Ghi chó: *) Ngìng cña Céng Hoµ Liªn Bang §øc
Theo ngìng « nhiÔm kim lo¹i nÆng trong ®Êt TCVN 7209-2002 vµ cña Céng Hßa Liªn Bang §øc (Pb 70; Cd 2; As 12; Hg 2 mg/kg) th× ®Êt ë th«n B»ng B cha bÞ « nhiÔm c¸c nguyªn tè Pb, Cd vµ Hg. Riªng As cã 4/40 mÉu cã hµm lîng vît qu¸ ngìng cho phÐp ®èi víi ®Êt n«ng nghiÖp, trong ®ã cã 3 mÉu trång rau c¹n. Hµm lîng As trong ®Êt kh«ng kh¸c nhau nhiÒu gi÷a c¸c khu vùc trång rau trong th«n do As n»m ë nh÷ng phÇn tö linh ®éng cña níc tíi; vµo mïa ma cã thÓ c¶ c¸nh ®ång bÞ ngËp níc; chÕ ®é lu©n canh c©y trång trong n¨m... Sè liÖu ®o pH cho thÊy ®Êt ë ®©y cã pH dao ®éng trong kho¶ng tõ 6,5 - 7,5 nªn As tån t¹i chñ yÕu ë d¹ng Ca3(AsO4)2. Kh¶ n¨ng linh ®éng cña asen t¨ng khi ®Êt ë d¹ng khö v× khi ®ã As ho¸ trÞ 5 chuyÓn sang d¹ng As ho¸ trÞ 3 lµ asenÝt cã kh¶ n¨ng hoµ tan gÊp 5 - 10 lÇn asenat.
Ngoµi ra, mét sè mÉu (2.7, 3.6 vµ 3.9 ) cã hµm lîng As gÇn tíi ngìng cho phÐp. Chøng tá ®Êt khu vùc nghiªn cøu ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh tÝch luü As.
Nghiªn cøu kh¸c cña Hµ M¹nh Th¾ng, Ph¹m Quang Hµ, 2005 [11] vÒ ¶nh hëng cña th©m canh ®Õn hµm lîng KLN tÝch luü trong ®Êt vµ rau ¨n l¸ ngo¹i thµnh Hµ Néi (Gia L©m, §«ng Anh, Tõ Liªm, Thanh Tr×, Thêng TÝn – Hµ T©y) cho thÊy ®Êt trång rau ë nh÷ng vïng nµy ®îc coi lµ s¹ch, cha cã biÓu hiÖn « nhiÔm KLN vît qu¸ tiªu chuÈn ViÖt Nam (TCVN 7209-2002). Tuy nhiªn ®· cã biÓu hiÖn cña sù tÝch tô c¸c KLN nh Cu, Pb, Zn, Cd trong ®Êt râ nÐt nhÊt lµ c¸c vïng cã møc ®Çu t th©m canh cao nh Tõ Liªm, Gia L©m th× hµm lîng c¸c KLN nµy ®Òu cao h¬n c¸c vïng cã møc ®Çu t thÊp h¬n nh §«ng Anh, Thêng TÝn. MÆt kh¸c, kÕt qu¶ ph©n tÝch ®Êt vµ rau còng cho thÊy víi tÊt c¶ c¸c KLN nghiªn cøu ®Òu cho hµm lîng cao nhÊt ë Thanh Tr× v× ®©y lµ khu vùc tròng nhÊt cña Hµ Néi, chÞu nhiÒu t¸c ®éng cña chÊt th¶i ®« thÞ ®Æc biÖt lµ níc th¶i cña c¸c nhµ m¸y.
4.4. ChÊt lîng n«ng s¶n
Rau trång t¹i B»ng B ®îc b¸n trùc tiÕp ra chî hoÆc th«ng qua mét sè n«ng d©n b¸n bu«n hoÆc b¸n lÎ t¹i th«n, c¸c chî Tam HiÖp, V¨n §iÓn, chî M¬, chî Tùu, chî §ång Xu©n, Tr¬ng §Þnh, Linh §µm... trong ®ã chî M¬ lµ n¬i b¸n ®îc nhiÒu nhÊt.
Do thu nhËn ®îc th«ng tin tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau vÒ chÊt lîng rau trång t¹i khu vùc Hoµng Mai, Thanh Tr×, ngêi tiªu dïng cã nh÷ng nhËn ®Þnh vµ øng xö nh sau:
- Ng¹i mua rau trång t¹i Hoµng Mai nãi chung vµ B»ng B nãi riªng
- ThËn träng h¬n khi mua rau ë c¸c chî phÝa Nam Hµ Néi (c¸c khu vùc Ng· T Së, Ng· T Väng, V¨n §iÓn…). Ngêi tiªu dïng thêng hái vÒ nguån gèc cña rau
- NhËn ®Þnh ®¬n gi¶n cña ngêi tiªu dïng vÒ rau ë Hoµng Mai, Thanh Tr× lµ bÈn do sö dông níc th¶i thµnh phè Hµ Néi.
§Ó ®¸nh gi¸ chÊt lîng rau trång t¹i B»ng B, chóng t«i ®· tiÕn hµnh lÊy 37 mÉu rau t¹i 35 vÞ trÝ kh¸c nhau, trong ®ã:
- LÇn 1 lÊy 21 mÉu (riªng vÞ trÝ lÊy mÉu 1.4 vµ 1.18, mçi vÞ trÝ lÊy hai mÉu rau: mét mÉu lÊy phÇn th©n, l¸ vµ mét mÉu lÊy phÇn rÔ )
- LÇn 2 lÊy 6 mÉu vµ lÇn 3 lÊy 10 mÉu.
C¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch hµm lîng kim lo¹i nÆng trong rau trång t¹i B»ng B lÇn 1 ®îc thÓ hiÖn ë b¶ng 13.
B¶ng 13: KÕt qu¶ ph©n tÝch hµm lîng kim lo¹i nÆng trong c¸c mÉu rau trång t¹i B»ng B (mg/kg rau t¬i)
TT
|
KÝ hiÖu mÉu
|
VÞ lÊy mÉu
| M« t¶ |
As
|
Cd
|
Hg
|
Pb
|
NO3-
|
1
|
R-§1a
|
§êng Ngang Trong
|
Muèng (th©n, l¸), nhËn níc trùc tiÕp
|
<0,002
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
0,15
|
2
|
R-§1b
|
§êng Ngang Trong
|
Muèng (rÔ), nhËn níc trùc tiÕp
|
0,18
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
5,2
|
3
|
R-§2
|
§êng Ngang Trong
|
CÇn, nhËn níc gi¸n tiÕp
|
1.6
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
0,28
|
4
|
R-§3
|
§êng Ngang Trong
|
C¶i xoong, nhËn níc gi¸n tiÕp
|
0,91
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
0,14
|
5
|
R-§4
|
§êng Ngang Trong
|
C¶i xoong, nhËn níc trùc tiÕp
|
<0,002
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
1,64
|
6
|
R-§5
|
§êng Ngang Trong
|
Muèng, nhËn níc gi¸n tiÕp
|
1,5
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
0,23
|
7
|
R-§6
|
§êng Ngang Ngoµi
|
CÇn, nhËn níc trùc tiÕp
|
2,6
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
0,2
|
8
|
R-§7
|
§êng Ngang Ngoµi
|
Rót, nhËn níc gi¸n tiÕp
|
3,09
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
0,5
|
9
|
R-§8
|
Trung §ång
|
CÇn, nhËn níc trùc tiÕp
|
0,18
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
0,19
|
10
|
R-§9
|
Trung §ång
|
C¶i xoong, nhËn níc gi¸n tiÕp
|
0,42
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
1,33
|
11
|
R-§10
|
Trung §ång
|
Muèng, nhËn níc trùc tiÕp
|
<0,002
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
KPH
|
12
|
R-§11a
|
X· Can
|
Muèng (th©n, l¸), nhËn níc trùc tiÕp
|
1,01
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
0,24
|
13
|
R-§11b
|
X· Can
|
Muèng (rÔ), nhËn níc trùc tiÕp
|
1,15
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
5,75
|
14
|
R-§12
|
M¶ C¶
|
CÇn, nhËn níc trùc tiÕp
|
<0,002
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
0,35
|
15
|
R-§13
|
M¶ C¶
|
DiÕp c¸, ruéng kh«
|
0,54
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
2,71
|
16
|
R-§14
|
Sau §ång
|
Ng¶i cøu, ruéng kh«
|
0,54
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
44,52
|
17
|
R-§15
|
Sau §ång
|
Mïng t¬i, ruéng c¹n
|
<0,002
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
839,85
|
18
|
R-§16
|
M¶ C¶
|
Muèng c¹n
|
1,5
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
0,46
|
19
|
R-§17
|
M¶ MÐt
|
Muèng, nhËn níc trùc tiÕp
|
<0,002
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
0,38
|
20
|
R-§18
|
Lßng Roäc
|
CÇn, dïng níc ao lµng
|
<0,002
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
0,33
|
21
|
R-§19
|
Thanh Oai
|
Ng¶i cøu, ®Êt kh«
|
0,12
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
KPH
| Tiªu chuÈn cña Bé N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn N«ng th«n 4/1998; FAO/WHO, 1993 |
0,2
|
0,02
|
0,005
|
0,5
|
| Tiªu chuÈn cña Bé Y tÕ (Q§ sè 867/1998/Q§-BYT ngµy 04/4/1998) |
1
|
1
|
0,05
|
2
|
|
NhËn xÐt:
- C¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch vÒ hµm lîng kim lo¹i nÆng trong rau trång t¹i B»ng B cho thÊy viÖc sö dông níc th¶i ®« thÞ ®Ó trång rau ®· g©y ra sù tÝch luü kim lo¹i nÆng trong c¸c s¶n phÈm rau trång ®Æc biÖt lµ As.
- So s¸nh c¸c sè liÖu ph©n tÝch cña c¸c mÉu rau víi ngìng hµm lîng kim lo¹i nÆng cho phÐp trong rau qu¶ t¬i (QuyÕt ®Þnh sè 867/1998/Q§-BYT ngµy 04/4/1998 cña Bé trëng Bé Y tÕ (trang 66) vµ tiªu chuÈn cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n vµ cña FAO/WHO, 1993 th× hµm lîng Cd, Pb, Hg trong tÊt c¶ c¸c mÉu rau ®Òu thÊp h¬n tiªu chuÈn cho phÐp.
- Riªng vÒ hµm lîng As trong c¸c mÉu ph©n tÝch th× cã 7/21 mÉu vît tiªu chuÈn cho phÐp cña Bé Y tÕ.
- MÉu R-§7 (rau rót) cã hµm lîng As cao nhÊt (3,09 mg/kg). Rau rót lµ lo¹i rau ®îc trång trong ®iÒu kiÖn ngËp níc nhiÒu nhÊt (trung b×nh tõ 30 – 50 cm), do ®ã ®©y lµ lo¹i rau ®îc tiÕp xóc víi níc th¶i nhiÒu nhÊt nªn nã cã kh¶ n¨ng hÊp thô cao c¸c ®éc chÊt cã trong níc th¶i.
- Hµm lîng As trong c¸c mÉu rau níc cao h¬n so víi c¸c mÉu rau c¹n. So s¸nh mÉu rau ë c¸c ruéng ®îc lÊy níc trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp tõ kªnh th× kh«ng nhËn thÊy cã quy luËt cho cïng mét lo¹i rau. MÉu rau ®îc tíi gi¸n tiÕp tíi b»ng níc ao lµng cã hµm lîng As díi tiªu chuÈn cho phÐp lµ mÉu R-§18 (níc ao lµng còng lµ níc tõ s«ng b¬m lªn nhng ®îc ®Ó l¾ng mét thêi gian).
- Khi ph©n tÝch riªng phÇn th©n, l¸ (phÇn ¨n ®îc) vµ phÇn rÔ cña c©y rau muèng th× cho kÕt qu¶ cao h¬n TCCP vµ phÇn th©n, l¸ cã hµm lîng As thÊp h¬n so víi phÇn gèc.
-
Hµm lîng Nitrat trong rau ®Òu thÊp h¬n ngìng giíi h¹n cña mét sè lo¹i rau th«ng thêng (60-100 mg/kg). ChØ cã rau mïng t¬i ë ruéng trång rau c¹n cã hµm lîng 839,85 mg/kg, cã thÓ do rau míi ®îc bãn ph©n ®¹m. Nitrat cã xu híng tÝch luü cao ë nh÷ng c©y trång c¹n.
KÕt qu¶ nghiªn cøu lÆp l¹i ®èi víi 4 kim lo¹i nÆng (As, Cd, Pb, Hg) ®îc tr×nh bµy trong b¶ng sau (b¶ng 14)
B¶ng 14. Hµm lîng kim lo¹i nÆng vµ nit¬rat trong mÉu rau (lÇn 2 vµ 3)
TT
|
KHM
|
Lo¹i rau
|
As
|
Cd
|
Hg
|
Pb
|
NO3-
|
LÇn 2
|
1
|
R3
|
Muèng níc
|
0,481
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
189,0
|
2
|
R4
|
C¶i xoong
|
0,180
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
143,8
|
3
|
R5
|
CÇn
|
0,105
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
219,7
|
4
|
R6
|
Muèng c¹n
|
0,052
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
128,6
|
5
|
R7
|
Ng¶i cøu
|
0,392
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
153,3
|
6
|
R10
|
CÇn
|
0,304
|
<0,001
|
<0,002
|
<0,01
|
152,1
|
LÇn 3
|
1
|
M1
|
Rau muèng
|
0,031
|
<0,001
|
<0,002
|
0,362
|
-
|
2
|
M2
|
Rau muèng
|
0,034
|
<0,001
|
<0,002
|
0,307
|
-
|
3
|
M3
|
C¶i xoong
|
0,028
|
<0,001
|
<0,002
|
0,315
|
-
|
4
|
M4
|
C¶i xoong
|
0,030
|
<0,001
|
<0,002
|
0,311
|
-
|
5
|
M5
|
Rau muèng
|
0,035
|
<0,001
|
<0,002
|
0,392
|
-
|
6
|
M6
|
Rau muèng
|
0,041
|
<0,001
|
<0,002
|
0,417
|
-
|
7
|
M7
|
C¶i xoong
|
0,034
|
<0,001
|
<0,002
|
0,362
|
-
|
8
|
M8
|
Rau muèng
|
0,032
|
<0,001
|
<0,002
|
0,286
|
-
|
9
|
M9
|
C¶i xoong
|
0,032
|
<0,001
|
<0,002
|
0,321
|
-
|
10
|
M10
|
C¶i xoong
|
0,023
|
<0,001
|
<0,002
|
0,231
|
|
Tiªu chuÈn cña Bé NN&PTNT1
|
0,2
|
0,02
|
0,005
|
0,5
|
-
|
Tiªu chuÈn cña Bé Y TÕ 2
|
1
|
1
|
0,05
|
2
|
-
|
Theo sè liÖu ë b¶ng nµy th× hµm lîng As vµ c¸c nguyªn tè kim lo¹i nÆng kh¸c (Cd, Hg, Pb) ®Òu thÊp h¬n ngìng giíi h¹n cho phÐp cña Bé Y tÕ. §iÒu nµy còng trïng hîp víi c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Côc VÖ sinh an toµn thùc phÈm c«ng bè còng t¹i thêi ®iÓm nµy sau khi cã tin ®ån vÒ rau cña th«n B»ng B bÞ « nhiÔm As.
Hµm lîng nit¬rat còng ë møc cao h¬n so víi møc 100mg/kg, do ®ã cã thÓ gi¶m bít lîng ph©n ®¹m bãn cho rau khi ®· ®îc sö dông nguån níc tíi cã hµm lîng nguyªn tè nµy cao.
Quan hÖ qi÷a hµm lîng As trong níc vµ trong ®Êt trong c¸c ruéng trång rau muèng (lÇn lÊy mÉu 1) tu©n theo ph¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh sau:
H×nh 3. Quan hÖ tuyÕn tÝnh gi÷a hµm lîng As trong níc ruéng vµ ®Êt
Qua ®å thÞ nµy cã thÓ thÊy hµm lîng As trong ®Êt vµ trong níc cã mèi t¬ng quan tuyÕn tÝnh. Tuy nhiªn trong c¸c ruéng ngËp níc th× tr¹ng th¸i tÜnh hay ®éng cña níc còng ¶nh hëng ®Õn hµm lîng As trong níc v× As bÞ hÊp phô bëi c¸c chÊt l¬ löng trong níc.
Ch¬ng 5. §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiÓu ®èi víi c¸c vÊn ®Ò m«i trêng
§Ó viÖc sö dông níc th¶i thµnh phè cho trång rau an toµn c¸c gi¶i ph¸p ®¶m b¶o chÊt lîng níc s«ng T« LÞch trªn toµn tuyÕn s«ng, b¾t ®Çu tõ c¸c nguån g©y « nhiÔm lµ c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, c¸c c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, c¸c bÖnh viÖn, c¸c khu d©n c… cÇn cã sù chØ ®¹o cña thµnh phè cã tÝnh chiÕn lîc, cïng víi sù hîp t¸c ®ång bé cña rÊt nhiÒu c¸c ®¬n vÞ trªn ®Þa bµn thµnh phè.
HiÖn nay, ë B»ng B níc th¶i ®« thÞ lµ nguån níc tíi chÝnh vµ rÊt khã t×m ®îc nguån níc tíi thay thÕ ®ñ ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu canh t¸c n«ng nghiÖp t¹i ®Þa ph¬ng. §Ó c¶i thiÖn chÊt lîng níc tíi ®¶m b¶o an toµn cho ngêi n«ng d©n, cho c¸c s¶n phÈm rau n«ng nghiÖp nãi chung vµ c©y trång nãi riªng t¹i ®©y, chóng t«i ®a ra mét sè gi¶i ph¸p cã tÝnh øng phã sau:
5.1. C¸c biÖn ph¸p vÒ qu¶n lý
5.1.1. §èi víi ngêi n«ng d©n
- Ngêi n«ng d©n ph¶i sö dông ñng, g¨ng tay, khÈu trang... khi s¶n xuÊt ®Ó tr¸nh kh«ng ph¶i tiÕp xóc trùc tiÕp víi níc th¶i.
- Quan s¸t khi thÊy chÊt lîng níc s«ng qu¸ xÊu (níc cã mµu ®en ®Æc, cã bät mµu hång nh¹t) th× h¹n chÕ th¸o níc vµo ruéng.
- §Ó tr¸nh rau sau thu ho¹ch còng nh b¶n th©n ngêi d©n tiÕp xóc víi níc th¶i, c¸ch ®¬n gi¶n, dÔ sö dông lµ ngêi d©n sö dông nguån níc tõ giÕng ®µo thay thÕ nguån níc mÆt hiÖn nay ®Ó röa, tuyÖt ®èi kh«ng sö dông níc th¶i.
5.1.2. §èi víi chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng
NhiÖm vô cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng lµ qu¶n lý hÖ thèng canh t¸c cña toµn bé th«n ®¶m b¶o cho ngêi d©n ph¸t huy hiÖu qu¶ canh t¸c cao nhÊt híng tíi nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. Qu¶n lý ho¹t ®éng cña hÖ thèng thuû lîi, lÞch tr×nh b¬m níc cô thÓ hµng th¸ng vµ hµng n¨m cã kÕ ho¹ch bæ sung, b¶o dìng c¸c m¸y b¬m còng nh tæ chøc c¸c nhãm trùc b¬m, ®¶m b¶o yªu cÇu cÊp níc cho ngêi d©n. Qu¶n lý hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cho ho¹t ®éng n«ng nghiÖp nh hÖ thèng ®êng giao th«ng néi th«n, cã kÕ ho¹ch vµ tæ chøc cïng ngêi d©n tu bæ, x©y míi hÖ thèng kªnh dÉn còng viÖc x©y dùng c¸c ao chøa níc cho toµn bé c¸nh ®ång. Chñ ®éng t×m c¸c nguån gièng rau Ýt nh¹y c¶m víi « nhiÔm níc tíi (rau cÇn, rau rót rÊt nh¹y c¶m), lóa vµ c¸ phï hîp víi nhu cÇu thÞ trêng, t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ gãp phÇn ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i trêng.
§Æc biÖt, viÖc b¬m níc lµ rÊt quan träng, nhiÖm vô cña ngêi qu¶n lý tr¹m b¬m lµ tr¸nh tèi ®a b¬m níc khi thÊy níc s«ng cã chiÒu dßng ch¶y lµ tõ s«ng T« LÞch vÒ v× khi ®ã chÊt lîng níc xÊu h¬n.
Ngoµi ra, khuyÕn c¸o, tuyªn truyÒn ngêi d©n thËn träng trong viÖc thu ho¹ch vµ sö dông c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, trong khi tiÕp xóc nhiÒu víi níc th¶i nh viÖc khuyÕn c¸o viÖc sö dông g¨ng tay, ñng; ng©m rau, c¸ trong níc s¹ch trong mét thêi gian tríc lóc sö dông còng nh mét sè bÖnh tËt liªn quan ®Õn viÖc tiÕp xóc víi níc th¶i. H×nh thøc tiÕn hµnh cã thÓ th«ng qua tê r¬i ph¸t ®Õn tay ngêi d©n, qua hÖ thèng loa ®µi cña x· hoÆc më c¸c líp ®µo t¹o ng¾n h¹n.
5.1.3. C¸c gi¶i ph¸p c¶i thiÖn chÊt lîng th¶i ®« thÞ
Gi¶i ph¸p vÜ m« ®îc ®a ra nh»m c¶i thiÖn chÊt lîng níc s«ng T« LÞch trªn toµn tuyÕn s«ng, b¾t ®Çu tõ c¸c nguån g©y « nhiÔm lµ c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, c¸c c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, c¸c bÖnh viÖn vµ c¸c khu d©n c. Dù ¸n “§iÒu tra vµ x©y dùng ph¬ng ¸n xö lý « nhiÔm m«i trêng hÖ thèng s«ng T« LÞch Hµ Néi” do UBND thµnh phè Hµ Néi vµ Së Khoa häc C«ng nghÖ M«i trêng Hµ Néi ®øng ra thùc hiÖn ®· ®a ra mét hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy.
TÊt c¶ c¸c nguån níc th¶i tríc khi x¶ vµo s«ng T« LÞch ph¶i ®îc xö lý triÖt ®Ó, ®¸p øng víi c¸c tiªu chuÈn ®· quy ®Þnh. Níc th¶i cña c¸c nhµ m¸y, bÖnh viÖn ph¶i ®îc xö lý s¬ bé tríc khi x¶ vµo hÖ thèng cèng chung hoÆc ph¶i ®îc xö lý triÖt ®Ó nÕu lµ x¶ trùc tiÕp vµo c¸c s«ng, m¬ng, hå.
Níc th¶i sinh ho¹t vµ níc th¶i tõ c¸c c¬ quan, dÞch vô sÏ ®îc xö lý chung, níc th¶i c«ng nghiÖp sÏ ®îc xö lý riªng hoÆc chung víi c¸c hÖ thèng thÝch hîp dùa trªn nguyªn t¾c ®¬n vÞ g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ tiÒn.
Trong sè c¸c ph¬ng ph¸p xö lý níc th¶i ®îc ®a ra th× ph¬ng ph¸p bïn ho¹t tÝnh ®îc xem lµ ph¬ng ph¸p kh¶ thi nhÊt do tÝnh phï hîp vµ hiÖu qu¶ xö lý cña nã. Ph¬ng ph¸p nµy ®· ®îc ¸p dông ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ ®îc ®¸nh gi¸ lµ ph¬ng ph¸p xö lý níc th¶i tæng hîp vµ phï hîp nhÊt, nã cho phÐp x©y dùng tr¹m xö lý ë chç cã diÖn tÝch nhá nhÊt.
C¸c biÖn ph¸p kh¸c nh:
- N¹o vÐt, c¶i t¹o s«ng, kÌ bê lµm ®êng hai bªn s«ng.
- C¸c biÖn ph¸p hç trî nh: c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vÖ sinh m«i trêng cña d©n c, gi¸o dôc n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ, chèng lÊn chiÕm, ®æ r¸c, chÊt th¶i xuèng lßng s«ng vµ hai bªn bê s«ng... , t¨ng cêng n¨ng lùc thu gom r¸c cña c«ng ty vÖ sinh m«i trêng.
- Phôc håi, c¶i t¹o c¸c tr¹m xö lý ®· cã.
5.2. C¸c biÖn ph¸p kü thuËt
Tríc m¾t, khi c¸c vÊn ®Ò vÒ chÊt lîng níc th¶i ®« thÞ cha ®îc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó, chóng t«i ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m c¶i thiÖn chÊt lîng níc tíi t¹i B»ng B.
§Ó thuËn tiÖn trong viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p sö dông hîp lý níc th¶i, hÖ thèng ®ång ruéng ph¶i ®îc quy ho¹ch s¬ bé trªn toµn c¸nh ®ång, cô thÓ ¸p dông chÝnh s¸ch “dån ®iÒn, ®æi thöa”, c¸c m¶nh ruéng nhá ph¶i ®îc gép l¹i, ®ång thêi c¸c lo¹i rau cã cïng ®Æc tÝnh sinh th¸i còng ph¶i tËp trung t¹i nh÷ng khu vùc quy ®Þnh.
5.2.1. BiÖn ph¸p hå sinh häc
Hå sinh häc ®îc gäi lµ hå «xy ho¸ hay hå chøa l¾ng, bao gåm mét chuçi 3-5 hå, trong hå níc ®îc lµm s¹ch b»ng qu¸ tr×nh tù nhiªn th«ng qua c¸c t¸c nh©n lµ t¶o vµ vi khuÈn.
ë B»ng B hå sinh häc lµ hå chøa l¾ng ®· cã s½n, tríc ®©y ®îc sö dông nhng nay kªnh ®îc bª t«ng ho¸ nªn kh«ng dïng ®Õn. Ph¬ng ph¸p hå sinh häc nh»m c¶i thiÖn chÊt lîng níc tíi t¹i B»ng B cã nh÷ng u ®iÓm sau:
- Kh«ng ®ßi hái nhiÒu vèn ®Çu t.
- Cã thÓ tËn dông nh÷ng ao hå s½n cã mµ kh«ng cÇn x©y dùng thªm. Qua ®iÒu tra thùc tÕ cho thÊy, t¹i B»ng B cã mét m¬ng tho¸t níc ma dµi kho¶ng 250m, réng 10 m, s©u 4m, n»m song song víi kªnh dÉn níc tíi. Nhng m¬ng nµy hÇu nh c¹n níc quanh n¨m do níc ma hÇu hÕt ®îc ®iÒu hoµ bëi hå Linh §µm.
- B¶o tr×, vËn hµnh ®¬n gi¶n, kh«ng ®ßi hái cã ngêi qu¶n lý thêng xuyªn.
- Cã thÓ kÕt hîp môc ®Ých xö lý níc th¶i phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ®iÒu hoµ níc ma.
Do ®ã cã thÓ tËn dông m¬ng tho¸t níc nãi trªn nh mét hå sinh häc tù nhiªn nh»m xö lÝ níc th¶i tríc khi b¬m vµo c¸nh ®ång. Hå sinh häc ho¹t ®éng chñ yÕu dùa vµo vai trß cña c¸c lo¹i vi khuÈn vµ t¶o. Vi sinh vËt tiªu thô c¸c chÊt h÷u c¬ ®Ó sèng, ho¹t ®éng vµ ®ái hái mét lîng chÊt dinh dìng ®Ó ph¸t triÓn, nh c¸c nguyªn tè N, S, K, Mg, Ca, Cl, Fe, Mo, Ni, Zn, Cu… trong ®ã N, P vµ K lµ c¸c nguyªn tè chñ yÕu. Ngoµi ra, trong hå sinh häc, c¸c lo¹i thùc vËt bËc cao còng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc æn ®Þnh chÊt lîng níc. Chóng lÊy c¸c muèi dinh dìng (chñ yÕu lµ nit¬ vµ photpho) vµ c¸c kim lo¹i nÆng (nh Cd, Cu, Hg vµ Zn) cho sù ®ång ho¸ vµ ph¸t triÓn sinh khèi. C¸c lo¹i thùc vËt bËc cao trong hå chia thµnh hai lo¹i: thùc vËt næi (nh bÌo) vµ thùc vËt ngËp níc. Tuy nhiªn còng cÇn thêng xuyªn thu håi c¸c thùc vËt næi vµ thùc vËt ngËp níc ra khái hå ®Ó chèng hiÖn tîng t¸i nhiÔm bÈn, t¸i nhiÔm ®éc níc [8].
5.2.2. BiÖn ph¸p ho¸ häc
Ngoµi biÖn ph¸p sinh häc nªu trªn, t¹i B»ng B còng cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p xö lý ho¸ häc mét c¸ch ®¬n gi¶n b»ng viÖc sö dông muèi s¾t (Fe2(SO4)3 hoÆc FeCl3) vµ v«i (®Ó níc th¶i cã pH = 7 – 9,5). S¾t (III) sunphat vµ s¾t (III) clorua cã t¸c dông tèt trong viÖc lµm gi¶m lîng c¸c kim lo¹i nÆng (As, Hg, Pb vµ Cd) trong níc th¶i [34,35,39].
ViÖc xö lý c¸c kim lo¹i trong níc th¶i b»ng muèi s¾t ®îc tiÕn hµnh nh sau:
- §a muèi s¾t víi hµm lîng 5mg/l vµo níc th¶i. ViÖc ®a muèi s¾t ®îc thùc hiÖn ë giai ®o¹n b¬m níc, t¹o ®iÒu kiÖn hoµ trén ®Òu muèi s¾t trong níc.
- §Ó l¾ng 6 giê sau khi qu¸ tr×nh b¬m hoµn thµnh.
- B¬m níc trong vµo c¸c ruéng trång rau.
- §Þnh kú 3 – 6 th¸ng vÐt bïn.
ViÖc xö lý níc th¶i b»ng v«i vµ muèi s¾t, ®Ó l¾ng 6 giê vµ läc c¸t cã thÓ t¸ch As(V) tíi 98%; Cd tíi 95%; Hg vµ As (III) tíi 60 – 90% vµ nhiÒu chÊt kh¸c [39].
Víi tû lÖ muèi s¾t cÇn sö dông nh trªn th× mçi mét chu tr×nh xö lý níc cÇn 37,5 kg muèi s¾t (®Ó xö lý 7.500 m3 níc).
BiÖn ph¸p xö lý ho¸ häc trªn cã u ®iÓm h¬n so víi biÖn ph¸p hå sinh häc do thêi gian lu níc nhanh h¬n (6 giê), kh«ng phô thuéc vµo nhiÖt ®é m«i trêng, vÉn duy tr× ®îc hµm lîng c¸c chÊt dinh dìng (N, P, K) rÊt cÇn cho sù ph¸t triÓn cña c©y trång, tuy nhiªn l¹i tèn kÐm h¬n do ph¶i sö dông thªm muèi s¾t ®Ó xö lý.
KÕt luËn
-
Níc th¶i ®« thÞ lµ nguån cung cÊp níc duy nhÊt cho ho¹t ®éng n«ng nghiÖp nãi chung vµ ho¹t ®éng trång rau nãi riªng t¹i tæ B»ng B, phêng Hoµng LiÖt, quËn Hoµng Mai, Hµ Néi. Nguån níc tíi ®« thÞ cã hµm lîng c¸c chÊt dinh dìng cao (N, P,K) rÊt tèt cho sù sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña c©y rau, song chøa ®ùng nguy c¬ « nhiÔm, g©y bÖnh cho céng ®ång.
-
HÇu hÕt c¸c chØ tiªu kim lo¹i nÆng t¹i c¸c ®iÓm lÊy mÉu trªn s«ng T« LÞch ®Òu díi møc tiªu chuÈn cho phÐp víi níc mÆt lo¹i B. ChÊt lîng níc tíi t¹i B»ng B: C¸c kim lo¹i nÆng Pb, Cd, Hg cã hµm lîng díi ngìng cho phÐp vµ kh«ng cã sù dao ®éng lín gi÷a c¸c khu ruéng. ChØ riªng As t¹i tr¹m b¬m cã hµm lîng 0,025 mg/l lµ t¬ng ®èi cao, do ®ã nÕu sö dông liÒu lîng tíi lín th× ®©y cã thÓ sÏ lµ nguån « nhiÔm cho ®Êt vµ c©y rau.
Theo ngìng « nhiÔm kim lo¹i nÆng trong ®Êt TCVN 7209-2002 vµ cña Céng Hoµ Liªn Bang §øc th× ®Êt ë B»ng B cha bÞ « nhiÔm c¸c nguyªn tè Pb, Cd vµ Hg. Riªng As cã 3/29 mÉu cã hµm lîng vît qu¸ ngìng cho phÐp ®èi víi ®Êt n«ng nghiÖp.
So s¸nh c¸c sè liÖu ph©n tÝch cña c¸c mÉu rau víi ngìng hµm lîng kim lo¹i nÆng cho phÐp trong rau qu¶ t¬i (QuyÕt ®Þnh sè 867/1998/Q§-BYT ngµy 04/4/1998 cña Bé trëng Bé Y tÕ (trang 66)) vµ tiªu chuÈn cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n vµ cña FAO/WHO, 1993 th× hµm lîng As, Cd, Pb, Hg kh«ng vît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp cña Bé Y tÕ.
-
Mét sè biÖn ph¸p ®Ò xuÊt nh»m h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng m«i trêng do sö dông níc th¶i ®« thÞ ®Ó trång rau: xö lý níc th¶i ®« thÞ (ph¬ng ph¸p bïn ho¹t tÝnh), c¶i thiÖn chÊt lîng níc tíi t¹i B»ng B (ph¬ng ph¸p hå sinh häc, pha lo·ng níc tíi), kiÕn nghÞ ®èi víi chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng vµ ngêi d©n ph¶i cã biÖn ph¸p b¶o vÖ khi tiÕp xóc víi níc th¶i.
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |