T
Ønh: Lµo Cai
T×nh tr¹ng b¶o vÖ: Kh«ng
VÜ ®é: 22o03'N
Kinh ®é: 104o11'E
DiÖn tÝch: 60.000 ha
§é cao: 200-2.913 m so víi mÆt biÓn
VC§H / PVC§H:
PVC§H Fan Si Pan vµ b¾c Lµo
C¶nh quan u tiªn:
Kh«ng
M« t¶ chung
VCQT nµy n»m gi÷a VCQT Fan Si Pan vµ VCQT ChÕ T¹o trªn d·y Hoµng Liªn S¬n. Tuy ranh giíi cña VCQT cha ®îc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c, nhng nã ®îc x¸c ®Þnh lµ kho¶ng 60.000 ha bao gåm c¸c diÖn tÝch rõng tèt trªn d·y Hoµng Liªn S¬n cña huyÖn V¨n Bµn. Sinh c¶nh chñ yÕu t¹i VCQT lµ rõng thêng xanh ®Êt thÊp, rõng thêng xanh nói thÊp, rõng thêng xanh nói cao vµ c¸c sinh c¶nh nh©n t¹o (thø sinh). Rõng thêng xanh ®Êt thÊp ph©n bè ë ®é cao tuyÖt ®èi tõ 300 ®Õn 900m. Tuy kiÓu rõng nµy ®· bÞ xuèng cÊp nÆng nÒ, nhng t¸n rõng vÉn khÐp kÝn ë hÇu hÕt c¸c diÖn tÝch cßn l¹i cña kiÓu rõng nµy. Rõng thêng xanh nói thÊp ph©n bè ë ®é cao tõ 900 ®Õn 1.800m vµ ®Æc trng bëi sù xuÊt hiÖn cña mét sè loµi c©y l¸ kim, trong ®ã cã Th«ng nµng Dacrycarpus imbricatus vµ P¬-mu Fokienia hodginsii. Rõng thêng xanh nói cao ph©n bè ë ®é cao trªn 1.800m, ®Æc trng bëi sù xuÊt hiÖn cña c¸c loµi §ç quyªn Rhododendron spp. C¸c sinh c¶nh nh©n t¹o hiÖn diÖn ë mäi ®é cao bao gåm c¶ c¸c n¬ng rÉy thêng xuyªn vµ du canh, vµ nhiÒu vïng ®Êt canh t¸c cò hoÆc c¸c vïng ®· tõng bÞ ch¸y rõng hiÖn ®· h×nh thµnh tr¶ng cá hoÆc tr¶ng c©y bôi thø sinh1.
Khu hÖ chim: Nh÷ng nÐt chÝnh
C¸c quÇn x· chim ë VCQT V¨n Bµn mang ®Æc trng cña kiÓu rõng thêng xanh vïng nói miÒn B¾c ViÖt Nam. QuÇn x· chim cña kiÓu rõng thêng xanh nói cao ®Æc trng bëi sù xuÊt hiÖn cña c¸c loµi ChÝch ®íp ruåi mÆt ®en Abroscopus schisticeps, Khíu v»n g¸y xanh Actinodura souliei, Khíu lïn ®u«i hung Minla strigula, Khíu lïn ®u«i ®á M. ignotincta, L¸ch t¸ch ngùc vµng Alcippe chrysotis, L¸ch t¸ch ®Çu ®èm A. castaneceps vµ Khíu mµo häng ®èm Yuhina gularis. QuÇn x· chim cña kiÓu rõng thêng xanh nói thÊp cã thµnh phÇn loµi kh¸ kh¸c biÖt víi quÇn x· cña kiÓu rõng thêng xanh nói cao vµ ®Æc trng bëi sù xuÊt hiÖn cña c¸c loµi Gµ tiÒn mÆt vµng Polyplectron bicalcaratum, Nuèc bông ®á Harpactes erythrocephalus, ChÝch ®íp ruåi mÆt hung Abroscopus albogularis, Khíu x¸m Garrulax maesi, Khíu lïn c¸nh xanh Minla cyanouroptera, L¸ch t¸ch m¸ x¸m Alcippe morrisonia vµ Khíu má dÑt ®Çu x¸m Paradoxornis gularis.
VCQT V¨n bµn lµ n¬i cã sè lîng loµi chØ giíi h¹n ph©n bè trong mét vïng ®Þa sinh häc lín thø hai trong c¸c VCQT cña ViÖt Nam, trong ®ã cã hai loµi gÇn ®©y kh«ng cã ghi nhËn ë bÊt kú mét VCQT nµo kh¸c trong níc lµ HoÐt ®u«i dµi Hodgsonius phaenicuroides vµ Khíu c»m hung Garrulax rufogularis. Ngoµi ra, ®©y cßn lµ n¬i cã mét quÇn thÓ ®¸ng kÓ cña loµi s¾p nguy cÊp trªn toµn cÇu TrÌo c©y lng ®en Sitta formosa vµ hai trong sè bèn loµi cã vïng ph©n bè hÑp ®îc x¸c ®Þnh cho Ph©n vïng Chim §Æc h÷u (PVC§H) Fan Si Pan vµ b¾c Lµo lµ trÌo c©y má vµng S. solangiae ChÝch ®íp ruåi má réng Tickellia hodgsoni.
Loµi |
Tiªu chÝ
VCQT
| T×nh tr¹ng |
VCQT kh¸c
| Ghi chó |
TrÌo c©y lng ®en
Sitta formosa
|
A1, A3
|
VU
|
3
|
Trong c¸c n¨m 2001 vµ 2002, nhiÒu lÇn quan s¸t ®îc tõng c¸ thÓ ¨n trong ®µn lÉn víi c¸c loµi kh¸c ë vïng rõng thêng xanh t¹i t¹i ®é cao 1.050 ®Õn 2.350m1,2.
|
TrÌo c©y má vµng
Sitta solangiae
|
A1, A2
|
NT
|
11
|
Trong c¸c chuyÕn ®iÒu tra vµo n¨m 2001 vµ 2002, mét vµi c¸ thÓ ®· ®îc quan s¸t ë vïng rõng thêng xanh nói thÊp t¹i ®é cao 1.050 ®Õn 1,400m1.
|
ChÝch ®íp ruåi má réng
Tickellia hodgsoni
|
A2
|
|
2
|
Loµi nµy ®îc ghi nhËn hai lÇn ë ®é cao 2000m vµo th¸ng 10/20002.
|
Loµi chØ ph©n bè trong mét ®¬n vÞ ®Þa sinh häc: Khu vùc nµy ®¸p øng tiªu chÝ A3 do cã 20 loµi chØ ph©n bè trong §¬n vÞ §Þa Sinh häc Rõng «n ®íi Trung Quèc - Hymalaya (07) vµ 58 loµi chØ ph©n bè trong §¬n vÞ §Þa Sinh häc Rõng ¸ nhiÖt ®íi Trung Quèc - Hymalaya (08). Xem Phô lôc 4 ®Ó biÕt chi tiÕt.
C¸c loµi kh¸c ®ang ®îc quan t©m b¶o tån
Loµi T×nh tr¹ng Loµi T×nh tr¹ng
KhØ mèc Macaca assamensis3 VU [Rïa nói viÒn Manouria impressa]4 VU
[KhØ vµng M. mulatta]3 DD Ba ba tr¬n Pelodiscus sinensis4 VU
KhØ mÆt ®á M. arctoides3 VU P¬-mu Fokienia hodginsii1,3,5,6 NT
Vîn ®en tuyÒn Nomascus concolor3 EN Amentotaxus argotaenia7 VU
[Rïa ®Çu to Platysternon megacephalum]4 EN Taiwania cryptomerioides5,6,7 VU
Rïa ®Êt Spengle Geoemyda spengleri4 EN S¬n d¬ng Naemorhedus sumatraensis3 VU
[Rïa sa nh©n Pyxidea mouhotii]4 EN
Ghi chó: [ ] = ghi nhËn cha ®îc kiÓm chøng.
C¸c mèi ®e däa ®èi víi ®a d¹ng sinh häc
Mèi ®e däa
|
§é nghiªm träng
|
Th©m canh n«ng nghiÖp
|
●
|
Khai th¸c th¬ng phÈm
|
● ●
|
Ch¸y rõng
|
● ●
|
Ch¨n th¶ gia sóc trong rõng
|
●
|
S¨n b¾n
|
● ●
|
Khai th¸c chän gç cñi
|
● ●
|
Mèi ®e däa chÝnh ®èi víi tÝnh ®a d¹ng sinh häc cña khu vùc lµ sinh c¶nh bÞ xuèng cÊp do khai th¸c chän c¸c loµi c©y gç, ®¸ng chó ý nhÊt lµ P¬-mu Fokienia hodginsii. GÇn ®©y, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· quyÕt ®Þnh cho khai th¸c tËn dông 20.000 m3 P¬-mu tõ nói Hoµng Liªn. MÆc dï quyÕt ®Þnh nµy còng chØ râ chØ ®îc phÐp khai th¸c c¸c c©y chÕt, nhng trªn thùc tÕ, viÖc thùc thi ®óng ®iÒu kiÖn nµy khã cã thÓ thùc hiÖn ®îc. HÇu hÕt diÖn tÝch cña VCQT hiÖn nay ®ang thuéc sù qu¶n lý cña c¸c l©m trêng vµ do ®ã tån t¹i mét mèi ®e däa tiÒm Èn rÊt nghiªm träng lµ c¸c vïng rõng nguyªn sinh tõ tríc ®Õn nay míi chØ bÞ ngêi d©n ®Þa ph¬ng khai th¸c chän trªn quy m« nhá cã thÓ sÏ trë thµnh ®èi tîng cho c¸c ho¹t ®éng khai th¸c th¬ng phÈm.
C¸c mèi ®e däa chñ yÕu kh¸c bao gåm ph¸ rõng lµm n¬ng rÉy vµ kÌm theo ®ã lµ ch¸y rõng, vµ s¨n b¾n. Ho¹t ®éng s¨n b¾n ®e däa hÇu hÕt c¸c loµi thó lín ®ang ph©n bè trong VCQT vµ ®Æc biÖt nghiªm träng ®èi víi quÇn thÓ cßn l¹i cña loµi Vîn ®en tuyÒn Nomascus concolor.
C¸c ho¹t ®éng b¶o tån
-
Trong khu«n khæ dù ¸n B¶o tån trªn c¬ së céng ®ång hÖ sinh th¸i vïng nói Hoµng Liªn S¬n, Tæ chøc B¶o tån §éng Thùc vËt Quèc tÕ (FFI) vµ Chi côc KiÓm l©m tØnh Lµo Cai hiÖn ®ang tiÕn hµnh mét ch¬ng tr×nh b¶o tån trªn c¬ së céng ®ång t¹i VCQT V¨n Bµn. C¸c ho¹t ®éng cña ch¬ng tr×nh nµy bao gåm c¸c ®iÒu tra vÒ sinh häc vµ sinh th¸i nh©n v¨n, c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ rõng céng ®ång, n©ng cao nhËn thøc m«i trêng vµ xóc tiÕn viÖc thµnh lËp mét khu b¶o vÖ míi. N¨m 2003, FFI sÏ më réng lÜnh vùc ho¹t ®éng cña dù ¸n ra thªm mét sè biÖn ph¸p xãa ®ãi gi¶m nghÌo tËp trung vµo viÖc qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn trªn c¬ së céng ®ång, cïng víi viÖc ph¸t triÓn khu b¶o vÖ vµ c¸c biÖn ph¸p tiÕp cËn c¶nh quan vµ cuèi cïng lµ ®Ò xuÊt ®Ó c«ng nhËn ®©y lµ mét Khu B¶o tån Sinh quyÓn vµ Nh©n v¨n.
KiÕn nghÞ
-
CÇn ®¸nh gi¸ kh¶ thi vµ nÕu phï hîp, nªn c«ng nhËn VCQT V¨n Bµn lµ khu b¶o tån thiªn nhiªn vµ thµnh lËp ngay mét ban qu¶n lý cho khu vùc.
-
CÇn t¨ng cêng thùc thi c¸c quy chÕ qu¶n lý rõng, ®Æc biÖt lµ ®Ó kiÓm so¸t s¨n b¾n vµ khai th¸c gç bÊt hîp ph¸p kÕt hîp víi c¸c ho¹t ®éng n©ng cao nhËn thøc m«i trêng trong c¸c céng ®ång ®Þa ph¬ng ®Ó chèng l¹i viÖc bu«n b¸n ®éng vËt hoang d·.
-
C«ng t¸c qu¶n lý rõng t¹i VCQT cÇn tËp trung vµo c¸c diÖn tÝch rõng cßn l¹i, ®Æc biÖt lµ t¹i c¸c ®ai díi 900m1. §Ó ®¹t ®îc ®iÒu nµy, tÊt c¶ c¸c h×nh thøc khai th¸c gç th¬ng phÈm ®Òu cÇn ®îc nghiªm cÊm t¹i VCQT vµ ph¶i cã biÖn ph¸p kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc ph¸ rõng lÊy ®Êt canh t¸c.
-
CÇn khëi ®éng mét ch¬ng tr×nh phßng chèng ch¸y rõng trªn c¬ së céng ®ång bao gåm c¸c ho¹t ®éng n©ng cao nhËn thøc, c¸c nhãm phßng ch¸y ë th«n b¶n.
-
CÇn cã thªm c¸c ®iÒu tra chi tiÕt ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng vµ ph©n bè, ®ång thêi ®¸nh gi¸ nhu cÇu sinh c¶nh cña c¸c loµi quan träng t¹i khu vùc nh TrÌo c©y lng ®en, Nuèi ®u«i hång Harpactes wardi vµ Khíu c¸nh ®á Garrulax formosus lµm c¬ së ®Ó tËp trung c¸c nç lùc b¶o tån vµ ®Þnh híng cho ho¹t ®éng b¶o vÖ rõng1.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Tordoff, A. W., Lª M¹nh Hïng, NguyÔn Qu¶ng Trêng vµ Swan, S.R. (2002) §iÒu tra nhanh ®a d¹ng sinh häc huyÖn V¨n Bµn, tØnh Lµo Cai, ViÖt Nam. B¸o c¸o cña Ch¬ng tr×nh BirdLife Quèc tÕ t¹i ViÖt Nam vµ ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn Sinh vËt.
2. S. R. Swan in litt. 2002.
3. Long, B., Le Khac Quyet and Phung Van Khoa (2000) An assessment of the potential and priorities for conservation in Van Ban district, Lao Cai province. Unpublished report to the Fauna & Flora International Indochina Programme.
4. Nguyen Quang Truong (2002) Report on the herpetological survey in Van Ban district, Lao Cai province. Unpublished report to the Fauna & Flora International Vietnam Programme.
5. Nguyen Tien Hiep, Do Tien Doan and Phan Ke Loc (2002) The diversity of the flora of Vietnam 9. Taiwania Hayata and T. cryptomerioides Hayata (Taxodiaceae): new genus and species for the flora. Journal of Genetics and Applications 1(2002): 32-40.
6. Farjon, A. (2002) Rare and possibly threatened conifers in Vietnam. Unpublished report to the Fauna & Flora International Vietnam Programme.
7. Averyanov, L., Phan Ke Loc and Do Tien Doan (2002) Flora and vegetation survey of Van Ban district, Lao Cai province of northern Vietnam. Unpublished report to the Fauna & Flora International Vietnam Programme.
S¸ch híng dÉn c¸c Vïng Chim Quan träng ë ViÖt Nam