KÕt luËn ch¬ng 1
§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c trinh s¸t, ph¸t hiÖn téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm, cÇn nghiªn cøu, n¾m v÷ng nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm; nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ®Æc ®iÓm h×nh sù téi ph¹m vµ ý nghÜa cña nã ®èi víi ho¹t ®éng trinh s¸t, ph¸t hiÖn, ®iÒu tra kh¸m ph¸ téi ph¹m.
Trªn c¬ së nghiªn cøu lý luËn vµ thùc tiÔn, trong ch¬ng 1 luËn v¨n ®· ph©n tÝch kh¸i niÖm vµ nh÷ng dÊu hiÖu ph¸p lý ®Æc trng cña téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm theo ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam. Cïng ®ã ®· kh¸i qu¸t, nªu lªn kh¸i niÖm, cÊu tróc, ph©n lo¹i, nguyªn t¾c x©y dùng vµ ®Æc biÖt lµ tÇm quan träng cña ®Æc ®iÓm h×nh sù téi ph¹m ®èi víi ho¹t ®éng ph¸t hiÖn, ®iÒu tra kh¸m ph¸ téi ph¹m. Nghiªn cøu lý luËn vÒ ®Æc ®iÓm h×nh sù téi ph¹m cã ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn s©u s¾c ®èi víi c«ng t¸c cña ngµnh C«ng an nãi chung, cña lùc lîng CSMT nãi riªng.
Ch¬ng 2 §Æc ®iÓm h×nh sù cña téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm vµ thùc tr¹ng c«ng t¸c trinh s¸t, ph¸t hiÖn cña lùc lîng C¶nh s¸t M«i trêng
2.1. §Æc ®iÓm h×nh sù cña téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm
2.1.1. T×nh h×nh téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm ë ViÖt Nam tõ 2004-2008
Téi ph¹m häc x¸c ®Þnh t×nh h×nh téi ph¹m lµ toµn bé t×nh h×nh, C¬ cÊu, diÔn biÕn cña tæng thÓ c¸c lo¹i téi ph¹m hay tõng lo¹i téi ph¹m trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh cña sù thay ®æi, ph¸t triÓn x· héi mang tÝnh tÝnh lÞch sö, giai cÊp, ph¸p luËt h×nh sù x¶y ra trong mét ngµnh, mét lÜnh vùc, mét ®Þa ph¬ng hoÆc ph¹m vi toµn quèc trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh.
Nh vËy, t×nh h×nh téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm ®îc ®Ò cËp ë ®©y lµ toµn bé t×nh h×nh, diÔn biÕn cña téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm x¶y ra trong ph¹m vi toµn quèc trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 2004 ®Õn n¨m 2008. §ã lµ sè liÖu tæng hîp vÒ sè lîng, ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, møc ®é cña téi ph¹m, ®îc ph¶n ¸nh qua c¸c sè liÖu vÒ t×nh h×nh, diÔn biÕn cña téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm.
ViÖt Nam lµ mét ®Êt níc cã 3/4 diÖn tÝch lµ rõng, cã ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn (khÝ hËu, ®Êt, níc…) rÊt thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña hÖ sinh th¸i, c¸c lo¹i ®éng thùc vËt rõng rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. §ång thêi ViÖt Nam lµ mét níc cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, ph¸t triÓn c¸c tuyÕn giao th«ng ®êng thñy, ®êng bé, ®êng hµng kh«ng, ®êng biÓn… tíi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m qua, do ¶nh hëng cña chiÕn tranh, cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, cã n¬i, cã lóc chóng ta ®· khai th¸c tµi nguyªn rõng nãi chung vµ c¸c lo¹i ®éng thùc vËt mét c¸ch bõa b·i, thiÕu c¸c c«ng cô qu¶n lý h÷u hiÖu lµm cho tµi nguyªn rõng nhanh chãng bÞ c¹n kiÖt vµ khan hiÕm, nhiÒu lo¹i ®éng thùc vËt ®· trong t×nh tr¹ng nguy cÊp, bÞ b¸o ®éng. §ßi hái c¸c cÊp, c¸c ngµnh cÇn quan t©m, b¶o vÖ.
Theo b¸o c¸o cña chuyªn ®Ò x©y dùng kÕ ho¹ch hµnh ®éng Quèc gia vÒ t¨ng cêng kiÓm so¸t bu«n b¸n §TVHD ë ViÖt Nam 2004 – 2010, ë ViÖt Nam cã kho¶ng h¬n 200 loµi thó, 25 loµi lìng c, 13 loµi bß s¸t, 15 loµi chim, 500 loµi thùc vËt hoang d· bÞ bu«n b¸n vµ sö dông trªn thÞ trêng ViÖt nam. PhÇn lín c¸c loµi trªn ®Òu lµ nh÷ng loµi cã nguy c¬ tuyÖt chñng vµ bÞ ®e däa tuyÖt chñng (Hæ, B¸o, Vîn ngò s¾c, Vîn ®en, GÊu, mÌo rõng, Kú ®µ, Tª tª…), c¬ cÊu bu«n b¸n theo mïa vô, theo ®Æc ®iÓm tõng ®Þa ph¬ng vµ nhu cÇu cña thÞ trêng. Nhu cÇu cña thÞ trêng trong níc kho¶ng tõ 950- 1.300 tÊn/n¨m, phôc vô lµm thuèc kho¶ng 10- 20 tÊn, 5- 10 tÊn dïng lµm sinh vËt c¶nh. Ngoµi ra phôc vô nhu cÇu xuÊt khÈu tíi c¸c thÞ trêng Mü, Ph¸p, §øc, Hµ Lan, Hµn Quèc, NhËt b¶n, Trung Quèc, Hång Koong… nguån §VHD ë ViÖt Nam phôc vô nhu cÇu trong vµ ngoµi níc chñ yÕu phô thuéc vµo c¸c nguån g©y nu«i, s¨n b¾t tr¸i phÐp, nhËp khÈu, trong ®ã nguån tõ g©y nu«i chiÕm kho¶ng 40%, s¨n b¾t tr¸i phÐp chiÕm kho¶ng 30%, nhËp khÈu chiÕm kho¶ng 30%.
Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, víi c¬ chÕ cung cÇu, cïng víi c¸c lo¹i hµng hãa kh¸c, §VHD ®· trë thµnh lo¹i hµng cã lîi nhuËn cao. Do ®ã, ho¹t ®éng bu«n b¸n §VHD rÊt ph¸t triÓn. PhÇn lín c¸c loµi bÞ bu«n b¸n ®Òu thuéc danh môc c¸c loµi ®ang bÞ tuyÖt chñng, thuéc nhãm §VHD quý hiÕm. §Ó b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o vÖ sù sèng cho rõng b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc, §¶ng vµ Nhµ níc ta rÊt quan t©m, ®· cã mét hÖ thèng c¬ quan chuyªn tr¸ch lµm nhiÖm vô b¶o vÖ, gi÷ g×n tµi nguyªn rõng tõ cÊp TW ®Õn c¸c ®Þa ph¬ng : Côc KiÓm l©m, c¸c Chi côc KiÓm l©m, c¸c H¹t KiÓm l©m…song trong thùc tÕ nh÷ng n¨m qua, do nhu cÇu cña cuéc sèng ch¹y theo lîi nhuËn mµ t×nh tr¹ng bu«n b¸n, vËn chuyÓn tr¸i phÐp §VHD ®· diÔn ra vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn, thËm chÝ cã lóc, cã n¬i cßn trë nªn gay g¾t c¶ vÒ tÝnh chÊt, møc ®é. C¸c ®èi tîng bu«n b¸n, vËn chuyÓn tr¸i phÐp §VHD ®· sö dông nh÷ng thñ ®o¹n ngµy cµng tinh vi nh»m trèn tr¸nh sù kiÓm so¸t cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y viÖc bu«n b¸n vµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm sinh vËt, c¸c ®éng vËt kÓ c¶ c¸c loµi ®· ®îc b¶o vÖ ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng. C¸c tµi nguyªn sinh vËt thuéc c¸c hÖ sinh th¸i kh¸c nhau: rõng, biÓn, s«ng, vïng ®Êt ngËp níc…bÞ khai th¸c thiÕu kÕ ho¹ch, thiÕu hîp lý, thiÕu sù kiÓm tra chÆt chÏ dÉn tíi viÖc suy tho¸i tµi nguyªn thiªn nhiªn. Tû träng c¸c c¸ thÓ ®îc bu«n b¸n phôc vô cho nhu cÇu lµm thøc ¨n, lµm c¶nh, lµm thuèc, xuÊt khÈu… ®Ó phôc vô cho nhu cÇu ë trong níc : c¸c lo¹i thó rõng chiÕm tõ 15- 20%, Rïa c¸c lo¹i chiÕm 18-25%, R¾n c¸c lo¹i 35-45%, Chim 5-10%. §èi tîng sö dông c¸c lo¹i §VHD quý hiÕm thêng lµ nh÷ng ngêi cã thu nhËp cao doanh nh©n, c¸c nhµ bu«n, kh¸ch du lÞch. Theo íc tÝnh, hiÖn nay c¶ níc cã kho¶ng 900-1.200 nhµ hµng chuyªn b¸n c¸c lo¹i ®Æc s¶n, mçi nhµ hµng tiªu thô kho¶ng 3kg/ngµy, mét n¨m tiªu thô hÕt kho¶ng 1080kg/n¨m/nhµ hµng. Nh vËy, mét n¨m nhµ hµng b¸n thøc ¨n lµ ®Æc s¶n rõng tiªu tô hÕt kho¶ng tõ 950- 1.300 tÊn thÞt §VHD quý hiÕm. Víi møc tiªu thô §VHD nh vËy, lµ mét trong nh÷ng nguy c¬ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tuyÖt chñng cña nhiÒu lo¹i §VHD, trong ®ã cã nhiÒu lo¹i ®éng thùc vËt nh Tª gi¸c, Voi, Hæ., KhØ, Vîn, Väc… ngµy cµng trë nªn hiÕm. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÒu lo¹i ®éng vËt quý hiÕm nh : Tª tª, Rïa, Kú ®µ, r¾n Hæ ch©u, r¾n Hæ mang chóa… ®ang ®îc xuÊt khÈu nhén nhÞp sang nhiÒu níc trªn thÕ giíi víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau : xuÊt khÈu chÝnh ng¹ch sang Mü, §øc, ý, Hµ Lan, Ph¸p, Hång Koong, Singapo… (gåm : KhØ, Tr¨n, chim ¦ng, chim Ngò s¾c…) ; xuÊt khÈu tiÓu ng¹ch vµ tr¸i phÐp (xuÊt lËu) gåm c¸c loµi bß s¸t, s¶n phÈm cña c¸c loµi ®éng vËt quý hiÕm (da, x¬ng, sõng… cña c¸c lo¹i Hæ, B¸o, Tª gi¸c), c¸c loµi bß s¸t (Tr¨n, r¾n hæ mang chóa, Rïa c¸c lo¹i), h×nh thøc xuÊt khÈu nµy chiÕm tíi 60%, gi¸ trÞ xuÊt khÈu chñ yÕu sang Hång Koong, §µi Loan vµ ®Æc biÖt Trung Quèc… c¸c loµi trªn ®îc xuÊt khÈu víi gi¸ rÊt cao, l·i xuÊt lín ®· thóc ®Èy nhiÒu ngêi t×m c¸ch s¨n b¾t chóng ë kh¾p n¬i ®Ó vËn chuyÓn, bu«n b¸n tr¸i phÐp, t×nh tr¹ng ®ã ®· dÉn ®Õn tr÷ lîng vµ sè lîng c¸c lo¹i §VHDQH bÞ gi¶m sót mét c¸ch nhanh chãng, lµm mÊt c©n b»ng hÖ sinh th¸i, ¶nh hëng ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò m«i trêng, lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn tíi sù ph¸t triÓn s©u bÖnh, n¹n dÞch ch©u chÊu, dÞch chuét, dÞch s©u rãm, n¹n voi d÷ ë B×nh ThuËn…®· g©y tæn thÊt vÒ mïa mµng mµ chóng ta khã lêng tríc ®îc. Theo nhËn ®Þnh cña WWF ViÖt Nam ®ang ë trong 10 quèc gia mÊt sinh c¶nh (gi¶m ®a d¹ng sinh häc- §DSH) cao nhÊt thÕ giíi vµ ViÖt Nam còng dÉn ®Çu lu«n vÒ tû lÖ rõng bÞ tµn ph¸ 80% (trong khi Indonexia hay Malaysia chØ ë kho¶ng 40%) . S¸ch ®á ViÖt Nam ®Õn nay ®· thèng kª ®îc 356 loµi ®éng, thùc vËt cã nguy c¬ tuyÖt chñng do bÞ s¨n b¾t, ph¸ rõng, tµn ph¸ sinh c¶nh víi mét tû lÖ ph¸ rõng, thó cao. Nh vËy ViÖt Nam ®ang hÕt muèn lµ “®Êt høa” vÒ ®a d¹ng sinh häc.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, vÊn ®Ò vËn chuyÓn, bu«n b¸n tr¸i phÐp ®éng vËt hoang d· ë níc ta kh«ng chØ trong ph¹m vi néi ®Þa mµ ®· mang tÝnh chÊt xuyªn quèc gia, víi c¸c níc l¸ng giÒng nh: Indonexia, Malaixia, Lµo, Campuchia, Trung Quèc… Trong ph©n tÝch “Nh÷ng chiÕn lîc b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc ë T©y Nguyªn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi 2000 – 2010”, PGS, TS §Æng Huy Huúnh vµ TS Hoµng Minh Khiªu, ViÖn sinh th¸i häc vµ tµi nguyªn sinh vËt – Trung t©m khoa häc tù nhiªn vµ c«ng nghÖ quèc gia ®· thèng kª vÒ sù gi¶m dÇn vÒ loµi vµ ph©n loµi §VHD do t×nh tr¹ng s¨n b¾t, bu«n b¸n, vËn chuyÓn §VHD ë níc ta trong thêi gian qua, mét sè loµi ®éng vËt hoang d· bÞ s¨n b¾t, khai th¸c mét c¸ch tïy tiÖn, thiÕu kÕ ho¹ch, bÊt chÊp c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó ch¹y theo lîi nhuËn tríc m¾t; bß rõng, tª gi¸c, bß x¸m… lµ nh÷ng lo¹i ®éng vËt hoang d· quý hiÕm trong danh môc s¸ch ®á cña thÕ giíi, ®· dÇn c¹n kiÖt ë ViÖt Nam.
T¹i c¸c trung t©m ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh trÞ, tËp trung ®«ng d©n c nh Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Qu¶ng Ninh lµ nh÷ng lµ ®Çu mèi cña c¸c tuyÕn ®êng giao th«ng huyÕt m¹ch tíi mäi miÒn cña ®Êt níc cïng víi c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi: ®êng bé, ®êng s¾t, ®êng hµng kh«ng, ®êng thñy. MÆt kh¸c ®©y lµ nh÷ng ®Þa bµn tËp trung nhiÒu nhµ hµng, kh¸ch s¹n, trung t©m dÞch vô vµ du lÞch, nªn còng lµ ®Þa bµn tiªu thô lín ®éng vËt hoang d· quý hiÕm, kh«ng chØ ®îc chÕ biÕn thµnh c¸c mãn ¨n ®Æc s¶n phôc vô cho c¸c tõ“thîng ®Õ” bèn ph¬ng. §ång thêi, cßn lµ ®Þa bµn tiªu thô lîng lín ®éng vËt hoang d· quý hiÕm vµ c¸c s¶n phÈm cña chóng, phôc vô cho nhu cÇu sinh c¶nh, lµm thuèc d©n téc. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ë Hµ Néi, Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng xuÊt hiÖn mét sè ®Þa ®iÓm nu«i gÊu ®Ó hót mËt b¸n. GÊu lµ lo¹i ®éng vËt hoang d· quý hiÕm n»m trong danh môc c¸c lo¹i ®éng vËt hoang d· quý hiÕm nghiªm cÊm khai th¸c vµ sö dông cña Nhµ níc, b»ng c¸c ph¬ng thøc, thñ ®o¹n kh¸c nhau, gÊu ®îc vËn chuyÓn tr¸i phÐp tõ c¸c tØnh cã rõng trong c¶ níc, tõ mét sè níc trong khu vùc tíi Hµ Néi, Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng. Theo thèng kª cha ®Çy ®ñ cña Phßng CSMT Hµ Néi vµ Chi côc kiÓm l©m Hµ Néi, hiÖn nay trªn ®Þa bµn hÇu hÕt c¸c quËn huyÖn cña Hµ Néi ®Òu cã trªn 100 con gÊu nu«i, nh»m môc ®Ých hót lÊy mËt t¬i ®Ó b¸n cho ngêi tiªu dïng. T×nh tr¹ng gÊu nu«i vµ mËt gÊu t¬i b¸n t¹i c¸c nhµ hµng ¨n uèng ë Hµ Néi, Qu¶ng Ninh vµ c¸c thµnh phè kh¸c ®· lµm c¸c lùc lîng chøc n¨ng lóng tóng vµ cha ®a ra ®îc nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý, hiÖu qu¶.
HiÖn nay, Hµ Néi, TP Hå ChÝ Minh, NghÖ An, Qu¶ng Ninh… cßn ®îc coi lµ c¸c ®Þa bµn tËp kÕt, trung chuyÓn §VHD tõ c¸c tØnh cã rõng vÒ c¸c tØnh ®ång b»ng, tõ c¸c tØnh miÒn Trung vµ T©y Nguyªn lªn c¸c tØnh biªn giíi phÝa B¾c nh Qu¶ng Ninh, L¹ng S¬n ®Ó xuÊt khÈu. ThËm chÝ ®éng vËt hoang d· tõ c¸c níc thuéc khu vùc §«ng Nam ¸ (Lµo, Campuchia, Malaixia…) ®îc chuyÓn b»ng nhiÒu lo¹i ph¬ng tiÖn: m¸y bay, tµu háa, «t«… qua cöa khÈu CÇu Treo – Hµ TÜnh, s©n bay Néi Bµi – Hµ Néi… vµ c¸c tuyÕn giao th«ng chuyÓn sang c¸c níc Trung Quèc, Hång K«ng… bao gåm c¸c lo¹i: R¾n c¸c lo¹i, kú ®µ, tª tª, khØ ®u«i dµi.
Trong t×nh h×nh ®ã, c¸c tuyÕn ®êng bé, ®êng s¾t, ®êng hµng kh«ng trë thµnh nh÷ng tuyÕn ®êng cho t th¬ng lîi dông chuyªn chë, bu«n b¸n ®éng vËt hoang d·. §Êu tranh víi téi ph¹m bu«n b¸n, vËn chuyÓn lo¹i hµng nµy ®îc coi lµ mét cuéc ®Êu tranh giµnh giËt tµi nguyªn vµ cuéc sèng cho rõng, ngay nh Hµ Néi lµ mét trong ®Þa bµn ®îc coi lµ ®Þa bµn tËp kÕt, trung chuyÓn §VHD tõ c¸c tØnh cã rõng vÒ c¸c tØnh ®ång b»ng, tõ c¸c tØnh miÒn Trung, T©y Nguyªn lªn c¸c tØnh phÝa B¾c nh Qu¶ng Ninh, L¹ng S¬n ®Ó xuÊt khÈu. Theo thèng kª cña trung t©m tµi nguyªn vµ m«i trêng (§¹i häc Khoa häc vµ nh©n v¨n), ë thµnh phè Hµ Néi cã 26 cöa hµng b¸n lÎ c¸c lo¹i chim, thó rõng (ë chî §ång Xu©n cã 9 s¹p bu«n b¸n chim thó), H¶i Phßng cã 37 cöa hiÖu chuyªn b¸n bu«n, b¸n lÎ c¸c s¶n phÈm ®îc chÕ biÕn tõ §VHD nh rîu t¾c kÌ, kú ®µ, cao hæ, khØ, mËt gÊu… Theo nhËn xÐt cña c¸c chuyªn gia vÒ ®éng vËt häc cho thÊy: Sè chim, thó ®îc ®em b¸n trªn thÞ trêng gåm tõ 70 – 80 loµi vµ ph©n loµi, trong ®ã §VHD chiÕm tíi 60 loµi vµ ph©n loµi ®· ®îc ghi trong danh môc ®éng vËt, thùc vËt hoang d· quý hiÕm cña NghÞ ®Þnh 32/2006/N§-CP ngµy 30/3/2006 cña ChÝnh phñ. Theo thèng kª cña Trung t©m cøu hé §VHDQ Hµ Néi cho thÊy: tæng céng c¸c lo¹i §VHDQH bÞ s¨n b¾t, vËn chuyÓn qua ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi lªn tíi 51 loµi vµ ph©n loµi; bao gåm 22 loµi thó, 6 loµi chim, 23 loµi bß s¸t… trong ®ã cã 27 loµi quý hiÕm chiÕm 44,2% lµ nh÷ng loµi thó ®Æc h÷u cã gi¸ trÞ ®Æc biÖt vÒ khoa häc còng nh kinh tÕ. Lîng §VHD thu gi÷ hÇu hÕt ®îc ®a vÒ Trung t©m cøu hé Sãc S¬n, sau ®ã ®a th¶ vÒ m«i trêng tù nhiªn t¹i c¸c vên quèc gia Cóc Ph¬ng, Tam §¶o, Ba V×… c¸c chñ hµng hoÆc ngêi vËn chuyÓn bÞ lËp biªn b¶n, ph¹t tiÒn nép ng©n s¸ch nhµ níc, tÞch thu ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn …
Theo thèng kª cha ®Çy ®ñ cña Côc KiÓm l©m tõ n¨m 2004 ®Õn n¨m 2008 c¸c lùc lîng chøc n¨ng ®· ph¸t hiÖn, b¾t gi÷ 6776 vô, 8847 ®èi tîng vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm. Tuy vËy sè vô viÖc xö lý h×nh sù cßn rÊt thÊp (714 vô-chiÕm 10,53%) chñ yÕu vÉn lµ xö lý hµnh chÝnh (xem b¶ng thèng kª sè 2.1). §iÒu nµy lµ do ®Æc thï cña téi vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm, do hµnh lang ph¸p lý cha chÆt chÏ, cha nghiªm minh, nh÷ng khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, thu thËp chøng cø vµ c¸ thÓ hãa tr¸ch nhiÖm hµnh sù…
N¨m 2005 ph¸t hiÖn 1375 vô, 1856 ®èi tîng, so víi n¨m 2004 lµ 1247 vô (t¨ng 10,26%), 1620 ®èi tîng (t¨ng 14,56%). Trong ®ã xö lý h×nh sù 142 vô, 214 ®èi tîng, so víi n¨m 2004, 123 vô (t¨ng 9,28%) 167 ®èi tîng (t¨ng 28,1%).
N¨m 2006 ph¸t hiÖn 1516 vô, 1942 ®èi tîng, so víi n¨m 2005, t¨ng 10,25% sè vô, 4,63 % ®èi tîng. Trong ®ã xö lý h×nh sù 156 vô, 234 ®èi tîng, so víi n¨m 2005, t¨ng 9,85 % sè vô, 9,34% ®èi tîng.
N¨m 2007 ph¸t hiÖn 1232 vô, 1521 ®èi tîng, so víi n¨m 2006, gi¶m 23% sè vô, 27,6 % ®èi tîng. Trong ®ã xö lý h×nh sù 128 vô, 193 ®èi tîng, so víi n¨m 2006, gi¶m 21,8% sè vô, 21,2 % ®èi tîng.
N¨m 2008 ph¸t hiÖn 1406 vô, 1908 ®èi tîng, so víi n¨m 2007, t¨ng 14,1% sè vô, 25,4 % ®èi tîng. Trong ®ã xö lý h×nh sù 165 vô, 231 ®èi tîng, so víi n¨m 2007, t¨ng 28,9% sè vô, 19,7% ®èi tîng.
BiÓu ®å sau ®©y thÓ hiÖn biÕn ®éng cña c¸c vô vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm tõ 2004-2008.
Qua sè liÖu trªn cho thÊy t×nh tr¹ng vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm bÞ ph¸t hiÖn b¾t gi÷ diÔn biÕn thÊt thêng. Tuy vËy nÕu chØ c¨n cø vµo sè liÖu thèng kª hµng n¨m sÏ kh«ng ®¸nh gi¸ ®óng vÒ thùc tr¹ng t×nh h×nh vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm, bëi v× theo ®¸nh gi¸ cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt, sè lîng c¸c vô vi ph¹m ®· ®îc ph¸t hiÖn chØ nh “phÇn næi cña t¶ng b¨ng”. Téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm cã ®é tiÒm Èn cao nªn sè liÖu trªn cha ph¶n ¸nh ®óng thùc tr¹ng t×nh h×nh vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm.
Téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm tiÒm Èn lµ nh÷ng hµnh vi vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm ®· thùc hiÖn trong thùc tÕ, ®· g©y ra hËu qu¶ t¸c h¹i nhng cha bÞ c¸c c¬ quan chøc n¨ng ph¸t hiÖn v× mét lý do chñ quan hay kh¸ch quan nµo ®ã. Thùc tÕ ®Ó x¸c ®Þnh ®îc th«ng sè téi ph¹m tiÒm Èn lµ ®iÒu rÊt khã kh¨n, chñ yÕu dùa vµo sù ph¸n ®o¸n cña c¸c c¸n bé nghiªn cøu vµ c¸c c¸n bé trùc tiÕp ®Êu tranh chèng téi ph¹m.
Nh vËy, qua nghiªn cøu t×m hiÓu mét c¸ch s¬ bé vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng bu«n b¸n, vËn chuyÓn tr¸i phÐp §VHD ë ViÖt Nam, cã thÓ thÊy, t×nh tr¹ng bu«n b¸n, vËn chuyÓn tr¸i phÐp §VHD ë níc ta ®ang trong t×nh tr¹ng b¸o ®éng. Nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn nÕu kh«ng ®îc qu¶n lý vµ kiÓm so¸t mét c¸ch hîp lý sÏ trë lªn c¹n kiÖt vµ ¶nh hëng nghiªm träng tíi tÝnh ®a d¹ng sinh häc, m«i trêng cña con ngêi… VÊn ®Ò bu«n b¸n, vËn chuyÓn tr¸i phÐp §VHD cÇn ®îc c¸c c¬ quan thùc thi ph¸p luËt vµ toµn thÓ nh©n d©n quan t©m, ®Æc biÖt c¸c ®èi tîng vi ph¹m ph¸p luËt cÇn ®îc xö lý nghiªm minh tríc ph¸p luËt ®Ó b¶o vÖ tµi nguyªn cho rõng.
2.1.2. §Æc ®iÓm h×nh sù cña téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm
§Ó c«ng t¸c trinh s¸t, ph¸t hiÖn vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm cña lùc lîng CSMT ®¹t hiÖu qu¶ cao cÇn ph¶i n¾m ®îc ®Æc ®iÓm h×nh sù cña téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm (®Æc biÖt lµ ®èi tîng, ph¬ng thøc, thñ ®o¹n ho¹t ®éng, ®Æc thï c¸c mÆt hµng… vËn chuyÓn, bu«n b¸n tr¸i phÐp ®éng vËt hoang d·).
§Æc ®iÓm h×nh sù lµ sù ph¶n ¸nh mét c¸ch cã hÖ thèng nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng vÒ tõng téi ph¹m, cô thÓ lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm ngoµi viÖc mang nh÷ng nÐt ®Æc trng cña ®Æc ®iÓm h×nh sù nãi chung, cßn mang nh÷ng nÐt riªng, ®Æc thï vÒ mét lo¹i téi ph¹m cô thÓ, mµ qua ®ã gióp c¸n bé ®iÒu tra dÔ dµng nhËn biÕt hµnh vi ph¹m téi trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra kh¸m ph¸. §Æc ®iÓm h×nh sù cña téi ph¹m chÝnh lµ c¬ së ®Ó c¸n bé ®iÒu tra x©y dùng kÕ ho¹ch, ph¬ng ph¸p ®iÒu tra cã môc ®Ých vµ ®¹t hiÖu qu¶ ®èi víi tõng lo¹i téi ph¹m cô thÓ, nã cã t¸c dông quan träng trong viÖc t¹o híng, ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn tÝch cùc tÝnh s¸ng t¹o vµ t duy cña c¸n bé ®iÒu tra trong viÖc ®Þnh híng nhËn thøc vÒ hµnh vi cña vô viÖc ph¹m téi cô thÓ.
N¾m râ nh÷ng ®Æc ®iÓm h×nh sù, gióp c¸n bé ®îc giao nhiÖm vô ®iÒu tra lùa chän nh÷ng thñ thuËt, chiÕn thuËt, biÖn ph¸p ®iÒu tra phï hîp víi tõng t×nh huèng ®iÒu tra cô thÓ, lµ yÕu tè quan trong quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng ®iÒu tra kh¸m ph¸ vô ¸n. VËy, nghiªn cøu ®Æc ®iÓm h×nh sù lµ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra kh¸m ph¸ bÊt kú vô ¸n h×nh sù nµo.
Tõ ®Æc ®iÓm h×nh sù cña téi ph¹m nãi chung, khi nghiªn cøu ®Æc ®iÓm h×nh sù cña téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm, cÇn ®i s©u nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n, mang tÝnh ®Æc trng cña téi ph¹m nµy. Téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm cã c¸c ®Æc ®iÓm h×nh sù c¬ b¶n sau:
§Æc ®iÓm h×nh sù cña téi ph¹m vËn chuyÓn, bu«n b¸n tr¸i phÐp ®éng vËt hoang d· còng kh«ng ngoµi nh÷ng hÖ thèng nh÷ng ®Æc ®iÓm h×nh sù chung nhÊt, mang tÝnh ®iÓn h×nh nhÊt, cã tÝnh lÆp ®i lÆp l¹i: §Æc ®iÓm vÒ thµnh phÇn ®èi tîng tham gia, ®Æc ®iÓm vÒ ph¬ng thøc thñ ®o¹n ho¹t ®éng (thêi gian, ®Þa ®iÓm, ph¬ng tiÖn…), ®Æc ®iÓm vÒ ®Þa bµn ho¹t ®éng, thñ ®o¹n vÒ che giÊu téi ph¹m… Qua kh¶o s¸t vµ nghiªn cøu vÒ téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm, cã thÓ rót ra mét sè ®Æc ®iÓm h×nh sù ®iÓn h×nh cña lo¹i téi ph¹m nµy nh sau:
- VÒ thµnh phÇn ®èi tîng tham gia bu«n b¸n, vËn chuyÓn tr¸i phÐp ®éng vËt hoang d· quý hiÕm
Víi ®Æc thï cña ho¹t ®éng bu«n b¸n, vËn chuyÓn tr¸i phÐp ®éng vËt hoang d· quÝ hiÕm lµ nguån hµng thêng ë vïng nói xa x«i, giao th«ng ®i l¹i khã kh¨n; n¬i tiªu thô c¸c loµi ®éng vËt hoang d· thêng lµ nh÷ng trung t©m kinh tÕ, ®« thÞ, c¸c thµnh phè tËp trung ®«ng d©n c, nªn thµnh phÇn ®èi tîng tham gia bu«n b¸n, vËn chuyÓn c¸c loµi ®éng vËt hoang d· quý hiÕm cÇn ph¶i sö dông nhiÒu lùc lîng trong ®ã lùc lîng chñ chèt lµ chñ hµng, sau ®ã lµ ®èi tîng mua gom, l¸i xe, cöu v¹n ¸p t¶i hµng ®ång thêi lµ lùc lîng khu©n v¸c hµng… HÇu hÕt c¸c ®èi tîng cã hµnh vi bu«n b¸n, vËn chuyÓn tr¸i phÐp ®éng vËt hoang d· ®Òu ho¹t ®éng theo tuyÕn, ®êng d©y vµ thuéc nhiÒu ®Þa ph¬ng kh¸c nhau, song hÇu hÕt c¸c ®èi tîng n»m trong ®Þa bµn lµ c¸c tØnh gi¸p biªn giíi ViÖt- Trung, c¸c tØnh cã rõng vµ ®Þa bµn cña mét sè thµnh phè lín: Thµnh phè Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh, TP H¶i Phßng… lµ nh÷ng trung t©m ®Çu mèi giao th«ng víi c¸c ®Þa ph¬ng.
+Chñ hµng: thêng lµ nh÷ng ®èi tîng cã tiÒm lùc kh¸ m¹nh vÒ tiÒn b¹c, ph¬ng tiÖn giao th«ng… cã mèi quan hÖ réng r·i. Nh÷ng ®èi tîng nµy thêng cã nhiÒu kinh nghiÖm ho¹t ®éng kinh doanh, bu«n b¸n c¸c lo¹i l©m s¶n, trong ®ã cã c¸c lo¹i ®éng vËt hoang d·. Cã sù hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ ph¸p luËt, cã kh¶ n¨ng thêng xuyªn tiÕp cËn víi nh÷ng th«ng tin vÒ sù thay ®æi trong qu¶n lý, kiÓm so¸t l©m s¶n nãi chung vµ ®èi tîng mÆt hµng ®éng vËt hoang d· nãi riªng. Nh÷ng ®èi tîng nµy coi ho¹t ®éng bu«n b¸n ®éng vËt hoang d· lµ nghÒ thu nhËp chÝnh, thêng n»m ë nh÷ng ®Çu mèi mÊu chèt nh thñ ®« Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh, Mãng C¸i- Qu¶ng Ninh…. ®Ó ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng bu«n b¸n th«ng qua hÖ thèng “®Ö tö”, hoÆc nh÷ng ngêi th©n tÝn th«ng qua ®iÖn tho¹i di ®éng, thêng rÊt Ýt xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng ho¸, cã kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh, quyÕt ®Þnh mäi vÊn ®Ò trong qu¸ tr×nh bu«n b¸n, vËn chuyÓn ®éng vËt hoang d· quý hiÕm (mèi nhËn hµng, mèi giao hµng, thêi gian thùc hiÖn, nh÷ng trôc trÆc trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn..).
+§èi tîng mua gom: Lµ nh÷ng ®èi tîng cã Ýt vèn, ph¹m vi ho¹t ®éng hÑp, quan hÖ h¹n chÕ, lÊy nghÒ bu«n b¸n ®éng vËt hoang d· lµm nguån sèng chÝnh, Ýt hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt. Nh÷ng ®èi tîng cã nhiÖm vô mua gom c¸c lo¹i ®éng vËt hoang d· ®a vÒ b¸n l¹i cho nh÷ng chñ bu«n ®a ®i xa vµ cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu ra níc ngoµi, hoÆc ®a ®i tiªu thô cho nh÷ng nhµ hµng, kh¸ch s¹n, nh÷ng t nh©n sö dông ®éng vËt hoang d· lµm mãn ¨n ®Æc s¶n, dîc liÖu…
+L¸i xe, cöu v¹n: Lµ nh÷ng ®èi tîng thay mÆt chñ hµng ®Ó nhËn hµng, bèc xÕp hµng, cã tr¸ch nhiÖm b¶o qu¶n hµng trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn nhng kh«ng cã vèn trong nh÷ng lo¹i hµng ®ã vµ chØ lµ nh÷ng ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng, hëng phÇn tr¨m gi¸ trÞ hµng ho¸, còng cã thÓ, nh÷ng ngêi nµy lµ nh÷ng ®èi tîng cã hµng ho¸ b¸n cho chñ hµng, thêng lµ nh÷ng ®èi tîng Ýt vèn, kh«ng cã nghÒ nghiÖp, cã tiÒn ¸n, tiÒn sù, Ýt ®îc häc hµnh (cã nh÷ng ®èi tîng kh«ng biÕt ch÷, nhiÒu khi bÞ b¾t, buéc ph¶i ký biªn b¶n chóng ph¶i ®iÓm chØ). Chóng s½n sµng lµm viÖc theo sù chØ ®¹o cña ®ång tiÒn, rÊt trung thµnh víi c¸c mèi lµm ¨n, vµ cã thÓ ®øng ra “lµm luËt” khi cã sù cè x¶y ra. Ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn chñ yÕu do chñ hµng ®Çu t, hoÆc cã thÓ lµ chÝnh l¸i xe, nhng lµ nh÷ng ph¬ng tiÖn Ýt gi¸ trÞ kinh tÕ (chÊp nhËn bÞ tÞch thu xe khi cÇn ph¶i bá hµng tho¸t th©n).
+Ngoµi ra tham gia vµo ho¹t ®éng bu«n b¸n ®éng vËt hoang d· cßn cã nh÷ng c¸n bé CNVC thuéc mét sè c¬ quan chøc n¨ng bÞ tho¸i ho¸ biÕn chÊt, lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n cã thÓ “b¶o kª” cho mét ®Þa bµn, mét tuyÕn ®êng hoÆc b¶o kª cho mét nhãm téi ph¹m vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c chñ hµng ho¹t ®éng.
+Tham gia ho¹t ®éng bu«n b¸n tr¸i phÐp c¸c lo¹i §VHDQH cßn ph¶i kÓ ®Õn c¸c chñ nhµ hµng kh¸ch s¹n chuyªn bµy b¸n c¸c mãn ¨n lµ s¶n phÈm cña c¸c lo¹i §VHDQH, ®©y lµ nh÷ng ®èi tîng chuyªn mua vµ thu gom, nu«i nhèt c¸c lo¹i §VHDQH ®Ó chÕ biÕn c¸c mãn ¨n theo nhu cÇu cña kh¸ch.
C¸c ®èi tîng tham gia bu«n b¸n, vËn chuyÓn tr¸i phÐp ®éng vËt hoang d· ho¹t ®éng liªn kÕt víi nhau chÆt chÏ, tõ kh©u thu gom ®Õn kh©u xuÊt khÈu ra níc ngoµi, quan hÖ víi nhau chñ yÕu trªn c¬ së lîi Ých kinh tÕ hoÆc mèi quan hÖ th©n thuéc. Nh÷ng ®èi tîng thêng cã quan hÖ réng, tõng tr¶i, rÊt nh¹y bÐn víi t×nh h×nh th¬ng trêng, cã rÊt nhiÒu thñ ®o¹n ®èi phã víi sù ph¸t hiÖn cña c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt, lu«n t×m ®îc nh÷ng khe hë cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®Ó luån l¸ch ho¹t ®éng kiÕm lêi vµ trong ®êng d©y vËn chuyÓn, bu«n b¸n tr¸i phÐp ®éng vËt hoang d· cã nh÷ng quy ®Þnh nghiªm ngÆt riªng cña chóng, c¸c ®èi tîng nµy thêng chÞu sù kiÓm tra gi¸m s¸t cña c¸c thµnh phÇn trong ®êng d©y.
Theo kÕt qu¶ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ 691 vô vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm do lùc lîng CSMT ph¸t hiÖn b¾t gi÷ cho thÊy, nh÷ng ®èi tîng ph¹m téi vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm phÇn lín cã tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp (kh«ng biÕt ch÷ chiÕm 10,7%; tr×nh ®é v¨n ho¸ líp 1-8 chiÕm 72%; tõ líp 9-12 chiÕm 14,9%; tr×nh ®é tõ trung cÊp trë lªn chØ chiÕm 0,5%), kh«ng cã nghÒ hoÆc nghÒ nghiÖp kh«ng æn ®Þnh chiÕm 69%, giíi tÝnh phÇn lín lµ nam giíi chiÕm 81%.
- VÒ c¸c mÆt hµng trong bu«n b¸n, vËn chuyÓn tr¸i phÐp ®éng vËt hoang d· quý hiÕm chñ yÕu lµ nh÷ng mÆt hµng thuéc danh môc thùc vËt, ®éng vËt hoang d· quý hiÕm ban hµnh theo nghÞ ®Þnh 32/2006/N§-CP, ngµy 30/3/2006 cña ChÝnh phñ c¸c mÆt hµng nµy bao gåm: tª tª, r¾n c¸c lo¹i, c¸c lo¹i khØ, gÊu, cÇy v»n, hæ, mÌo rõng… (xem b¶ng....phô lôc vÒ danh môc thùc vËt, ®éng vËt hoang d· quý hiÕm). Qua kÕt qu¶ ph©n tÝch 691 vô vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm do lùc lîng CSMT ph¸t hiÖn b¾t gi÷ th× lo¹i §VHD vi ph¹m chñ yÕu lµ : R¾n c¸c lo¹i 329 vô, (chiÕm 47,6%); tª tª 157 vô, (chiÕm 22,7%); gÊu 128 vô, (chiÕm18,5 %); c¸c lo¹i §VHD kh¸c 80 vô (chiÕm 11,5%).
§Æc ®iÓm ®Æc thï cña c¸c mÆt hµng nµy thêng lµ nh÷ng mÆt hµng t¬i sèng, chñ yÕu sèng trong c¸c m«i trêng ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c nhau, bÞ con ngêi s¨n b¾t, tËp trung l¹i víi nhau. Do vËy, khi bÞ vËn chuyÓn dµi ngµy c¸c ®éng vËt hoang d· thiÕu sù ch¨m sãc vµ ®Õn khi bÞ b¾t gi÷, chóng thêng ®· ®uèi søc, kh«ng thÝch hîp víi m«i trêng míi nªn rÊt dÔ chÕt. V× vËy viÖc b¾t gi÷ vµ b¶o qu¶n vËt chøng (®éng vËt sèng) lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p, cÇn cã kÕ ho¹ch phèi hîp vµ híng xö lý thÝch hîp, nh»m ®¶m b¶o cho sù sèng cña c¸c lo¹i ®éng vËt ®Ó th¶ vÒ m«i trêng tù nhiªn…
- VÒ tuyÕn ho¹t ®éng vµ ®Þa bµn träng ®iÓm
TuyÕn lµ híng lu chuyÓn hµng hãa, híng vËn chuyÓn cña c¸c lo¹i ®èi tîng, ®ång thêi còng lµ híng ®Ó lùc lîng c¶nh s¸t M«i trêng tæ chøc ®Êu tranh phßng ngõa, ph¸t hiÖn, ®iÒu tra, kh¸m ph¸ c¸c lo¹i téi ph¹m.
§Þa bµn träng ®iÓm lµ mét khu vùc ®îc x¸c ®Þnh t¬ng ®èi vÒ kh«ng gian, kh«ng cã ranh giíi râ rµng vÒ vÞ trÝ ®Þa lý: N¬i s¶n xuÊt, tËp kÕt c¸c lo¹i hµng hãa cña téi ph¹m, lµ n¬i tæ chøc ho¹t ®éng cña c¸c lo¹i téi ph¹m, lµ n¬i chøa nhiÒu tµi s¶n cã gi¸ trÞ mµ bän téi ph¹m thêng chó ý, tæ chøc ho¹t ®éng.
X¸c ®Þnh ®îc tuyÕn, ®Þa bµn träng ®iÓm trong ho¹t ®éng bu«n b¸n ®éng vËt hoang d· lµ ®· cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc híng tËp trung cña téi ph¹m, n¬i tËp kÕt hµng, ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn, thµnh phÇn, ®èi tîng tham gia… qua ®ã ph¸t hiÖn ®îc ®êng d©y æ nhãm ho¹t ®éng cña ®èi tîng bu«n b¸n ®éng vËt hoang d·… ®Ó cã c¸c biÖn ph¸p nghiÖp vô tiÕp theo. X¸c ®Þnh ®îc chÝnh x¸c tuyÕn, ®Þa bµn träng ®iÓm lµ mét kh©u hÕt søc quan träng ®Ó tõ ®ã míi cã thÓ bè trÝ lùc lîng, ph¬ng tiÖn ®Êu tranh víi téi ph¹m.
Téi vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm thêng tËp trung x¶y ra chñ yÕu t¹i bèn thµnh phè lín: Hµ Néi, TP Hå ChÝ Minh, vµ mét sè tØnh lµ ®Çu mèi kinh tÕ lín nh Qu¶ng Ninh, L¹ng S¬n... §¬n cö nh n¨m 2008, lùc lîng CSMT c¶ níc ph¸t hiÖn 366 vô vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm, riªng trªn ®Þa bµn Hµ Néi ph¸t hiÖn 12 vô, TP Hå ChÝ Minh ph¸t hiÖn 10 vô, Qu¶ng Ninh 18 vô, L¹ng S¬n 9 vô,…
Qua kh¶o s¸t t×nh h×nh bu«n b¸n, vËn chuyÓn tr¸i phÐp ®éng vËt hoang d· quý hiÕm thÊy næi lªn mét sè tuyÕn sau:
TuyÕn Hµ Néi-Mãng C¸i, Qu¶ng Ninh, TuyÕn Hµ Néi-L¹ng S¬n. Ho¹t ®éng bu«n b¸n, vËn chuyÓn ®éng vËt hoang quý hiÕm trªn c¸c tuyÕn nµy chñ yÕu lµ n¬i tËp trung vµ trung chuyÓn hµng ®Ó xuÊt lËu qua biªn giíi sang Trung Quèc.
TuyÕn CÇu Treo, Hµ TÜnh-Hµ Néi, tuyÕn T©y Ninh - TP Hå ChÝ Minh. Ho¹t ®éng bu«n b¸n, vËn chuyÓn ®éng vËt hoang quý hiÕm trªn c¸c tuyÕn nµy chñ yÕu lµ mua gom hµng tõ c¸c níc Lµo, Campuchia råi vËn chuyÓn tr¸i phÐp vµo ViÖt Nam.
TuyÕn quèc lé 1A, tuyÕn quèc lé 18A vµ theo tuyÕn quèc lé 5, tuyÕn ®êng s¾t B¾c-Nam, tuyÕn ®êng biÓn tõ níc ngoµi vÒ c¶ng H¶i Phßng, tuyÕn ®êng hµng kh«ng tõ níc ngoµi vÒ cöa khÈu Néi Bµi, cöa khÈu T©n S¬n NhÊt. C¸c tuyÕn nµy chñ yÕu lµ vËn chuyÓn ®éng vËt hoang quý hiÕm. C¸c lo¹i ®éng vËt hoang d· ®îc chuyªn chë b»ng c¸c ph¬ng tiÖn: «t« c¸c lo¹i, tµu háa B¾c- Nam, mét sè lo¹i m¸y bay tõ TP HCM ra Hµ Néi, tµu biÓn, m¸y bay tõ níc ngoµi vÒ ViÖt Nam, råi ®îc c¸c chñ hµng tËp kÕt t¹i mét sè ®Þa ®iÓm. Sau ®ã phÇn lín c¸c lo¹i ®éng vËt hoang d· ®îc chë b»ng c¸c lo¹i «t« t¶i theo c¸c tuyÕn giao th«ng ®êng bé: tuyÕn quèc lé 1A, tuyÕn quèc lé 18A vµ theo tuyÕn quèc lé 5 tíi c¸c tØnh biªn giíi phÝa b¾c nh: L¹ng S¬n, Qu¶ng Ninh…®Ó xuÊt lËu qua biªn giíi. Cßn mét phÇn ®îc b¸n cho c¸c nhµ hµng, kh¸ch s¹n, c¸c ®èi tîng nu«i nhèt, tµng tr÷ tr¸i phÐp.
- Thñ ®o¹n ho¹t ®éng trong bu«n b¸n, vËn chuyÓn tr¸i phÐp ®éng vËt hoang d· quý hiÕm
§Ó cã ®îc lîi nhuËn cao nhÊt vµ tr¸nh ®îc sù kiÓm so¸t cu¶ c¸c c¬ quan chøc n¨ng, ®èi tîng bu«n b¸n, vËn chuyÓn tr¸i phÐp ®éng vËt hoang d· sö dông tÊt c¶ c¸c ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn ®éng vËt hoang d· trªn c¸c tuyÕn giao th«ng ®êng bé, ®êng hµng kh«ng, ®êng s¾t, ®êng thñy ®Ó vËn chuyÓn, bu«n b¸n tr¸i phÐp c¸c lo¹i §VHDQH.
Th«ng thêng ®Ó h¹n chÕ nh÷ng yÕu tè bÊt lîi trong cÊt gi÷, vËn chuyÓn §VHDQH, ®èi tîng bu«n lËu thêng ¸p dông nh÷ng thñ ®o¹n sau: Gia cè, chÕ t¹o thªm n¬i giÊu hµng bÝ mËt trªn c¸c ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn nh: T¹o ng¨n bÝ mËt ë thïng xe, gÇm xe hai ®¸y… hoÆc xÕp hµng hîp ph¸p, hµng nÆng, hµng bÈn thØu, nÆng mïi ®Ó lÉn víi §VHDQH. “XÐ nhá” hµng hãa thuª c¸c ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn cã tÝnh c¬ ®éng cao, khã ®uæi b¾t nh xe m¸y, mang v¸c bé… ®Ó vËn chuyÓn. Sö dông c¸c ph¬ng tiÖn chuyªn dông ®Ó vËn chuyÓn hµng lËu. Cho c¸c ph¬ng tiÖn ch¹y tr¸i quy luËt ®Ó tr¸nh sù ph¸t hiÖn, b¾t gi÷ cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng…
Trªn c¸c tuyÕn giao th«ng ®êng bé, c¸c ®èi tîng, c¸c lo¹i xe chuyªn dïng: xe ®«ng l¹nh, xe ®Æc chñng, xe 4 chç ngåi, xe chë hµnh kh¸ch… NÕu sö dông xe trªn tuyÕn ®êng dµi chóng thêng sö dông biÓn sè xe gi¶, trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng, thêng thay ®æi biÓn sè, thay ®æi xe ®Ó tr¸nh sù theo dâi cña lùc lîng chøc n¨ng. Trªn c¸c tuyÕn vËn chuyÓn hµnh kh¸ch, ®éng vËt t¬i sèng ®îc cÊt díi sµn xe, trÇn xe, ®Ó lÉn trong hµnh lý cña kh¸ch… NhiÒu khi chóng cßn sö dông xe Ýt gi¸ trÞ kinh tÕ ®Ó khi bÞ c¸c lùc lîng chøc n¨ng ®uæi b¾t, chÊp nhËn “bá cña ch¹y lÊy ngêi”. Cã trêng hîp, ®èi tîng gi¶ danh xe ®¸m cíi, chë c« d©u, chó rÓ ®Ó vËn chuyÓn ®éng vËt hoang d· tr¸i phÐp.
Trªn tuyÕn giao th«ng ®êng s¾t, c¸c ®èi tîng th«ng ®ång víi mét sè nh©n viªn nhµ tµu trªn c¸c toa hµnh lý, toa nh©n viªn, hµng thêng ®ùng trong c¸c thïng xèp, tho¸ng khÝ ®Ó ®éng vËt t¬i sèng thë. Trong nh÷ng n¨m 2007 ®Õn n¨m 2008, lùc lîng C¶nh s¸t M«i trêng ®· phèi hîp víi Tæng côc §êng s¾t ph¸t hiÖn vµ b¾t gi÷ nhiÒu vô vËn chuyÓn, bu«n b¸n tr¸i phÐp c¸c lo¹i §VHDQH trªn tuyÕn ®êng s¾t B¾c- Nam, c¸c lo¹i §VHDQH cho hµng xuèng ë nh÷ng ®Þa bµn gi¸p ranh v¬Ý Hµ Néi: Ga Thanh Hãa, Ga Gi¸p B¸t…vµ dïng c¸c ph¬ng tiÖn nh xe 4 chç, xe ®«ng l¹nh, xe «m xÐ lÎ hµng ®Ó vËn chuyÓn vµo Hµ Néi. Trong nh÷ng trêng hîp nµy, chóng th«ng ®ång víi l¸i tµu ®Õn nh÷ng ®Þa ®iÓm cÇn thiÕt cho tµu ch¹y víi tèc ®é chËm ®Ó ®a hµng xuèng. Lµ nh÷ng mÆt hµng cã l·i xuÊt cao, nªn khi bÞ c¸c lùc lîng chøc n¨ng ph¸t hiÖn chóng chèng cù quyÕt liÖt.
VÒ c¸c thñ tôc giÊy tê: theo quy ®Þnh cña Nhµ níc, c¸c lo¹i ®éng vËt hoang d· trong diÖn qu¶n lý ph¶i cã nh÷ng thñ tôc hÕt søc chÆt chÏ ®îc quy ®Þnh t¹i th«ng t sè 8 LN/KL, ngµy 25/04/1992 cña Bé L©m nghiÖp (nay lµ Bé NN&PTNN). §èi víi c¸c lo¹i §VHD thuéc nhãm IB, Nhµ níc nghiªm cÊm khai th¸c vµ sö dông (gåm 62 loµi- xem phô lôc), cßn c¸c lo¹i §VHD thuéc nhãm IIB, h¹n chÕ khai th¸c, sö dông, song khuyÕn khÝch nu«i t¹i chç, thÕ hÖ F2 nÕu vËn chuyÓn, bu«n b¸n ph¶i ®îc phÐp cña c¬ quan cã thÈm quyÒn vµ theo QuyÕt ®Þnh sè 54/2006/Q§-BNN, ngµy 5/7/2006 cña Bé NN&PTNN. §èi víi c¸c lo¹i §VHD xuÊt nhËp khÈu ph¶i th«ng qua v¨n phßng CITES thêng tró t¹i ViÖt Nam. Do vËy, trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, bu«n b¸n c¸c lo¹i ®éng vËt hoang d· c¸c ®èi tîng thêng sö dông thñ ®o¹n khai b¸o gian dèi, dïng giÊy tê gi¶, giÊy tê quay vßng nhiÒu lÇn, ®Ó lÉn §VHD nhãm IIB víi nhãm IB, vËn chuyÓn nhiÒu h¬n sè lîng ghi trong giÊy phÐp… Trong giai ®o¹n gÇn ®©y, khi vËn chuyÓn ®éng vËt hoang d· tõ níc ngoµi vÒ ViÖt Nam ®Ó ®a sang Trung Quèc chóng sö dông h×nh thøc “T¹m nhËp t¸i xuÊt”, khi c¸c c¬ quan chøc n¨ng kiÓm tra, ph¸t hiÖn, phÝa bªn göi dïng thñ ®o¹n göi “nhÇm” hµng… VÝ dô: vô vËn chuyÓn 2 containers chøa 16.975 kg tª tª ®«ng l¹nh tõ Indonesia c«ng ty Cæ phÇn XNK Talu nhËp vÒ c¶ng H¶i phßng ngµy 05/03/2008, nhng kh«ng cã giÊy tê cÊp thÈm quyÒn cho phÐp, vi ph¹m ®iÒu 4 NghÞ ®Þnh 82/2006/N§-CP, ngµy 10/8/2006 cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ qu¸ c¶nh ®éng, thùc vËt. Trong vô nµy bªn níc ngoµi ®· göi th«ng b¸o nhÇm hµng, cßn c«ng ty Talu tõ chèi nhËn hµng v× bªn giao hµng göi hµng kh«ng ®óng theo hîp ®ång mua b¸n hai bªn ®· ký.
VÒ thêi gian: c¸c ®èi tîng bu«n b¸n tr¸i phÐp ®éng vËt hoang d· thêng vËn chuyÓn hµng vµo thêi gian mµ c¸c lùc lîng chøc n¨ng cã nh÷ng s¬ xuÊt Ýt kiÓm tra: ®ªm khuya, qua c¸c tr¹m kiÓm so¸t vµo c¸c giê nghØ tra, giê giao ca…
Trong thêi gian gÇn ®©y, khi c¸c lo¹i ®éng vËt hoang d· trong níc hiÖn nay khan hiÕm th× ®éng vËt hoang d· chñ yÕu ®îc vËn chuyÓn tõ c¸c níc Myanma, Malaysia, Indonexia, Lµo… víi h×nh thøc “t¹m nhËp t¸i xuÊt” qua ViÖt Nam theo ®êng biÓn, c¸c tuyÕn ®êng 1A, ®êng 18, ®êng 5, qua biªn giíi tíi c¸c níc Trung Quèc, Hongkong, §µi Loan… Víi nh÷ng thñ ®o¹n hµng hãa ®éng vËt hoang d· ®îc c¸c doanh nghiÖp t nh©n trong níc ký kÕt, vËn chuyÓn theo tuyÕn ®êng hµng kh«ng, ®êng bé tõ c¸c níc Myanma, Malaysia, Indonexia, Lµo, c¶ng hµng kh«ng Néi Bµi… råi dïng «t« chë ®éng vËt hoang d· gÇn tíi c¸c cöa khÈu, xÐ lÎ hµng dïng xe m«t« hai b¸nh, cöu v¹n, xe thå chuyªn chë qua ®êng mßn biªn giíi, cöa khÈu tíi c¸c ®Þa ®iÓm tËp kÕt nh»m tr¸nh sù kiÓm so¸t cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng.
Thñ ®o¹n khai b¸o khi bÞ b¾t gi÷
Thùc tÕ ®Êu tranh chèng téi ph¹m bu«n lËu cho thÊy, ë nh÷ng vô vËn chuyÓn, bu«n b¸n tr¸i phÐp §VHDQH lín, cã tæ chøc ®èi tîng thêng kh«ng chÞu khai b¸o; khai b¸o sai, quanh co, cÇm chõng, ®æ lçi cho nh÷ng ®èi tîng ®· bá trèn hoÆc nh÷ng ®èi tîng ngêi níc ngoµi; võa khai b¸o võa th¨m dß kÕt qu¶, híng ®iÒu tra cña c¬ quan C«ng an vµ kh¶ n¨ng ch¹y téi cña ®ång bän. Do ®ã ®èi tîng, thêng khai lµ vËn chuyÓn thuª, hoÆc míi tham gia lÇn ®Çu. Ngîc l¹i, do bÞ khèng chÕ, mua chuéc, nhiÒu ®èi tîng khi bÞ b¾t gi÷ l¹i cam nhËn téi mét m×nh kh«ng khai b¸o ®ång bän, tin tëng ë tæ chøc, ®êng d©y sÏ ch¹y téi cho m×nh, sÏ ®èi xö tèt víi gia ®×nh, ngêi th©n.
Râ rµng víi nh÷ng ph¬ng thøc, thñ ®o¹n ho¹t ®éng nªu trªn, cïng víi nh÷ng ®Æc thï cña lo¹i téi ph¹m nµy, téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm lu«n thÓ hiÖn lµ mét lo¹i téi ph¹m rÊt khã bÞ ph¸t hiÖn b¾t gi÷ vµ ®iÒu tra më réng. C«ng t¸c phßng ngõa ®Êu tranh nãi chung vµ ®iÒu tra chøng minh lµm râ téi ph¹m vµ ngêi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi bu«n lËu nãi riªng lu«n lµ vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p. §iÒu ®ã, ®ßi hái lùc lîng CSMT ph¶i n¾m ch¾c ph¬ng tiÖn, thñ ®o¹n ho¹t ®éng vµ mèi quan hÖ cña chóng ®Ó cã c¸c biÖn ph¸p, ph¬ng ph¸p chiÕn thuËt ®Êu tranh thÝch hîp víi tõng t×nh huèng ®Æt ra.
Trªn ®©y lµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña ®Æc tÝnh h×nh sù téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm trong c¸c hµnh vi vËn chuyÓn, bu«n b¸n. Nh÷ng néi dung nµy cã mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i víi nhau, kh«ng thÓ t¸ch rêi. N¾m v÷ng nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña ®Æc ®iÓm h×nh sù téi ph¹m trong vËn chuyÓn, bu«n b¸n tr¸i phÐp ®éng vËt hoang d· quý hiÕm lµ c¬ së rÊt quan träng ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng phßng ngõa vµ ®iÒu tra xö lý lo¹i téi ph¹m nµy ®¹t hiÖu qu¶ cao.
2.2. Thùc tr¹ng c«ng t¸c trinh s¸t, ph¸t hiÖn téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm cña lùc lîng CSMT tõ n¨m 2007 ®Õn n¨m 2008
2.2.1. C¬ cÊu tæ chøc cña lùc lîng CSMT
Theo QuyÕt ®Þnh 1899/2006/Q§-BCA(X13) ngµy 29/11/2006 vÒ viÖc thµnh lËp vµ quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ chøc bé m¸y cña Côc C¶nh s¸t M«i trêng; tæ chøc bé m¸y cña lùc lîng CSMT ®îc tæ chøc thèng nhÊt tõ trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng víi qu©n sè cô thÓ (tÝnh ®Õn hÕt th¸ng 4/2009) nh sau:
- CÊp Trung ¬ng: Cã Côc CSMT trùc thuéc Tæng côc C¶nh s¸t (C36). Tæ chøc cña Côc CSMT gåm cã l·nh ®¹o Côc vµ c¸c phßng nghiÖp vô. Côc cã 197 c¸n bé ®îc ph©n bæ thµnh 4 phßng vµ ë côm III. Trong ®ã, sè c¸n bé cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc cã 12/197 chiÕm 6,1%; sè cã tr×nh ®é ®¹i häc lµ 168, chiÕm 85%; sè cã tr×nh ®é ®¹i häc c«ng an (c¶nh s¸t vµ an ninh) lµ 115, chiÕm 58%; sè ®¹i häc ngµnh ngoµi lµ 53, chiÕm 26,9%; sè cã tr×nh ®é trung häc c«ng an lµ 18 chiÕm 9,1%.
- CÊp tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng (cÊp tØnh): cã phßng CSMT trùc thuéc c«ng an cÊp tØnh (PC36). Tæ chøc cña phßng CSMT gåm cã l·nh ®¹o phßng vµ c¸c ®éi chuyªn m«n nghiÖp vô. HiÖn nay trong c¶ níc cã 63 phßng CSMT; tæng sè cã 1.124 c¸n bé ®îc ph©n bæ trong 191 ®éi thuéc c¸c phßng CSMT.
Trong ®ã, mét sè phßng CSMT cã sè lîng t¬ng ®èi lín c¸n bé, chiÕn sü nh: PC36 C«ng an TP Hµ Néi cã 83 c¸n bé (ë 5 ®éi); PC36 C«ng an TP H¶i Phßng cã 40 c¸n bé (ë 3 ®éi CSMT); PC36 C«ng an tØnh §ång Nai cã 26 c¸n bé; PC15 C«ng an tØnh H¶i D¬ng cã 28 c¸n bé...
C¸c phßng CSMT cã sè lîng Ýt c¸n bé nh: PC36 C«ng an tØnh Kon Tum, Bµ RÞa-Vòng Tµu, Phó Thä, Yªn B¸i ®Òu cã díi 10 c¸n bé ...
- CÊp quËn, huyÖn, thµnh phè, thÞ x· trùc thuéc tØnh, thµnh phè (cÊp huyÖn) hiÖn cha cã ®éi CSMT mµ chØ cã c¸n bé chuyªn tr¸ch lµm chøc n¨ng cña C¶nh s¸t M«i trêng thuéc biªn chÕ cña ®éi C¶nh s¸t Kinh tÕ hoÆc C¶nh s¸t Qu¶n lý hµnh chÝnh vÒ TTXH. Do ®ã, lùc lîng CSKT ë cÊp huyÖn cha thùc sù lµ mét cÊp thuéc hÖ thèng tæ chøc cña CSMT.
VÒ tr×nh ®é cña c¸n bé CSMT t¹i c¸c tØnh, thµnh phè cßn nhiÒu bÊt cËp víi thùc tiÔn. Tû lÖ c¸n bé cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc cßn thÊp, chØ cã 8/1124, chiÕm 0,7%; 730/1124 c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc, chiÕm 64,9%. §Æc biÖt, c¸n bé cã tr×nh ®é trung häc, s¬ häc cßn nhiÒu 386/1124, chiÕm tíi 34,3%. Mét sè ®Üa ph¬ng cã tû lÖ c¸n bé cã tr×nh ®é trung häc, s¬ häc cao nh : Hßa B×nh 9/15 chiÕm 60%; §iÖn Biªn 10/18 chiÕm 55,5%; Lai Ch©u 13/15, chiÕm 86,6%; §iÖn Biªn 13/16, chiÕm 81,2% ...
C¨n cø NghÞ ®Þnh 136/2003/N§-CP ngµy 14/11/2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Bé C«ng an; QuyÕt ®Þnh 1438/2004/Q§-BCA(X13) ngµy 14/12/2004 cña Bé trëng Bé C«ng an quy ®Þnh chøc n¨ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ chøc bé m¸y cña Tæng côc C¶nh s¸t; Ph¸p lÖnh söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña Ph¸p lÖnh tæ chøc ®iÒu tra h×nh sù sè 09/2009/PL-UBTVQH12, ngµy 27/2/2009 cña ñy ban Thêng vô Quèc héi; Ph¸p lÖnh söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña Ph¸p lÖnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh sè 06/2008/PL-UBTVQH12, ngµy 2/4/2008 cña ñy ban Thêng vô Quèc héi; QuyÕt ®Þnh 1899/2006/Q§-BCA(X13) ngµy 29/11/2006 vÒ viÖc thµnh lËp vµ quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ chøc bé m¸y cña Côc C¶nh s¸t M«i trêng; lùc lîng C¶nh s¸t M«i trêng cã c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô c¬ b¶n sau:
VÒ chøc n¨ng : Côc CSMT cã tr¸ch nhiÖm thèng nhÊt qu¶n lý, tæ chøc chØ ®¹o, híng dÉn lùc lîng c¶nh s¸t m«i trêng trong c¶ níc thùc hiÖn c¸c chñ tr¬ng, kÕ ho¹ch biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i trêng. TiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa, ph¸t hiÖn, ®Êu tranh chèng téi ph¹m vµ c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt kh¸c vÒ m«i trêng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ cña Bé trëng.
NhiÖm vô vµ quyÒn h¹n:
N¾m v÷ng t×nh h×nh vi ph¹m ph¸p luËt vÒ m«i trêng, phèi hîp x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng, nghiªn cøu ®Ò xuÊt chñ tr¬ng, kÕ ho¹ch, biÖn ph¸p, chÕ ®é c«ng t¸c, thÓ lÖ, quy tr×nh b¶o vÖ vµ xö lý vi ph¹m ph¸p luËt vÒ m«i trêng, b¸o c¸o Tæng côc trëng tr×nh Bé trëng phª duyÖt vµ tæ chøc chØ ®¹o, kiÓm tra, híng dÉn thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh ®ã.
Híng dÉn, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng ®èi víi c¸c c¬ quan, tæ chøc, doanh nghiÖp, c¸ nh©n xuÊt tr×nh c¸c tµi liÖu, gi¶i tr×nh nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn an toµn m«i trêng khi cã dÊu hiÖu vi ph¹m ph¸p luËt vÒ m«i trêng hoÆc ®îc quyÒn yªu cÇu c¬ quan, tæ chøc, doanh nghiÖp, c«ng d©n cung cÊp th«ng tin, tµi liÖu, phèi hîp lµm râ c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ m«i trêng.
ChØ ®¹o, híng dÉn lùc lîng c¶nh s¸t m«i trêng ë ®Þa ph¬ng, tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa, ®Êu tranh chèng téi ph¹m vµ vi ph¹m ph¸p luËt vÒ m«i trêng, trong s¶n xuÊt kinh doanh, xuÊt nhËp khÈu, th¨m dß khai th¸c tµi nguyªn, m«i trêng sinh th¸i, khu b¶o tån thiªn nhiªn, khu d©n c.
Híng dÉn chØ ®¹o vµ thùc hiÖn c«ng t¸c tiÕp nhËn, xö lý vµ gi¶i quyÕt ban ®Çu c¸c vô viÖc vi ph¹m ph¸p luËt vÒ m«i trêng cÇn sù can thiÖp khÈn cÊp cña C«ng an do c¸c c¬ quan, tæ chøc vµ nh©n d©n th«ng b¸o.
Trong trêng hîp cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o an toµn m«i trêng hoÆc xÐt thÊy cã dÊu hiÖu vi ph¹m ph¸p luËt vÒ m«i trêng, khai th¸c tµi nguyªn th× ®îc quyÒn ®×nh chØ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¬ quan, tæ chøc, doanh nghiÖp, c¸ nh©n g©y hñy ho¹i hoÆc tæn h¹i vÒ m«i trêng do ho¹t ®éng cña m×nh.
Híng dÉn chØ ®¹o vµ tæ chøc thùc hiÖn mét sè ho¹t ®éng trong ®iÒu tra theo Ph¸p lÖnh Tæ chøc ®iÒu tra h×nh sù vµ xö lý c¸c vi ph¹m quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ m«i trêng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Tham mu gióp Tæng côc trëng phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña c¸c ngµnh cã liªn quan tuyªn truyÒn, phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt vÒ m«i trêng; nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p b¶o vÖ m«i trêng, phßng chèng c¸c vi ph¹m ph¸p luËt vÒ m«i trêng; tham gia thÈm ®Þnh, c¸c yªu cÇu vÒ b¶o vÖ m«i trêng ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t trong s¶n xuÊt, kinh doanh, khai th¸c tµi nguyªn.
Th«ng qua c«ng t¸c ®Êu tranh, xö lý vi ph¹m ph¸p luËt m«i trêng, ph¸t hiÖn nguyªn nh©n, ®iÒu kiÖn ph¸t sinh téi ph¹m vµ vi ph¹m ph¸p luËt vÒ m«i trêng, ®Ò xuÊt kiÕn nghÞ víi c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn cã kÕ ho¹ch chÊn chØnh, kh¾c phôc, phßng ngõa, xö lý cã hiÖu qu¶.
S¬ kÕt, tæng kÕt c¸c chuyªn ®Ò chuyªn m«n nghiÖp vô thuéc lÜnh vùc m«i trêng ®Ó x©y dùng c¬ së lý luËn, chuyªn m«n nghiÖp vô; tham gia x©y dùng gi¸o tr×nh nghiÖp vô chuyªn ngµnh, x©y dùng néi dung ch¬ng tr×nh huÊn luyÖn båi dìng nghiÖp vô, tham gia c«ng t¸c ®µo t¹o, gi¶ng d¹y cho lùc lîng C¶nh s¸t m«i trêng.
Tæ chøc nghiªn cøu øng dông khoa häc- c«ng nghÖ vµo c«ng t¸c ®Êu tranh, xö lý vi ph¹m ph¸p luËt vÒ m«i trêng, gãp phÇn qu¶n lý cã hiÖu qu¶ c«ng t¸c b¶o vÖ m«i trêng. Thùc hiÖn hîp t¸c quèc tÕ vÒ c«ng t¸c b¶o vÖ m«i trêng theo quy ®Þnh cña Bé trëng. Qu¶n lý c«ng t¸c tæ chøc c¸n bé vµ thùc hiÖn c«ng t¸c hËu cÇn cña Côc theo quy ®Þnh. Thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô kh¸c thuéc chøc n¨ng cña Côc do Tæng côc trëng vµ Bé trëng giao.
NhiÖm vô cña phßng CSMT cÊp tØnh: Phßng CSMT cã nhiÖm vô gióp ban gi¸m ®èc C«ng an cÊp tØnh tæ chøc, chØ ®¹o, chØ huy lùc lîng CSMT ë ®Þa ph¬ng. Trùc tiÕp tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p nghiÖp vô, ®Êu tranh, xö lý vi ph¹m ph¸p luËt m«i trêng. TiÕn hµnh c«ng t¸c ®iÒu tra c¬ b¶n, su tra, XMHN, ®Êu tranh chuyªn ¸n trinh s¸t, c«ng t¸c x©y dùng vµ sö dông MLBM phôc vô yªu cÇu phßng ngõa vµ ®Êu tranh chèng téi ph¹m m«i trêng. Ph¸t hiÖn nguyªn nh©n, ®iÒu kiÖn n¶y sinh téi ph¹m m«i trêng, kiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn. Tæng kÕt c¸c chuyªn ®Ò chuyªn m«n nghiÖp vô thuéc lÜnh vùc m«i trêng ®Ó x©y dùng c¬ së lý luËn ®Êu tranh chèng vi ph¹m ph¸p luËt m«i trêng n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô.
2.2.2. Thùc tr¹ng c«ng t¸c trinh s¸t, ph¸t hiÖn téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm cña lùc lîng C¶nh s¸t M«i trêng trong thêi gian tõ 2007-2008
MÆc dï míi ®îc thµnh lËp tõ cuèi n¨m 2006, cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n nhng lùc lîng CSMT ®· nhanh chãng æn ®Þnh tæ chøc bé m¸y, tiÕn hµnh nhiÒu biÖn ph¸p c«ng t¸c phßng chèng téi ph¹m vµ vi ph¹m ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng nãi chung vµ c¸c hµnh vi vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm nãi riªng. (Xem b¶ng thèng kª sè2.4)
Trong c¸c n¨m 2007, 2008 lùc lîng CSMT c¶ níc ®· phèi hîp víi c¸c ®¬n vÞ cã liªn quan ph¸t hiÖn, b¾t gi÷ vµ ®iÒu tra, xö lý 691 vô vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm. Mét sè ®Þa ph¬ng ph¸t hiÖn, b¾t gi÷ nhiÒu lµ NghÖ an 34 vô, Qu¶ng Ninh 33 vô, Hµ Néi 21 vô…
§iÓn h×nh, lùc lîng CSMT ®· phèi hîp víi c¸c ®¬n vÞ cã liªn quan ph¸t hiÖn vµ b¾t gi÷ mét sè vô sau:
- Ngµy 26/9/2007, Phßng 2-Côc CSMT phèi hîp víi Côc KiÓm l©m, Chi côc KiÓm l©m Qu¶ng Ninh kiÓm tra 6 c¬ së nu«i nhèt gÊu t¹i c¸c ®Þa bµn TP H¹ Long vµ huyÖn Yªn Hng - Qu¶ng Ninh, ph¸t hiÖn 281 c¸ thÓ gÊu ngùa nu«i nhèt, trong ®ã cã 201 c¸ thÓ cã hå s¬ qu¶n lý vµ ®îc g¾n chÝp ®iÖn tö, 80 c¸ thÓ gÊu kh«ng cã chÝp ®iÖn tö vµ kh«ng cã hå s¬ qu¶n lý, phÇn lín sè gÊu trªn ®Òu ®îc vËn chuyÓn tr¸i phÐp tõ c¸c tØnh kh¸c vÒ ®Þa bµn Qu¶ng Ninh ®Ó nu«i nhèt vµ khai th¸c mËt v× môc ®Ých th¬ng m¹i.
- Ngµy 17/1/2008, Phßng CAMT-CA TP Hµ Néi, ph¸t hiÖn b¾t gi÷ NguyÔn Thóy Mïi vµ NguyÔn Quèc Trîng ë Hµ §«ng-Hµ Néi vËn chuyÓn tr¸i phÐp 2 c¸ thÓ hæ cßn sèng träng lîng 50 vµ 57 kg. Qua kh¸m xÐt nhµ cña ®èi tîng cßn thu gi÷ 4 c¸ thÓ hæ ®«ng l¹nh träng lîng trªn 200 kg vµ nhiÒu bé phËn ®éng vËt hoang d· quý hiÕm kh¸c (cao hæ, ngµ voi, sõng tª gi¸c…)
- Ngµy 31/1/2008, Phßng CAMT-CA TP Hå ChÝ Minh phèi hîp víi H¶i quan cña khÈu s©n bay T©n S¬n NhÊt ph¸t hiÖn TrÇn V¨n LËp-sinh n¨m 1960, tró t¹i tæ 9B-Phóc T©n-Hoµn KiÕm-Hµ Néi vËn chuyÓn 5 chiÕc sõng tª gi¸c träng lîng 17,66 kg trÞ gi¸ trªn 3 tû ®ång tõ Nam Phi vÒ ViÖt nam qua s©n bay T©n S¬n NhÊt.
- Ngµy 5/3/2008, Phßng CAMT-CA TP H¶i Phßng phèi hîp víi H¶i quan H¶i Phßng kh¸m xÐt 2 containers do c«ng ty Cæ phÇn XNK Talu nhËp vÒ c¶ng H¶i phßng tõ Indonesia ph¸t hiÖn 16.975 kg tª tª ®«ng l¹nh ®· ®îc lµm s¹ch.
§Ó chñ ®éng, kÞp thêi ph¸t hiÖn c¸c hµnh vi vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm, lùc lîng CSMT ®· tiÕn hµnh ®ång bé c¸c biÖn ph¸p nghiÖp vô ®Ó tæ chøc m¹ng líi hÖ thèng th«ng tin theo c¸c tuyÕn, ®Þa bµn träng ®iÓm nh c«ng t¸c ®iÒu tra c¬ b¶n n¾m t×nh h×nh, c«ng t¸c su tra, tuÇn tra, kiÓm so¸t, x©y dùng m¹ng líi bÝ mËt, ph¸t ®éng quÇn chóng, phèi hîp víi c¸c c¬ quan nhµ níc vµ c¸c lùc lîng cã liªn quan. Khi thu nhËn ®îc c¸c nguån tin ban ®Çu, c¸c ®¬n vÞ CSMT tæ chøc x¸c minh hiÒm nghi, tæ chøc x¸c lËp c¸c chuyªn ¸n trinh s¸t ®Ó kh¸m ph¸ téi ph¹m, chuyÓn ho¸ tµi liÖu trinh s¸t ®Ó b¾t gi÷.
Tuy nhiªn, kÕt qu¶ trªn cha ph¶n ¸nh ®óng thùc tr¹ng t×nh h×nh vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm ®ang cã møc ®é phæ biÕn cao nh hiÖn nay.
Ph©n tÝch 36 vô vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm trong thêi gian qua, cho thÊy:
- VÒ nguån tin ph¸t hiÖn.
Qua c«ng t¸cnghiÖp vô c¬ b¶n: 17 vô, b»ng 47,22%;
Qua ®¬n th tè gi¸c: 7 vô, b»ng 19,44%;
Qua c¸c nguån tin kh¸c (ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, c¬ quan, tæ chøc x· héi chuyÓn ®Õn .., ): 12 vô, b»ng 33,33%.
- VÒ tæ chøc ho¹t ®éng ®iÒu tra kh¸m ph¸.
X¸c lËp chuyªn ¸n trinh s¸t: 29 vô, chiÕm 80,55%;
Kh«ng lËp chuyªn ¸n 7 vô, chiÕm 19,45%;
KÕt qu¶ xö lý: khëi tè 32 vô, 54 bÞ can; xö lý hµnh chÝnh 27 ®èi tîng.
- VÒ thµnh phÇn ®èi tîng.
Kh«ng cã nghÒ nghiÖp æn ®Þnh: 23 bÞ can, chiÕm 42,6%;
Kinh doanh: 15 bÞ can, chiÕm 27,7 %;
N«ng d©n : 7 chiÕm 12,9%
C¸n bé nhµ níc: 3 bÞ can, chiÕm 5,5%;
Thµnh phÇn kh¸c: 6 bÞ can, chiÕm 11,1 %.
Trong ®ã sè bÞ can nam giíi lµ 42 ®èi tîng, chiÕm 77,7%, n÷ giíi lµ 12 ®èi tîng, chiÕm 22,3%.
VÒ ®é tuæi: kh«ng cã ®èi tîng nµo díi 18 tuæi;
Tõ 18 ®Õn 30: 12 ®èi tîng, chiÕm 22,3%;
Tõ 31 ®Õn 40: 25 ®èi tîng, chiÕm 46,2%;
Tõ 41 ®Õn 50: 11 ®èi tîng, chiÕm 20,3%;
Tõ 51 ®Õn 60: 4 ®èi tîng, chiÕm 7,4%;
Trªn 60 tuæi cã 2 ®èi tîng, chiÕm 3,7%.
- VÒ tr×nh ®é v¨n ho¸, chuyªn m«n.
Sè cha tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc: 21 ®èi tîng, chiÕm 38,9%;
Sè tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc: 26 ®èi tîng, chiÕm 48,1%;
Sè cã tr×nh ®é trung cÊp: 5 ®èi tîng, chiÕm 9,2%;
Sè cã tr×nh ®é ®¹i häc: 2 ®èi tîng, chiÕm 3,7%.
2.2.3. Nh÷ng tån t¹i vµ nguyªn nh©n
T×nh h×nh téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm diÔn ra ngµy cµng phæ biÕn, phøc t¹p, nhng c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng cña lùc lîng CSMT cßn nhiÒu h¹n chÕ, yÕu kÐm. HiÖu qu¶ c«ng t¸c ph¸t hiÖn, ®iÒu tra kh¸m ph¸ c¸c vô ¸n vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm cßn thÊp, sè vô ¸n vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm, ®Æc biÖt lµ c¸c vô ¸n lín cha nhiÒu, xö lý cã phÇn kh«ng kiªn quyÕt, thiÕu triÖt ®Ó, cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu, ®ßi hái cña t×nh h×nh.
C«ng t¸c ®iÒu tra c¬ b¶n, n¾m t×nh h×nh téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm cßn yÕu, cha chÝnh x¸c, kh«ng kÞp thêi, cha ®îc tiÕn hµnh thêng xuyªn, liªn tôc. C¸c quy ®Þnh, híng dÉn vÒ c«ng t¸c ®iÒu tra c¬ b¶n cha ®Çy ®ñ, cô thÓ, viÖc phèi hîp, trao ®æi th«ng tin gi÷a lùc lîng CSMT víi c¸c lùc lîng kh¸c trong ngµnh CA trong ®iÒu tra c¬ b¶n cßn cha chÆt chÏ, kÐm hiÖu qu¶. C«ng t¸c ph¸t hiÖn, thu thËp, xö lý th«ng tin ban ®Çu vÒ téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm cßn nhiÒu h¹n chÕ, yÕu kÐm. Tõ c¸c biÖn ph¸p nghiÖp vô trinh s¸t ph¸t hiÖn th«ng tin ban ®Çu vÒ téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm cßn Ýt, chØ chiÕm tû lÖ 45,19% trong tæng sè c¸c vô ¸n vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm ®· ®îc ph¸t hiÖn, ®iÒu tra kh¸m ph¸.
C«ng t¸c su tra, XMHN cßn nhiÒu mÆt tån t¹i, yÕu kÐm, cã n¬i, cã lóc tiÕn hµnh mang tÝnh h×nh thøc, hµnh chÝnh, cha g¾n víi c¸c mÆt c«ng t¸c kh¸c. C«ng t¸c su tra thêng chØ dõng ë møc thèng kª, lªn danh s¸ch ®èi tîng su tra hoÆc ®¨ng ký hå s¬ su tra c¸ nh©n, cha qu¶n lý theo dâi ®óng quy ®Þnh. Cha thu thËp ®îc c¸c nguån tµi liÖu, ®Æc biÖt cha khai th¸c, sö dông triÖt ®Ó c¸c nguån tµi liÖu trong vµ ngoµi ngµnh vÒ ho¹t ®éng cña ®èi tîng su tra. Mét sè kh©u c«ng t¸c su tra tiÕn hµnh kh«ng ®Çy ®ñ, thiÕu chuÈn x¸c. KÕt qu¶ su tra cßn nhiÒu h¹n chÕ, cßn bá sãt nhiÒu ®èi tîng, kh«ng cã ®èi s¸ch víi ®èi tîng hiÒm nghi dÉn ®Õn c«ng t¸c XMHN cßn kÐo dµi, ®¹t hiÖu qu¶ thÊp Qua c«ng t¸c su tra, XMHN ph¸t hiÖn lËp ¸n ®Êu tranh cßn Ýt, chØ chiÕm 26,37% (1.251/4.744). TÝnh ®Õn 30/9/2008, toµn lùc lîng ®ang qu¶n lý h¬n 839 hå s¬ ®iÒu tra c¬ b¶n, 139 hå s¬ su tra chuyªn ®Ò, 641 ®èi tîng su tra, trong ®ã lo¹i A chiÕm 52,97%, lo¹i B chiÕm 40,35%, lo¹i C chØ chiÕm 6,68%.
C«ng t¸c x©y dùng, sö dông MLBM Cßn nhiÒu yÕu kÐm, tån t¹i cÇn nhanh chãng kh¾c phôc. MLBM cßn máng, thiÕu vÒ sè lîng, yÕu vÒ chÊt lîng, cha b¶o ®¶m qu¸n xuyÕn ®Þa bµn, ®èi tîng ®Êu tranh. Trung b×nh toµn lùc lîng míi x©y dùng 0,35 nh©n viªn m¹ng líi bÝ mËt/trinh s¸t, trong ®ã sè lîng ®Æc t×nh, hép th chiÕm tû lÖ qu¸ Ýt, sè lîng CSBM chiÕm tû lÖ qu¸ lín. Trong 2 n¨m 2007 vµ 2008, ®· x©y dùng, sö dông 82 lît ®Æc t×nh, 568 lît CSBM, 214 lît CTVDD. Trong tæng sè ®Æc t×nh cã 48% kh¸, 45% trung b×nh vµ 7% kÐm t¸c dông, trong ®ã ®Æc t×nh lo¹i 3 chØ chiÕm 7,54%. Bè trÝ MLBM cha hîp lý, cha thÝch hîp t¹i c¸c tuyÕn, ®Þa bµn vµ ®èi tîng träng ®iÓm. NhiÒu n¬i, c«ng t¸c l·nh ®¹o, chØ ®¹o ®Æc t×nh cha chÆt chÏ, cßn tuú tiÖn, kh«ng b¶o ®¶m nguyªn t¾c. Tin cã gi¸ trÞ do MLBM cung cÊp cßn Ýt, lµ nguån ®Ó x¸c lËp ¸n ®Êu tranh chØ chiÕm 40,45%. MLBM cung cÊp 2326 tin trong ®ã cã 1742 tin cã gi¸ trÞ, trong ®ã ®Æc t×nh cung cÊp trªn 1.000 tin th× chØ cã 47% tin cã gi¸ trÞ, tin lËp chuyªn ¸n ®Êu tranh vµ 22% tin cã gi¸ trÞ phôc vô c«ng t¸c su tra, XMHN. Trung b×nh mét nh©n viªn MLBM trong 2 n¨m cung cÊp 3,5 tin cã gi¸ trÞ... Theo b¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c n¨m 2008 cña C36, hiÖn nay, MLBM cã 461 nh©n viªn, trong ®ã cã 64 ®Æc t×nh, chiÕm 13,8%, 97 CTVDD, chiÕm 21%, 11 hép th bÝ mËt, chiÕm 2,3%, 289 CSBM, chiÕm tíi 62,9%. MLBM ®· cung cÊp 1432 tin, trong ®ã chØ cã 702 tin cã gi¸ trÞ.
C«ng t¸c ®Êu tranh chuyªn ¸n cßn nhiÒu nhîc ®iÓm, tån t¹i, cha trë thµnh ph¬ng thøc chñ yÕu, biÖn ph¸p mòi nhän trong ®Êu tranh chèng téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm. Sè chuyªn ¸n ®îc x¸c lËp vµ ®Êu tranh cßn chiÕm tû lÖ thÊp so víi tæng sè vô ¸n ®· ®iÒu tra xö lý, cha t¬ng xøng víi t×nh h×nh ho¹t ®éng cña téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm. Trong 2 n¨m 2007 vµ 2008 lùc lîng CSMT ®· x¸c lËp, ®Êu tranh víi 178 chuyªn ¸n, trong ®ã: chuyªn ¸n trinh s¸t 159 (89,13%), chuyªn ¸n tõ c¸c nguån tin kh¸c 19 (10,87%). Trong ®ã cã 165 chuyªn ¸n ®· ph¸ (92,69%), 2 chuyªn ¸n t¹m ®×nh chØ (1,12%), 4 chuyªn ¸n bÞ ®×nh chØ (2,24%), 7 chuyªn ¸n cha ph¸ (3,93%). Trong sè 165 chuyªn ¸n ®· ph¸ cã 69 chuyªn ¸n chuyÓn c¬ quan ®iÒu tra ®Ò nghÞ khëi tè (41,68%), 80 chuyªn ¸n xö lý hµnh chÝnh (48,5%), xö lý kh¸c 16 (9,69%). Sè chuyªn ¸n ®îc x¸c lËp, ®Êu tranh so víi tæng sè vô viÖc ®îc ph¸t hiÖn chiÕm tû lÖ thÊp 178/691 (25,7%). Sè lîng chuyªn ¸n kÕt thóc xö lý hµnh chÝnh vµ xö lý kh¸c chiÕm tû lÖ rÊt lín. C¸ biÖt cã ®¬n vÞ, ®Þa ph¬ng cha x¸c lËp ®îc chuyªn ¸n nµo, hoÆc x¸c lËp rÊt Ýt. Theo b¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c n¨m 2008 cña C36 th× PC36 C«ng an c¸c tØnh Hµ Giang, Kon Tum, Qu¶ng Nam, L©m §ång, Trµ Vinh trong c¶ n¨m 2008 kh«ng x¸c lËp ®îc mét chuyªn ¸n nµo. ViÖc tæ chøc ho¹t ®éng nghiÖp vô trong ®Êu tranh chuyªn ¸n cßn nhiÒu h¹n chÕ, chÊt lîng MLBM phôc vô ®Êu tranh chuyªn ¸n cha tèt. C«ng t¸c l·nh ®¹o, chØ huy cßn thiÕu s©u s¸t, tæ chøc phèi hîp cßn thiÕu chñ ®éng, cha chÆt chÏ, thËm chÝ cßn t×nh tr¹ng côc bé, kh«ng tÝch cùc trao ®æi th«ng tin.
C«ng t¸c tæ chøc, phèi hîp víi c¸c c¬ quan, ®oµn thÓ, víi c¸c c¬ quan chèc n¨ng nh KiÓm l©m, H¶i quan... cßn nhiÒu h¹n chÕ. Cha x©y dùng ®îc mèi quan hÖ phèi hîp, ph¸t huy ®îc søc m¹nh tæng hîp cña c¸c lùc lîng, c¸c ban ngµnh, ®oµn thÓ, nhÊt lµ cña quÇn chóng nh©n d©n trong ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm. Lùc lîng CSMT cha thùc sù lµ ®éi qu©n chñ lùc vµ tham mu gióp cho c¸c ngµnh, c¸c cÊp biÖn ph¸p tÝch cùc trong phßng, chèng téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm.
Nguyªn nh©n chñ yÕu cña nh÷ng tån t¹i
Do t¸c ®éng mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ trêng khiÕn téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm diÔn ra ngµy cµng phæ biÕn, phøc t¹p. C«ng t¸c qu¶n lý nhµ níc cßn bÞ bu«ng láng; mÆt kh¸c, do hÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cßn thiÕu hoµn chØnh, cha ®ång bé. Mét sè chÝnh s¸ch kinh tÕ míi lµ gi¶i ph¸p t×nh thÕ, cha chÆt chÏ dÔ bÞ lîi dông. ViÖc giao dÞch, thanh to¸n chñ yÕu b»ng tiÒn mÆt g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t.
NhËn thøc cña nhiÒu cÊp uû ®¶ng, chÝnh quyÒn, nhÊt lµ ë cÊp c¬ së vÒ c«ng t¸c ®Êu tranh chèng c¸c hµnh vi vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm, còng nh vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m cña lùc lîng CSMT cha ®Çy ®ñ, thËm chÝ cßn sai lÖch, tiªu cùc. Mét sè ®Þa ph¬ng, ngµnh v× lîi Ých côc bé ®· kh«ng nghiªm tóc thùc hiÖn chÝnh s¸ch chèng c¸c lo¹i téi ph¹m m«i trêng thËm chÝ cßn c¶n trë ho¹t ®éng cña CSMT, nghiªm träng h¬n cßn tiÕp tay, bao che cho téi ph¹m.
Ph¬ng thøc, thñ ®o¹n ho¹t ®éng cña téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm ngµy cµng tinh vi, tÝnh tæ chøc ngµy cµng cao, cã kh¶ n¨ng c¶n trë, g©y søc Ðp, v« hiÖu ho¸ ho¹t ®éng ph¸t hiÖn, ®iÒu tra xö lý téi ph¹m.
Tinh thÇn, th¸i ®é, ý thøc ®Êu tranh chèng téi ph¹m vÒ m«i trêng, trong ®ã cã téi ph¹m vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm cña l·nh ®¹o, chØ huy vµ c¸n bé, chiÕn sü CSMT c¸c cÊp cha cao, cha cã quyÕt t©m trong c«ng t¸c, cßn t tëng nÐ tr¸nh, ng¹i « dï nªn cha m¹nh d¹n, kiªn quyÕt tÊn c«ng téi ph¹m.
C«ng t¸c tæ chøc, l·nh ®¹o chØ huy vµ híng dÉn nghiÖp vô trong toµn lùc lîng CSMT cßn nhiÒu yÕu kÐm, tån t¹i, thiÕu sãt, cha th«ng suèt, ®ång bé vµ thèng nhÊt. Trong c«ng t¸c cßn nÆng vÒ hµnh chÝnh, sù vô, ®èi phã, ch¹y theo thµnh tÝch.
Tr×nh ®é, n¨ng lùc cña c¸n bé CSMT c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn cha ®¸p øng yªu cÇu ®Ò ra, cßn cã t tëng ng¹i lµm c«ng t¸c nghiÖp vô c¬ b¶n. Mét sè l¹i cha ®îc ®µo t¹o chÝnh quy, chuyªn s©u, c«ng t¸c tr¸i ngµnh nghÒ ®îc ®µo t¹o, tr×nh ®é, kiÕn thøc cßn h¹n chÕ.
Tæ chøc lùc lîng, biªn chÕ, bè trÝ c¸n bé, ph©n cÊp chøc n¨ng, nhiÖm vô, thÈm quyÒn cha thèng nhÊt, kh«ng hîp lý, trang bÞ ph¬ng tiÖn, kinh phÝ nghiÖp vô cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña cuéc ®Êu tranh phßng, chèng c¸c lo¹i téi ph¹m m«i trêng trong t×nh h×nh míi.
ViÖc ph©n cÊp qu¶n lý ®Þa bµn cã t×nh tr¹ng võa chång chÐo võa bá ngá, nhÊt lµ c¸c thµnh phè lín nh TP Hµ Néi, TP Hå ChÝ Minh. Cã t×nh tr¹ng cã nhiÒu ®Þa bµn phøc t¹p nhng kh«ng cã ®¬n vÞ nµo qu¶n lý, cã ®Þa bµn l¹i chång chÐo gi÷a c¸c cÊp cïng qu¶n lý.
Quan hÖ phèi hîp, hiÖp ®ång chiÕn ®Êu trong néibé lùc lîng CSMT víi nhau, víi c¸c lùc lîng kh¸c trong ngµnh, ®Æc biÖt víi C¶nh s¸t ®iÒu tra, C¶nh s¸t kinh tÕ... cßn nhiÒu tån t¹i, thiÕu sãt cÇn tiÕp tôc kh¾c phôc. Mèi quan hÖ gi÷a lùc lîng CSMT víi c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc: KiÓm l©m, Qu¶n lý thÞ trêng... cßn cha chÆt chÏ, thËm chÝ cã n¬i, cã lóc cßn c¶n trë ho¹t ®éng cña lùc lîng CSMT.
Lùc lîng CSMT c¸c cÊp cha x©y dùng ®îc mèi quan hÖ phèi hîp, ph¸t huy ®îc søc m¹nh tæng hîp cña c¸c lùc lîng, c¸c ban ngµnh, ®oµn thÓ, nhÊt lµ søc m¹nh cña quÇn chóng nh©n d©n trong ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m kinh tÕ. Sù tham gia vµo c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m m«i trêng vµ tè gi¸c c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng cña quÇn chóng nh©n d©n cßn rÊt Ýt. Cha x©y dùng ®îc c¬ chÕ h÷u hiÖu b¶o vÖ ®îc nh÷ng ngêi tÝch cùc ®Êu tranh chèng tham nhòng, tiªu cùc.
Mét bé phËn c¸n bé, chiÕn sü CSMT cha thùc sù g¬ng mÉu vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc vµ lèi sèng, cã biÓu hiÖn tiªu cùc. C«ng t¸c qu¶n lý, gi¸o dôc c¸n bé cã n¬i, cã lóc cßn bÞ bu«ng láng, nhiÒu s¬ hë, thËm chÝ bá mÆc kh«ng qu¶n lý, dÉn ®Õn mét sè c¸n bé bÞ tho¸i ho¸, biÕn chÊt. §©y lµ ®iÒu kiÖn ®Ó téi ph¹m lîi dông ho¹t ®éng, lµm h¹n chÕ hiÖu qu¶ cuéc ®Êu tranh.
Ho¹t ®éng ®iÒu tra theo quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông h×nh sù vµ Ph¸p lÖnh Tæ chøc ®iÒu tra h×nh sù söa ®æi, lùc lîng CSMT cã quyÒn tiÕn hµnh mét sè ho¹t ®éng ®iÒu tra ban ®Çu trong thêi gian 7 ngµy, sau ®ã chuyÓn giao hå s¬, tµi liÖu vô ¸n cho c¬ quan ®iÒu tra. Quy ®Þnh vÒ thêi gian nh vËy lµ qu¸ ng¾n, g©y khã kh¨n cho viÖc chuyÓn ho¸ tµi liÖu trinh s¸t thµnh chøng cø ph¸p lý. MÆt kh¸c, lùc lîng CSMT cha ®îc bæ nhiÖm ®iÒu tra viªn nªn kh«ng thÓ tiÕp tôc tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®iÒu tra vô ¸n vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm ®· g©y h¹n chÕ rÊt lín ®èi víi c«ng t¸c ®iÒu tra kh¸m ph¸ téi ph¹m. Do ®ã ®Õn nay lùc lîng CSMT vÉn cha trùc tiÕp khëi tè vô ¸n vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm nµo; sau khi ph¸t hiÖn ®Òu chuyÓn cho C¬ quan CS§T khëi tè.
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |