VUÕ thuïY ÑAÊng lan chöÕ taâm trong thö phaùp nhaø xuaát baûn vaên hoùa thoâng tin haø noäI 2003 chöÕ taâm trong thö phaùp taùc giaû: vuõ thuïY ÑAÊng lan thö phaùP

Bôûi nhu caàu thaåm myõ thuùc ñaåy, con ngöôøi môùi saùng taïo ra ngheä thuaät, naøo ngheä thuaät thôøi gian (thô, ca, nhaïc, muùa) naøo ngheä thuaät taïo hình (hoäi hoïa, ñieâu khaéc, kieán truùc)... Moãi boä moân ñeàu coù yù nghóa vaø taùc duïng rieâng. Saùng taïo ngheä thuaät laø vaäy, nhöng thöôûng laõm ngheä thuaät cuõng phaûi bieát caùch môùi taïo ñöôïc nhöõng xuùc caûm thanh tao, môùi ñam meâ moät caùch lyù thuù. Qua ñoù, baïn coù theå tìm hieåu ñoâi neùt veà thuù chôi “thö phaùp trong traø ñaïo”, moät trong nhöõng taâm ñaéc cuûa tao nhaân maëc khaùch töø nhu caàu thaåm myõ aáy.

Nhieàu loaïi aám traø coù loái trang trí baèng chöõ töôïng hình (ideùogrammes) hay caùc tranh veõ tay raát saéc saûo. Ngheä nhaân khaéc hình treân maët caùc aám traø baèng moät caùi keùo ñaëc bieät. Caùch thöïc hieän coâng phu naøy coù theå ñöôïc so saùnh vôùi neùt hoïa taøi ba cuûa moät oâng thaày Taøu hay chöõ, coù theå coáng hieán cho ngöôøi xem taøi naêng toät ñænh hay ngay caû chính tình caûm cuûa ngheä nhaân. Ngöôøi khaéc thay ñoåi lieân tuïc caùch caàm keùo, chuû ñích ñeå thay ñoåi caù tính cuûa nhöõng neùt hoïa treân böùc tranh. Luùc duïng cuï tröïc giao vôùi maët phaúng aám traø thì ñöôøng neùt tinh teá nhö nhöõng sôïi toùc, luùc muõi keùo nghieâng laø luùc veõ roäng ra vaø noåi baät, linh ñoäng hôn. Thöôøng thì caùc baäc thaày söû duïng nhieàu thuû phaùp vieát noåi (calligraphie), ngaét ñoaïn chöõ hoaëc noái lieàn caùc loaïi chöõ töôïng hình. Coù luùc nhöõng chöõ naøy ñöôïc veõ ñaày sôn traéng vaø luùc ñoù haøng khaéc hoïa noåi baät moät caùch töông phaûn leân neàn aám traø maøu naâu.

Ngaøy xöa, luùc tao nhaân maëc khaùch gaëp nhau trong nhöõng buoåi “traø ñaïo”, hoï thöôøng baøn luaän thi ca vaø nhöõng baäc uyeân baùc chæ caàn nhìn vaøo “baøi thô dang dôû” treân aám traø laø coù theå keå vanh vaùch teân taùc giaû vaø cao höùng ngaâm noát ñoaïn coøn laïi. Hoaëc hoï dieãn giaûi veà chuû ñeà thi ca naøo ñoù vaø coù theå ngaãu höùng saùng taùc luoân moät baøi thô taïi choã vaø saün giaáy buùt ñeà luoân taëng baïn. Thuù chôi thö phaùp luùc ñoái aåm laø nhö vaäy vaø dó nhieân caû chuû laãn khaùch ñeàu ñöôïc thöôûng thöùc nhöõng loaïi traø ngon nhaát. Khoâng keå nhöõng aám traø vôùi maøu saéc vaø chaïm troã tinh vi, caùc ngheä nhaân coøn khaéc leân ñoù nhöõng caâu thö phaùp raát laõng maïn tröõ tình “Gioù lay nhaønh hoa ñoäng, ñang ñeâm ñôïi tri aâm” hay “Ñeâm ñoâng laïnh leõo tuyeát söông, nhaáp cheùn traø noùng aám loøng thi nhaân”. Thöôøng, boä aám traø goàm moät aám vaø boán taùch ñóa nhoû. Phaàn taùch ñóa, coù boä ngöôøi ta khaéc chöõ thö phaùp trình töï nhö sau: Ñóa chöõ “Xuaân” taùch “du phöông thaûo ñòa”, ñóa chöõ “Haï” taùch “thöôûng luïc haø trì”, ñóa chöõ “Thu” taùch “aåm hoaøng hoa töûu”, ñóa chöõ “Ñoâng” taùch “ngaãm baïch tuyeát thi”. Vaø, chuû gia choïn loaïi traø vaø bình traø naøo vôùi caâu gì laø ngöôøi tinh töôøng bieát ngay tö töôûng vaø giai caáp cuûa hoï. Tuy nhieân, kieåu daùng aám traø, soá löôïng chung traø, caùc hoïa tieát, tranh veõ, chöõ thö phaùp treân aám, chung traø raát phong phuù, phaûi caàn moät baøi nghieân cöùu rieâng.

“Maïc söû kim toân khoâng ñoái nguyeät” (döôùi vaàng traêng ñöøng ñeå cheùn khoâng). Ñoái vôùi caùc tao nhaân maëc khaùch ngoài uoáng traø, ñoïc caùc caâu thô hay ngaém nhìn traêng leân bao giôø cuõng laø nguoàn gaây caûm taùc phong phuù. Coù nhieàu böùc tranh thö phaùp laø keát quaû söï ngaãu höùng toät ñoä töø caùc aám traø; ñieån hình aám traø coù teân “Song phuïng”. Khi roùt nöôùc traø, oå naép coù caëp ñaàu chim phuïng vöôn ra, loâng döïng leân. Ñoäc ñaùo hôn laø naép aám traø “hoa sen” ngöôøi ta thaáy nhöõng caùnh hoa sen, ngay caû nhöõng haït nhuïy sen nôû ra khi traø chaûy vaø ñoùng laïi khi ngöng roùt. Thi nhaân phoùng buùt ñeà ngay: “Chæ coù naêm thaùng vaø tuøng baùch môùi thaáy ñöôïc hoa sen treân tuyeát”.

Thuù chôi cuûa ngöôøi xöa thanh tao nhö theá. Chuû yeáu laø “löûa taâm huyeát” cuûa ngöôøi naøy thaép cho ngöôøi kia vaø chaùy saùng. Caùi “Taâm bình nhö thuûy, laïc taïi kyø trung” taïo ra nhöõng neùt buùt coù hoàn bay boãng. Ngöôøi ta chôi nhö ngoài Thieàn, ngoài Thieàn nhö chôi. Chaúng chuùt vöôùng baän danh lôïi, loøng thanh thoaùt khoâng tranh giaønh ñoá kî hôn thua. Thôøi nay ñoåi môùi tö duy, traät töï cuõng theo tö duy môùi maø ñaûo loän. Moät soá ngöôøi hieän nay vaãn chôi thö phaùp vôùi loøng töï maõn “Toâi môùi laø ngöôøi vieát thö phaùp thaâm nieân, lôùp sau chæ laø thôï chöõ” vaø vaãn maøi duøi vieát, nhöng khoâng ít trong soá ñoù thöïc teá döôøng nhö khoâng coù yù thöùc ñaày ñuû veà ngheä thuaät thö phaùp. Bôûi vaäy coù quaù nhieàu böùc tranh chöõ sai leäch voâ nghóa daãn ñeán ñònh kieán nôi ñaïi chuùng: thö phaùp “laåu thaäp caåm”, “vò ngheä thuaät, vò nhaân sinh” hay “vò kyû, vò ngaõ”...?

Cho neân, ngoaøi nhöõng toàn taïi khoâng nhieàu caùc vò toân tuùc khaû kính, hieän nay vieäc chôi thö phaùp trong traø ñaïo raát hieám hoi, ngöôøi ta ñaõ thay “traø ñaïo” baèng ñuû thöù: Capheâ, chanh Rhum... vaø thaäm chí caû... bia röôïu nöõa. Tö töôûng nhaän thöùc cuõng khaùc ñi, chung quy laø luaån quaån trong caùi voøng danh lôïi. Ngaøy tröôùc, vaên haøo Hemingway khi ñang ñi chaøi löôùi ôû Cuba, thì nhaän tin mình ñöôïc giaûi Nobel, khaùc vôùi döï ñoaùn cuûa nhieàu ngöôøi, oâng ñieàm nhieân nhö khoâng, chæ gôûi ñieän caùm ôn maø khoâng ñi nhaän. Thaùi ñoä naøy ñöôïc dö luaän ñaùnh giaù cao coøn hôn caû giaûi Nobel. Döôøng nhö ñoái vôùi caùc baäc cao nhaân, caùi quan troïng nhaát vaãn laø taùc phaåm. Ñöông nhieân, vaø nhöõng ngöôøi nhö vaäy duø ñaõ cheát vaãn coi nhö laø ñang soáng, coøn nhöõng keû suy nghó taàm thöôøng duø coù soáng thì chaúng khaùc gì ñaõ cheát ñaâu.

Raát nhieàu vaán ñeà ñeå ñeà caäp, nhöng chöøng aáy cuõng ñuû ñeå thaáy raèng: Moät neàn vaên ngheä trong ñôøi soáng xaõ hoäi, cho duø coù roän raøng ñeán ñaâu, roài seõ maát daàn ñi neáu töï noù khoâng coù gì môùi meû. Caùi môùi ôû ñaây khoâng neân hieåu haïn cheá trong nhöõng tìm toøi hình thöùc mang tính baøy ñaët. Ñoù laø phaåm giaù ñaïo ñöùc, phaûn aûnh söùc soáng cuûa moät neàn vaên ngheä, laø söï sinh ñoäng cuûa hoaït tính saùng taïo. Cho neân, söï hoaït ñoäng naùo nhieät cuûa thö phaùp chöõ Vieät maáy naêm nay chöa ñöôïc chuaån bò ñaày ñuû veà maët tö duy, lyù luaän. Noùi khaùc ñi, neáu nhö laõnh vöïc saùng taïo quaù “aên xoåi ôû thì”, thì song song ñoù, vieäc xaây döïng cho noù moät kieán thöùc, moät neàn moùng hoïc thuaät laïi quaù hôøi hôït thaäm chí laø caû moät taäp hôïp roãng...

Tuy nhieân, vieäc chaán chænh thöïc traïng naøy khoâng khoù neáu chuùng ta “ñöøng sôï ñeâm khoâng saùng maø lo mình coù ñoát ñeøn leân khoâng”. Caàn ñaàu tö vaø nhaän thöùc laïi cho ñuùng. AÂm höôûng thanh thoaùt cuûa “thö phaùp traø ñaïo” vaãn phaûng phaát trong cuoäc ñôøi, chuùng ta coù ñuû taâm löïc ñeå taùi taïo laïi thuù chôi aáy, mieãn sao ñöøng ñeå ngoøi buùt troâi theo doøng chaûy haùo danh, kieám soáng maø phaûi nhaém maét xuoâi tay “theá chieán quoác, theá xuaân thu...” thì chaúng haù uoång moät ñôøi laøm thaân keû só (!).

2. SÖÛ DUÏNG chöõ VIEÄT

3. TRONG THÖ PHAÙP ?

Nhöõng naêm gaàn ñaây, chöõ Vieät ñaõ ñöôïc caùc nhaø thö phaùp Vieät Nam söû duïng roäng raõi trong caùc taùc phaåm cuûa mình. Vaø hieän nay, soá ngöôøi söû duïng noù ngaøy moät taêng, coù leõ gaáp nhieàu laàn so vôùi vôùi tröôùc ñaây. Veà löôïng thì thaät ñaùng möøng, coøn veà phaåm thì nhieàu ngöôøi thöôûng ngoaïn thöôøng phaøn naøn raèng ngaøy nay moät soá ngöôøi (keå caû caùc caây buùt ñaõ coù danh) söû duïng tieáng Vieät trong thö phaùp quaù tuøy tieän, chaúng coù qui taéc gì caû, maëc daàu nhöõng qui taéc veà vaên phaïm vaø ngöõ phaùp laø khoâng theå thieáu trong moät böùc tranh chöõ.

Lôøi phaøn naøn ñoù coù phaàn ñuùng. Quaû thöïc, hoï ñaõ söû duïng tieáng meï ñeû keùm thaän troïng vaø ñoâi khi coøn laäp dò nöõa. Nhöng, xeùt cho cuøng vaãn coù moät soá ngöôøi vieát kyõ, taùc phaåm cuûa hoï nhìn chung coù giaù trò. Ñieàu ñoù, cuõng deã hieåu, chaúng qua soá ngöôøi söû duïng chöõ Vieät trong thö phaùp taêng leân quaù nhanh, trong moät thôøi gian ngaén nhö vaäy thì töï nhieân caùi khuyeát ñieåm taát nhieân phaûi hieän ra.

Khi thöïc hieän moät böùc tranh chöõ, ngöôøi chaáp buùt thöôøng choïn moät caâu thô hay caâu danh ngoân, hoaëc moät soá tö töôûng cuûa ngöôøi ñi tröôùc hoaëc ngöôøi xöa ñeå vieát leân taùc phaåm cuûa mình. Khaùc vôùi caùc nhaø vaên, nhaø thô phaûi laøm coâng vieäc saùng taùc;

(Beân kia soâng nöûa ñeâm nghe tieáng chuoâng ngaân nga).

Töø “baùn daï” töùc “nöûa ñeâm” laø tænh töø chæ thôøi gian laïi ñaët ôû giöõa caâu, chuùng ta muoán nhaán maïnh veà “yù” thì chæ neân vieát to hay ñaäm leân, chöù khoâng theå vieát hoa
nhö caâu treân. ÔÛ moät tröôøng hôïp khaùc, coù caâu maø khi ñoïc, ngöôøi ta ñoïc theo caùch “ngaét caâu” treân böùc tranh thô nhö theá naøy:

soùng xao maët nöôùc traéng ngaàn nöôùc

cuøng löôïn soùng ai phaân ai hoøa?

Nghe qua nhö hai caâu song thaát, caâu treân thì thöøa chöõ “nöôùc”, caâu döôùi thì

Chính laø hai caâu luïc baùt ñuùng vôùi ngöõ phaùp. Loãi ôû ñaây laø do ngöôøi vieát chuû quan, chæ quan taâm ñeán boá cuïc, ngheä thuaät cuûa böùc tranh chöõ sao cho ñeïp maø gaây söï ngoä nhaän. Ñöôïc hoûi veà vaán ñeà naøy, moät soá ngöôøi traû lôøi “vieát hoa ôû ñaàu caâu seõ laøm cöùng böùc thö phaùp maát ñeïp” (!) hoaëc “thö phaùp maø, ñaâu phaûi baøi vaên, vieát sao mieãn chöõ ñeïp laø ñöôïc”. Thaät laø moät suy nghó khaù thieån caän.

Vaø, coøn moät ñieån hình khaùc laø caâu vieát thieáu ñaàu, thieáu ñuoâi. Coù nhöõng caâu thô chæ caàn moät caâu laø ñuû nghóa:

Döôùi vaàng traêng ñöøng ñeå cheùn khoâng

Coù nhöõng caâu thô phaûi hai thaäm chí ba boán caâu môùi coù nghóa:

Thì coù ngöôøi laïi vieát:

Roài boû löõng ñoù, ñoùng khung treo leân. Chaúng coù nghóa gì heát. Laïi coù moät tröôøng hôïp ñaëc bieät khaùc nöõa. Trong cuoäc trieån laõm cuûa moät nhaân vaät maø tieáng taêm ñöôïc ñaêng ì xeøo treân baùo. Moät böùc thö phaùp trình baøy khaù ñeïp ñöôïc treo “maët tieàn” nhö sau:

- Khuyeát danh

Thaät ñaùng ngaïc nhieân, ai coù chuùt kieán thöùc laïi chaúng bieát ñoù laø hai caâu môû ñaàu “Truyeän Kieàu” cuûa thi haøo Nguyeãn Du maø laïi ghi laø “khuyeát danh” cô chöù! Laïi coù nhöõng ngöôøi thích “saùng taïo”, ñi bieán taáu thô cuûa caùc thi nhaân noåi tieáng thaønh yù töôûng cuûa mình, roài vieát treo leân nhö moät haønh ñoäng doïc ngang naøo bieát treân ñaàu coù ai vaäy...

Thaät laø heát leõ, treân ñaây chæ neâu vaøi ví duï ñieån hình coù thaät traêm phaàn traêm ñeå chuùng ta cuøng tham khaûo, chöù khoâng theå neâu heát ñöôïc. Töø ñoù cho thaáy, ngöôøi vieát thö phaùp hieän nay ña soá thuoäc veà “naêng khieáu vieát chöõ”, hôn laø töï trang bò cho mình moät soá kieán thöùc caên baûn khi ñi vaøo boä moân ngheä thuaät naøy. Vaø, caùc nhaø thö phaùp ñuùng nghóa vaãn xuaát hieän “chöa nhieàu” so vôùi ñoäi nguõ ñoâng ñaûo caùc nhaø vaên nhaø thô hieän nay.

Böôùc ñaàu tieân ñeå khaéc phuïc nhöõng thöïc traïng neâu treân, laø nhöõng ngöôøi vieát thö phaùp phaûi haïn cheá cho xuaát hieän tröôùc coâng chuùng nhöõng taùc phaåm maø chöa töï mình bieát chaéc ñöôïc noù ñaõ “hoaøn chænh” hay chöa. Keá nöõa, phaûi coù söï thaåm ñònh gioáng nhö moät “ban bieân taäp”, do nhöõng ngöôøi coù kieán thöùc chuyeân moân ñaûm traùch tröôùc khi toå chöùc caùc cuoäc “trieån laõm” tröôùc ñaïi chuùng.

Tuy nhieân, coù moät caâu hoûi khaùc ñöôïc ñaët ra “Trong khi Vieät Nam chöa coù moät quyeån vaên phaïm chính thöùc, caên cöù vaøo ñaâu ta baûo moät caâu vieát ñuùng vaên phaïm hoaëc sai vaên phaïm? Coù tin raèng “ngöôøi laøm vöôøn nhoå coû” tuøy theo caùi nhìn cuûa mình laø ñuùng hay khoâng?”.

Caâu hoûi raát giaûn dò, nhöng caâu traû lôøi khoâng theå giaûn dò.

Ñoïc thuaän maét, bieát laø caâu vieát ñuùng, ñoïc traùi maét bieát laø caâu vieát sai. Nguyeân taéc naøy, tuy thoâ sô nhöng cuõng khoâng phaûi khoâng ñuùng. Haèng ngaøy ta vaãn noùi, vaãn vieát maø khoâng ñeå yù ñeán vaên phaïm, nhöng khi ñuïng phaûi moät ñieàu gì khoâng thuaän trong caâu noùi hay trong caâu vieát, ta kieåm soaùt laïi thì thaáy ôû choã ñoù coù nhöõng tieáng ñaët ra töø leà loái thöôøng ngoaøi qui taéc vaên phaïm, nhöõng caâu vieát sai.

Vaäy muoán bieát moät caâu ñuùng hay sai, ta döïa vaøo choã caâu ñoù ñaõ duøng quen trong ngoân ngöõ (caùch ñaët quaûng ñaïi quaàn chuùng laäp thaønh thoâng leä).

YÙ naøy ñöa ra nhöõng qui taéc vaên phaïm , töùc nhöõng “maãu möïc qui luaät”. Hai taùc giaû Nguyeãn Hieán Leâ vaø Nguyeãn Quang Thaéng trong cuoán “Chuùng toâi taäp vieát tieáng Vieät” coù ñeà caäp:

“Nhö chuùng ta ñaõ bieát tieâu chuaån cuûa ngoân ngöõ laø caùch noùi cuûa quaûng ñaïi quaàn chuùng. Pheùp taéc cuûa ngoân ngöõ khoâng phaûi baát cöù moät ngöôøi naøo cuõng coù theå ñaët ra, baét ngöôøi ta phaûi noùi theo. Ñieàu ñuùng, ñieàu sai laø do taäp quaùn cuûa nhieàu theá heä cuøng nhau söû duïng vaø chaáp nhaän coù tính maëc öôùc. Töùc laø do caû moät taäp theå daân toäc töø ñôøi noï qua ñôøi kia ñaõ taïo neân caùch thöùc phaûi noùi theá naøo ñeå hieåu ñöôïc yù nghó vaø tình caûm cuûa nhau. Nhaø ngoân ngöõ hoïc cuõng nhö ngöôøi söû duïng ngoân ngöõ, muoán duøng ngoân ngöõ cho ñuùng vôùi thöïc teá, thì phaûi caên cöù vaøo kinh nghieäm, taäp quaùn, ñem caùi “theá naøo” aáy cuøng nghieân cöùu vaø vaän duïng” (Trang 235).

Nöôùc ta chöa coù Vieän Haøn Laâm vaø boä Töï ñieån chính thöùc, vaø cuõng chöa coù moät quyeån vaên phaïm chính thöùc ñaày ñuû ñöôïc ñaïi chuùng thöøa nhaän, cho neân traùch nhieäm cuûa ngöôøi caàm buùt raát naëng neà. Khaùc vôùi caùc baøi vaên, baøi thô chuùng ta coù theå vieát heát trang naøy qua trang khaùc. Nhöng, vôùi thö phaùp thì chæ vieát ñöôïc “moät maët treân khuoân khoå nhaát ñònh”, neân soá chöõ haïn cheá, coù khi chæ caàn moät caâu hay moät chöõ laø ñuû. Do theá, vieäc thöïc hieän moät taùc phaåm thö phaùp chöõ Vieät phaûi ñaït veà caû noäi dung laãn ngheä thuaät ñeå phuø hôïp vôùi chöùc naêng cuûa noù, vì tieáng Vieät laø moät trong nhöõng ngoân ngöõ ñeïp cuûa chaâu AÙ, vaø chuùng ta coù boån phaän giöõ gìn söï ñeïp ñeõ aáy. Ñaønh raèng ngoân ngöõ luoân ñöôïc choïn loïc vaø quaàn chuùng raát saùng suoát, nhöng, chuùng ta khoâng queân raèng, ngöôøi daân trong moïi laõnh vöïc caàn phaûi ñöôïc höôùng daãn. Vieäc ñoøi hoûi söï töông ñoái “hoaøn haûo” cho moät taùc phaåm thö phaùp chöõ Vieät laø moät yeâu caàu baét buoäc.

Ñeán ñaây, chuùng ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc muïc tieâu cuûa thö phaùp laø moät boä moân khoâng nhöõng “ngheä thuaät vò ngheä thuaät” maø coøn laø “ngheä thuaät vò nhaân sinh”. Nhöõng böùc tranh chöõ thieáu giaù trò tinh thaàn, khoâng theå trôû thaønh taùc phaåm thö phaùp maø chæ laøm nhieàu theâm nhöõng taùc phaåm taàm thöôøng voán ñaõ quaù thöøa. Duø muoán hay khoâng, ngöôøi caàm buùt - moät nhaân toá nhaïy caûm trong xaõ hoäi - raát caàn yù thöùc ñöôïc cöông vò coâng daân coù vaên hoùa cuûa mình.

Vì theá, vaên hoïc ngheä thuaät, trong ñoù coù thö phaùp, bieåu hieän töøng luùc böôùc phaùt trieån cuûa moät ñaát nöôùc, moät daân toäc nhaát ñònh.

Caøng söû duïng kieán thöùc tieáng Vieät non keùm trong thö phaùp, hoaëc nuoâng chieàu theo thò hieáu taàm thöôøng, caøng noùi leân thöïc traïng vaên hoùa ngheøo naøn cuûa moät xaõ hoäi, cuøng nhöõng con ngöôøi soáng trong xaõ hoäi ñoù.

Vì vaäy, xem sinh hoaït vaên hoùa tinh thaàn cuûa moät xaõ hoäi, cuõng bieát ñöôïc xaõ hoäi ñoù phaùt trieån ra sao.

Treân ñaây, chuùng toâi chæ goùp moät soá yù kieán thoâ thieån, ñeå toû loøng nhieät thaønh cuûa mình tröôùc tình hình phaùt trieån thö phaùp khaù “ñaïi traø” hieän nay. Chuùng toâi öôùc mong yù kieán naøy seõ ñöôïc thaûo luaän roäng raõi hôn, haàu minh ñònh nhöõng ñieåm naøo neân duøng hay loaïi boû, ñeå cho thaáy tieáng noùi mình khoâng trôû thaønh moät ngoân ngöõ hoãn ñoän thieáu qui cuõ, maát söï thanh khieát, maát caû veû ñeïp. Ngoân ngöõ thoùi quen ñoùng vai troø raát quan troïng, vì vaäy, neâu leân nhöõng sai laàm trong ngoân ngöõ haøng ngaøy coù coâng duïng “haïn cheá nhöõng bieán ñoåi loän xoän”, chaën ñöùng khoâng ñeå cho nhöõng tieáng voâ lyù, nhöõng caâu sai vaên phaïm ñang lan traøn. Hôn nöõa vôùi nhöõng ñieàu vöøa neâu, haún coù ngöôøi seõ noùi: ngoân ngöõ laø laõnh vöïc cuûa kyù hieäu, cuûa nhöõng lieân heä “voõ ñoaùn”, caùi sai ñöôïc thöøa nhaän roäng raõi roài seõ trôû thaønh caùi ñuùng, caùi chuaån. Ngöôøi vieát nhöõng doøng naøy khoâng chia seû loái suy nghó buoâng xuoâi aáy. Theá nhöng, phaûi nhaän raèng, khi ngöôøi ta ñang coù dieãn ñaøn, laïi laø dieãn ñaøn ñieän töû ñeå phoå bieán roäng raõi; maø ngöôøi ta laïi noùi sai, vieát sai, thì caùi nguy cô “sai thaønh ñuùng” hoùa ra laø raát coù trieån voïng, aûnh höôûng khoâng nhöõng ñeán caùi ñeïp, caùi trong saùng cuûa chöõ Vieät maø coøn laøm leäch ñi caùi yù nghó voán raát cao saâu cuûa boä moân ngheä thuaät thö phaùp vaäy.

thö phaùp chöõ vieät vaø

GIAO LÖU VAÊN HOÙA
Trí tueä giaøu leân nhôø noù nhaän vaøo

Con tim giaøu leân nhôø noù cho ñi.

Victor Hugo

Vaên hoùa laø moät thöïc theå baùch khoa, vaø caùc vaán ñeà veà vaên hoùa bao giôø cuõng phong phuù nhö chính ñôøi soáng. Chuyeân ñeà baïn ñang coù trong tay ñeà caäp tôùi moät khía caïnh cuûa cuoäc soáng baùch khoa ñoù. Trong ñôøi soáng vaên hoùa hieän ñaïi, quaù trình giao löu vaø tieáp nhaän giöõa caùc neàn vaên hoùa khaùc nhau laø caû moät vaán ñeà quan troïng. Trong khi chôø moät coâng trình khaûo cöùu ñaày ñuû, ñeà taøi veà “thö phaùp chöõ Vieät vaø giao löu vaên hoùa” xin ñöôïc xem nhö moät vieân gaïch nhoû ñoùng goùp vaøo vaán ñeà quan troïng naøy.

Hieän nay, ngoaøi söï phaùt trieån cuûa thö phaùp chöõ Vieät nöôùc ta, coøn moät soá nöôùc, vaø ñaëc bieät ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ nhö Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Trung Quoác... phong traøo vieát, thöôûng laõm thö phaùp cuõng phaùt trieån ñoàng boä vaø coù maët treân laõnh thoå cuûa nhau, ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát ñeán nhôø caùc phöôïng tieän thoâng tin ñaïi chuùng. Nguyeân nhaân tröôùc tieân phaûi keå ñeán nhu caàu cuûa khaùch thöôûng laõm. Hoï ñoøi hoûi ñöôïc hieåu nhieàu, khoâng nhöõng chæ caùc moùn aên quen khaåu vò maø coøn caû nhöõng moùn aên môùi laï. Nguyeân nhaân thöù hai laø caùnh cöûa giao löu ñang roäng môû. Nhöng nguyeân nhaân quan troïng phaûi keå ñeán cô cheá phaùt haønh naêng ñoäng vaø thoaùng hôn nhieàu so vôùi tröôùc ñaây. Phong traøo du nhaäp vaên hoùa giöõa caùc nöôùc, trong ñoù coù boä moân ngheä thuaät thö phaùp, noù khoâng chæ cung caáp moùn aên tinh thaàn cho ñoâng ñaûo coâng chuùng, maø coøn giuùp cho caùc nhaø thö phaùp Vieät Nam coù moät caùi nhìn bieän chöùng vaøo hieän thöïc ñaát nöôùc, vaø caû caùch thöùc khaùm phaù vaø theå hieän hieän thöïc aáy treân taùc phaåm. Noù giuùp chuùng ta coù cô sôû thöïc teá, ñeå töøng böôùc khaéc phuïc caùc quan nieäm giaùo ñieàu, thoâ thieån, chaät heïp veà vaên hoùa. Ngheä thuaät thö phaùp khoâng chæ ñoøi hoûi vieát chöõ ñeïp laø ñuû, noù coøn yeâu caàu caùc nhaø thö phaùp, phaûi coù kieán thöùc saâu roäng veà vaên hoïc, ñeå theå hieän caâu chöõ mình vieát ra treân taùc phaåm, vöøa ngheä thuaät vöøa coù chieàu saâu tö töôûng. Chuyeån taûi ñöôïc tinh tuùy vaên hoùa cuûa nhaân loaïi, cuõng nhö mang moät phong caùch ñoäc ñaùo ñaày söùc dieãn caûm.

Qua caùc baøi tröôùc, chuùng toâi ñeà caäp ñeán söï bieán thaùi cuûa thö phaùp khi noù bò “thöông maïi hoùa” theo chieàu höôùng cöïc ñoan. Nhöng trong söï hoäi nhaäp, giao löu, phaùt trieån, caùc neàn vaên hoùa luoân xaâm nhaäp laãn nhau. Chuùng ta khoâng theå khoâng ñeà caäp ñeán bieän phaùp “kinh doanh vaên hoùa”. Ñoù laø söï tieáp nhaän vaên minh vaät chaát ñeå baûo toàn vaên hoùa. Theá nhöng, phaûi thöïc hieän nhö theá naøo? Khi vieát veà “vaên hoùa - vuõ khí caïnh tranh vaø hoäi nhaäp” oâng Leâ Minh Khoâi ñaõ neâu ra vaán ñeà raát hôïp lyù raèng: “Thôøi bao caáp, moïi ngöôøi raát kî töø buoân baùn. Ngöôøi ta maéng nhau: “ñoà con buoân!”, goïi nhöõng ngöôøi buoân baùn nhoû laø “boïn tieåu thöông”? Haønh vi buoân baùn ñöôïc xaõ hoäi bao caáp xeáp vaøo dieän “phi vaên hoùa”? Ñoù laø taâm lyù tieåu noâng vaø tö töôûng “troïng noâng khinh thöông” trong xaõ hoäi töï caáp, töï tuùc. Haún nhieân coøn moät lyù do laø tính chaát hai maët saùng toái cuøng song song toàn taïi cuûa caùi goïi laø thò tröôøng. Ngöôøi ta chæ thaáy maët traùi maø queân maát maët phaûi. Muoán giaûi ñöôïc “noãi oan Thò Kính” ñoù, kinh doanh phaûi trôû thaønh moät lónh vöïc cuûa vaên hoùa. Vaø moãi nhaø doanh nghieäp ôû goùc ñoä naøo ñoù phaûi laø nhöõng nhaø vaên hoùa! Vaên hoùa thöông maïi bao giôø cuõng toàn taïi hai maët: höôùng ngoaïi vaø höôùng noäi. Höôùng ngoaïi laø höôùng ñeán neàn vaên minh theá giôùi, kinh doanh laøm sao vöøa mang laïi lôïi nhuaän cao vöøa naâng cao daân trí trong nöôùc. Höôùng noäi laø noäi löïc cuûa caùc nhaø kinh doanh döïa vaøo vaên hoùa daân toäc ñeå taïo ra söùc maïnh hoäi nhaäp cuûa ñaát nöôùc! Chính “noäi löïc vaên hoùa” naøy cuûa caùc thöông gia laø yeáu toá ñaàu tieân ngaên chaën söï xaâm nhaäp caùc saûn phaåm vaên hoùa khoâng coù lôïi cho söï phaùt trieån cuûa nhaân caùch VN!.

Nhaø nghieân cöùu vaên hoùa Phan Ngoïc coù moät nhaän ñònh raát xaùc ñaùng raèng: “Noùi ñeán vaên hoùa ôû thôøi ñaïi kyõ thuaät laø noùi ñeán bieän phaùp kinh doanh vaên hoùa, ñoåi môùi vaên hoùa ñeå ñaát nöôùc giaøu coù, phaùt trieån”. Muoán laøm ñöôïc ñieàu ñoù phaûi bieát vaän duïng kieán thöùc moân vaên hoùa hoïc! Moãi daân toäc coù nhöõng neùt rieâng bieät veà vaên hoùa ôû töøng lónh vöïc, goïi laø ñoä leäch vaên hoùa hay öu theá löïa choïn. Kinh doanh vaên hoùa laø khai thaùc caùi ñoä leäch aáy, laøm cho ngöôøi tieâu duøng thöôûng thöùc giaù trò cuûa noù vaø caûm thaáy mình giaøu coù leân. Quan nieäm veà kinh doanh vaên hoùa nhö treân giuùp caùc nhaø doanh nghieäp giaûi thoaùt ñöôïc noãi töï ti aùm aûnh tröôùc neàn vaên minh ñoà soä cuûa phöông Taây, löïa choïn cho mình moät theá ñöùng, moät thaùi ñoä bình ñaúng hôn trong hôïp taùc laøm aên”.

Hieän nay, caùc nhaø thö phaùp Vieät Nam ñaõ ñöa ra nöôùc ngoaøi khaù nhieàu taùc phaåm cuûa mình vôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau, nhö vieäc ñöa caùc böùc tranh chöõ vaøo phaàn trang trí noäi thaát, ôû caùc ñeàn chuøa, nhaø thôø, nhaø haøng, laøm quaø taëng, in aán thaønh lòch thö phaùp, vieát minh hoïa leân caùc trang phuïc... vaø ñöôïc söï uûng hoä noàng nhieät. Khoâng nhöõng chæ ñaùp öùng nhöõng nhu caàu caù nhaân maø coøn khaúng ñònh ñöôïc söï thaønh coâng trong quaù trình giao löu vaên hoùa giöõa caùc nöôùc. Ñieàu ñoù cho thaáy, khaùch thöôûng laõm, chôi thö phaùp khoâng phaûi chæ ñeå giaûi trí, ñeå tieâu khieån thôøi gian, laøm ñeïp taâm hoàn, laøm ñeïp cuoäc soáng, maø coøn muoán hoïc hoûi, naâng cao trình ñoä. Sau khi thöôûng thöùc vaø tìm hieåu taùc phaåm thö phaùp, ngöôøi daân treân thöïc teá ñaõ laøm coâng vieäc nhaän thöùc. Ñoàng boä coøn ñoøi hoûi chuùng ta, nghieân cöùu giôùi thieäu nhöõng thö phaùp gia trong vaø ngoaøi nöôùc, coù coâng trong vieäc taïo ra nhöõng taùc phaåm thö phaùp, ñaõ trôû thaønh daáu aán, goùp phaàn laøm giaøu kho di saûn vaên hoùa cuûa nhaân loaïi. Ñieàu ñoù, ñaõ giuùp chuùng ta vöôït leân treân nhöõng ñònh kieán vaø thaønh kieán, töøng troùi buoäc chuùng ta, laøm haïn heïp tri thöùc chuùng ta.

Vöøa qua, taïi Sofitel Plaza. Trong cuoäc toïa ñaøm vôùi khaùch quoác teá, giôùi thieäu veà thö phaùp Vieät Nam. Moät nhaø thö phaùp ñaõ söû duïng “thö phaùp chöõ Vieät” laøm quaø giao löu, cuõng nhö giôùi thieäu “taùc phaåm giaù trò” cuûa ta, cho khaùch nöôùc ngoaøi thöôûng laõm “ñoä leäch vaên hoùa thö phaùp” Vieät Nam, ñeå hoï yeâu thích vaø tieáp nhaän. Vaø oâng ñaõ thaønh coâng. Tuy nhieân, khoâng ít ngöôøi cho raèng thö phaùp chöõ Vieät khoâng coù ñöôïc caùi hoàn nhö thö phaùp chöõ Haùn, vì vaên töï chöõ Haùn laø chöõ vuoâng töôïng hình, ñöôïc vieát baèng buùt loâng, cho neân moãi moät chöõ Haùn ñöôïc coi nhö moät böùc tranh veõ baèng ñöôøng neùt. Coù ñöôïc nhöõng öu theá naøy laø toát, nhöng chính trí tueä vaø söï am töôøng ñaëc tröng vaên hoùa cuûa daân toäc, môùi laø ñieàu quan troïng.

Vì vaäy, chuùng ta khoâng chæ döøng laïi ôû ñaây nhöõng taùc phaåm thö phaùp ñang coù treân tay. Duø taùc phaåm ra ñôøi thôøi tröôùc, vaãn can döï vaøo ñôøi soáng tinh thaàn chuùng ta hoâm nay, vaø caùc nhaø thö phaùp, theå hieän theo doøng chaûy hoâm nay, vaãn phaûi coù maët ôû töông lai. Nhöõng yeáu toá quan troïng veà chính kieán, veà xu höôùng tö töôûng, veà saùng taïo ngheä thuaät cuûa caû moät daân toäc vaø caû thôøi ñaïi, chæ laøm boä moân ngheä thuaät thö phaùp theâm phong phuù giaøu baûn saéc. Chöù quyeát khoâng phaûi laø nhöõng yeáu toá caûn trôû taùc phaåm gia nhaäp vaøo caùi muoân thuôû cuûa coõi ngöôøi.

Cho neân, moãi moät vaên theå hình thaønh ñeàu coù soá phaän rieâng cuûa noù. Toàn taïi nhö theá naøo, yeáu toá quyeát ñònh vaãn laø con ngöôøi. thö phaùp cuõng vaäy, töông lai vaø söï phaùt trieån cuûa noù cuõng tuøy thuoäc vaøo yù thöùc tieáp nhaän di saûn vaên hoùa naøy cuûa nhaân loaïi.

Xin trôû laïi yù kieán cuûa oâng Ngoâ Minh Khoâi: Vaên hoùa laø caùi vónh cöûu, tröôøng toàn cuûa daân toäc. Caùc nhaø doanh nghieäp, neáu chòu khoù tìm hieåu kho taøng vaên hoùa caùc daân toäc soáng treân daõi ñaát Vieät Nam, vaø suy nghó veà noù treân goùc ñoä kinh doanh thöông maïi. Seõ thaáy raèng chuùng ta thöøa söùc phaùt trieån baèng chính noäi löïc vaên hoùa cuûa mình. Xaõ hoäi caøng phaùt trieån, thì söï chi tieâu veà vaên hoùa caøng lôùn hôn nhieàu laàn söï chi tieâu ñeå duy trì söï soáng. Moät noãi lo ñang ñaët ra: Lieäu caùc doanh nhaân cuûa chuùng ta coù ñuû trí tueä vaø noäi löïc ñeå khôi daäy cuoäc soáng mang ñaäm saéc thaùi daân toäc thôøi hieän ñaïi baèng con ñöôøng “kinh doanh vaên hoùa”? Vaø caùc theá heä caùc nhaø doanh nghieäp treû tieáp noái trong töông lai seõ laøm gia taêng phaàn vaên hoùa naøo trong tieâu duøng cuûa ngöôøi Vieät? Trong söï hoäi nhaäp, giao löu phaùt trieån, caùc neàn vaên hoùa luoân xaâm nhaäp laãn nhau, chuùng ta khoâng theå ñoùng cöûa “choáng voïng ngoaïi” moät caùch cöïc ñoan, (nhö moät soá ngöôøi coù suy nghó: “Toâi laø ngöôøi Vieät chæ chôi thö phaùp tieáng Vieät”) maø phaûi tieáp nhaän vaên minh vaät chaát vaø nhöõng neùt tieâu bieåu cuûa vaên hoùa nhaân loaïi ñeå laøm cho Vieät Nam ngaøy caøng Vieät Nam hôn, hieän ñaïi hôn? Ñoù chính laø neùt ñaëc tröng cho quaù trình giao löu vaên hoùa noùi chung vaø giao löu veà ngheä thuaät thö phaùp noùi rieâng.

Vì vaäy, coâng taùc nghieân cöùu, tieáp thu vaø truyeàn baù vaên hoùa theá giôùi caàn ñöôïc tieán haønh theo phöông chaâm khoa hoïc, naêng ñoäng vaø hieäu quaû. Ba maët ñoù thoáng nhaát höõu cô vôùi nhau. Noùi ñeán naêng ñoäng, laø noùi ñeán vieäc truyeàn baù nhanh caùc hieän töôïng vaên hoùa xaûy ra treân theá giôùi. Chuùng ta neân sôï söï thieáu hieåu bieát cuûa mình, chöù ñöøng sôï caùi môùi laï cuûa ngöôøi (dó nhieân coù tính ñeán söï thích hôïp ôû möùc ñoä nhaát ñònh ñoái vôùi thuaàn phong myõ tuïc cuûa nöôùc ta). Noùi ñeán hieäu quaû thì khoâng neân chæ nghó ñeán hieäu quaû kinh teá, chæ xem xeùt taùc phaåm ôû goùc ñoä coù tieâu thuï nhanh hay khoâng, maø coøn phaûi xem xeùt hieäu quaû cuûa noù coù goùp phaàn naâng cao trình ñoä daân trí, laøm thay ñoåi caùch thöôûng ngoaïn vaø caùch nhaän thöùc khoâng?

Vaên hoùa cuûa moät daân toäc, khoâng chæ coù ñöôïc töï baûn thaân daân toäc ñoù, maø coøn ñöôïc laøm phong phuù, ña daïng bôûi nhöõng neàn vaên hoùa cuûa caùc daân toäc khaùc. Ñoù laø quaù trình giao löu vaên hoùa. Boä moân ngheä thuaät thö phaùp trong tröôøng hôïp ñoù laøm chöùc naêng chuyeån taûi nhöõng tinh hoa vaên hoùa cuûa nhaân loaïi, laø nhòp caàu noái söï hieåu bieát giöõa caùc daân toäc vôùi nhau. Giao löu vaên hoùa laø phaùt huy baûn saéc vaên hoùa daân toäc, laø hai maët cuûa vaán ñeà phaùt trieån vaên hoùa. Ñöa thö phaùp tieáng Vieät du nhaäp vaøo neàn vaên hoùa caùc nöôùc, vaø chuùng ta tìm hieåu boä moân ngheä thuaät thö phaùp nöôùc ngoaøi seõ laøm giaøu ñeïp theâm cho neàn vaên hoùa theá giôùi, goùp phaàn phaùt trieån, ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuûa söï nghieäp baûo toàn vaø phaùt huy neàn vaên hoùa nhaân loaïi.

“Ngaäp khoâng gian ñeàu laø chaân khoâng ñaâu coù hình töôùng

Vaøi maãu chuyeän lyù thuù veà Thieàn ñöôïc giôùi thieäu döôùi ñaây, phaàn naøo lyù giaûi caùc vaán ñeà neâu treân.

Moät hoâm, ngaøi (Hueä Naêng) nghó raèng ñaõ ñeán thôøi kyø ra hoaèng hoùa roài, khoâng neân ôû aån maõi nöõa, môùi ñi tôùi chuøa Phaùp Tính trong thaønh Quaûng Chaâu vöøa gaëp luùc AÁn Quang Phaùp sö giaûng kinh Nieát Baøn. Luùc gioù thoåi caây phöôùn lay ñoäng, moät vò taêng noùi laø gioù ñoäng moät vò taêng noùi laø phöôùn ñoäng, hai beân caõi nhau maõi. Luïc Toå Hueä Naêng môùi tôùi gaàn noùi raèng: Chaúng phaûi laø gioù ñoäng, chaúng phaûi laø phöôùn ñoäng, ñoù chæ taïi loøng caùc ngaøi ñoäng maø thoâi! (Baát thò phong ñoäng, baát thò phan ñoäng, nhaân giaû taâm ñoäng - Luïc Toå Ñaøn Kinh).

Hai ngöôøi cuøng daïo chôi treân soâng Haøo Löông, Trang Töû noùi:

- Caù Du thung dung bôi loäi, aáy laø caù vui veû thay!

Hueä Töû noùi:

- Anh khoâng phaûi laø caù laøm sao bieát laø caù khoaùi laïc?

Trang Töû ñaùp:

- Anh khoâng phaûi laø toâi, anh laøm sao bieát ñöôïc toâi khoâng hieåu ñöôïc caùi vui cuûa caù?

Hueä Töû ñaùp:

- Toâi khoâng phaûi laø anh, coá nhieân toâi khoâng bieát ñöôïc buïng anh. Nhöng theá thì anh khoâng phaûi laø caù, anh khoâng theå bieát ñöôïc buïng vui söôùng cuûa caù, thöïc khoâng coøn ngôø gì nöõa.

Trang Töû ñaùp:

- Xin haõy trôû laïi töø böôùc ñaàu. Anh noùi “Anh laøm sao bieát laø caù vui söôùng?”. Haõy tìm aån yù cuûa caâu hoûi aáy, thì roõ laø anh bieát toâi khoâng bieát caù vui söôùng, roài môùi hoûi laïi toâi laø muoán bieát töï ñaâu maø toâi hieåu söï vui söôùng cuûa caù. Thì toâi hieåu noåi caùi vui cuûa caù khi toâi ñi treân caàu soâng Haøo. (Thieân Thu Thuûy)

Cuoäc gaëp gôõ giöõa hai nhaø Trieát hoïc: Laõo Töû vaø Khoång Töû

Vaøo luùc maø danh tieáng cuûa Khoång Töû ñaõ baét ñaàu lan roäng khaép Trung Hoa thì cuõng laø luùc xuaát hieän moät nhaø hieàn trieát khaùc ñöôïc giôùi nho só Trung Hoa khaâm phuïc.

Khoång Töû cuõng nghe thieân haï xaàm xì veà baäc hieàn trieát coù teân goïi laø Laõo Töû, soáng ôû Loã Giang vaø ñang phuï traùch thö khoá cuûa Hoaøng gia. Vieäc thuyeát giaûng cuûa Laõo Töû thaät laø kyø laï ñoái vôùi Khoång Töû. Vì theá Khoång Töû ñaõ quyeát ñònh cho môøi Laõo Töû ñeán gaëp mình.

Khi ngöôøi hoïc troø ñaõ ñi môøi Laõo Töû thì Khoång Töû ngoài treân chieáu ñoïc saùch vaø chôø ñôïi. Trong khi oâng ñang maûi meâ ñoïc saùch thì nghe coù tieáng böôùc chaân vaøo phoøng. Khoång Töû ngaång leân nhìn vaø thaáy moät oâng giaø hoùi ñaàu, raâu daøi ñang tieán laïi phía mình, Khoång Töû nghó ñoù laø Laõo Töû neân voäi ñöùng leân thi leã.

“Ngaøi ñang ñoïc gì vaäy” OÂng giaø caát tieáng hoûi.

- “Ñoù laø cuoán saùch noùi veà söï bieán hoùa” Khoång Töû traû lôøi vaø nhaän ra raèng vò khaùch tröôùc maët mình khoâng ai khaùc hôn laø Laõo Töû, neân noùi theâm: “Caùc baäc tieàn boái ñaõ hoïc saùch naøy, do ñoù baây giôø toâi cuõng phaûi hoïc”.

- “Theá Ngaøi ñoïc cuoán saùch ñoù muïc ñích gì? Laõo Töû laïi hoûi.

- “Cuoán saùch naøy daïy veà nhaân ñaïo vaø coâng baèng”. Khoång Töû ñaùp.

- “Nhaân ñaïo vaø coâng baèng ö!” Laõo Töû vöøa ñi tôùi ñi lui trong phoøng vöøa noùi: “Coù phaûi con chim boà caâu taém suoát ngaøy ñeå trôû neân traéng treûo khoâng? Chaéc chaén laø khoâng phaûi. Töï nhieân noù traéng. Con ngöôøi cuõng theá, neáu sinh ra ñaõ laø ngöôøi toát vaø coù moät taám loøng thì khoâng caàn phaûi daïy cho ngöôøi ñoù veà coâng baèng nöõa”.

Hai ngöôøi tieáp tuïc tranh caõi. Laõo Töû thì chaát vaán coøn Khoång Töû thì leã pheùp traû lôøi.

- “Taïi sao Ngaøi nghieân cöùu nhieàu veà nhöõng ñieàu cuûa ngöôøi xöa vaäy? Ngaøi quan taâm ñeán caùi gì vaø höôûng ñöôïc caùi gì?”. Laõo Töû hoûi khi nhìn leân choàng saùch baèng caät tre xeáp ôû goùc phoøng.

- “Toâi tin vaøo nhöõng cuoán saùch ñoù” Khoång Töû vaãn töø toán traû lôøi: “Con ngöôøi sinh ra voán laø Thieän, nhöng söï hoïc hoûi vaø tri thöùc seõ laøm cho con ngöôøi ta tieáp tuïc duy trì caùi “Thieän” trong mình. Neáu muoán coù ñöôïc tri thöùc thì tröôùc heát phaûi hoïc hoûi ôû quaù khöù. Ñoù chính laø ñieàu maø toâi nghó raèng caàn phaûi hoïc ôû toå tieân söï khoân ngoan.

Caâu traû lôøi cuûa Khoång Töû ñaõ laøm cho Laõo Töû noåi giaän.

- “Theá thì xin môøi Ngaøi haõy mang caùi daùng veû töï ñaéc cuûa Ngaøi vaø nhöõng yù töôûng to lôùn ñoù ñi daïy cho caùi theá giôùi naøy bieát ñöôïc söï coâng baèng laø gì. Taát caû chæ laø ñieàu voâ ích maø thoâi. Ñoù laø nhöõng gì ta muoán noùi cho Ngaøi bieát. Chæ coù theá”.

Noùi xong Laõo Töû boû ñi.

Moät laùt sau, caùc moân ñeä ñeán gaëp Khoång Töû . Hoï muoán bieát veà cuoäc dieän kieán cuûa hai nhaø trieát hoïc löøng danh vaø nhöõng suy nghó cuûa thaày mình veà Laõo Töû. Khoång Töû im laëng suy nghó moät laùt roài noùi:

- “Ta bieát con chim bay theá naøo, con caù loäi ra sao, vaø con thuù chaïy baèng caùch naøo. Nhöng con thuù coù theå bò sa löôùi. Con caù coù theå bò maéc caâu. Con chim coù theå bò teân baén. Nhöng coù moät con roàng maø ta khoâng theå bieát ñöôïc caùch noù cöôõi gioù löôùt maây ñeå bay veà coõi boàng lai tieân caûnh nhö theá naøo! Hoâm nay ta ñaõ gaëp Laõo Töû, oâng ta chính laø moät con roàng”. Caùc moân ñeä cuûa Khoång Töû khoâng hieåu ñöôïc caâu traû lôøi cuûa thaày mình, nhöng hoï bieát raèng thaày mình raát kính troïng Laõo Töû.

Theá aø?

Thieàn sö Hakuni ñöôïc nhöõng ngöôøi chung quanh ca tuïng laø ngöôøi soáng trong saïch. Moät gia ñình ngöôøi Nhaät coù moät tieäm baùn thöïc phaåm gaàn nôi Hakuni ôû. Hoï coù moät coâ con gaùi xinh ñeïp. Baát ngôø, moät hoâm cha meï coâ gaùi khaùm phaù ra coâ coù thai.

Vieäc naøy laøm cha meï coâ gaùi noåi giaän. Coâ gaùi khoâng chòu thuù nhaän ngöôøi ñaøn oâng coâ chung ñuïng laø ai, nhöng sau bao nhieâu laø phieàn phöùc, cuoái cuøng laïi laø Hakuni.

Phaãn noä voâ cuøng, cha meï coâ gaùi ñeán ngay vò thaày naøy. Hakuni chæ thoát leân voûn veïn hai tieáng:

“Theá aø?” roài thoâi.

Sau khi ñöùa beù sinh ra, noù ñöôïc mang tôùi trao cho Hakuni. Luùc ñoù Hakuni ñaõ maát heát danh döï, nhöng vieäc naøy khoâng laøm Hakuni buoàn. Hakuni saên soùc ñöùa beù raát töû teá, Hakuni xin söõa cuûa nhöõng baø meï haøng xoùm vaø nhöõng ñoà duøng caàn thieát cho ñöùa beù.

Moät naêm sau coâ gaùi khoâng coøn chòu ñöïng ñöôïc nöõa. Naøng noùi söï thaät vôùi cha meï naøng - raèng ngöôøi cha thaät söï cuûa ñöùa beù khoâng phaûi laø Hakuni maø laø moät thanh nieân baùn caù ngoaøi chôï.

Laäp töùc cha meï coâ gaùi ñeán ngay Hakuni xin Hakuni tha loãi, chuyeän xin loãi daøi doøng, vaø xin ñem ñöùa beù veà.

Moät y só treû ôû Tokyo teân laø Kusada gaëp moät baïn ñoàng nghieäp ñang nghieân cöùu Thieàn. Vò y só treû naøy hoûi baïn: “Thieàn laø gì?”.

Ngöôøi baïn ñaùp: “Toâi khoâng theå baûo baïn noù laø gì, nhöng ñieàu chaéc chaén, neáu baïn hieåu Thieàn, baïn khoâng sôï cheát nöõa”.

Kusada noùi: “Hay. Toâi seõ thöû coi. Toâi tìm thaày ôû ñaâu baây giôø?”.

Ngöôøi baïn ñaùp: “Haõy ñeán thaày Nan-in”.

Vì theá Kusuda ñeán vieáng Nan-in. Anh ta mang theo moät löôõi kieám daøi hai taác röôõi ñeå haêm thaày Nan-in coù sôï cheát hay khoâng.

Chôït thaáy Kusuda, Nan-in keâu leân:

“OÀ, chaøo anh. Anh khoûe khoâng? Chuùng ta laâu laém roài khoâng gaëp nhau!”.

Vieäc naøy khieán Kusuda boái roái, anh ta ñaùp:

“Tröôùc giôø chuùng ta chöa bao giôø gaëp nhau maø”. Nan-in ñaùp: “Ñuùng theá. Toâi laàm anh vôùi moät y só khaùc ñaõ theo hoïc Thieàn ôû ñaây”.

Vieäc baét ñaàu nhö theá, Kusuda maát cô hoäi thöû thaày, anh ta xin Nan-in ñeå hoïc Thieàn moät caùch raát mieãn cöôõng.

Nan-in baûo: “Thieàn khoâng khoù. Neáu anh laø y só haõy chöõa trò töû teá cho beänh nhaân. Ñoù laø Thieàn”.

Kusuda vieáng Nan-in ba laàn. Moãi laàn Nan-in ñeàu baûo: “Moät y só khoâng ñöôïc phí thì giôø ôû ñaây. Haõy veà saên soùc beänh nhaân ñi”.

Thaät laø toái muø ñoái vôùi Kusuda, laøm sao moät lôøi daïy nhö theá coù theå laøm cho ai heát sôï cheát ñöôïc. Vì theá, trong laàn vieáng thöù tö, anh ta phaøn naøn:

“Baïn con baûo raèng moät ngöôøi hoïc Thieàn seõ khoâng sôï cheát. Moãi khi con ñeán ñaây thaày ñeàu baûo veà saên soùc beänh nhaân. Con hieåu ñieàu ñoù laém. Neáu ñoù laø caùi ñöôïc thaày goïi laø Thieàn, con khoâng vieáng thaày nöõa ñaâu”.

Nan-in mæm cöôøi voã nheï y só:

“Ta xöû vôùi anh coù hôi nghieâm khaéc. Ñeå ta cho anh moät coâng aùn”. Nan-in giôùi thieäu cho Kusuda coâng aùn “Khoâng” cuûa Thieàn sö Trieäu Chaâu ñeå vöôït qua. Noù laø vaán ñeà giaùc ngoä taâm ñaàu tieân trong moät cuoán saùch goïi laø Voâ Moân Quan.

Kusuda suy tö veà coâng aùn “Khoâng” naøy trong hai naêm. Sau cuøng, anh ta nghó raèng mình ñaõ ñaït ñöôïc caùi taùnh chaéc chaén cuûa taâm. Nhöng Nan-in pheâ bình: “Con chöa vaøo ñöôïc”. Kusuda tieáp tuïc chuù taâm theâm moät naêm röôõi nöõa. Taâm anh ta trôû neân yeân tónh. Caùc vaán ñeà ñöôïc hoùa giaûi. Caùi Khoâng trôû thaønh chaân lyù. Kusuda phuïc vuï beänh nhaân töû teá, vaø khoâng coù ngay caû vieäc hieåu noù nöõa, Kusuda thoaùt khoûi söï lo aâu soáng cheát.

Roài khi Kusada vieáng Nan-in. OÂng thaày giaø cuûa Kusuda chæ mæm cöôøi.

Leõ voâ thöôøng

Coù ngöôøi nghi raèng: Ñaïo Phaät noùi voâ thöôøng phaûi chaêng voâ tình gieo vaøo loøng moïi ngöôøi nhöõng quan nieäm chaùn ñôøi thoái chí? Vì söï vaät ñaõ voâ thöôøng thì khoâng neân laøm gì caû, coù sieâng naêng hoaït ñoäng kinh doanh söï nghieäp roài cuõng khoâng ñi ñeán ñaâu caû. Tro buïi, ngöôøi seõ trôû thaønh tro buïi hay sao?

Xin ñaùp: - Voâ thöôøng cuûa ñaïo Phaät laø moät phöông phaùp chæ roõ maët traùi cuûa ñôøi, ñeå baøi tröø nhöõng söï meâ laàm, ngaên chaän ngöôøi chaïy theo vaät duïc, noù chöa phaûi laø thuyeát tuyeät ñoái.

Ñöùc Phaät cuõng nhö vò löông y tuøy theo chöùng bònh maø cho thuoác. Vôùi bònh “chaáp thöôøng coøn khoâng maát”, thì duøng phöông thuoác “voâ thöôøng” ñeå ñoái trò, khi laønh bònh thì Phaät laïi cho thöù thuoác boå khaùc quí baùu hôn, laø “thuyeát chôn thöôøng baát bieán”. Theo kinh Laêng Nghieâm, Ngaøi A Nan cuõng laøm nhö chuùng ta, cho neân Ñöùc Phaät baûo Ngaøi La Haàu La ñaùnh chuoâng ñeå chæ baøy cho Ngaøi A Nan phaân bieät caùi “bieán ñoåi tieâu dieät”, vaø caùi “thöôøng coøn khoâng thay ñoåi”. Khi tieáng chuoâng do Ngaøi La Haàu La ñaùnh ngaân leân, Ñöùc Phaät hoûi Ngaøi A Nan coù nghe khoâng?

Ngaøi A Nan ñaùp:

- Baïch Theá Toân! Nghe

Khi tieáng chuoâng döùt, Phaät laïi hoûi:

- A Nan coù nghe chaêng?

Ngaøi A Nan ñaùp:

- Baïch Theá Toân! Khoâng coøn nghe nöõa. Ñöùc Phaät laïi baûo Ngaøi La Haàu La, ñaùnh tieáng chuoâng thöù hai, roài Phaät cuõng hoûi nhö laàn tröôùc, vaø Ngaøi A Nan cuõng ñaùp laø coù nghe.

Ñöùc Phaït quôû:

- A Nan, sau oâng traû lôøi laån quaån nhö theá?

Ngaøi A Nan ngaïc nhieân; ñaùp:

- Chaúng nhöõng moät mình con maø moïi ngöôøi ai cuõng thöøa nhaän coù tieáng thì coù nghe, tieáng döùt thì khoâng coøn nghe.

Ñöùc Phaät gaïn laïi:

“OÂng vaø moïi ngöôøi ñeàu cho coù tieáng laø coù nghe, tieáng döùt, thì khoâng nghe coù nghe nöõa; theá laø “taùnh nghe” theo tieáng maø maát, thì ñaùng leõ khoâng bao giôø nghe nöõa. Taïi sao luùc tieáng thöù hai ngaân leân, laïi coøn nghe nöõa? Neáu nghe ñöôïc tieáng thöù hai, thì nhaát ñònh bieát khoâng phaûi laø tieáng döùt maø khoâng nghe. Tieáng coù luùc coøn luùc maát, “taùnh nghe” vaãn thöôøng khoâng dôøi ñoåi. Vaû laïi, neáu tieáng döùt roài maø taùnh nghe khoâng coøn, thì caùi gì bieát ñöôïc söï khoâng nghe aáy?”.

Cho bieát, Phaät daïy “voâ thöôøng” ñeå ñoái trò chaáp thöôøng coøn cuûa chuùng sanh. Ñeán khi chuùng sanh ñaõ hieåu leõ voâ thöôøng, thì Phaät laïi chæ baøy leõ chôn thöôøng baát bieán.

Voâ thöôøng laø moät ñònh luaät chi phoái taát caû söï vaät, töø thaân, taâm cho ñeán moïi hoaøn caûnh. Hieåu lyù voâ thöôøng, chuùng ta ñaõ coù moät phöông thuoác thaàn dieäu ñeå tröø bònh tham aùi, meâ môø. Chuùng ta ñaõ ñau khoå vì maøu saéc toát xaáu, vì tieáng dôû hay, vì muøi vò ngoït buøi, cay ñaéng, vì vaät thích thaân, vöøa yù. Nay chuùng ta uoáng thuoác “giaùo lyù voâ thöôøng”, ñeå tröø bònh tham aùi vaø tieán tôùi söï an tònh cuûa taâm hoàn.

Bieát ñöôïc voâ thöôøng, con ngöôøi deã giöõ ñöôïc bình tænh thaûn nhieân tröôùc caûnh ñoåi thay baát ngôø vaø coù theå laïnh luøng tröôùc caûnh aân aùi chia ly. Bieát voâ thöôøng, con ngöôøi daùm hy sinh taøi saûn, sanh maïng ñeå laøm vieäc nghóa. Bieát voâ thöôøng con ngöôøi môùi chaùn ngaùn vôùi nhöõng thuù vui taïm bôï, giaû traù, vaø saùng suoát ñi tìm nhöõng caùi vui chaân thaät thöôøng coøn, caùi taùnh chaân thöôøng vaãn coù, nhöng noù naèm beân trong caùi lôùp giaû doái taïm bôï, voâ thöôøng cuûa coõi ñôøi naøy, neân chuùng ta khoâng theå thaáy ñöôïc. Khi chuùng ta ñaõ cöông quyeát gaït boû caùi voû giaû doái aáy, thì taát nhieân caùi giaù trò chôn chaát, caùi haïnh phuùc chôn chính, caùi Phaät taùnh saùng suoát, chaéc thaät muoân ñôøi seõ hieän ra.

Taøi lieäu tham khaûo vaø trích daãn:

• 
  Luïc toå Ñaøn kinh.
  
• 
  Thieàn Ñaïo - Alan W.Watts
  
• 
  Laõo Töû vaø Laõo Giaùo - Vaên hoaù Baùch khoa
  
• 
  Phaät hoïc - Hoøa thöôïng Thích Thieän Hoa
  
• 
  Kinh Laêng Nghieâm
  
• 
  Giai thoaïi Thieàn - Mu Ju
  

13. 
    
    Каталог: data
    data -> HƯỚng dẫn càI ĐẶt và SỬ DỤng phần mềm tạo bài giảng e-learning
    data -> CỘng hòa xã HỘi chủ nghĩa việt nam độc lập Tự do Hạnh phúc
    data -> Qcvn 81: 2014/bgtvt
    data -> Trung taâm tin hoïC Ñhsp ñEÀ thi hoïc phaàn access
    data -> PHỤ LỤC 2 TỔng hợp danh mục tài liệu tham khảO
    data -> Công ty cổ phần Xây dựng Điện vneco3
    data -> Nghiên cứu một số đặc điểm
    data -> NHỮng đÓng góp mới của luậN Án tiến sĩ CẤP ĐẠi học huế Họ và tên ncs : Nguyễn Văn Tuấn
    data -> Mẫu 01/hc-sn-dn (Ban hành kèm theo Thông tư số 83/2007/tt-btc ngày 16/7/2007 của Bộ Tài chính) TỜ khai hiện trạng sử DỤng nhà, ĐẤt thuộc sở HỮu nhà NƯỚc và ĐỀ xuất phưƠng án xử LÝ
    
    
    
    tải về 3.29 Mb.
    
    Chia sẻ với bạn bè của bạn: