TR¦êng đẠi học khoa học xã HỘI & nhân văN ĐẠi học quốc gia hà NỘi huy Liªn V¨n häc Mü: thi ph¸p vµ Kü x¶o



tải về 1.34 Mb.
trang5/17
Chuyển đổi dữ liệu24.07.2016
Kích1.34 Mb.
#3937
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17

ch­¬ng 3

Mark Twain (1835-1910)

Tªn thËt cña nhµ v¨n Mark Twain lµ Samuel L. Clemens. Nhµ v¨n sinh ra t¹i bang West Missouri, nh­ng lín lªn ë thÞ trÊn Hannibal bªn bê s«ng Mississippi. Khi cha qua ®êi, cËu bÐ míi 11 tuæi ®· ph¶i bá häc vµ ®i lµm ë mét nhµ in. Nh­ng cËu vÉn ch¨m chØ tù häc, ham ®äc s¸ch vµ say mª v¨n ch­¬ng. Míi 16 tuæi, cËu ®· cho ®¨ng mét ký sù trªn t¹p chÝ Boston. Sau 4 n¨m lµm nghÒ thî in, chµng trai quyÕt t©m häc mét nghÒ míi vµ trë thµnh mét hoa tiªu tÇu thuû. Nh÷ng kinh nghiÖm cña cuéc sèng b«n ba ®ã ®©y gãp phÇn quan träng vµo sù rÌn ®óc phÈm chÊt vµ tµi n¨ng cña mét nhµ v¨n t­¬ng lai. Khi néi chiÕn bïng næ, anh ph¶i bá nghÒ hoa tiªu. Mét thêi gian ng¾n, M. Twain tham gia vµo mét ®¬n vÞ kh«ng chÝnh qui cña qu©n ®éi Liªn Bang, råi sau ®ã theo «ng anh lªn h¹t Nevada ë miÒn T©y vµ ®i ®µo vµng. Nh­ng anh kh«ng gÆp may, nªn ®· chuyÓn sang nghÒ cÇm bót, lµm phãng viªn cho mét tê b¸o xuÊt b¶n t¹i thµnh phè Virginia. Còng tõ ®ã «ng dïng bót danh Mark Twain. §ã lµ mét tõ cña nghÒ s«ng n­íc, cã nghÜa lµ 2 s¶i tay cña mùc n­íc ®ñ ®¶m b¶o cho con tÇu ch¹y ®­îc an toµn. N¨m 1864, «ng chuyÓn ®Õn California vµ tiÕp tôc nghÒ lµm b¸o. N¨m 1865, truyÖn ng¾n hµi h­íc næi tiÕng ®Çu tiªn cña «ng Jim Smiley vµ con Õch xuÊt hiÖn trªn 1 tê t¹p chÝ ë New York. Sau mét chuyÕn ®i c«ng t¸c ë Hawai, «ng l¹i trë vÒ New York vµ th­êng xuyªn viÕt cho mét tê b¸o ë San Francisco.


N¨m 1867, sau mét chuyÕn ®i th¨m vïng §Þa Trung H¶i vµ Holy Land, «ng cho xuÊt b¶n cuèn s¸ch d­íi h×nh thøc nh÷ng bøc th­ göi cho toµ so¹n tê b¸o mang nhan ®Ò Nh÷ng ng­êi ng©y th¬ ra n­íc ngoµi. Trong cuèn s¸ch, t¸c gi¶ ch©m biÕm vµ giÔu cît lèi sèng tr­ëng gi¶ kiÓu Mü còng nh­ lÒ thãi lçi thêi cña tÇng líp th­îng l­u vµ trung l­u ë Ch©u ¢u. T¸c phÈm ®­îc c¶ c«ng chóng vµ giíi phª b×nh t¸n th­ëng vµ t¹o nªn mét b­íc ngoÆt quan träng trong cuéc ®êi cña nhµ v¨n. T¸c phÈm tiÕp theo Gia c«ng cho hoµn h¶o cµng lµm cho nhµ v¨n thªm næi tiÕng. C¶ hai t¸c phÈm nµy ®em l¹i cho t¸c gi¶ nh÷ng kho¶n thu nhËp kh¸ lín.

N¨m 1870, nhµ v¨n kÕt h«n víi c« Olivia Langdon, con g¸i cña nhµ bu«n than giÇu cã ë thµnh phè Elmira, bang New York. Sèng trong hoµn c¶nh x· héi Mü ®ang hiÖn ®¹i ho¸ víi tèc ®é chãng mÆt, gia ®×nh M. Twain kh«ng khái bÞ cuèn hót vµo c¬n lèc cña nh÷ng cuéc ®ua tranh lµm giÇu vµ ch¹y theo cuéc sèng tiÖn nghi phån vinh vµ sang träng. CÆp vî chång míi c­íi ®· rêi ®Õn thµnh phè Hartford, bang Connecticut vµ x©y dùng mét toµ biÖt thù nguy nga ë gi÷a n¬i phån hoa ®« héi. Tuy nhiªn, m«i tr­êng cña x· héi tr­ëng gi¶ chØ khiÕn cho nhµ v¨n c¶m thÊy khã chÞu vµ ch¸n ch­êng. T©m tr¹ng nµy ®­îc nhµ v¨n thÓ hiÖn víi giäng ®iÖu mØa mai trong truyÖn ng¾n Nh÷ng sù kiÖn trong ngµy héi ®Çy téi lçi t¹i Connecticut. RÊt t©m ®¾c víi thiªn truyÖn nµy, «ng mang truyÖn ra ®äc trong C©u l¹c bé Tèi Thø Hai ë Hatford tr­íc mét cö to¹ gåm c¸c luËt gia, gi¸o sÜ vµ c¸c nhµ chÝnh trÞ. Phong c¸ch truyÖn ®éc ®¸o ë tÝnh c¸ch ph©n th©n do bÞ ma ¸m ®ång thêi cßn mang tÝnh tù thuËt cña chÝnh nhµ v¨n.

Vµo nh÷ng n¨m 70, M. Twain quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn viÖc ®­a vµo trong ng«n tõ cña m×nh kho tµng phong phó cña ph­¬ng ng«n miÒn nam. “§Çu thÕ kû XIX, c¸c nhµ v¨n mü cßn cã xu h­íng qóa hoa mü, t×nh c¶m hoÆc qu¸ ph« tr­¬ng, mét phÇn v× hä cßn cè chøng tá lµ hä cã thÓ viÕt mét c¸ch tao nh· nh­ ng­êi Anh. Phong c¸ch cña Twain dùa trªn ng«n ng÷ nãi cña ng­êi Mü sèng ®éng, ch©n thùc vµ th«ng tôc, khiÕn cho c¸c nhµ v¨n Mü cã mét c¸ch nh×n míi tr©n träng ®èi víi tiÕng nãi d©n téc cña m×nh. Twain lµ t¸c gi¶ lín ®Çu tiªn ®Õn tõ vïng néi ®Þa cña n­íc Mü vµ «ng n¾m b¾t ®­îc thø tiÕng lãng, ®Æc s¾c, hµi h­íc vµ ý thøc bµi trõ th¸nh t­îng dÞ ®oan cña xø së nµy.”14

Trong truyÖn ng¾n Jimmy ®«n hËu xuÊt hiÖn vµo n¨m 1874, qua nh©n vËt chó bÐ da ®en 10 tuæi, nhµ v¨n vËn dông mét c¸ch s¸ng t¹o ph­¬ng ng«n vµ c¸c kiÓu nãi cña miÒn nam. Lêi lÏ cña nh©n vËt nµy rÊt gièng víi nh©n vËt Huck Finn trong mét kiÖt t¸c cña nhµ v¨n sau nµy Cuéc phiªu l­u cña Huck Finn. Còng trong n¨m ®ã, tiÓu thuyÕt C©u chuyªn cã thËt cña Twain miªu t¶ cuéc phiªu l­u t×m kiÕm tù do cña mét ng­êi n« lÖ da ®en vµ phª ph¸n quyÕt liÖt tr×nh tr¹ng b¹o lùc vµ dèi tr¸ t­¬ng ph¶n víi bÒ ngoµi cña cuéc sèng ®iÒn viªn thanh b×nh cña vïng Petersburg. MÆt kh¸c, t¸c gi¶ còng ®­a vµo trong ng«n tõ nghÖ thuËt cña m×nh nh÷ng m«-tÝp cña v¨n ho¸, tÝn ng­ìng d©n gian vµ ©m nh¹c cña ng­êi Mü gèc Phi.

Trong nh©n c¸ch vµ phong c¸ch nghÖ thuËt cña Twain ®Òu næi bËt lªn hai mÆt mµ bÒ ngoµi t­ëng nh­ tr¸i ng­îc nhau. Mét mÆt lµ t×nh c¶m trang nh·, tÕ nhÞ, ®­îm vÎ hµo hoa, quÝ ph¸i, sù trõu mÕn vµ tr©n träng ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em, mÆt kh¸c lµ c¶m quan phª ph¸n vµ trµo léng ®èi víi nh÷ng thãi tÖ l¹c hËu vµ tåi tÖ ë miÒn T©y n­íc Mü thêi ®ã. Nh­ng c¶m quan hµi h­íc hån nhiªn vµ yªu ®êi th× bµng b¹c kh¾p ®ã ®©y trong c¶ hai lo¹i h×nh phong c¸ch cña nhµ v¨n. C¸c t¸c phÈm cña «ng còng bao gåm c¶ hai lo¹i phong c¸ch nµy. Ch¼ng h¹n tiÓu thuyÕt Cuéc phiªu l­u cña Tom Sawyer (1876) vµ tiÓu thuyÕt Hoµng tö vµ kÎ khèn cïng (1882) ®Òu næi bËt ë phong c¸ch kÕt hîp yÕu tè hµi h­íc víi sù miªu t¶ ®Çy tr©n träng vµ trõu mÕn nh÷ng quan hÖ th©n th­¬ng, tèt ®Ñp trong gia ®×nh vµ céng ®ång. Cuéc phiªu l­u cña Tom Sawyer kh¾c ho¹ h×nh t­îng cËu häc sinh Tom Sawyer tinh nghÞch nh­ng th«ng minh, thÝch ®äc s¸ch, ham hiÓu biÕt vµ ®Æc biÖt lµ giÇu trÝ t­ëng t­îng. TÝnh c¸ch cña Tom kh¸c h¼n víi tÝnh c¸ch cña Huck Finn, tuy hä lµ ®«i b¹n th©n thiÕt. Tom ®­îc häc hµnh, ®­îc bµ c« ch¨m sãc vµ d¹y dç, sèng cã t­ c¸ch vµ nÒ nÕp, tuy còng cã khi cËu trèn häc do ham mª tæ chøc c¸c b¹n nhá tham gia vµo nh÷ng trß ch¬i mµ cËu t­ëng t­îng ra, nh­ trß ®¸nh phôc kÝch mét ®oµn th­¬ng nh©n ¶ RËp chë ®Çy hµng quÝ hiÕm trªn l­ng nh÷ng con l¹c ®µ. Trong khi ®ã Huck Finn lín lªn nh­ mét bôi c©y d¹i gi÷a rõng, thÝch sèng tù do, ch¸n ghÐt nh÷ng tËp tôc cña x· héi ®¼ng cÊp, giÇu ãc thùc tiÔn, trung thùc vµ s½n sµng hy sinh v× lîi Ých cña b¹n bÌ.

TiÓu thuyÕt Hoµng tö vµ kÎ khèn cïng còng miªu t¶ mét cÆp tÝnh c¸ch t­¬ng ph¶n nh»m so s¸nh ®èi chiÕu m«i tr­êng cña x· héi th­îng l­u víi m«i tr­êng cña líp ng­êi cïng khæ vµ bãc trÇn t×nh tr¹ng bÊt c«ng trong x· héi. Hoµng tö Edward (sau nµy lµ vua Edward VI cña n­íc Anh) cho quÇn thÇn ®i ®iÒu tra vµ ph¸t hiÖn ra cËu thiÕu niªn ®ãi r¸ch Tom Canty lµ ng­êi anh em sinh ®«i cña m×nh. Lµm theo yªu cÇu cña hoµng tö, hä thay ®æi quÇn ¸o cho nhau. Råi do mét sù lÇm lÉn, hoµng tö bÞ ®uæi ra khái cung ®×nh, cßn g· nghÌo khæ kia th× l¹i buéc ph¶i thõa h­ëng ®Æc quyÒn ®Æc lîi cña hoµng gia. Edward t×m thÊy gia ®×nh cha mÑ nu«i cña Tom, nh­ng hä ®èi xö víi chµng rÊt tåi tÖ. T×nh cê chµng gÆp Miles Hendon, vÞ hÇu t­íc bÞ t­íc ®o¹t quyÒn thõa kÕ gia tµi. Trong khi hai ng­êi ®i lang thang, hoµng tö tËn m¾t chøng kiÕn sù ®èi xö tµn ¸c cña gi¸o héi vµ triÒu ®×nh ®èi víi d©n nghÌo. Chµng võa ®au lßng võa c¨m phÉn khi chøng kiÕn c¶nh hai ng­êi phô n÷ chØ v× lµm lÔ röa téi mµ ph¶i bÞ ®em ra ho¶ thiªu. Cßn Tom trong khi cè øng xö cho ®óng víi vai trß cña vÞ hoµng tö, ®· tá ra lóng tóng vµ g©y nªn nh÷ng trß lè bÞch nùc c­êi. Vµo ®óng buæi s¸ng ngµy Tom lµm lÔ lªn ng«i Vua, th× Edward trë vÒ cung vµ chøng minh tr­íc triÒu thÇn r»ng chµng míi thùc sù lµ hoµng tö cña n­íc Anh, v× chµng lµ ng­êi duy nhÊt biÕt chç cÊt giÊu Ên triÖn cña Vua. Sau nh÷ng ngµy sèng gÇn d©n chóng, Vua Edward b¾t tay vµo c«ng viÖc c¶i c¸ch luËt lÖ vµ thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p c¶i thiÖn ®êi sèng cña d©n nghÌo.



Cuéc sèng trªn s«ng Mississippi (1883) võa lµ mét t¸c phÈm tù thuËt vÒ nh÷ng n¨m th¸ng Mark Twain häc nghÒ, råi sau ®ã trë thµnh mét hoa tiªu trªn mét trong nh÷ng con s«ng dµi nhÊt cña thÕ giíi, ®ång thêi còng lµ nh÷ng trang ký sù víi nh÷ng quan s¸t vµ miªu t¶ kú thó vµ ®Çy Ên t­îng vÒ c¶nh vËt vµ con ng­êi trªn vïng s«ng n­íc mªnh mang. PhÇn II cña cuèn s¸ch ®­îc viÕt c¸ch phÇn I bÈy n¨m trêi, t­êng thuËt vÒ chuyÕn ®i cña t¸c gi¶ 21 n¨m sau thêi kú lµm hoa tiªu trªn s«ng. Nh÷ng quan s¸t tinh tÕ ®Òu nh»m lµm næi bËt mét thùc tr¹ng ®¸ng buån lµ vÎ ®Ñp th¬ méng, huyÒn ¶o vµ trong trÎo cña dßng s«ng hïng vÜ ®· bÞ tµn ph¸ bëi sù c¹nh tranh d÷ déi vµ khèc liÖt cña c¸c tËp ®oµn x©y dùng ®­êng s¾t. §an xen vµo nh÷ng trang t¶ c¶nh, t¶ ng­êi lµ nh÷ng suy nghÜ cña Twain vÒ nghÖ thuËt viÕt v¨n, trong ®ã «ng ®¸nh m¹nh vµo c¸i chñ nghÜa l·ng m¹n kiÓu Walter Scott vµ ¶nh h­ëng cña nã ®èi víi t­ duy nghÖ thuËt cña c¸c nhµ v¨n ë miÒn nam n­íc Mü.

N¨m 1885, tiÓu thuyÕt lín nhÊt cña nhµ v¨n – Cuéc phiªu l­u cña Huckberry Finn ra ®êi. Suèt tõ khi xuÊt b¶n cho tíi nay, t¸c phÈm kh«ng nh÷ng ®­îc ®ãn nhËn nång nhiÖt ë kh¾p n­íc Mü, mµ cßn trªn kh¾p thÕ giíi. VÒ mÆt ng«n tõ nghÖ thuËt, t¸c gi¶ ®· hoµn toµn lo¹i bá kiÓu ng«n tõ khu«n s¸o l·ng m¹n chñ nghÜa vµ vËn dông mét c¸ch uyÓn chuyÓn vµ tinh tÕ khÈu ng÷, thµnh ng÷, c¸ch nãi méc m¹c mµ ý nhÞ ®Çy biÓu c¶m cña ng­êi b×nh d©n. Qua ng«n tõ cña nh©n vËt Huck Finn víi sù xen kÏ ph­¬ng ng«n miÒn nam n­íc Mü vµ ph­¬ng ng«n Mü gèc Phi khiÕn cho lêi kÓ chuyÖn hÕt søc ch©n x¸c vµ hãm hØnh. Do ¶nh h­ëng cña ng«n tõ Mark Twain, “..kÓ c¶ c¸c nhµ v¨n da ®en lÉn da tr¾ng ®Òu ®i tíi chç thõa nhËn r»ng viÖc sö dông ph­¬ng ng«n ®· gi¶i phãng cho v¨n häc Mü tho¸t khái sù chËt hÑp cña lèi v¨n khu«n s¸o.”15 Còng theo ý nghÜa nµy, vÒ sau E. Hemingway nhËn xÐt r»ng: “Toµn bé v¨n häc hiÖn ®¹i Mü ®Òu xuÊt ph¸t tõ mét cuèn s¸ch cña Mark Twain nhan ®Ò Huckleberry Finn.”16

T¸c phÈm nµy ®· v­ît xa c¸c t¸c phÈm tr­íc ®ã cña c¸c nhµ v¨n kh¸c ë chç ®¶ ph¸ quyÕt liÖt chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc, ®¶ ph¸ sù ¸p ®¶o cña gi¸ trÞ tµi s¶n ®èi víi phÈm gi¸ con ng­êi. KÕt thóc cña tiÓu thuyÕt lµ bµi ca kh¸t väng vµ ý chÝ kiÕm t×m tù do v­ît xa c¸i x· héi lÊy ®ång tiÒn vµng lµm cèt lâi cña mäi gi¸ trÞ ®¹o ®øc vµ tinh thÇn.

Nh­ng b¶n th©n nhµ v¨n th× vÉn bÞ cuèn hót vµo trong vßng xo¸y cña cuéc ®ua tranh d÷ déi vµ ®Çy th¸ch thøc. Vµo cuèi thËp kû 80, «ng t¹m dõng s¸ng t¸c, mµ dån toµn bé c«ng søc vµo kinh doanh. Trong mét thêi gian ng¾n, «ng ®· kh¸ thµnh c«ng vµ t­ëng r»ng cã thÓ trë nªn rÊt giÇu cã. Nh­ng råi m¸y in kiÓu míi mµ «ng ®Çu t­ víi nhiÒu vèn liÕng cïng víi C«ng ty xuÊt b¶n cña «ng ®· thÊt b¹i ®iªu ®øng.

Trong hoµn c¶nh ®¸ng buån ®ã, niÒm say mª s¸ng t¹o l¹i n©ng ®ì t©m hån nhµ v¨n, mang l¹i nguån c¶m høng míi ®Ó «ng s¸ng t¸c nªn tiÓu thuyÕt xuÊt s¾c Mét anh chµng ng­êi Mü cña bang Connecticut trong cung ®×nh vua Arthur (1889). Cuèn tiÓu thuyÕt mang phong c¸ch hiÖn thùc kÕt hîp víi ch©m biÕm chÝnh trÞ vµ viÔn t­ëng. Cã thÓ tãm t¾t cèt truyÖn nh­ sau: Mét ng­êi thî m¸y tµi giái ë n­íc Mü bÞ ®¸nh ngÊt trong mét cuéc Èu ®¶. Khi tØnh dËy, anh thÊy m×nh ®ang ë xø Camelot cña n­íc Anh vµo n¨m 528. Anh bÞ hÇu t­íc Kay b¾t giam vµ tr­íc Héi ®ång Bµn Trßn cña c¸c hÇu t­íc, anh bÞ kÕt ¸n tö h×nh v× ®· x©m nhËp tr¸i phÐp vµo n­íc Anh. Nh­ng anh ®· tù cøu m×nh b»ng tµi tiªn ®o¸n mét c¸ch chÝnh x¸c thêi ®iÓm xuÊt hiÖn nhËt thùc. V× vËy anh ®· ®­îc Vua Arthur phong lµm th­îng th­. QuyÒn lùc cña anh ngµy mét m¹nh thªm do anh ¸p dông c¸c kiÕn thøc vÒ thuèc sóng, ®iÖn lùc vµ c«ng nghiÖp cña thÕ kû XIX. Nh­ng khi anh tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p c¶i thiÖn ®êi sèng cña n«ng d©n, th× anh vÊp ph¶i sù chèng ®èi quyÕt liÖt cña gi¸o héi, c¸c hÇu t­íc vµ nhµ ¶o thuËt Merlin. Anh ®· khuyªn ®­îc Vua Arthur gi¶ trang vµ cïng anh ®i vi hµnh trong khu d©n nghÌo. Khi bÞ d©n chóng hiÓu lÇm vµ b¾t giam, hä ®· ®­îc mét ®oµn qu©n gåm 500 hiÖp sÜ Mü ®i xe ®¹p ®Õn gi¶i cøu. Anh l¹i trë vÒ n­íc Mü ®óng lóc con g¸i anh bÞ èm. Anh vµ vî anh bÌn ®­a con g¸i sang Ph¸p ®Ó ®iÒu trÞ. Sau ®ã mét m×nh anh l¹i trë vÒ n­íc Anh vµ thÊy lµ c«ng viÖc c¶i c¸ch cña m×nh kh«ng ®­îc thùc hiÖn, Vua Arthur bÞ s¸t h¹i vµ xø së nµy ®ang sa lÇy vµo cuéc néi chiÕn. Anh tËp hîp c¸c b¹n bÌ vµo trong mét hang ®éng vµ ®éi qu©n cña anh ®­îc trang bÞ b»ng c¸c vò khÝ hiÖn ®¹i ®· tiÕn hµnh cuéc phßng thñ. Anh dâng d¹c tuyªn bè thµnh lËp n­íc Céng Hoµ, ®¸nh lui mét cuéc tÊn c«ng cña kÎ ®Þch, nh­ng chÝnh anh bÞ th­¬ng nÆng. Nhµ ¶o thuËt Merlin gi¶ trang lµm mét n÷ y t¸ ®Õn cøu ch÷a cho anh vµ cho anh mét liÒu thuèc ngñ. Anh r¬i tâm vµo mét giÊc ngñ say, khi tØnh dËy th× thÊy m×nh ®· trë vÒ n­íc Mü cña thÕ kû XIX.

§Ó thanh to¸n nî nÇn, Twain thùc hiÖn c¸c chuyÕn ®i ra n­íc ngoµi vµ ®Õn c¸c tr­êng §¹i häc hoÆc c¸c Héi v¨n nghÖ ®Ó nãi c¸c chuyÖn vui hµi h­íc. Cuèi thËp kû 80, «ng tiÕp tôc cho xuÊt b¶n hµng lo¹t t¸c phÈm, nh­ng gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña chóng kh«ng ®ång ®Òu.

Vµo thËp kû 90, gia ®×nh nhµ v¨n sèng ë n­íc ngoµi, chñ yÕu lµ n­íc Anh vµ ¸o. Mét trong nh÷ng t¸c phÈm thµnh c«ng cña thêi kú nµy lµ Bi kÞch cña Pudd’nhead Wilson (1894). T¸c phÈm nµy tiÕp tôc c«ng kÝch tÖ ph©n biÖt chñng téc ë Hoa Kú. Cuèn ký sù du lÞch §i theo ®­êng xÝch ®¹o (1897) lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng chuyÕn ®i vßng quanh thÕ giíi, trong ®ã vò khÝ ®¶ kÝch cña nhµ v¨n b¾t ®Çu chÜa th¼ng vµo chñ nghÜa ®Õ quèc Mü vµ cho thÊy mèi quan t©m ngµy cµng t¨ng cña nhµ v¨n ®èi víi c¸c vÊn ®Ò quèc tÕ. ¤ng còng cho ra ®êi nhiÒu bµi ký vµ tuú bót thÓ hiÖn sù kÕt hîp gi÷a tµi n¨ng ch©m biÕm vµ ý thøc chÝnh trÞ cña t¸c gi¶. Thiªn ký sù ®Æc s¾c Göi con ng­êi ngåi trong bãng tèi (1901) lµ sù bãc trÇn ®Çy mØa mai nh÷ng luËn ®iÖu biÖn hé cho chñ nghÜa ®Õ quèc ph­¬ng T©y ë c¸c n­íc Nam Phi, Trung Quèc vµ ®Æc biÖt lµ Philippines. Ký sù KÎ cÇu nguyÖn cuéc chiÕn (1905) lµ ngän roi quÊt m¹nh vµo chñ nghÜa x«-vanh Hoa Kú.

Trong nh÷ng n¨m cuèi ®êi, nh÷ng tr¶i nghiÖm vµ suy nghÜ s©u s¾c cña nhµ v¨n vÒ sù ph¸t triÓn ®Çy m©u thuÉn cña x· héi ph­¬ng T©y, khiÕn nhµ v¨n cã xu h­íng ®i vµo nh÷ng t×m tßi cã tÝnh triÕt häc vÒ mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ hoµn c¶nh. Giäng ®iÖu giÔu cît mØa mai cã khi hoµ quyÖn víi mét triÕt lý bi quan vµ yÕm thÕ, ch¼ng h¹n nh­ trong c¸c s¸ng t¸c: Con ng­êi lµm vÈn ®ôc c¶ vïng Hadleyburg (1900), Con ng­êi lµ g×? (1906), Ng­êi l¹ mÆt bÝ Èn (1916).

NhiÒu n¨m sau khi nhµ v¨n qua ®êi, ng­êi chuyªn viÕt tiÓu sö cña nhµ v¨n lµ Albert B. Paine cè g¾ng t¹o nªn trong t©m trÝ c«ng chóng h×nh ¶nh cña mét nhµ hµi h­íc ®¸ng mÕn, víi ®iÕu x× gµ ngËm trªn m«i, vÎ giÔu cît. Nh­ng nh÷ng n¨m gÇn ®©y, khi ®i s©u vµo c¸c sù viÖc trong cuéc ®êi Mark Twain vµ ®èi chiÕu víi c¸c s¸ng t¸c cña «ng, c¸c nhµ nghiªn cøu ®· ph¸t hiÖn mét nh©n c¸ch kh¸ phøc t¹p, rÊt kh¸c víi c¸c nhµ viÕt tiÓu sö tr­íc ®©y, còng phÇn nµo kh¸c víi nh÷ng lêi tù thuËt cña chÝnh nhµ v¨n. ¤ng qu¸ quan t©m tíi sè l­îng s¸ch cña m×nh b¸n ra ®­îc bao nhiªu, «ng cßn tá ra qu¸ tù tin khi hoach ®Þnh s½n nh÷ng kh¶ n¨ng mµ xung lùc s¸ng t¹o cña «ng cã thÓ t¸c ®éng tíi sù høng thó vµ “nh÷ng có xèc” trong t©m trÝ b¹n ®äc. Ng­îc l¹i, cã khi «ng l¹i thiÕu tù tin, ch¼ng h¹n nh­ «ng kh«ng hiÓu ®Çy ®ñ gi¸ trÞ cña t¸c phÈm Huckberry Finn vµ xuýt n÷a ®· biÕn nã thµnh mét t¸c phÈm dë dang. “Tuy vËy hay cã lÏ chÝnh v× nh÷ng nÐt m©u thuÉn ®ã, nªn «ng lµ mét nh©n c¸ch v¨n ch­¬ng ®Çy hÊp dÉn, mét nhµ hµi h­íc lín,mét nhµ trµo phóng ®Çy søc m¹nh vµ mét nhµ v¨n nãi víi ta rÊt nhiÒu vÒ n­íc Mü, kÓ c¶ nh÷ng ®iÒu xÊu xa, tåi tÖ.”17

NghÖ thuËt ch©m biÕm - hµi h­íc cña Mark Twain

trong tiÓu thuyÕt cuéc phiªu l­u cña Huck Finn

TiÓu thuyÕt Cuéc phiªu l­u cña Huckleberry Finn (1985) ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng kiÖt t¸c cña nÒn v¨n häc Mü vµ thÕ giíi. Trong tïy bót Nh÷ng ®åi xanh ë Ch©u Phi, nhµ v¨n Ernest Hemingway nãi r»ng: “Toµn bé v¨n häc hiÖn ®¹i Mü ®Òu b¾t nguån tõ mét cuèn s¸ch cña Mark Twain nhan ®Ò Huckleberry Finn18.

T¸c phÈm cña Mark Twain còng nh­ cña c¸c nhµ v¨n Ralph Emerson Henrry Thoreau, Nathaniel Hawthorne, Theodor Dreiser, nhµ th¬ Walt Whitman v.v.. ®Òu tõ nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau ph¸t hiÖn nh÷ng mÆt tr¸i , nh÷ng nguy c¬ cña nÒn v¨n minh bÞ lßng tham kh«ng ®¸y cña con ng­êi ¸p ®¶o . W. Whitman chª tr¸ch mét sè b¹n «ng ®· tho¶ m·n víi mét x· héi “tµn nhÉn, tham lam, môc ruçng”, “¤ng sî r»ng nh÷ng høa hÑn cña n­íc Mü vÒ sù phån vinh cã nguy c¬ bÞ con tr¨n tham lam nuèt chöng”19. Tuy nhiªn c¸ tÝnh s¸ng t¹o vµ phong c¸ch cña c¸c t¸c gi¶ ®Òu rÊt kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n t¸c phÈm cña T . Dreiser næi bËt ë ®Æc s¾c mæ xÎ mét c¸ch tinh vi hoµn c¶nh x· héi vµ ph©n tÝch t©m lý s©u s¾c t¸c phÈm cña N. Hawthorne næi bËt ë nghÖ thuËt bi kÞch kÕt hîp víi yÕu tè khñng khiÕp nhuèm mÇu thÇn bÝ. Nh­ng tµi n¨ng ®éc ®¸o v« song cña M.Twain lµ ë nghÖ thuËt ch©m biÕm vµ hµi h­íc. Tõ thêi niªn thiÕu, t©m hån vµ trÝ tuÖ cu¶ M.Twain ®· ®­îc nu«i d­ìng b»ng nh÷ng truyÖn kÓ hµi h­íc cña miÒn t©y n­íc Mü. §ã lµ mét nghÖ thuËt d©n gian vèn ra ®êi vµ ph¸t triÓn trong hoµn c¶nh khã kh¨n vµ gian nguy tõ thêi kú khai ph¸ vµ x©y dùng nªn n­íc Mü. Tr­íc khi viÕt v¨n, «ng ®· næi tiÕng lµ mét nhµ hµi h­íc vµ th­êng xuyªn ®i tr×nh diÔn ®éc tÊu vµ kÓ chuyÖn hµi h­íc ë nhiÒu n¬i trong n­íc vµ n­íc ngoµi.

Trong tiÓu thuyÕt Cuéc phiªu l­u cña Huck Finn, sù kÕt hîp gi÷a hai thÓ lo¹i, hai bót ph¸p ch©m biÕm vµ hµi h­íc ®· t¹o ra nh÷ng tiÕng c­êi trªn nhiÒu cung bËc: hoÆc lµ mØa mai, hoÆc lµ th©m trÇm, h¶ hª, chua cay, ®ïa giìn, hån nhiªn, hãm hØnh, chÕ nh¹o, tinh qu¸i, vui ®êi...MÆt kh¸c, do ngßi bót cña t¸c gi¶ tung hoµnh trªn mét kh«ng gian sö thi víi nhiÒu m«i tr­êng, t×nh huèng vµ tÝnh c¸ch kh¸c nhau, nªn bót ph¸p ch©m biÕm vµ hµi h­íc cßn ®­îc kÕt hîp víi nhiÒu yÕu tè nghÖ thuËt kh¸c, khiÕn cho nghÖ thuËt cña M.Twain rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. V× vËy ®Ó n¾m ®­îc phong c¸ch ®Æc s¾c cña nhµ v¨n, ta cÇn ph¶i t×m hiÓu xem nhµ v¨n ®· kÕt hîp c¸c yÕu tè nghÖ thuËt nh­ thÕ nµo trong c¸c t×nh huèng kh¸c nhau. Nh­ng nh÷ng kÕt hîp nµy chØ cã thÓ ®­îc t¹o nªn trªn c¬ së nh÷ng m©u thuÉn gi÷a c¸c nh©n vËt líp trÎ víi nh÷ng nh©n vËt tiªu biÓu cho thÕ lùc tham lam vµ tµn ¸c trong x· héi. Líp trÎ gåm cã Huck, cËu bÐ ch­a ®Çy 14 tuæi, Jim, anh n« lÖ da ®en vµ cËu bÐ Tom ( chØ xuÊt hiÖn ë phÇn ®Çu vµ phÇn cuèi t¸c phÈm).

Jim tuy ®· lín tuæi, nh­ng lßng d¹ ngay th¼ng, hån nhiªn nh­ trÎ th¬. M©u thuÉn nµy vèn ®· n¶y sinh ngay tõ thêi gian ®­îc miªu t¶ trong tiÓu thuyÕt “Cuéc phiªu l­u cña Tom Sawyer ” vèn cã sù nèi tiÕp víi “Cuéc phiªu l­u cña Huck Finn ” vÒ cèt truyÖn vµ nh©n vËt. Nguån gèc cña m©u thuÉn n¶y sinh tõ ®ång ®« la vµ vµo thêi kú ph¸t triÓn ®Çu tiªn cña n­íc Mü, th× ®ã lµ ®ång tiÒn vµng. NhiÒu nhµ v¨n Mü ®· ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña ®ång tiÒn. Mét mÆt, ®ång tiÒn lµ ph­¬ng tiÖn quan träng ®Ó ph¸t triÓn th­¬ng m¹i vµ kinh tÕ, kh«ng cã nã kh«ng thÓ cã sù phån vinh. MÆt kh¸c ®ång tiÒn l¹i lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n t¹o nªn lßng tham, sù tranh chÊp giµnh giËt vµ téi lçi. Vò khÝ ch©m biÕm s¾c bÐn cña nhµ v¨n chÜa th¼ng vµo ®ång ®«la. Theo c¸ch nh×n M.Twain, ®ång tiÒn kh«ng kiÕm ®­îc b»ng lao ®éng chÝnh lµ ®ång tiÒn bÊt l­¬ng. §ã còng lµ mét vÊn ®Ò næi bËt trong ho¹t ®éng kinh tÕ cña n­íc Mü vµo thËp kû 80 thÕ kû 19. Mäi ng­êi ®æ x« ®i ®µo vµng vµ t×m kiÕm c¸c kho b¸u d­íi lßng ®Êt. Nh÷ng nhµ trÝ thøc cã l­¬ng tri ë Mü cho r»ng so víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, th× viÖc ®µo bíi ®Êt mÑ lµ mét hµnh ®éng v« ®¹o ®øc. Ngay trong “.. Tom Sawyer” ®ång tiÒn ®· g¾n liÒn víi téi lçi. Tom vµ Huck trong khi ch¬i c¸c trß ch¬i ®· v« t×nh ph¸t hiÖn ra vô tªn Injun giÕt ng­êi c­íp cña. Tom ®· cã c«ng lín khi cËu dòng c¶m ®øng ra lµm chøng tr­íc toµ ¸n ®Ó v¹ch téi tªn Injun vµ do ®ã cøu ®­îc mét ng­êi bÞ oan. Nh­ng sau ®ã, Tom vµ Huck ®µo xuèng mét c¸i hang, t×m ®­îc mét ®èng tiÒn vµng do tªn Injun cÊt giÊu vµ chia nhau mçi ®øa ®­îc 6000 ®«-la. V« t×nh c¸c cËu chiÕm ®­îc nh÷ng ®ång tiÒn bÊt chÝnh. Nh­ng dï sao ®èi víi tôi trÎ, ®ã chØ lµ mét trß ch¬i nh¹i l¹i viÖc lµm tham lam cña ng­êi lín. T×nh tiÕt nµy ®· më ®Çu cho m©u thuÉn gi÷a ®ång tiÒn vµ tù do. Nguyªn ch¸nh ¸n Thatcher ®· ®øng ra ®ì ®Çu tôi trÎ ®Ó göi tiÒn vµo ng©n hµng vµ mçi ngµy mçi ®øa ®­îc 1 ®«-la tiÒn l·i. ThÕ lµ Huck kh«ng cßn cuéc sèng tù do n÷a. Mçi khi cÇn tiªu g×, cËu ph¶i ®Õn gÆp Thatcher vµ mçi lÇn chØ ®­îc nhËn 1-2 ®«-la. Huck vèn sèng mét m×nh, kh«ng nhµ cöa, quen sèng mét cuéc sèng tù do nh­ ng­êi nguyªn thuû. Nh­ng tõ khi cËu t×m thÊy tiÒn vµng, ng­êi ta giao cËu cho mét bµ go¸ coi gi÷ vµ “khai hãa” cho cËu thµnh ng­êi v¨n minh. Huck kÓ lÓ víi giäng mØa mai (trong v¨n b¶n tiÓu thuyÕt, nh©n vËt Huck ®ång thêi còng lµ ng­êi kÓ chuyÖn): “Nguyªn ch¸nh ¸n Thatcher cÇm gi÷ sè tiÒn.(...) bµ go¸ Douglas cÇm gi÷ t«i.”

Kh«ng nh÷ng thÕ, ®ång tiÒn cßn lµ nguyªn nh©n ®em l¹i tai ho¹ cho Huck. Bè cña Huck - mét tªn n¸t r­îu vµ chuyªn g©y rèi vèn ®i biÖt t¨m bçng tõ ®©u trë vÒ vµ g©y sù ®ßi «ng Thatcher ph¶i trao toµn bé sè tiÒn cña Huck cho h¾n. H¾n lý sù r»ng: v× Huck lµ con, lµ “vËt së h÷u” cña h¾n, vËy sè tiÒn kia còng thuéc vÒ h¾n. Khi kh«ng ®ßi ®­îc tiÒn, h¾n b¾t Huck vµ ®­a cËu ®Õn mét tóp lÒu trong rõng rËm trªn mét hßn ®¶o.

Nh÷ng t×nh tiÕt xung quanh ®èng tiÒn vµng nªu bËt sù ®èi lËp gi÷a líp trÎ víi nh÷ng ng­êi lín gian dèi tham lam. Thatcher bÒ ngoµi ra vÎ tËn t©m ch¨m lo ®Õn ®êi sèng vµ t­¬ng lai cña tôi trÎ, nh­ng thùc ra l·o ®· chiÕm ®o¹t ®èng tiÒn vµng. Huck kh«ng ph¶i kh«ng biÕt gi¸ trÞ cña tiÒn vµng, chÝnh Huck kh«ng muèn ®Ó sè tiÒn r¬i vµo tay bè. CËu nghÜ “¤ng Êy sÏ nhËu nhÑt hÕt s¹ch tr¬n”. Nh­ng gi÷a ®ång tiÒn vµ tù do th× Huck s½n sµng chän con ®­êng tù do. CËu nãi víi Thatcher “Ch¸u biÕu «ng tÊt c¶” vµ Thatcher tr¶ lêi:“Ch¸u muèn b¸n toµn bé tµi s¶n cña ch¸u cho t«i-kh«ng ph¶i lµ biÕu kh«ng ®©u. §ã lµ mét suy nghÜ ®óng ®¾n ”. ë ®©y ta cã thÓ c¶m nhËn ®­îc nô c­êi mØa mai cña nhµ v¨n . B¶n th©n ®o¹n ®èi tho¹i ®· béc lé tÊt c¶ sù v« lý. T¹i sao l¹i b¸n tµi s¶n ? vµ thùc tÕ sau khi “b¸n toµn bé tµi s¶n” th× Huck ch¼ng thu ®­îc chót lîi léc g×. Trong t×nh tiÕt tiÕp theo, c¸i hµi ®· kÕt hîp víi c¸i ghª rîn vµ gÇn chuyÓn thµnh c¸i bi kÞch. ¤ng bè víi ®Çu tãc vµ th©n h×nh qu¸i dÞ võa uèng r­îu , võa chöi ®æng vµ ®¸nh ®Ëp cËu bÐ Huck , råi cÇm dao lao th¼ng vÒ phÝa Huck. CËu ph¶i chÜa khÈu sóng ra ®Ó tù vÖ. Nh­ng mòi dao s¾p ®©m vµo cËu bÐ th× l·o giµ l¨n ra ngñ. TÊm pa-let nghÖ thuËt ë ®©y gåm nh÷ng mµu s¾c rÊt t­¬ng ph¶n: tµn b¹o vµ th¬ ng©y, qu¸i dÞ vµ hån nhiªn, hung d÷ vµ mÒm yÕu...

Trong thÕ giíi b¹o tµn Êy, líp trÎ kh«ng thÓ tån t¹i, nÕu chóng kh«ng hµnh ®éng mét c¸ch cã suy tÝnh, cã m­u mÑo. T×nh tiÕt tiÕp theo cho thÊy trÝ th«ng minh cña Huck vµ c¶ ý thÝch ®ïa giìn tinh qu¸i cña con nÝt. §Ó tho¸t khái sù k×m kÑt cña «ng bè, Huck bè trÝ mét c¶nh t­îng khiÕn ng­êi ta lÇm t­ëng lµ cËu bÞ mét tªn c­íp nµo giÕt chÕt vµ nÐm x¸c xuèng s«ng. CËu giÕt chÕt mét con lîn rõng lµm m¸u lªnh l¸ng trong tóp lÒu vµ cho ®¸ vµo bao t¶i kÐo lª trªn mÆt ®Êt, t¹o ra mét vÖt dµi tõ tóp lÒu ®Õn bê s«ng. Sau ®ã cËu chÊt tÊt c¶ thùc phÈm vµ ®å dïng lªn mét chiÕc thuyÒn vµ b¾t ®Çu cuéc phiªu l­u. Qu¶ nhiªn mäi ng­êi t­ëng Huck ®· bÞ giÕt chÕt. Trong khi Èn nÊp trªn ®¶o Jackson, cËu theo dâi ®¸m ng­êi (trong ®ã cã «ng bè n¸t r­îu) ®i trªn mét chiÕc tÇu ®Ó t×m kiÕm x¸c cña Huck. L¹i mét lÇn n÷a hµnh ®éng nghiªm chØnh, trang träng cña ng­êi lín t­¬ng ph¶n víi trß ch¬i cña con nÝt. §Ó dß t×m x¸c ng­êi hä dïng sóng lín b¾n xuèng dßng s«ng vµ th¶ nh÷ng chiÕc b¸nh m× cã nhåi thuû ng©n. Huck nÊp trong bôi c©y vµ nh×n c¶nh t­îng ®ã mét c¸ch thÝch thó vµ vít ®­îc nhiÒu b¸nh mú. §ã lµ lo¹i b¸nh mú rÊt ngon cËu vøt thuû ng©n ®i vµ ¨n mét c¸ch ngon lµnh. Còng ë trªn ®¶o Jackson (trong ch­¬ng 8) cuéc phiªu l­u cña Huck cã thªm mét ph¸t hiÖn míi. Huck gÆp Jim mét n« lÖ da ®en ®ang bá trèn nh»m t×m ®Õn mét bang nµo ®ã mµ chÕ ®é n« lÖ ®· bÞ phÕ bá. Cïng chung niÒm hy väng t×m kiÕm tù do, chóng s¸t c¸nh bªn nhau v­ît qua mäi b·o tè, th¸c ghÒnh trªn dßng s«ng Missisippi mªnh mang vµ c¶ nh÷ng th¸c ghÒnh, c¹m bÉy trong lßng ng­êi. Trªn ®­êng , chóng lu«n ph¶i tr¸nh nh÷ng kÎ s¨n ®uæi n« lÖ ®Ó nhËn tiÒn th­ëng.



NÕu trong “Cuéc phiªu l­u cña Tom Sawyer”, líp trÎ ®· cã nh÷ng ph¸t hiÖn ®Çu tiªn vÒ téi ¸c cña nh÷ng kÎ tham lam tµn ¸c, th× trong “Cuéc phiªu l­u cña Huck Finn ” líp trÎ kh«ng nh÷ng chøng kiÕn mµ cßn thÊu hiÓu s©u s¾c t×nh tr¹ng tÇn ¸c v« nh©n ®¹o trong x· héi loµi ng­êi. Peter Conn b×nhluËn “ Cuéc ra ®i cña Huck vµ Jim trªn dßng s«ng Missisipi lµ mét cuéc hµnh tr×nh ®i vµo lÞch sö n­íc Mü” ...Tr¸i tim ngay th¼ng vµ l­¬ng tri cña Huck xuyªn thñng líp vá dèi tr¸ mµ trong ®ã Èn dÊu lßng tham vµ sù v« nh©n ®¹o cña n­íc Mü”20

ë ch­¬ng 17, Huck ®­îc chøng kiÕn cuéc tµn s¸t ®Ém m¸u gi÷a hai gißng hä. Sau khi bÞ ®¾m bÌ, Jim vµ Huck bÞ phiªu d¹t mçi ng­êi mét ng¶. Huck ®­îc dßng hä Grangerfords nu«i nÊng vµ ®èi sö th©n thiÕt nh­ ng­êi trong gia ®×nh. Trong nh÷ng ngµy Huck sèng ë ®ã mèi thï truyÒn kiÕp gi÷a dßng hä Grangerfords vµ dßng hä Shepherdson bïng næ thµnh nh÷ng cuéc chÐm giÕt d÷ déi nhÊt. V« t×nh Huck Huck ®ãng vai trß cña kÎ ch©m ngßi cho cuéc b¾n giÕt. C« Sophia, con g¸i cña «ng Grangerfords ®· sö dông Huck nh­ mét kÎ liªn l¹c ®­a th­ mét c¸ch t×nh cê. Nhê ®ã mµ c« ®· cïng víi Harney, chµng trai thuéc dßng hä thï ®Þch, bá trèn. ¤Ng Grangerfords huy ®éng toµn bé lùc l­îng tÊn c«ng ra bê s«ng nh»m giÕt Harney vµ b¾t Sophia. §«i t×nh nh©n ®· cao ch¹y xa bay, nh­ng c¶ hai bªn ®Òu bÞ tæn thÊt nÆng nÒ. ¤ng giµ Grangerfords cïng 3 con trai vµ mÊy ®øa ch¸u ®Òu bÞ giÕt, chØ cßn mÊy phô n÷ sèng sãt. §©y lµ mét t×nh huèng bi kÞch. Nh­ng lêi kÓ chuyÖn kh«ng ®i vµo nh÷ng chi tiÕt cña tÊn th¶m kÞch, mµ nh»m ch©m biÕm nh÷ng thãi tÖ ngu xuÈn vµ phi lý “C¸i c¬ chÕ ®iªn cuång cña mèi thï truyÒn kiÕp ®· thÊt b¹i tr­íc trÝ tuÖ cña ®«i trai g¸i yªu nhau”21. Thö hái nÕu kh«ng cã cuéc tÈu tho¸t cña ®«i trai g¸i th× mèi thï man rî kia cßn tiÕp tôc ®Õn bao giê? Cuéc tÈu tho¸t nµy nh­ mét thñ ph¸p ®iÖp khóc t« ®Ëm thªm s©u s¾c ý nghÜa cña cuéc phiªu l­u t×m tù do vµ c«ng lý. ë ®©y còng næi bËt ®Æc ®iÓm phong c¸ch M.Twain: «ng cã ý dõng l¹i ë vßng ngoµi cña bi kÞch ®Ó mµi s¾c h¬n giäng v¨n giÔu cît. Tõ ch­¬ng 19 ®Õn ch­¬ng 30 sù kÕt hîp gi÷a thñ ph¸p ch©m biÕm vµ t×nh huèng bi kÞch ®· mæ xÎ thÊu triÖt t×nh tr¹ng lõa g¹t ®¶o ®iªn trong x· héi ch¹y theo ®ång tiÒn. Trong khi Huck vµ Jim tiÕp tôc cuéc hµnh tr×nh, cã hai tªn chuyªn nghÒ lõa ®¶o nh¶y lªn chiÕc bÌ cña hä, b¾t hä ph¶i chë chóng ®i vµ ®i theo hÇu h¹ chóng. Mét tªn tù nhËn lµ vua n­íc Ph¸p l­u vong, mét tªn m¹o nhËn lµ gißng dâi b¸ t­íc. Chóng kh«ng tõ mét thñ ®o¹n nµo ®Ó lõa g¹t d©n chóng trong c¸c vïng chóng ®i qua: nµo lµ b¸n thuèc ch÷a r¨ng rëm, nµo lµ gi¶ m¹o trïm c­íp biÓn c¶i tµ qui chÝnh ®Ó quyªn tiÒn, nµo lµ gi¶ lµm nh÷ng nghÖ sÜ næi tiÕng tæ chøc diÔn c¸c vë bi kÞch vµ hµi kÞch cña Shakespear v.v.. Trß gian dèi bØ æi nhÊt cña chóng lµ viÖc nhËn x»ng lµ hai ng­êi em cña «ng Peter Wilks tõ n­íc Anh trë vÒ ®Ó ®­a ma «ng anh võa mÊt cïng mÊy c« con g¸i cña «ng anh chia tµi s¶n thõa kÕ. Tªn “b¸ t­íc” th× gi¶ vê võa ®iÕc võa c©m, l·o “vua” th× kÓ lÓ khãc lãc th¶m th­¬ng tr­íc quan tµi. ë nh÷ng ch­¬ng nµy tÊn bi kÞch cña gia ®×nh Wilks chØ lµ ®­êng viÒn cho nh÷ng mµn hµi kÞch. §Æc ®iÓm phong c¸ch hµi kÞch cña M.Twain lµ hµnh ®éng dÇn dÇn ph¸t triÓn thµnh farce (n¸o kÞch) víi sù khoa tr­¬ng phãng ®¹i lªn tíi cùc ®iÓm nh»m ph¬i trÇn sù lè bÞch vµ kÖch cìm cña kÎ bÊt l­¬ng. Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm cña farce lµ chØ tiÕp nèi mµ kh«ng th©m nhËp vµo trung t©m cña bi kÞch. DiÔn ra bªn x¸c chÕt cña «ng giµ Wilks, hµnh ®éng cña bän lõa ®¶o cµng trë nªn tµn nhÉn vµ ghª tëm. ë ®©y Huck cã vai trß quan träng trong viÖc ng¨n chÆn ©m m­u ®en tèi cña bän bÊt l­¬ng. Bän chóng ®· ®¸nh c¾p ®­îc mét c¸i hßm chøa 6.000 ®«la tiÒn vµng cña ng­êi chÕt ®Ó l¹i. Nh­ng Huck ®· kh«n khÐo lÊy l¹i ®­îc sè tiÒn ®ã ®Ó trong mét c¸i tói, råi ®Æt lªn trªn ngùc ng­êi chÕt trong quan tµi, ®ång thêi b¸o cho con g¸i «ng Wilks biÕt. Sù ®èi chiÕu t­¬ng ph¶n gi÷a c¬n thÌm kh¸t day døt cña kÎ tham lam tµn nhÉn víi sù v« tri v« gi¸c cña ng­êi chÕt khiÕn cho t×nh tiÕt nµy hµm chøa tÝnh triÕt lý th©m trÇm. §èi víi x¸c chÕt th× tói tiÒn vµng ch¼ng cã ý nghÜa g× n÷a, nh­ng nã l¹i l«i kÐo nh÷ng kÎ tham lam vµo vßng téi lçi vµ gîi nªn sù thÌm muèn cña mét ®¸m ®«ng ng­êi. ë ®©y bÊt gi¸c ng­êi ®äc ph¶i ®Æt mét c©u hái: ph¶i ch¨ng chØ ®Õn khi n»m trong quan tµi, con ng­êi míi hÕt lßng tham? Sè tiÒn nµy còng b»ng sè tiÒn vµng mµ Huck ®· t×m ®­îc trong hang tr­íc ®©y. T×nh tiÕt nh­ mét ®iÖp khóc nªu bËt quan hÖ gi÷a líp trÎ vµ ®ång tiÒn. §øng tr­íc ®ång tiÒn, Huck kh«ng cã mét chót thÌm muèn vµ tham lam nµo nh­ bän lõa ®¶o vµ c¶ kh¸ nhiÒu ng­êi ®ang tß mß theo dâi ®¸m tang. Do kh«ng bÞ lßng tham chãi buéc, Huck ®· tho¸t ra khái trang tr¹i vµ cïng Jim tiÕp tôc cuéc phiªu l­u.

Ch­¬ng 29 ®­îc kh¾c ho¹ nh­ mét líp kÞch farce rÊt ®Æc s¾c: hµnh ®éng ph¸t triÓn dån dËp vµ c¨ng th¼ng khi 2 ng­êi em thùc sù cña «ng Wilks tõ London tíi ®¸m ng­êi d÷ d»n la ã Çm ü vµ ®æ x« ra nghÜa ®Þa, ®µo må ng­êi chÕt lªn ®Ó x¸c minh nhËn d¹ng xem nh÷ng ai thùc sù lµ em cña «ng Wilks. Råi hai tªn lõa ®¶o söng sèt bµng hoµng khi nh×n thÊy tói tiÒn vµng mµ chóng ®¸nh c¾p ®ang ®Æt trªn ngùc ng­êi chÕt. TiÕp ®ã lµ cuéc ch¹y chèn vµ r­ît ®uæi cña ®¸m ®«ng ng­êi. Hä ch¼ng hÒ th­¬ng xãt vµ c¶m th«ng víi gia ®×nh ng­êi chÕt mµ chØ tá ra tß mß vµ thÌm muèn ®èi víi tµi s¶n cña ng­êi chÕt.



NÕu ë nh÷ng ch­¬ng nµy, líp kÞch farce trµn ®Çy søc m¹nh ch©m biÕm, th× ë nh÷ng ch­¬ng cuèi cña tiÓu thuyÕt, kÞch farce ®· kÕt thóc cuèn tiÓu thuyÕt víi nh÷ng chuçi c­êi hån nhiªn vµ yªu ®êi. ë trang tr¹i Phelps, anh n« lÖ Jim ®· bÞ b¾t. T×nh cê ng­êi chñ trang tr¹i l¹i lµ vî chång nhµ bµ c« cña Tom. Khi Huck ®Õn ®©y, bµ l¹i t­ëng lÇm cËu lµ Tom. Ngay h«m ®ã, Tom còng ®Õn th¨m bµ c«. Hai b¹n trÎ bµn víi nhau kÕ ho¹ch ®¸nh th¸o tï cho Jim. KÕ ho¹ch cña Huck gi¶n ®¬n vµ thiÕt thùc. Nh­ng chóng thùc hiÖn theo kÕ ho¹ch cña Tom vµ cuéc th¸o tï diÔn ra nh­ nh÷ng trß m¹o hiÓm tinh qu¸i va ly kú hÖt nh­ trong chuyÖn trinh th¸m. Chóng kh«ng muèn ®¸nh c¾p ch×a kho¸ më gian phßng ®Ó Jim cã thÓ ch¹y ra mét c¸ch dÔ dµng, mµ cè t×nh mÊt nhiÒu ngµy ®µo mét ®­êng hµo xuyªn vµo trong phßng. Chóng th¶ nhiÒu chuét, nhÖn vµ c¶ r¾n vµo trong phßng ®Ó rÌn luyÖn cho Jim thµnh ng­êi tï dòng c¶m. Chóng viÕt th­ nÆc danh b¸o cho «ng chñ trang tr¹i lµ mét to¸n c­íp da ®á sÏ ®¸nh th¸o tï vµo ngµy nµo, giê phót nµo... Vµ cßn rÊt nhiÒu trß tinh qu¸i cña chóng ®· lµm cho tÊt c¶ c¸c gia ®×nh ë trang tr¹i, nhÊt lµ gia ®×nh bµ c« hÕt søc hoang mang vµ lo sî. V× vËy khi cuéc th¸o tï diÔn ra, th× mÊy tr¨m n«ng d©n cïng mét ®µn chã r­ît ®uæi, hä võa ®uæi võa næ sóng. Cuèi cïng Tom bÞ th­¬ng Jim ë l¹i t×m b¸c sÜ ch÷a ch¹y vµ ch¨m sãc cho Tom mµ kh«ng sî r»ng sÏ bÞ ng­êi ta ®em treo cæ v× téi bá trèn. Nh­ng khi hµnh ®éng tiÓu thuyÕt ®ét ph¸ vµo gÇn s¸t ®iÓm nót cña bi kÞch, th× lïi l¹i ®Ó nh­êng chç cho kÕt thóc hµi kÞch: Tom ®­îc cøu sèng, Jim ®­îc gi¶i phãng vµ mäi ng­êi hoµ gi¶i vui vÎ. Thùc ra tr­íc khi lµm cuéc ®¸nh th¸o, Tom ®· biÕt lµ bµ Watson khi hÊp hèi ®· xo¸ ¸ch n« lÖ cho Jim. Nh­ng bän trÎ vÉn lµm cuéc m¹o hiÓm ®Ó tho¶ trÝ vÉy vïng. MÆc dï vÕt th­¬ng ®au nhøc, Tom vÉn c¶m thÊy vui s­íng vµ tù hµo.CËu treo viªn ®¹n tr­íc ngùc m×nh, coi nh­ mét kû niÖm quý gi¸. ë nh÷ng ch­¬ng cuèi, thñ ph¸p khoa tr­¬ng kiÓu farce mét mÆt t¹o nªn kh«ng khÝ c¨ng th¼ng,kinh hoµng trong trang tr¹i, nh­ng mÆt kh¸c l¹i t¹o nªn hiÖu qu¶ hµi h­íc víi nh÷ng chuçi c­êi liªn tôc hån nhiªn vµ s¶ng kho¸i. Ph¶i ch¨ng ®ã lµ nh÷ng tiÕng c­êi h©n hoan vui mõng tr­íc th¾ng lîi cña cuéc phiªu l­u t×m ®Õn tù do? ThËt lµ vui s­íng v× lóc nµy «ng bè d÷ nh­ thó vËt cña Huck ®· chÕt nªn Huck hoµn toµn tù do vµ bän trÎ l¹i chuÈn bÞ cho mét cuéc phiªu l­u míi. Lµ nh÷ng ®øa trÎ Huck vµ Tom ch­a cã thÓ tham gia gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò trong x· héi, nh­ng sø m¹ng cña bän trÎ kh«ng kÐm phÇn quan träng. Chóng ®· cã nhiÒu ph¸t hiÖn vÒ t×nh tr¹ng xÊu xa vµ téi lçi trªn ®Êt n­íc mµ ng­êi ta ®· vµ ®ang høa hÑn biÕt bao ®iÒu tèt ®Ñp ®­îc gäi lµ “giÊc m¬ n­íc Mü”. D­íi ngßi bót s¸ng t¹o vµ tµi t×nh cña nhµ v¨n, nh÷ng cuéc phiªu l­u cña líp trÎ ®· trë thµnh mét th«ng ®iÖp nghÖ thuËt mµ c¸c thÕ hÖ ng­êi Mü sÏ m·i m·i t×m thÊy ë ®ã nh÷ng bµi häc c¶nh tØnh. N¨m 1985, giíi v¨n häc vµ gi¸o dôc ë Mü ®· kû niÖm 100 n¨m Huckberry Finn ®Ó t×m hiÓu s©u h¬n nhiÒu bµi häc vÒ cuéc sèng vµ nghÖ thuËt. M.Twain chiÕm gi÷ mét trong nh÷ng ®Ønh cao cña nghÖ thuËt ch©m biÕm vµ hµi h­íc trong bé tiÓu thuyÕt “Cuéc phiªu l­u cña Huck Finn ”lµ sù kÕt hîp rÊt uyÓn chuyÓn vµ n¨ng ®éng cña nhiÒu yÕu tè: chÊt uy mua, sù trµo léng, c¸i bi kÞch, c¸i khñng khiÕp, sù ®èi chiÕu t­¬ng ph¶n, tÝnh triÕt ly, sù ®ïa giìn cã khi hån nhiªn cã khi tinh qu¸i, thñ ph¸p khoa tr­¬ng vµ farce. NghÖ thuËt ch©m biÕm vµ hµi h­íc nhiÒu cung bËc, nhiÒu cÊp ®é Êy ®· s¸ng t¹o nªn nh÷ng cuéc phiªu l­u cña tuæi trÎ hån nhiªn vµ kú thó, ®ång thêi còng t¹o ra mét vò khÝ nghÖ thuËt cã søc c«ng ph¸ m¹nh mÏ vµo mét x· héi mµ con ng­êi lu«n lu«n quay cuång ®iªn ®¶o xung quanh ®ång tiÒn vµng.



tải về 1.34 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17




Cơ sở dữ liệu được bảo vệ bởi bản quyền ©hocday.com 2024
được sử dụng cho việc quản lý

    Quê hương