhiệm của thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc.

Bên cạnh đó 5 năm qua đất nước đã đạt được những thành tựu to lớn về kinh tế- xã hội, góp phần nâng cao đời sống vật chất tinh thần của nhân dân, tạo ra những điều kiện tốt hơn cho việc đào tạo, bồi dưỡng và phát huy vai trò thanh niên. Đã xây dựng được thế hệ thanh niên có trình độ học vấn, trình độ chuyên môn kỹ thuật, khoa học công nghệ cao hơn trước, đời sống vật chất, tinh thần và sức khoẻ được nâng cao, thanh niên có khát vọng vươn lên, không cam chịu đói nghèo, lạc hậu, mong muốn xây dựng đất nước theo mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Ý thức tự lập thân, lập nghiệp, lòng nhân ái, nhân văn, tính tích cực xã hội, tinh thần xung phong tình nguyện thanh niên đang được phát huy và thể hiện trên nhiều lĩnh vực.

Tuy nhiên, đứng trước những cầu ngày càng cao của công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế, trong thanh niên cũng còn bộc lộ những hạn chế đó là:

- Luật thanh niên còn mang tính định hướng, do đặc thù của hoạt động quản lý nhà nước về thanh niên, nên các chính sách ưu đãi riêng đối với thanh niên không được quy định rõ ràng, thanh niên đều chụi tác động cùng khung chính sách như đối tượng khác trong xã hội.

- Trình độ học vấn chuyên môn kỹ thuật tuy có cao hơn trước nhưng còn hạn chế về tư duy sáng tạo, về năng lực vận dụng những điều đã học vào giải quyết những vấn đề đặt ra trong cuộc sống. Nhìn chung thanh niên Việt Nam còn thiếu những kiến thức, kỹ năng cần thiết cho yêu cầu phát triển và hội nhập, như trình độ tin học, ngoại ngữ, giao tiếp, hợp tác, tính chủ động sáng tạo, khả năng tự lập, khả năng thích ứng trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN.

- Thanh niên cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức mới, như sự phân hóa giàu nghèo, những biểu hiện xuống cấp về đạo đức xã hội, tỷ lệ ly hôn tăng, nhất là trong các cặp vợ chồng trẻ; lối sống thực dụng, chạy theo tiền bạc, coi thường giá trị văn hoá dân tộc đang tác động trực tiếp đến nhận thức và hành vi của bộ phận thanh niên.

- Tỷ lệ thanh niên đô thị thất nghiệp, thanh niên khu vực nông thôn thiếu việc làm còn cao; số lao động trẻ qua đào tạo chiếm tỷ lệ thấp. Nhiều thanh niên được đào tạo cơ bản có trình độ, năng lực nhưng chưa được sử dụng hợp lý. Tầm vóc, thể lực của thanh niên tuy có tiến bộ nhưng còn chưa theo kịp các nước trong khu vực.

- Tình trạng vi phạm pháp luật, mắc tệ nạn xã hội trong thanh niên diễn biến phức tạp và có xu hướng gia tăng. Những năm gần đây, số thanh niên lao động nhập cư từ nông thôn về thành phố, về làm việc tại các khu công nghiệp, thanh niên đi học tập, lao động ở nước ngoài tăng nhanh đang tạo nên áp lực lớn đối với công tác quản lý nhà nước và việc đảm bảo các điều kiện để cải thiện đời sống cho người lao động, trong đó có lao động trẻ.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến hạn chế nêu trên đó là trong thực hiện Luật Thanh niên còn một số bất cập: công tác quản lý nhà nước về công tác thanh niên tại các Bộ, cơ quan ngang Bộ theo quy định tại khoản 2 Điều 5 của Luật thanh niên chưa được quy định đầy đủ, cụ thể là: Tại Nghị định quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ, cơ quan ngang Bộ chưa xác định rõ trách nhiệm phối hợp quản lý nhà nước về công tác thanh niên theo ngành, lĩnh vực được Chính phủ phân công. Thông tư hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các cơ quan chuyên môn các cấp cũng chưa có cơ sở pháp lý để quy định rõ chức năng, nhiệm vụ này ở địa phương. Trong khi công tác thanh niên đòi hỏi phải thường xuyên đôn đốc, hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra và giải quyết những khó khăn, vướng mắc đặt ra từ thực tiễn để kịp thời đề xuất với Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ phương án giải quyết phù hợp với tính chất hoạt động của thanh niên và điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Theo quy định tại Điều 6 của Luật thanh niên, Uỷ ban Quốc gia về thanh niên Việt Nam là cơ quan tư vấn của Thủ tướng Chính phủ về công tác thanh niên. Sau khi Luật thanh niên có hiệu lực thi hành, Chính phủ đã phân công cơ quan có chức năng giúp Chính phủ thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về công tác thanh niên là Bộ Nội vụ, như vậy về mặt thẩm quyền và trách nhiệm của các cơ quan này cần phải làm rõ để tránh chồng chéo và thuận tiện trong việc phối hợp công tác giữa Bộ Nội vụ và Uỷ ban này cho phù hơp với vị trí, chức năng là cơ quan tư vấn giúp Thủ tướng Chính phủ trong việc tổ chức phối hợp giải quyết các vấn đề quan trọng liên ngành về thanh niên.

Các quy định của Luật còn quá chung, mang tính động viên, khuyến khích, thiếu cơ chế và chế tài để bảo đảm thực hiện. Do vậy, trên thực tế rất khó hướng dẫn thi hành và các quy định của Luật không đi vào cuộc sống trong khi đó có rất nhiều vấn đề cần phải được tổ chức thực hiện để bảo đảm cơ chế, chính sách cho thanh niên trong điều kiện đổi mới của đất nước.

Trước yêu cầu của tình hình mới, đặc biệt là để thực thi Chiến lược phát triển thanh niên Việt Nam giai đoạn 2011- 2020 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt thì việc sửa đổi Luật thanh niên là một yêu cầu cấp thiết.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thanh niên quy định về quyền và nghĩa vụ của thanh niên; trách nhiệm của Nhà nước, gia đình và xã hội đối với thanh niên; tổ chức thanh niên.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thanh niên áp dụng đối với cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức kinh tế, đơn vị sự nghiệp, đơn vị vũ trang nhân dân và công dân Việt Nam. Cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam có liên quan đến thanh niên Việt Nam; trong trường hợp điều ước quốc tế mà Cộng hoà XHCN Việt Nam là thành viên có quy định khác thì áp dụng theo quy định của điều ước quốc tế đó.

Những quan điểm, chính sách cơ bản, nội dung chính

Hoàn thiện thể chế pháp luật nhằm xây dựng thế hệ thanh niên Việt Nam phát triển toàn diện, trở thành nguồn nhân lực trẻ có chất lượng cao; trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc, kiên định lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, có lòng yêu nước nồng nàn và tinh thần quốc tế trong sáng, có trí tuệ và tay nghề cao, có đạo đức, lối sống và kỹ năng sống lành mạnh, có sức khỏe thể chất và sức khỏe tâm thần tốt; xung kích, sáng tạo làm chủ khoa học, công nghệ hiện đại, đáp ứng thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế.

Nâng cao nhận thức chính trị, truyền thống yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, lý tưởng và đạo đức cách mạng, ý thức công dân, để hình thành nhân cách cao đẹp của người Việt Nam đáp ứng yêu cầu thời đại mới mãi mãi đi theo con đường mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn.

Bồi dưỡng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng với thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế; đào tạo nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn, nghề nghiệp, khoa học, công nghệ và ngoại ngữ để phát triển năng lực hoạt động cho thanh niên.

Xây dựng cơ chế, chính sách mang tính đột phá trong đào tạo nguồn nhân lực trẻ chất lượng cao đáp ứng quá trình đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước gắn với giải quyết việc làm, tăng thu nhập và an sinh xã hội cho thanh niên.

Xây dựng môi trường xã hội lành mạnh, đặc biệt trên địa bàn xã, phường, thị trấn, cơ quan, công sở, nâng cao sức khỏe, đời sống văn hóa tinh thần, đẩy lùi các tệ nạn xã hội, bệnh tật và tình trạng phạm pháp trong thanh niên.

Nâng cao năng lực, hiệu quả quản lý nhà nước về công tác thanh niên trong thời kỳ mới.

Nội dung chính

Luật thanh niên sửa đổi dự kiến điều chỉnh những nội dung cơ bản sau đây:

Quy định của Luật về quyền và nghĩa vụ của thanh niên trong học tập, lao động; trong bảo vệ tổ quốc, trong hoạt động khoa học công nghệ và bảo vệ môi trường; trong hoạt động văn hoá, nghệ thuật, vui chơi, giải trí; trong bảo vệ sức khoẻ, hoạt động thể dục thể thao; hôn nhân và gia đình; trong quản lý nhà nước và xã hội thì chưa rõ ràng và tách bạch giữa quyền và nghĩa vụ của thanh niên nên rất khó khăn trong việc hướng dẫn triển khai thực hiện Luật sau khi đã được Quốc hội ban hành.

Cụ thể hóa các nội dung của công tác đối ngoại nhà nước về thanh niên của Luật nhằm nâng cao năng lực giao lưu, hợp tác quốc tế của thanh niên giúp thanh niên có cơ hội học tập, lao động tốt hơn trong điều kiện hội nhập quốc tế.

Bổ sung và hoàn thiện nội dung quản lý nhà nước về công tác thanh niên bảo đảm đầy đủ và toàn diện theo thực tế quản lý hiện nay. Cụ thể như sau: Ban hành và tổ chức thực hiện các VBQPPL về thanh niên và công tác thanh niên. Ban hành và tổ chức thực hiện Chiến lược phát triển thanh niên, chương trình phát triển thanh niên; cơ chế, chính sách phát hiện, bồi dưỡng, phát triển nhân tài trong thanh niên; lồng ghép cơ chế, chính sách phát triển thanh niên khi xây dựng quy hoạch, kế hoạch, chương trình mục tiêu của các cấp, các ngành. Ban hành và tổ chức thực hiện chính sách, huy động và sử dụng lực lượng thanh niên xung kích tham gia phát triển kinh tế - xã hội và góp phần bảo đảm an ninh, quốc phòng theo quy định của pháp luật. Thực hiện các chương trình, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực trẻ. Đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác thanh niên. Tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về thanh niên và công tác thanh niên. Thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm trong thực hiên chính sách, pháp luật về thanh niên và công tác thanh niên. Quản lý hoạt động quốc tế về công tác thanh niên. Sơ kết, tổng kết, báo cáo định kỳ và đột xuất về thanh niên và công tác thanh niên.

Phân công rõ trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong việc chủ trì, phối hợp để tổ chức triển khai, thực hiện các quy định của Luật thanh niên trong khi đó, Luật thanh niên năm 2005 chưa xác định rõ chủ thể thực hiện nhiệm vụ này.

Tổ chức bộ máy thực hiện chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước về công tác thanh niên trên cơ sở cụ thể hoá nội dung của Đề án “Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về công tác thanh niên” đã được Bộ Chính trị thông qua (Thông báo số 327-TB/TW ngày 16/4/2010 của Bộ Chính trị).

Quy định cụ thể cơ chế phối hợp giữa cơ quan giúp Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác thanh niên với Ủy ban Quốc gia về thanh niên Việt Nam và các tổ chức Đoàn thanh niên. Trong đó, cần làm rõ mối quan hệ phối hợp của cơ quan quản lý nhà nước về công tác thanh niên với Ủy ban Quốc gia về thanh niên Việt Nam và các tổ chức Đoàn thanh niên.

Thực tế cho thấy, công tác phối hợp giữa Uỷ ban Quốc gia về thanh niên Việt Nam và Trung ương Đoàn thanh niên với các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và UBND các cấp trong việc triển khai thực hiện cơ chế, chính sách của Nhà nước đối với thanh niên và phong trào thanh niên thời gian qua còn bộc lộ nhiều lúng túng và bất cập như: công tác hướng dẫn, kiểm tra, giám sát, tổng kết, đánh giá việc thực hiện các chủ trương của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước còn mang tính hình thức, thiếu thực tế, không rõ thẩm quyền và trách nhiệm của cơ quan chủ trì và cơ quan phối hợp thực hiện, thiếu chế tài xử lý,... nên hiệu quả thấp và chưa đạt được mục tiêu đề ra.

Dự kiến nguồn lực, điều kiện bảo đảm cho việc soạn thảo

- Kinh phí xây dựng và triển khai Luật Thanh niên sửa đổi được đảm bảo bằng ngân sách nhà nước.

- Việc xây dựng Luật Thanh niên sửa đổi sẽ thành lập Ban soạn thảo gồm Bộ Nội vụ chủ trì và có đại diện các bộ, ngành có liên quan.

Bộ Nội vụ là cơ quan giúp Chính phủ chủ trì việc soạn thảo Luật Thanh niên sửa đổi và hướng dẫn triển khai thi hành.