VUÕ thuïY ÑAÊng lan chöÕ taâm trong thö phaùp nhaø xuaát baûn vaên hoùa thoâng tin haø noäI 2003 chöÕ taâm trong thö phaùp taùc giaû: vuõ thuïY ÑAÊng lan thö phaùP

Taïi ñænh cao cuûa söï ngoä, ranh giôùi phaân chia naêng sôû, chuû khaùch ñeàu tieâu dung laëng leõ. Taát caû bình ñaúng nôi caùi goïi laø Taâm. Giaùc ngoä laø nhöõng kinh nghieäm thöïc teá chính töï thaân, giaùc ngoä khoâng phaûi laø lyù thuyeát. K. Rsi Dhammananda ñaõ vieát raèng: “Giaùo lyù Ñöùc Phaät khoâng mang ñeán cho chuùng ta baát cöù hoïc thuyeát naøo. Hoïc thuyeát khoâng giuùp con ngöôøi caûm nhaän ñöôïc taâm linh vieân maõn, traùi laïi, noù chæ laø raøng buoäc taâm trí vaø ngaên chaën söï phaùt trieån cuûa taâm linh. Ñöùc Phaät noùi: “Baäc Thaùnh khoâng tin vaøo nhöõng nhöõng lyù thuyeát, taïi sao laïi buoäc mình vaøo nhöõng ñieàu aáy? Hoï chæ tin vaøo nhöõng gì nghe, thaáy thoâi..

Ñaïi sö Zengetsu ngöôøi Trung Quoác ñôøi Ñöôøng, ñaõ vieát laïi nhöõng ñieàu maø oâng cho laø ñaõ “ngoä” ñöôïc treân böôùc ñöôøng tu ñaïo ñeå khuyeân daïy ñeä töû mình:

“Soáng trong coõi traàn maø khoâng ñeå vöôùng buïi traàn laø ñöôøng ñi cuûa moät ngöôøi hoïc Thieàn chaân thaät.

Khi thaáy haønh vi toát cuûa keû khaùc, con haõy töï khuyeán khích mình noi theo. Khi nghe vieäc laàm loãi cuûa keû khaùc, con haõy töï khuyeân mình chôù ñua tranh.

Duø cho moät mình trong phoøng toái, con haõy laøm nhö con ñang ñoái dieän vôùi moät ngöôøi khaùch quí.

Haõy bieåu loä nhöõng tình caûm cuûa con, nhöng ñöøng ñeå ñi quaù boån taùnh chaân thaät cuûa mình.

Moät ngöôøi coù theå coù veû nhö laø moät ngöôøi ngu maø khoâng phaûi laø ngu. Coù theå ngöôøi ñoù giöõ gìn söï khoân ngoan cuûa mình moät caùch caån thaän.

Nhöõng ñöùc haïnh laø thaønh quaû cuûa söï töï giöõ giôùi luaät vaø ñöøng ñeå chuùng ta rôi khoûi baàu trôøi cuûa chuùng nhö möa hay tuyeát.

Khieâm toán laø neàn taûng cuûa moïi ñöùc haïnh. Haõy ñeå nhöõng ngöôøi chung quanh con khaùm phaù ra con tröôùc khi töï con cho hoï bieát.

Moät taám loøng cao quí khoâng bao giôø töï buoäc mình tieán tôùi tröôùc. Nhöõng lôøi cuûa noù quí nhö chaâu ngoïc, ít khi noù boäc loä vaø coù moät giaù trò lôùn.

Ñoái vôùi moät ngöôøi hoïc Thieàn chaân thaät, moãi ngaøy laø moät ngaøy may maén. Thôøi gian qua ñi nhöõng ngöôøi hoïc khoâng bao giôø luøi laïi phía sau.

Haõy töï traùch con, ñöøng bao giôø traùch keû khaùc.

Haõy soáng vôùi nguyeân nhaân vaø haõy boû laïi nhöõng thaønh quaû cho ñaïi luaät vuõ truï vaän haønh. Haõy vöôït qua moãi ngaøy trong söï chieâm ngöôõng thanh bình”.

Giaù trò nhöõng lôøi khuyeân treân cuûa ñaïi sö Zengetsu khoâng nhöõng chæ ñoái vôùi ngöôøi tu ñaïo, ñoái vôùi ñôøi soáng theá gian coøn quyù baùu hôn nhieàu. Noù thuoäc veà Taâm thöùc. Chuùng ta coù theå so saùnh Taâm thöùc nhö kieàng ba chaân, vöõng vaøng khoâng ñoäng löïc naøo laøm lay chuyeån ñöôïc. Baïn ñoái caûnh nhöng khoâng chöôùng caûnh. Thaønh coâng cuõng nhö thaát baïi, khoâng laøm baïn naûn chí hoaëc vui söôùng. Nhöõng bình an noäi taïi ñoù khoâng phaûi laø söï voâ caûm laïnh nhaït. Noù thöôøng mang ñeán hyû laïc noäi Taâm vaø môû cöûa loøng töø. Chieàu saâu, söùc maïnh, söï thanh thaûn, loøng toát cuûa baïn seõ giuùp nhieàu ngöôøi tænh thöùc.

Maët khaùc, trong moät baøi vieát cuûa giaùo sö Nguyeãn Quang Döông coù ñeà caäp ñeán “Khoâng gian ba chieàu cuûa caùc yù töôûng” ñöôïc trích töø saùch baùo, chuùng ta ñoïc thaáy:

a/ YÙ töôûng cao sieâu: coù taàm cao vaø sieâu thoaùt, vöôït treân caùi taàm thöôøng vaø bình thöôøng, vöôït xa caùi thaáp keùm vaø thieån caän, vöôït qua söï non nôùt vaø aáu tró trong nhaän thöùc...

Ví duï moät yù töôûng: Ngöôøi giaøu khoâng phaûi ngöôøi tieâu thuï nhieàu saûn phaåm, maø chính laø ngöôøi laøm ra nhieàu saûn phaåm.

b/ YÙ töôûng thaâm thuùy: coù chieàu saâu, aån chöùa nhieàu yù töôûng khaùc, vöôït khoûi söï noâng caïn cuûa yù thöùc vaø caém reã vaøo caùc taàng haàm cuûa taâm thöùc, coù nhieàu nghóa boùng beân caïnh nghóa ñen...

Ví duï moät yù töôûng: Cuoäc caùch maïng veà thoâng tin khoâng chæ laø söï ñoåi môùi veà coâng ngheä thoâng tin, maø chuû yeáu vaø tröôùc heát, ñoù laø cuoäc caùch maïng veà caùc quan nieäm, caùc yù töôûng.

c/ YÙ töôûng saùng taïo: coù höôùng ñi ñoäc ñaùo, môùi laï maø hieäu quaû cao hôn. Töø ñoù gôïi ra nhöõng suy nghó vaø caùch laøm vöôït khoûi söï taùi taïo vaø raäp khuoân: naûy sinh taâm lyù khai phaù chöù khoâng chæ khaùm phaù.

Ví duï moät yù töôûng: Taâm lyù saùng taïo cuûa caùc nhaø saùng taïo ñöôïc toång hôïp thaønh “5 khoâng 1”: khoâng nghe moät phía, khoâng nghó moät chieàu, khoâng nhìn moät höôùng, khoâng laøm moät caùch, khoâng noùi moät kieåu.

Giaùo sö vieát theâm: yù töôûng saùng taïo mang tính naêng khai phaù nhieàu hôn khaùm phaù. Chính vì vaäy, noù giuùp ta laøm neân nhieàu caùi môùi (theo dieän roäng) hôn caû yù töôûng cao sieâu vaø yù töôûng thaâm thuùy. Noù khoâng chæ khôi gôïi, coøn toång hôïp nhieàu caùch nghó, caùch nhìn khi tìm toøi moät höôùng ñi ñoäc ñaùo maø hieäu quaû.

Môùi ñoïc qua ñoaïn vieát, ta thaáy ngay, ñoù laø nhöõng trieát lyù soáng ñaày tính ñôøi. Nhöng, neáu nghieäm laïi noù hoaøn toaøn khoâng xa laï vôùi tính ñaïo. Trong caùi phöùc hôïp cuûa voâ minh, chaáp ngaõ, nghieäp chöôùng cuûa chuùng sanh laø thieân hình vaïn traïng. Xaõ hoäi caøng vaên minh (ñöùng veà maët vaät chaát) thì tham, saân, si caøng phaùt khôûi. Ngöôøi ta maûi ñaém chìm trong phuø du giaû taïo, cho neân cuoäc soáng khoâng giaûi quyeát ñöôïc gì, maø chæ laøm chaäm ñi söï ñoái maët vôùi thöïc taïi cuûa vaïn phaùp. Vì theá, söï phoå ñoä seõ khoù khaên hôn nhieàu - chaân lyù thì luoân soi saùng maø con ngöôøi vaãn cöù voâ minh. Raát caàn nhöõng yù töôûng saùng taïo cuûa ngöôøi haønh ñaïo, vì ngoaøi “voâ löôïng phaùp moân tu”ñeå ñoái trò “voâ bieân phieàn naõo” caàn vaïch moät höôùng ñi môùi meû ñeå khaéc phuïc thöïc traïng “hoa thì mau heùo, coû moïc xanh” trong thôøi maït phaùp nhö hieän nay.

Thaät ra, beân caïnh taøi naêng cuûa caùc trieát gia, nhöõng nhaø tö töôûng, nhöõng ngheä só, nhöõng nhaân vaät quan troïng, vaø haáp daãn veà nhieàu phöông dieän khoâng phaûi ai cuõng coù daáu hieäu veà con ngöôøi hoaøn thieän. Moät nhaø khoa hoïc vó ñaïi cuõng coù theå laø moät keû caép, moät nhaø baùc hoïc cuõng coù theå luoân bò ñau khoå daøy voø, moät thö phaùp gia cuõng coù theå ñaày ngaïo maïn... Moïi söï phoái hôïp, toát cuõng nhö xaáu ñeàu hieän roõ nôi moãi con ngöôøi chuùng ta.

Cho neân, coâng cuoäc xaây döïng yù töôûng, tìm kieám Taâm linh laø vieäc chuyeån hoùa taâm thöùc hoaøn toaøn. Luoân môùi meû vaø soáng ñoäng, noù nhaém vaøo nhöõng vaán ñeà thieát thaân cuûa cuoäc soáng. Cuõng nhö, nhöõng lôøi daïy cuûa Thaùnh nhaân khoâng neân xem nhö giaùo ñieàu, chuùng ta phaûi tö duy veà noù vaø khoâng phaûi chaáp nhaän do loøng kính troïng. Vaø chuùng ta hieåu noù nhö laø kim chæ nam ñöa ñeán tænh thöùc veà baûn theå cuûa taâm, vaø veà theá giôùi hieän töôïng. Ñoái vôùi Ñöùc Phaät cuõng vaäy, Ngaøi ñöôïc toân suøng khoâng phaûi nhö moät thöôïng ñeá, moät vò Thaùnh, maø nhö moät nhaø hieàn trieát, Ngaøi laø hoùa thaân cuûa söï tænh thöùc.Tieáng Phaïn (Sangkrit) Buddha coù nghóa laø ngöôøi ñaõ thöùc tænh, ñaõ giaùc ngoä laø nhö vaäy. Bieåu loä loøng toân kính ngöôøi treân laø moät cöû chæ khieâm toán nhaèm ñoái trò tính kieâu ngaïo luoân laø trôû ngaïi moïi bieán chuyeån taâm hoàn. Tuïc ngöõ coù caâu: “Nöôùc khoâng theå tích tuï treân ñænh nuùi vaø giaù trò thaät söï cuûa moät con ngöôøi cuõng khoâng theå tích tuï treân ñænh cuûa söï töï cao” laø nhö vaäy. YÙ muoán haønh thieän tìm ñeán chaân nhö khoâng phaûi chæ coù nôi aùnh saùng cuûa ñaïo phaùp. Coù nhöõng nôi raát ñôøi thöôøng, voâ danh voâ töôùng, nhö taát caû nhöõng gì thöïc söï vó ñaïi treân coõi ñôøi naøy, baïn cuõng coù theå ngoä töø nhöõng khoaûnh khaéc ngaén nhaát trong nhöõng söï vieäc töôûng laø bình dò nhaát. Ñoaïn vieát döôùi ñaây coù theå giuùp baïn hieåu ñöôïc ñieàu naøy:

“Trong Thieàn toâng coù moät giai thoaïi raát lyù thuù. Ba thieàn sö treân ñöôøng haønh cöôùc, gheù vaøo moät quaùn nöôùc nhoû beân ñöôøng. Baø laõo baùn nöôùc noùi: “Trong caùc vò ñaây, ai coù thaàn thoâng thì môùi ñöôïc uoáng nöôùc”. Caû ba thieàn sö ñeàu im laëng nhìn nhau. Baø laõo beøn noùi: “Haõy xem giaø bieåu dieãn thaàn thoâng ñaây”. Noùi xong, baø laõo böng bình traø roùt vaøo töøng cheùn traø! Ñoù môùi chính laø thaàn thoâng cuûa nhöõng taâm hoàn giaùc ngoä.

Taát caû nhöõng hoïc thuyeát khoâng phaûi ñeå thoûa maõn thò hieáu, maø laø ñeå soáng. Ñaïo Phaät laø con ñöôøng tònh hoùa ñaõ ñöa Ñöùc Phaät ñeán giaùc ngoä. Ñoù laø moät phöông phaùp giuùp ta ñaït tôùi söï giaûi thoaùt nhôø coâng phu Thieàn ñònh. Thieàn chính laø ngheä thuaät nhìn vaøo baûn tính hieän sinh cuûa mình, laø tìm ñöôøng ñi cho chính mình. Tu thieàn laø moät chöùng nghieäm tìm ñöôøng, noù laø aùnh saùng soi roïi ñeå thaáy roõ ñau khoå vaø giaûi thoaùt ñau khoå, khoâng phaûi laø cuoäc ñaáu tranh giöõa nhaân loaïi vôùi nhau, maø laø vieäc hoaøn thieän veà ñaïo ñöùc baèng caùch khöôùc töø moïi caùm doã, ham muoán, ñeå ñaït tôùi coõi saùng suoát cuûa giaùc ngoä.

Tuy nhieân, nhöõng yù töôûng neâu treân hoaøn toaøn khoâng höôùng con ngöôøi ñi tu, chæ mong moûi hoï trôû thaønh tín ñoà cuûa caùi thieän ñeå khai môû taâm thöùc: Haïnh phuùc laø ñaáu tranh cuõng nhö tu Taâm laø coõi Phuùc, ñeàu laø nhöõng giaûi phaùp coù giaù trò nhö nhau. Ai coù theå phuû nhaän ñöôïc ñieàu ñoù khi con ngöôøi ñaõ ngoä ñöôïc coâng lyù tha thöù bao giôø cuõng maïnh hôn coâng lyù tröøng phaït. Hôn nöûa tyû phaät töû treân theá giôùi ñaõ döïa vaøo pheùp maøu cuûa ñaïo Phaät ñeå laøm cöùu caùnh cho mình.

Nhöng cöùu caùnh khoâng phaûi ñeå thoaùt ra khoûi theá giôùi hieän höõu maø laø ñeå khoâng leä thuoäc vaøo noù. Theá gian töï noù khoâng xaáu, chæ coù caùch nhìn cuûa chuùng ta laø sai leäch maø thoâi “Khoâng phaûi nhöõng caùi beân ngoaøi khieán anh leä thuoäc vaøo chuùng, maø chính laø anh töï leä thuoäc vaøo nhöõng caùi beân ngoaøi”. Hieän nay, xaõ hoäi caøng phaùt trieån thì con ngöôøi caøng chaïy theo danh lôïi, vaät chaát maø xao laõng vieäc phaùt trieån Taâm linh. Töø ñoù phaùt sinh ra taùnh duy ngaõ. Baïn luoân nghó ñeán caùi lôïi cho mình maø khoâng quan taâm ñeán quyeàn lôïi cuûa keû khaùc. Ñoù laø nguyeân nhaân cuûa söï heïp hoøi, tham lam môû cöûa cho chieán tranh, cho söï ñaáu tranh vì quyeàn löïc vò kyû. Cho neân, chuùng ta phaûi thoaùt ra khoûi baûn ngaõ, luoân ñaët söï phaùt trieån Taâm linh leân haøng ñaàu, nhaèm trôû neân saùng suoát minh trieát vaø bieát yeâu thöông ñoàng loaïi. Chöù khoâng maõi u meâ trong duïc laïc, khoâng ñem laïi ñieàu gì maø ngaøy caøng xa rôøi vôùi chính ñaïo.

Giaùc ngoä laø giaûi tröø voâ minh, laø con ñöôøng toái thieát cuûa ngöôøi tu Phaät. Nhö vaäy, chuùng ta thaáy raèng giaùc ngoä khoâng phaûi laø haønh ñoäng cuûa lyù trí. Kieán thöùc, lyù trí chæ laø ngöôøi khaùch xa laï caùch bieät vôùi cuoäc ñôøi hieän thöïc. Ñoù laø lyù do Ñöùc Phaät ñaëc bieät nhaán maïnh vaøo kinh nghieäm caù nhaân, Thieàn ñònh laø thöïc haønh, laø tu taäp, kieåm chöùng chính xaùc chaân lyù baèng vaøo kinh nghieäm caù nhaân. Qua Thieàn ñònh yù chí seõ vöôït haún ñieàu kieän töï thaân ñeå gôïi daäy “yù thöùc” giaùc ngoä.

Cho neân, giaùc ngoä chính laø con ñöôøng toát ñeïp ñöa tinh thaàn ñöôïc hoaøn toaøn töï do töï taïi. Söï giaùc ngoä phaù tan ñi boùng toái voâ minh voán laø ngoïn nguoàn cuûa töû sinh baát taän. Noù coù coâng naêng gaén keát giöõa Ñaïo vaø Ñôøi. Bôûi Ñaïo khoâng coù Ñôøi khoâng ñaát soáng, Ñôøi khoâng coù Ñaïo soáng khoâng ra ngöôøi. Vaäy chuùng ta haõy Thieàn! Thieàn laø laáy Taâm truyeàn Taâm ñeå ñaït ñöôïc “Taâm nhö hö khoâng voâ sôû chöôùng ngaïi”.

Huyeàn Giaùc thieàn sö ñaõ daïy raèng:

Töùc daïy raèng ñi, ngoài vaø noùi naêng, taát caû ñeàu laø thieàn, khoâng phaûi chæ toïa thieàn vaø ñeø neùn tö töôûng. Duø ñöùng hoaëc ngoài haõy coá gaéng giöõ taäp trung vaø chaêm chuù, baát chôït chaân lyù seõ xuaát hieän. Ñieàu quan troïng nhaát coù lieân quan ñeán thieàn laø khoâng phaûi chæ ñeå chöùng ngoä roài khoâng caàn thieàn nöõa. Vuõ truï luoân vaän haønh vaø bieán ñoåi, cho neân khi taäp trung vaøo moät coâng aùn, toaøn theå cuoäc soáng phaûi ñöôïc doàn vaøo thöïc haønh muïc ñích ñeå ñaït ngoä. Maø cuoäc soáng ñaâu phaûi luùc naøo cuõng nhö nhau, neân ñoøi hoûi chuùng ta phaûi luoân luoân thieàn ñeå thích öùng vaø vaãn cöù phaûi tieáp tuïc ngay caû khi ñaõ ngoä.

Truyeàn thoáng cuûa ñaïo trong ñôøi laø vónh cöûu vaø thieàn cuõng laø vónh cöûu. Thieàn löïc ñaõ môû roäng ôû theá giôùi ñoâng phöông nhö laø neàn taûng cuûa vaên minh vaø tieáp öùng sinh löïc cho khoa hoïc, ngheä thuaät, kyõ thuaät, kinh teá vaø trong moïi ngaønh vaên hoùa. Vaø vì theá baûo raèng trong söï thieàn cuûa chuùng ta, thöïc haønh vaø chöùng ngoä khoâng khaùc. Ngay trong thöïc haønh laø ngoä luùc ñoù vaø nôi ñoù, vaø hôn theá caû hai ñeàu baát dieät.

Vaø baây giôø, chuùng ta haõy tìm hieåu söï chöùng ngoä naøy töø nhöõng chuyeån bieán trong thö phaùp cuûa Tesshū : ^

Ngaøy 30 thaùng naêm 1880, sau khi ñaõ toán raát nhieàu coâng phu ñeå thieàn ñònh vaø nhôø thaày oâng laø moät thieän höõu tri thöùc daãn daét, Tesshū ñaõ quaùn trieät ñöôïc chaân lyù cuûa vuõ truï, ñaït ñöôïc “traïng thaùi nhaát taâm” töø quaù trình ngoä trong ñaïo vaø ñôøi thì ngheä thuaät thö phaùp cuûa oâng môùi thaät söï chín muoài vaø hoaøn chænh.

Do vì ngaøy giaùc ngoä cuûa Tesshū ñöôïc ghi nhaän chính xaùc, ngöôøi ta môùi coù theå thaåm ñònh giaù trò caùc taùc phaåm thö phaùp cuûa oâng tröôùc vaø sau söï chöùng nghieäm taâm linh aáy. Duøng moät kính hieån vi ñieän töû ñeå phoùng lôùn moät neùt chöõ kyù cuûa oâng gaáp 50.000 laàn, chuùng ta coù theå khaûo saùt 5 böùc thö phaùp ñöôïc vieát trong töøng quaõng ñôøi khaùc nhau cuûa oâng ñeå thaáy ñöôïc söï chuyeån bieán raát tinh vi cuûa caùc haït möïc li ti cöïc nhoû (maëc khí bokki).

Nhaát lieâm thu vuõ töï tieãn traø.

Ikuhen no hakuun toki ni ga o machi

ichiren no shuū mizukara cha o ni ru.

Jinshin banka Tesshū koji

Dòch yù:

Thö phaùp naøy ñöôïc thöïc hieän naêm 1872, khi Thieát Chu (Tesshū) 37 tuoåi, kyõ thuaät coøn chöa chín muoài. Neùt chöõ bò goø boù vaø rôøi raïc. Ngay caû chöõ kyù cuõng luoäm thuoäm, roõ raøng chaúng coù chuùt gì kieân ñònh. Nhö coù theå thaáy ñöôïc qua aûnh phoùng ñaïi (Xem hình 2), caùc haït möïc troâng raát lôø ñôø vaø yeáu ôùt.

Meiji kōshin shujitsu

Matsudaira kun no

shoku no tame ni

Tuøng lai phuù quyù thò nguy cô.

Dòch:

Onozukara keizan atte shin no rakuchi jūrai fuki

wa kore kiki.

Jingo tōjitsu Fuji shi no tame ni Tesshū koji kaku

Kim thaïch dieäc thaáu

Tinh thaàn nhaát ñaùo

Haø söï baát thaønh

Dòch:

Khi döông khí phaùt ra

Yōki hassuru tokoro kinseki mo mata tori

Seishin ittō nanigoto ka narazaran.

Meiji jūhachinen jūgatsu Shoshii Yamaoka Tetsutaro sho

So saùnh vôùi maãu tröôùc, thö phaùp naøy ñöôïc thöïc hieän vaøo naêm Thieát Chu 50 tuoåi (1885), maëc khí caøng kieân ñònh vaø saâu thaúm hôn. Bình thaûn vaø trang nghieâm, neùt chöõ ñaït ñöôïc söï thu huùt vaø soi saùng. Chöõ thaàn, chöõ thöù 2 trong doøng thöù nhì, tieâu bieåu cho söï töï do khoâng ngaèn meù cuûa neùt buùt. Chöõ kyù Thieát Chu, neùt chöõ vieát thaûo hôn bao giôø heát, nhöng vaãn traøn ñaày söùc maïnh. Neùt möïc ñaäm ñaëc ñöôïc thaáy qua aûnh phoùng ñaïi bieåu hieän sinh ñoäng söùc soáng vaø naêng löïc. (Xem hình 9).