II. Mü häc cña chñ nghÜa siªu nghiÖm vµ chñ ®Ò vÒ quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ tù nhiªn trong tiÓu thuyÕt Moby-Dick

II. Mü häc cña chñ nghÜa siªu nghiÖm vµ chñ ®Ò vÒ quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ tù nhiªn trong tiÓu thuyÕt Moby-Dick

Nh­ ®· ®­îc ®Ò cËp ë Ch­¬ng I, vÒ t­ t­ëng mü häc vµ triÕt häc, nhµ v¨n Melville còng nh­ ng­êi b¹n th©n vµ bËc thÇy cña «ng lµ nhµ v¨n Hawthorne ®Òu ®i theo xu h­íng chñ nghÜa siªu nghiÖm, tuy cã khi mét sè t¸c phÈm cña hai nhµ v¨n v¨n nµy cã nh÷ng ®iÓm tr¸i ng­îc víi quan ®iÓm cña Emerson, chñ so¸i cña xu h­íng nghÖ thuËt nµy. §ã lµ cuéc vËn ®éng t­ t­ëng réng lín cña c¸c nhµ triÕt häc, c¸c nhµ v¨n vµ nhµ nghÖ thuËt ë bang New England thêi kú gi÷a thÕ kû XIX. §ã còng lµ mét xu h­íng cña t­ t­ëng chñ nghÜa nh©n v¨n ®èi nghÞch víi chñ nghÜa duy lý ë Ch©u ¢u thÕ kû XVIII. Xu h­íng nh©n v¨n ®Ò cao tÝnh trùc gi¸c cña c¸ nh©n, coi träng t×nh c¶m h¬n lý trÝ .V× hä cho r»ng t×nh c¶m, trùc gi¸c vµ t©m linh con ng­êi cã nhu cÇu néi t¹i lµ hßa hîp víi tù nhiªn vµ th­îng ®Õ.

Mü häc cña chñ nghÜa siªu nghiÖm là cơ sở tạo nên tầm khái quát triết học-nghệ thuật rộng lớn của tiểu thuyết Cá voi trắng. Ý tưởng nghệ thuật độc đáo này dẫn tới những sáng tạo mới của nhà văn về thi pháp và kỹ xảo được thể hiện nổi bật ở những đặc điểm sau đây: 1. Cấu trúc hoành tráng và đồ sộ của tiểu thuyết. 2. Sự gắn kết giữa hành vi và số phận của các nhân vật trung tâm với thế giới tự nhiên. 3. Kỹ xảo tượng trưng và tính đa dạng của gam màu thể loại.

1. 
   Cấu trúc hoành tráng và đồ sộ ⁹
   

Cấu trúc hoành tráng của tiểu thuyết khác hẳn với các tác phẩm xuất bản trước đó của nhà văn. CÊu tróc cña C¸ voi tr¾ng gåm nhiÒu yÕu tè nghÖ thuËt rÊt phong phó: nh÷ng bøc tranh hoµnh tr¸ng vÒ thiªn nhiªn ®Ñp tuyÖt vêi vµ giÇu chÊt tr÷ t×nh; nhiÒu trang miªu t¶ sèng ®éng vµ kú thó vÒ ®êi sèng cña loµi c¸ voi giÇu t×nh c¶m vµ t×nh yªu rÊt gièng víi x· héi loµi ng­êi; nh÷ng ch­¬ng miªu t¶ ch©n thùc vµ chi tiÕt cuéc s¨n giÕt c¸ voi, nghÒ chÕ biÕn vµ Ðp dÇu c¸ voi b¹o liÖt, man rî vµ ®Çy thó tÝnh cña thêi kú tiÒn c«ng nghÖ; nh÷ng m©u thuÉn d»n vÆt ®Çy tr¨n trë cña t©m linh con ng­êi tr­íc tù nhiªn hïng vÜ; nghÖ thuËt kÓ chuyÖn ®Çy kÞch tÝnh vÒ xung ®ét tÝnh c¸ch gi÷a nh©n vËt thuyÒn tr­ëng kh¾c khæ, khinh b¹c vµ ®éc tµi víi ®¸m thñy thñ ®a s¾c téc cã c¸ tÝnh vµ sè phËn rÊt kh¸c nhau. Nh­ng bao trïm lªn tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè ®ã vµ ®ång thêi ®øng ë trung t©m cña cÊu tróc tiÓu thuyÕt lµ xung ®ét quyÕt liÖt mét mÊt mét cßn gi÷a thuyÒn tr­ëng Ahab cïng ®¸m thñy thñ víÝ C¸ voi tr¾ng khæng lå uy nghi, lÉm liÖt vµ bÝ Èn nh­ hiÖn th©n cña chÝnh tù nhiªn.

Mét sè nhµ phª b×nh Mü kh«ng xÕp Melville vµo xu h­íng chñ nghÜa siªu nghiÖm ®· dùa vµo t×nh tiÕt vÒ ®èi ®Þch mét mÊt mét cßn gi÷a Ahab vµ C¸ voi tr¾ng mµ hä cho lµ “xung ®ét gi÷a thiÖn vµ ¸c”ⁱ. Thùc ra xung ®ét nµy phøc t¹p h¬n rÊt nhiÒu so víi nh÷ng luËn cø m¸y mãc vµ ®¬n gi¶n. C¸ voi tr¾ng ®­îc kh¾c häa nh­ hiÖn th©n cña tù nhiªn, nh­ mét tån t¹i bÊt tö cña chÝnh tù nhiªn. Quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ tù nhiªn còng rÊt phøc t¹p, quan hÖ nµy võa m©u thuÉn l¹i võa hµi hßa. NhiÒu khi m©u thuÉn nÈy sinh lµ do chÝnh hµnh vi cña con ng­êi. Trong tuyÕn hµnh ®éng trung t©m cña tiÓu thuyÕt, C¸ voi tr¾ng kh«ng hÒ cã ý ®å tÊn c«ng con tÇu Pequot, ng­îc lai chÝnh tÇu Pequot d­íi sù chØ ®¹o cña Ahab ®· ®i kh¾p c¸c ph­¬ng trêi ®Ó truy lïng c¸ voi tr¾ng vµ chñ ®éng dïng mäi biÖn ph¸p quyÕt liÖt nhÊt nh»m hñy diÖt C¸ voi tr¾ng. ChÝnh kÕt côc cña tuyÕn xung ®ét trung t©m nµy cã ý nghÜa phª ph¸n hµnh vi liÒu lÜnh, mï qu¸ng cña con ng­êi. Hµnh vi ®ã tÊt yÕu ®­a con ng­êi tíi chç bÞ hñy diÖt. KÕt côc cña truyÖn lµ sù diÖt vong cña Ahab vµ ®oµn thñy thñ. Riªng chØ cã Ishmael sèng sãt vµ t¸i sinh do tõ trong b¶n n¨ng anh yªu mÕn, sïng b¸i vµ ch©n thµnh hßa nhËp vµo tù nhiªn.

Nh÷ng yếu tố nghệ thuật trªn ®©y thÓ hiÖn c¶ mét hÖ thèng chñ ®Ò phong phó. Nh­ng chñ ®Ò trung t©m lµ mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ tự nhiªn. Theo t¸c gi¶ Kathryn Vanspanckeren, nghÖ thuËt “®Æt con ng­êi c« ®éc gi÷a thiªn nhiªn mang ®Æc tr­ng rÊt lµ Mü.”¹⁰ §Æc tr­ng nµy b¾t nguån tõ hoµn c¶nh nh÷ng ng­êi Mü ®Çu tiªn ®Õn khai ph¸ vµ lËp nghiÖp trªn miÒn ®Êt mªnh m«ng, réng lín, hoang s¬ vµ trinh nguyªn nh­ thuë loµi ng­êi míi xuÊt hiÖn trªn tr¸i ®Êt. Nh÷ng bÇy ng­êi lÎ tÎ sèng biÖt lËp gi÷a nói rõng víi biÕt bao gian nguy vµ th¸ch thøc.

Chñ ®Ò vÒ quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ tù nhiªn ®­îc kh¾c häa næi bËt qua sè phËn cña hai nh©n vËt chÝnh: thuyÒn tr­ëng Ahab vµ thñy thñ Ishmael.
2. Sù g¾n kÕt gi÷a hành vi và sè phËn cña c¸c nh©n vËt trung t©m víi thÕ giíi tù nhiªn
a. Nh©n vËt Ahab vµ sù ®èi nghÞch mï qu¸ng, b¹o liÖt gi÷a con ng­êi víi tù nhiªn

Trong cÊu tróc cña tiÓu thuyÕt, gi÷a nh©n vËt chÝnh- thuyÒn tr­ëng Ahab víi c¸c nh©n vËt kh¸c ®Òu cã nh÷ng m©u thuÉn vµ xung ®ét. Nh­ng xung ®ét trung t©m cña tiÓu thuyÕt diÔn ra gi÷a mét bªn lµ thuyÒn tr­ëng Ahab vµ ®oµn thñy thñ víi mét bªn lµ C¸ voi tr¾ng- ®èi thñ k×nh ®Þch cña hä.

M«-tip kiÓu bi kÞch Hy L¹p vÒ sè phËn nh©n vËt chÝnh bÞ chi phèi bëi mét ®Þnh mÖnh cã tÝnh hñy diÖt.

Nh©n vËt thuyÒn tr­ëng Ahab cã nhiÒu nÐt t­¬ng ®ång víi c¸c nh©n vËt trong bi kÞch cæ ®¹i cña Hy L¹p. B»ng t©m linh vµ trùc gi¸c, Ahab c¶m nhËn s©u s¾c kÕt côc bi th¶m cña th©n phËn m×nh. ¤ng ®· c¶m thÊy tr­íc kÕt côc cña sù chiÕn b¹i vµ hñy diÖt ®ang chê ®îi m×nh.

Trong suy nghÜ cña Ismael – nh©n vËt ng­êi kÓ chuyÖn, Ahab lµ c¶ mét khèi bÝ Èn vµ m©u thuÉn. G· sèng kh¾c khæ, c« ®¬n, t¸ch biÖt khái tËp thÓ thuû thñ. G· ®øng cao h¬n hä, søc m¹nh quyÒn uy cña g· khiÕn g· cµng xa c¸ch mäi ng­êi. “Mét cö chØ nhá cña g· còng ®ñ lµm hä bèi rèi.” Ahab lµ ng­êi ®éc ®o¸n, g· cho r»ng “Trêi lµ chóa tÓ cña mäi vËt th× thuyÒn tr­ëng lµ chóa tÓ cña mét con tÇu”. Vµ qu¶ thËt nh÷ng thuû thñ sî «ng nh­ sî mét vÞ chóa tÓ. TÝnh t×nh cña vÞ chóa tÓ lu«n lu«n thay ®æi, ®Õn c¶ “tÝnh t×nh cña «ng d­êng nh­ còng thay ®æi theo thêi tiÕt”. Sù miªu t¶ vÒ chiÕc ch©n gi¶ víi nh÷ng b­íc ®i ®Çy søc nÆng cña Ahab kh«ng chØ lµ mét kü x¶o nh»m t« ®Ëm nÐt chñ ®¹o trong tÝnh c¸ch nh©n vËt, mµ cßn lµ mét thñ ph¸p t­îng tr­ng b¸o hiÖu nh÷ng hiÓm ho¹ ®ang r×nh rËp nh©n vËt: “Víi chiÕc ch©n cßn l¹i, g· khËp khÔnh ®i tíi ®i lui, mçi b­íc vang lªn mét tiÕng ®éng kh« khèc nÆng nÒ, nghe ch¼ng kh¸c g× tiÕng giÇy ®i trªn mÆt quan tµi”. Cïng víi chiÕc ch©n gi¶ ®ã, h×nh ¶nh Ahab hiÖn lªn gi÷a thiªn nhiªn nh­ mét sù th¸ch thøc, mét bøc t­êng v÷ng ch·i ®èi ®Þch víi hoµn c¶nh: “MÆt biÓn lu«n x¸o ®éng. ThuyÒn vÉn l­ít sãng. Ahab víi chiÕc ch©n gi¶ b»ng hµm c¸ voi, mét tay vÞn sîi d©y buåm, ®øng sõng s÷ng hÕt giê nµy qua giê kh¸c. G· ®¨m chiªu nh×n ra phÝa tr­íc, mÆc cho sãng µo giã thæi, bôi tuyÕt l÷ng lê bay l­în quanh «ng”. H×nh ¶nh Ahab ®­îc miªu t¶ trong thÕ t­¬ng ph¶n vµ ®èi nghÞch víi hoµn c¶nh vµ thiªn nhiªn bao quanh g·. Nh©n vËt Ahab cïng víi chiÕc ch©n gi¶ nh­ mét tÝn hiÖu dù b¸o hiÓm häa trong t­¬ng lai lµ mét h×nh t­îng cã tÝnh t­îng tr­ng ®èi nghÞch víi c¸ voi tr¾ng uy nghi, thÇn bÝ còng lµ mét biÓu t­îng vÒ søc m¹nh vµ nh÷ng bÝ mËt v« tËn cña tù nhiªn.

Søc m¹nh quyÒn uy vµ trÝ tuÖ cña Ahab nh­ mét bãng ®en lÉm liÖt ®æ xuèng, bao trïm lªn tµu Pequod. Th«ng th­êng trong bÊt cø mét tµu s¨n c¸ voi nµo, mäi c«ng viÖc cña c¸c thuû thñ ®Òu nh»m môc ®Ých ®em l¹i nguån lîi lín nhÊt cho con tµu cña m×nh, nh­ng víi Ahab th× kh¸c, trong chuyÕn ra kh¬i nµy, Ahab mang theo mét ý ®Þnh b¸o thï C¸ voi tr¾ng, con vËt to lín vµ m¹nh nhÊt ®¹i d­¬ng - ®èi thñ ®· h¹ «ng mét “có ®o v¸n” trong lÇn gÆp tr­íc. V× thÕ, chuyÕn ®i nµy mang theo mét môc ®ich bÊt hîp ph¸p, vi ph¹m qui chÕ kinh doanh trong ngµnh c«ng nghiÖp ®¸nh c¸ voi. QuyÕt t©m vµ ý muèn riªng t­ cña Ahab ®· chi phèi c¶ ®oµn thuû thñ. VÕt th­¬ng trªn c¬ thÓ Ahab vÜnh viÔn kh«ng bao giê lµnh ®· trë thµnh vÕt x­íc ch¸y báng trong t©m hån «ng. TÝnh t×nh g· trë nªn c¸u b¼n, bÊt th­êng. T©m trÝ g· lu«n lu«n d»n vÆt v× sù thÊt baÞ cay ®¾ng cña m×nh trong chuyÕn ®i tr­íc ®©y, do ®ã b»ng mäi c¸ch g· ®i t×m Moby-Dick ®Ó b¸o thï. Trong chuyÕn ®i nµy, tµu Pequod ®· may m¾n s¨n ®­îc mét sè c¸ voi, nh­ng nh÷ng thµnh qu¶ ®¹t ®­îc kh«ng lµm Ahab quan t©m. “Ahab cho ta thÊy c¸i h¨ng h¸i cña «ng khi «ng canh chõng viÖc s¨n ®uæi c¸ voi, nh­ng lóc nã ®· chÕt, «ng tá vÎ ch¸n ch­êng. X¸c con c¸ chÕt ®ã nh¾c nhë g· ph¶i h¹ Moby- Dick”. Trªn tµu Pequod, Ahab ®· tõng tæ chøc mét buæi lÔ long träng vÒ sù kiÖn g¾n ®ång tiÒn vµng danh dù lªn trªn cét buåm vµ tuyªn bè sÏ trao tÆng ®ång tiÒn vµng nµy cho ng­êi nµo h¹ s¸t ®­îc con vËt khæng lå. Hµnh tr×nh cña con tµu Pequod hÇu nh­ lµ ®i vßng quanh thÕ giíi, ®oµn thuû thñ ®­îc chiªm ng­ìng biÕt bao c¶nh quan kú thó, c¶m nhËn ®­îc vÎ ®Ñp phong phó vµ kú vÜ cña thiªn nhiªn cßn Ahab vÉn tá vÎ l¹nh lïng döng d­ng tr­íc nh÷ng c¶nh t­îng ®ã. ThÇn kinh cña Ahab tùa nh­ ®­îc t¹o ra b»ng thÐp. G· kh«ng dµnh cho t©m hån m×nh nh÷ng phót th­ gi·n tr­íc thiªn nhiªn. Cµng theo ®uæi môc ®Ých cña m×nh, tÝnh c¸ch Ahab cµng trë nªn kú quÆc. D­êng nh­ toµn bé sinh lùc cña g· chØ dµnh cho sù kh¾c kho¶i chê ®îi giê phót cña cuéc ®èi ®Çu quyÕt liÖt víi kÎ thï.

Thùc ra, lßng khao kh¸t b¸o thï ë Ahab chØ lµ mét nguyªn do hay nãi ®óng h¬n nã chØ lµ mét c¸i cí. §iÒu quan träng h¬n, bøc thiÕt h¬n lµ Ahab muèn ®ä søc víi C¸ voi tr¾ng- ®ä søc víi chÝnh tù nhiªn. Tham väng cña Ahab lµ kh¼ng ®Þnh “sù bÊt tö trªn ®Êt liÒn lÉn d­íi biÓn c¶”. ChiÕc ch©n bÞ g·y v× C¸ voi tr¾ng- dÊu tÝch cña sù chiÕn b¹i tr­íc thiªn nhiªn khiÕn Ahab c¶m thÊy m×nh thua thiÖt, g· muèn kh¸m ph¸ thiªn nhiªn huyÒn bÝ vµ buéc thiªn nhiªn ph¶i quy phôc tr­íc søc m¹nh cña m×nh. Trong mét lÇn Ahab l¾ng nghe nh÷ng thanh ©m trong biÓn trêi bao la bÊt chît t¹o thµnh mét b¶n hoµ tÊu tuyÖt hay. Nh­ng råi ngay tøc kh¾c ®«i tai «ng ®· ph¸t hiÖn ngay ra nh÷ng nghÞch ©m, rÊt m¬ hå vµ khã n¾m b¾t, nh­ng hiÓn nhiªn lµ mét c¸i g× ¸c ®éc tiÒm Èn trong ®ã: “Mét ngµy t­¬i s¸ng, nÒn trêi xanh th¼m kh«ng mét gîn m©y, ªm ¸i nh­ mét thiÕu n÷ m¬ mµng, trong khi biÓn réng nh­ mét chµng thanh niªn ®ang say s­a trong giÊc méng yªu ®­¬ng. Trªn kh«ng trung, vµi c¸nh chim ®iÓm tr¾ng nÒn trêi tùa nh­ linh hån cao c¶ cña kh«ng gian, khi ®ã d­íi lßng biÓn s©u th¼m, loµi c¸ mËp t­îng tr­ng cho linh hån tµn ¸c cña ®¹i d­¬ng.Sù kh¸c biÖt gi÷a biÓn s©u vµ trêi réng chØ tho¸ng qua nh­ lµn khãi to¶, thùc ra hai yÕu tè Êy bao giê còng lÉn lén mµ chØ cã nh÷ng kiÕn thøc uyªn b¸c míi cã thÓ ph©n biÖt ®­îc.”

§èi diÖn víi b¶n hoµ tÊu thiªn nhiªn trong s¸ng ®ã, “Ahab vÉn kiªn cè nh­ mét bøc t­êng thµnh sõng s÷ng trong ¸nh n¾ng hõng ®«ng”. Thñ ph¸p t¶ thùc cña Melville kh«ng s¬ l­îc vµ mét chiÒu khi nhµ v¨n kh¾c häa søc m¹nh ý chÝ cña nh©n v©t. T¸c gi¶ còng th©m nhËp vµo chiÒu s©u cña néi t©m nh©n vËt. Trong suèt cuéc hµnh tr×nh, cã mét kho¶nh kh¾c Ahab ®· khãc vµ nhËn ra r»ng trong suèt bèn m­¬i n¨m l¨n lén trªn biÓn, chÞu ®ùng biÕt bao sãng giã nguy hiÓm còng chØ nh»m môc ®Ých cao c¶ cña ®êi m×nh lµ tiªu diÖt loµi thñy qu¸i, ®em l¹i b×nh yªn cho biÓn c¶. Con ng­êi Ahab cã c¸i “chÊt” gièng nh­ mét ®Æc tr­ng chñ ®¹o trong tÝnh c¸ch cña nh÷ng nh©n vËt mµ Balzac ®· x©y dùng: “...nh÷ng nh©n vËt cña Balzac ®Òu chan chøa sù thÌm muèn; hä muèn chiÕm h÷u tÊt c¶.” Ahab còng thuéc lo¹i “nh÷ng con ng­êi cña dôc väng”, “nh÷ng kÎ cuång tÝn cña mét t«n gi¸o mµ hä tù t¹o ra cho m×nh..”. Hä lµ nh÷ng con ng­êi ®Çy kh¸t väng vµ t×m mäi c¸ch ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých cña m×nh. Nh­ng nÕu ë c¸c nh©n vËt cña Balzac, kh¸t väng cña hä lµ nh»m vµo vËt chÊt, thÌm muèn duy nhÊt cña hä lµ lµm sao trë nªn giµu sang, cã ®ñ c¸c gia nh©n phôc dÞch, ®i cïng víi nh÷ng ng­êi phô n÷ xinh ®Ñp kho¸c trªn m×nh nh÷ng bé c¸nh loÐ s¸ng ¸nh hµo quang cña ch©u b¸u vµ Paris tr¸ng lÖ.., th× kh¸t väng cña Ahab hoµn toµn ng­îc l¹i. Ham muèn cña Ahab kh«ng thuéc lÜnh vùc vËt chÊt, ®ã lµ nh÷ng ham muèn ®Æc biÖt, thuéc vÒ siªu vËt chÊt: ham muèn niÒm vinh quang chiÕn th¾ng, mét ham muèn kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trªn tr¸i ®Êt b»ng søc m¹nh cña b¶n th©n. G· muèn tá râ khÝ ph¸ch anh hïng cña m×nh, muèn t¹o mét chiÕn c«ng phi th­êng mµ loµi ng­êi ch­a tõng ®¹t ®­îc. ThËm chÝ g· cã c¶m gi¸c lo sî r»ng C¸ voi tr¾ng sÏ bÞ mét ai ®ã h¹ thñ tr­íc «ng. Ham muèn cña Ahab m·nh liÖt tíi møc «ng s½n sµng tõ bá mäi thø m×nh cã trªn ®Êt liÒn- n¬i g· cã mét ng«i nhµ xinh x¾n, mét ng­êi vî hiÒn vµ ®øa con trai ngµy ngµy vÉn tr«ng ngãng g· trë vÒ. NiÒm ham mª chinh phôc ®¹i d­¬ng khiÕn g· ®· ra ®i ngay sau ngµy c­íi, g· cã lóc tù tr¸ch m×nh ®· lµm cho vî trë thµnh “mét go¸ phô khi chång cßn sèng” «ng còng nhËn ra “...bèn m­¬i n¨m ®iªn ®¶o, Ahab lµ mét th»ng ®iªn. T¹i sao ta l¹i quyÕt liÖt nh­ vËy? §Õn nay ta cã giµu thªm tÝ nµo kh«ng? (...) ngoµi g¸nh nÆng ®Ì lªn hai vai, ta ®· ®Ó mÊt mét ch©n”. Trong Ahab còng day døt nçi nhí quª h­¬ng thÇm kÝn: g· ®em theo ng­êi mét chai ®ùng c¸t quª h­¬ng ®Ó ®Õn mét lóc nµo ®ã l«i ra ng¾m, “th¶ hån vÒ quª h­¬ng xa x«i”.

Ahab cã nhËn ra sù mï qu¸ng cña m×nh kh«ng? G· còng hiÓu r»ng “chóng ta chØ lµ mét con thuyÒn trªn biÓn ®êi, trong khi ®Þnh mÖnh lµ ng­êi l¸i con thuyÒn Êy”. Trong Ahab l¹i cã mét con ng­êi kh¸c n÷a - con ng­êi cña lý trÝ- chÕ ngù, lÊn ¸t con ng­êi b×nh th­êng. G· nãi víi ng­êi phô t¸ cña m×nh lµ Starbuck: “H·y ®øng s¸t gÇn ta, Starbuck, ®Ó ta ng¾m ®«i m¾t cña ng­êi dÞu h¬n trêi biÓn, h¬n c¶ lóc ta h­íng m¾t vÒ th­îng ®Õ (...). Ta thÊy vî con ta trong ®«i m¾t cña ng­êi. Kh«ng, trong lóc ta ®uæi theo C¸ voi tr¾ng kh«ng ai ®­îc quyÒn ®i theo ta..”. Ahab c¶m thÊy ham muèn cña m×nh nh­ bÞ ma quû xói giôc. Trong ch­¬ng Hoµ tÊu, khi ®èi mÆt víi hoµ tÊu tuyÖt vêi cña vò trô, Ahab ®· béc lé mèi m©u thuÉn trong b¶n th©n «ng, ®ã lµ m©u thuÉn gi÷a hµnh ®éng vµ kh«ng hµnh ®éng, gi÷a kh¸t väng ®¹t ®­îc vinh quang vµ niÒm ao ­íc thÇm kÝn vÒ mét cuéc sèng b×nh th­êng. T¸c gi¶ ®· thÓ hiÖn trong con ng­êi s¾t ®¸ nµy nh÷ng m©u thuÉn gi»ng xÐ trong néi t©m vµ khiÕn cho tÝnh c¸ch nh©n vËt cã mét chiÒu s©u vÒ t©m lý. Tuy nhiªn ë Ahab, nh÷ng kho¶nh kh¾c trçi dËy cña nh÷ng t×nh c¶m mÕn th­¬ng lµ rÊt hiÕm hoi. Ahab chÕ ngù nh÷ng c¶m xóc, lÊy lý trÝ ®Ì nÐn, g¹t bá nh÷ng t×nh c¶m cã khi trµo d©ng trong t©m hån g·. Víi søc m¹nh ý chÝ, Ahab kh«ng chØ chÕ ngù b¶n th©n m×nh, mµ cßn chi phèi nh÷ng ng­êi xung quanh «ng. Lý trÝ thóc ®Èy Ahab hµnh ®éng ®Ó thùc hiÖn kh¸t väng cña kÎ muèn phÊt cao ngän cê cña quyÒn n¨ng. Lý trÝ cña Ahab trë nªn mï qu¸ng khi «ng tù ban cho m×nh c¸i quyÒn cña “ng­êi ®iÒu khiÓn biÓn c¶” vµ “th¸ch thøc ®èi víi tù nhiªn”.

NiÒm ham muèn vµ ­íc väng cña Ahab to lín vµ m¹nh mÏ tíi møc nã ®· trë thµnh môc ®Ých sèng cña «ng. ¤ng lu«n ch×m ®¾m trong mét tr¹ng th¸i kh¸c th­êng: trong v« thøc, trong niÒm ao ­íc gÆp ®­îc C¸ voi tr¾ng vµ chiÕn th¾ng. Ngay c¶ trong nh÷ng giÊc m¬, g· còng thÊy m×nh r­ît ®uæi theo con vËt khæng lå ®ã. ¦íc väng cña Ahab trë thµnh cuång väng, g· quyÕt ®eo ®uæi Moby Dick, cho dï ph¶i ®i quanh tr¸i ®Êt m­êi vßng ch¨ng n÷a. Ahab hoµn toµn quªn h¼n sù tån t¹i cña chÝnh m×nh.

TÝnh kÞch ®Çy cuèn hót cña t¸c phÈm ®­îc t¹o nªn qua hµng lo¹t sù kiÖn c¨ng th¼ng vµ gay cÊn. LÇn theo dÊu vÕt C¸ voi tr¾ng, c¸c thuû thñ trªn tµu trë nªn mÖt mái, hä muèn trë vÒ quª h­¬ng. Trong nh÷ng ngµy cuèi cña cuéc hµnh tr×nh ®· cã nhiÒu sù cè x¶y ®Õn víi tµu Pequod: Ahab vµ Starbuk bÊt hoµ, ®ét nhiªn ba ngän löa bèc ch¸y trªn ®Ønh cét buåm, kÝnh to¹ ®é, kim ®Þa bµn vµ m¸y ®o tèc lùc bÞ háng, mét ng­êi ng· tõ trªn cét buåm xuèng biÓn vµ mÊt tÝch...Nh÷ng sù cè ®ã nh­ nh÷ng ®iÒm b¸o hiÖu sù rñi ro, khiÕn c¸c thuû thñ hoang mang, lo l¾ng. Nh­ng Ahab ®· lµm cho tinh thÇn cña mäi ng­êi trÊn tÜnh trë l¹i. Khi ngän löa trªn cét buåm bèc ch¸y, khiÕn c¸c thuû thñ ho¶ng sî gäi ®ã lµ ngän löa ma, th× Ahab gi¶i thÝch r»ng ®ã lµ ngän löa soi ®­êng cho hä tiÕn tíi n¬i chèn cña C¸ voi tr¾ng vµ b»ng mét h¬i, Ahab ®· thæi t¾t ngän löa, dËp t¾t sù sî h·i, hoang mang cña mäi ng­êi. Ahab qu¶ quyÕt vµ b×nh tÜnh dÉn d¾t mäi ng­êi h­íng th¼ng tíi môc ®Ých cuèi cïng.

Kh¸t väng s«i sôc trong t©m can khiÕn Ahab trë nªn mï qu¸ng vµ ®éc ¸c. G· tõ chèi kh«ng cøu c¸c thuû thñ vµ c¶ mét cËu bÐ m­êi hai tuæi trªn mét con tµu ®· bÞ C¸ voi tr¾ng tÊn c«ng vµ biÕn mÊt t¨m h¬i.. Con ng­êi Ahab ngµy mét c»n cçi vµ kh¾c khæ: “§Õn giê ¨n g· chØ ¨n ë ngoµi trêi. Ngoµi b÷a ®iÓm t©m vµ ¨n tr­a, l·o kh«ng bao giê ®ông ®Õn b÷a ¨n tèi. R©u mäc ®Çy c»m mµ g· còng ch¼ng c¹o, khiÕn ta c¶m t­ëng ®ã lµ mét chïm rÔ cña mét th©n c©y mµ ngän ®· kh« hÐo tõ ®êi nµo.”

Cuèi cïng, Ahab ®· gÆp ®­îc Moby-Dick. Ahab cã mét niÒm vui s­íng bång bét khi ®èi mÆt víi C¸ voi tr¾ng. G· kh¨ng kh¨ng nhËn m×nh lµ ng­êi ®Çu tiªn nh×n thÊy con vËt to lín nhÊt ®¹i d­¬ng nµy. G· d»n tõng tiÕng theo nhÞp thë cña nã... Nh­ng trong cuéc ®èi ®Çu víi C¸ voi tr¾ng, Ahab hoµn toÇn thÊt b¹i. C¸ voi tr¾ng quËt n¸t nh÷ng chiÕc thuyÒn ®uæi theo nã. Ahab v« cïng uÊt øc v× sù thua kÐm th¶m h¹i cña m×nh. G· c¶m thÊy m×nh “chØ tr¬ träi gi÷a hµng triÖu ng­êi trªn tr¸i ®Êt”, g· c¶m thÊy rÐt, thÊy run nh­ng vÉn bïng lªn ngän löa kh¸t väng. Trong cuéc chiÕn lÇn thø hai, g· cßn thÊt b¹i ª chÒ h¬n lÇn tr­íc, Ahab ®­îc vít tõ d­íi n­íc lªn khi ®ang b¸m vµo mét m¶nh cña chiÕc xuång bÞ vì, chiÕc ch©n gi¶ bÞ g·y n¸t, nh­ng g· vÉn lín tiÕng ®e do¹ Moby Dick : “Hìi C¸ voi tr¾ng, ng­êi hay qu¸i vËt? kh«ng cã g× cã thÓ khuÊt phôc ®­îc Ahab nµy...” Vµ khi ph¸t hiÖn ra thñy thñ Pedallah kh«ng cßn n÷a, anh ta bÞ chÝnh chiÕc thõng cña Ahab kÐo ®i khi g· phãng lao, Ahab bµng hoµng, song vÉn cøng cái ra lÖnh rong buåm. “Dï ph¶i ®i quanh ®Þa cÇu m­êi lÇn” g· còng quyÕt t×m ®­îc C¸ voi tr¾ng vµ h¹ thñ nã. Ngµy thø ba cña cuéc s¨n l¹i chÝnh lµ ngµy bi th¶m nhÊt. Ahab vÉn nu«i chót hy väng ë chiÕn th¾ng, nh­ng d­êng nh­ g· còng ®o¸n ra kÕt côc cña trËn ®¸nh, g· thÇm nghÜ r»ng ®©y sÏ lµ lÇn chãt cña cuéc ®êi thuû thñ cña m×nh. Starbuck khuyªn nhñ g·: “Xem ®Êy, C¸ voi tr¾ng kh«ng t×m ngµi mµ tr¸i l¹i ngµi ®ang hèi h¶ r­ît theo nã”.

Cuéc truy ®uæi cña Ahab khiÕn C¸ voi tr¾ng næi giËn. Nã kh«ng chØ s¸t h¹i Ahab mµ cßn hñy diÖt c¶ con tµu Pequod. Trong gi©y phót cuèi cïng, Ahab vÉn phãng ngän lao vµo C¸ voi tr¾ng. Tr­íc khi t¾t thë, Ahab còng kÞp nhËn ra sù v« nghÜa cña cuéc ®êi m×nh- mét cuéc ®êi c« ®éc cho tíi khi chÕt.

Bi kÞch cña Ahab cã nh÷ng nÐt gÇn víi nh÷ng nh©n vËt trong bi kÞch Hy L¹p cæ ®¹i - nh÷ng con ng­êi kh«ng kiÒm chÕ næi kh¸t väng cña m×nh, nªn ®· r¬i vµo nh÷ng sai lÇm cã tÝnh chÊt ®Þnh mÖnh. Lêi lÏ cña Ahab lµ mét thø ng«n tõ bãng b¶y, khoa ®¹i cña c¸c nh©n vËt bi kÞch. §iÒu nµy gãp phÇn t¹o nªn sù ®éc ®¸o trong giäng ®iÖu nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. Ahab cã søc m¹nh cña ý chÝ vµ lßng dòng c¶m, song g· l¹i hµnh ®éng víi mét nhiÖt t×nh mï qu¸ng. Ahab tiªu biÓu cho mÆt bi kÞch cña chñ nghÜa c¸ nh©n Hoa Kú, muèn kh¼ng ®Þnh m×nh víi t­ c¸ch mét c¸ nh©n d¸m ®­¬ng ®Çu víi søc m¹nh v« biªn cña tù nhiªn.

Nh©n vËt Ahab rÊt gièng nh©n vËt «ng l·o Santiago trong ¤ng giµ vµ biÓn c¶ ë ý chÝ ngoan c­êng vµ søc m¹nh tinh thÇn, nh­ng rÊt kh¸c Santiago vÒ ý thøc vµ c¸ch øng xö ®èi víi víi tù nhiªn. Hµnh ®éng cña Santiago kh«ng xuÊt ph¸t tõ mét ®éng c¬ vµ dôc väng mï qu¸ng. Santiago kh«ng cã tham väng ®¹t tíi vinh quang tét ®Ønh chØ ®Ó kh¼ng ®Þnh c¸i t«i lu«n lu«n chiÕn th¾ng. Ng­îc l¹i, hµnh ®éng cña Ahab chØ nh»m thùc hiÖn nh÷ng tham väng cña chñ nghÜa c¸ nh©n, mÆc dï hµnh ®éng ®ã lµ kh«ng cÇn thiÕt, ch¼ng ®em l¹i lîi Ých g× vµ tÊt nhiªn lµ v« nghi·. Santiago ý thøc s©u s¾c vÒ c¸i lÏ tån t¹i cña con ng­êi trong mèi quan hÖ g¾n bã víi tù nhiªn. Quan hÖ gi÷a con ng­êi víi tù nhiªn võa m©u thuÉn l¹i võa hµi hßa. Santiago chinh phôc c¸ kiÕm v× môc ®Ých sinh tån cÇn thiÕt, h÷u Ých ®èi víi con ng­êi. ¤ng võa coi c¸ kiÕm lµ mét ®èi thñ k×nh ®Þch, l¹i võa gäi nã lµ “ng­êi anh em” vµ th¸n phôc søc chèng ®ì bÒn bØ vµ ngoan c­êng cña nã. Khi chinh phôc c¸ kiÕm khæng lå, lßng Santiago ®Çy day døt, v× «ng nhËn thøc râ r»ng ®ã lµ mét viÖc ¸c ®éc, nh­ng vÉn ph¶i lµm v× sù sèng cßn cña chÝnh m×nh vµ cña nhiÒu ng­êi kh¸c n÷a. Ahab vµ ®oµn thuû thñ vÉn cã thÓ thu h¸i nh÷ng mèi lîi to lín tõ biÓn c¶ mµ kh«ng cÇn t×m diÖt C¸ voi tr¾ng mét c¸ch v« Ých vµ liÒu lÜnh nh­ vËy. §ã chØ lµ mét hµnh vi “g©y sù v. ý nghÜa kh¸ch quan cña h×nh t­îng nµy cã tÝnh chÊt phª ph¸n thãi kiªu c¨ng, ng¹o m¹n cña t­ t­ëng chñ nghÜa c¸ nh©n.

Cïng thÓ hiÖn chñ ®Ò vÒ mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ tù nhiªn, Hemingway xuÊt ph¸t tõ t­ t­ëng chñ nghÜa nh©n v¨n cña thÕ kû XX kh¼ng ®Þnh niÒm tin vµo søc m¹nh tinh thÇn vµ trÝ tuÖ cña con ng­êi, kh¸m ph¸ qui luËt cña tù nhiªn ®Ó nhËn thøc nh÷ng bÝ mËt vµ c¶ søc tµn ph¸, hñy diÖt cña nã, ®ång thêi còng kh¼ng ®Þnh lÏ sèng cña con ng­êi trong sù g¾n bã vµ hßa nhËp víi tù nhiªn. NÕu Santiago mÕn yªu biÕt bao biÓn trêi, tr¨ng sao vµ mu«n vµn sinh vËt n¬i ®¹i d­¬ng, th× Ahab tù bãp chÕt nh÷ng c¶m xóc vña m×nh tr­íc vÎ ®Ñp kú diÖu cña tù nhiªn. Qua h×nh t­îng Ahab, Melville ®· kh¾c häa nh©n vËt anh hïng kiÓu bi kÞch. Ng­êi anh hïng ®ã muèn kh¼ng ®Þnh m×nh b»ng c¸ch næi lo¹n chèng l¹i ®Þnh mÖnh, mµ ®Þnh mÖnh ë ®©y ®­îc hiÖn th©n ë C¸ voi tr¾ng – mét biÓu t­îng cña tù nhiªn víi søc sèng bÊt tËn vµ ®Çy bÝ Èn. Vµ còng nh­ nh©n vËt bi kÞch Oediple, cuéc chiÕn cña Ahab do mï qu¸ng vµ kh«ng hiÓu biÕt nªn kh«ng tr¸nh khái sù thÊt b¹i, h¬n n÷a cßn kÐo theo sù hñy diÖt cña hÇu hÕt c¸c thñy thñ trªn con tÇu.

Ishmael võa lµ ng­êi kÓ chuyÖn, võa lµ mét nh©n vËt chÝnh trong t¸c phÈm. Ng­êi kÓ chuyÖn ®­a ng­êi ®äc vµo thÕ giíi cña anh ta b»ng mét lêi më ®Çu, còng lµ mét lêi giíi thiÖu rÊt tù nhiªn: “Tªn t«i lµ Ishmael”. Anh xuÊt hiÖn chØ víi mét c¸i tªn, kh«ng gèc g¸c, kh«ng mét xu dÝnh tói vµ còng ch¼ng cã mét c«ng viÖc g× ®Ó lµm trªn ®Êt liÒn. Anh t×m ®Õn víi biÓn trong mét t©m tr¹ng “buån r­êi r­îi nh­ mét ®¸m m­a phïn th¸ng m­êi mét”, “chän mÆt n­íc bao la cña ®¹i d­¬ng ®Ó röa s¹ch nçi u buån”. Ishmael kh¸t khao ra biÓn kh¬i cßn bëi mét niÒm say mª ®èi víi biÓn, trÝ tß mß muèn kh¸m ph¸ ®¹i d­¬ng bÝ Èn.

Ishmael nh×n vµo ®êi sèng cña loµi c¸ voi víi ¸nh m¾t ®Çy chÊt nh©n v¨n: x· héi loµi c¸ voi còng mang bãng d¸ng cña x· héi loµi ng­êi. Anh cã mét mèi quan t©m ®Çy thiÖn c¶m ®èi víi nh÷ng con c¸ voi mµ tµu Pequod ®ang s¨n lïng, ®¸nh b¾t. X· héi loµi c¸ voi còng lµ mét bÝ Èn cña biÓn c¶, cña tù nhiªn. Trong chuyÕn ®i kh¸m ph¸ ®¹i d­¬ng, Ishmael cã nh÷ng chiªm nghiÖm riªng khi ®èi mÆt víi tù nhiªn huyÒn bÝ: “§¹i d­¬ng chÝnh lµ n¬i quyÕn rò nh÷ng ng­êi ch¸n ng¸n cuéc ®êi vµ còng chÝnh ®¹i d­¬ng lµ n¬i an ñi nh÷ng t©m hån ®au khæ”. Ishmael nhËn thÊy mét chøc n¨ng to lín cña bµ MÑ Tù Nhiªn vÜ ®¹i: chøc n¨ng thanh läc t©m hån. GÇn gòi thiªn nhiªn, con ng­êi cã thÓ sèng ®Ñp h¬n, cã ý nghÜa h¬n.

Trong mét ®ªm cÇm l¸i con tµu Pequod, chøng kiÕn c¶nh c¸c thuû thñ nÊu mì c¸ voi – mét c¶nh man m¸c kh«ng khÝ huyÒn tho¹i: ngän löa trong lß bèc ch¸y chiÕu s¸ng c¶ con tµu, soi râ “h×nh ¶nh k× dÞ cña nh÷ng kÎ phãng lao vµ nh÷ng ng­êi gi÷ kho d­íi hÇm tµu dïng nh÷ng c©y chÜa qu¨ng mì vµo v¹c nÊu. Cßn ë phÝa d­íi ng­êi ta trë cñi, cêi than khiÕn cho löa muèn liÕm lÊy ch©n hä. Khãi tõng luång ®en nghÞt bèc lªn vµ mçi lÇn tµu l¾c l­ th× dÇu s«i trµo lªn nh­ muèn hÊt vµo nh÷ng khu«n mÆt ¸m khãi vµ nhÔ nh¹i må h«i víi nh÷ng bé r©u xåm xåm tr«ng thËt tr¸i ng­îc víi bé r¨ng tr¾ng qu¸i dÞ. Hä kÓ nh÷ng chuyÖn qu¸i ®¶n vµ nh÷ng sù tÝch hoang ®­êng, xen lÉn nh÷ng c©u ®ïa cît ngé nghÜnh. Nh÷ng trµng c­êi vang déi. Trong khi Êy, giã rÝt biÓn gµo, chiÕc thuyÒn nh­ thÇm nguyÒn rña vµ b¨ng m×nh trong bãng tèi." §ã lµ mét c¶nh t­îng t­¬ng ph¶n gi÷a tù nhiªn vµ con ng­êi. hµnh ®éng cña nh÷ng con ng­êi ®ã nh­ sù th¸ch thøc tr­íc thiªn nhiªn bÝ Èn vµ d÷ déi. H×nh nh­ ®¸m thuû thñ kh«ng nhËn thÊy mét sù nguy hiÓm ®ang r×nh rËp vµ ®e do¹ hä. “Lóc ®øng trong bãng tèi, t«i thÊy râ h¬n c¸i rå d¹i, c¸i kinh tëm cña loµi ng­êi”. §©y lµ nh÷ng gi©y phót Ishmael thøc tØnh nhËn ra hµnh ®éng cña con ng­êi. Hä qu¸ nhá nhoi vµ th¶m h¹i tr­íc sù bao la v« tËn cña tù nhiªn, hä kh«ng ý thøc râ hËu qu¶ tai h¹i do nh÷ng hµnh ®éng cña hä g©y ra ®èi víi tù nhiªn. TÇm lín lao v« biªn cña t¹o ho¸ ®· lµm næi bËt lªn c¸i bÐ nhá, v« nghÜa cña con ng­êi. Ishmael ý thøc ®­îc sù ®iªn rå, phi lÝ trong c«ng viÖc s¨n lïng c¸ voi, mét hµnh ®éng chèng l¹i tù nhiªn – ng­êi mÑ hiÒn nu«i d­ìng nh÷ng sinh linh trªn tr¸i ®Êt. Ishmael vµ Ahab lµ hai tÝnh c¸ch t­¬ng ph¶n. Ishmael kh«ng trùc tiÕp tá th¸i ®é, còng kh«ng cã hµnh ®éng chèng l¹i thuyÒn tr­ëng. Nh­ng t×nh c¶m vµ niÒm ­u ¸i cña anh ®èi víi tù nhiªn hoµn toµn tr¸i ng­îc víi ý thøc vµ hµnh vi cña Ahab. Trong vô ®¾m tµu, chØ m×nh Ishmael lµ ng­êi sèng sãt. Râ rµng ®©y lµ mét dông ý cña t¸c gi¶. C¸c t¸c gi¶ cña bé s¸ch V¨n häc Mü nhËn xÐt: “Ishmael cã mét c¸ch nh×n chiªm ng­ìng vµ th©n thiÕt ®èi víi sù phån thÞnh cña thÕ giíi tù nhiªn. Sù c¶m nhËn cña anh ®èi víi sinh ho¹t cña bÇy c¸ voi hÖt nh­ trong mét gia ®×nh. C¸ch nh×n ®ã ®· ®¶m b¶o cho anh ®­îc cøu rçi, khiÕn anh lµ ng­êi sèng sãt duy nhÊt trªn con tµu”¹³ Ishmael cã mèi quan hÖ hÕt søc th©n thiÕt ®èi víi tù nhiªn xung quanh m×nh. Anh chÝnh lµ con ng­êi cña tù nhiªn, lu«n béc lé c¶m gi¸c ng¹c nhiªn vµ ng­ìng mé tr­íc vÎ ®Ñp, sù phong phó vµ bÝ Èn cña t¹o ho¸. §©y lµ nh©n vËt mang lÝ t­ëng chñ nghÜa siªu nghiÖm cña t¸c gi¶, lý t­ëng vÒ mét sù hoµ ®ång gi÷a tù nhiªn víi con ng­êi trªn hµnh tinh nµy. Còng v× vËy thÕ giíi t×nh c¶m cña nh©n vËt nµy rÊt gÇn víi nh÷ng c¶m xóc tr÷ t×nh trong th¬ cña Emerson- chñ so¸i cña trµo l­u chñ nghÜa siªu nghiÖm Mü thÕ kû XIX (nh­ ®· ®Ò cËp ë ch­¬ng I).

Nh÷ng nh©n vËt cña Melville trong Moby-Dick rÊt gÇn gòi víi kiÓu nh©n vËt cña tiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i, ë chç hä kh«ng cã lai lÞch râ rµng, hÇu nh­ kh«ng cã qu¸ khø, ®Æc biÖt lµ nh©n vËt Ishmael. Ishmael còng gièng nh­ chµng ®¹c ®iÒn K trong tiÓu thuyÕt L©u §µi cña Kafka. Tõ khi K b­íc vµo mét l©u ®µi cho ®Õn khi kÕt thóc t¸c phÈm, t¸c gi¶ kh«ng nãi g× vÒ lai lÞch, gèc tÝch cña anh ta. ThËm chÝ anh ta kh«ng cã c¶ tªn hä. T¸c gi¶ gäi anh ta mét c¸ch céc lèc lµ K. K kh«ng cã qu¸ khø vµ kh«ng ngo¶nh nh×n qu¸ khø cña m×nh, thËm chÝ ng­êi ®äc cã thÓ tuú ý t­ëng t­îng vÒ ngo¹i h×nh cña anh ... Anh ®· kh¸c c¸c nh©n vËt thêi Balzac: Balzac lu«n cã mét “hå s¬ c¸ nh©n” cho mçi nhân vật trong tiÓu thuyÕt cña «ng. Nh­ vËy, Melville cã thÓ ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng nhµ v¨n cã ®ãng gãp c«ng søc trong viÖc ®æi míi thi ph¸p tiÓu thuyÕt kh«ng chØ cña thÕ kû XIX mµ c¶ thÕ kØ XX n÷a.

C¸ voi tr¾ng lµ mét h×nh t­îng næi bËt vµ kh¸c th­êng trong cÊu tróc cña tiÓu thuyÕt. Víi kü x¶o t­îng tr­ng vµ huyÒn tho¹i hãa, nhµ v¨n ®· x©y dùng h×nh t­îng mét con vËt khæng lå nh­ trong c¸c thÇn tho¹i, truyÒn thuyÕt. M·i cuèi hµnh tr×nh cña con tµu, Moby-Dick míi xuÊt hiÖn. Tr­íc ®ã, nã chØ ®­îc nh¾c qua c¸c c©u chuyÖn cña anh em thñy thñ vÒ nh÷ng lÇn hä ch¹m tr¸n víi nã. Moby-Dick d­êng nh­ chØ tån t¹i trong t­ëng t­îng, tµu Pequod cµng săn ®uæi nã, th× nã cµng mÊt hót. ChØ cã nh÷ng c©u chuyÖn khñng khiÕp vÒ nã väng l¹i. Nã lµ con vËt bÝ hiÓm, cã søc m¹nh phi th­êng, lµ nçi kinh hoµng ®ång thêi còng lµ ­íc m¬ cña c¸c thuû thñ: ai h¹ gôc nã sÏ gÆt h¸i ®­îc vinh quang. Nã lµ g× nÕu kh«ng ph¶i lµ mét bÝ Èn cña ®¹i d­¬ng mµ con ng­êi kh«ng kh¸m ph¸ næi? C¸ voi tr¾ng lµ biÓu t­îng cña mét søc m¹nh v­ît khái sù kiÓm so¸t cña con ng­êi. Cµng vÒ cuèi cuéc hµnh tr×nh, dÊu vÕt cña C¸ voi tr¾ng lé dÇn, kÌm theo lµ nh÷ng tai ho¹ cña chiÕc tµu nµo v« phóc ®èi mÆt víi nã. Cuèi cïng, tµu Pequod ®· theo kÞp dÊu vÕt cña C¸ voi tr¾ng. Mét trong nh÷ng ng­êi ®Çu tiªn nh×n thÊy nã chÝnh lµ Ahab. Nh÷ng trang viÕt vÒ C¸ voi tr¾ng lµ nh÷ng trang ®Ñp nhÊt, l·ng m¹n vµ bay bæng nhÊt ®· lét t¶ ®­îc hÕt vÎ ®Ñp vµ sù vÜ ®¹i cña con vËt huyÒn bÝ nµy. Moby-Dick xuÊt hiÖn víi mét bÒ ngoµi ®Çy uy nghiªm, mét vÎ ®Ñp hïng vÜ: “MÆt n­íc lÆng nh­ c¸nh ®ång vµo lóc gi÷a tr­a, kh«ng mét ngän giã lay ®éng. Sau cïng kÎ ®i s¨n nãng n¶y ®· ®i gÇn s¸t con måi. Khi Êy, con vËt kh«ng tá vÎ nghi ngê ®· næi h¼n th©n m×nh lªn mÆt n­íc, l­ít sãng lµm tung toÐ hµng ngµn ®¸m bät tr¾ng xo¸ (...). Bçng nhiªn, n­íc räi lªn mét c¸i h×nh ®Çu lín tr¾ng nh­ tuyÕt vµ phÝa sau n­íc s«i sïng sôc ®æ vÒ kho¶ng trèng do chiÕc ®u«i v¹ch ra. Vµi con chim sÆc sì l­în vßng quanh hßn ®¶o biÕt tr«i Êy”. Moby-Dick xuÊt hiÖn nh­ nh÷ng con vËt khæng lå trong trÝ t­ëng t­îng cña con ng­êi. Nã cã vÎ ®Ñp thÇn th¸nh- vÎ ®Ñp cña t¹o hãa: “Mét vÎ nghiªm trang bao bäc lÊy con c¸ ®ang b¬i. Víi ®iÖu bé uy nghi, C¸ voi tr¾ng lÆng lÏ l­ít ®i nh­ mét vÞ thÇn”. ChÝnh v× vÎ ®Ñp vµ sù vÜ ®¹i cña nã mµ Ahab ®· s¨n ®uæi tíi cïng. G· muèn tiªu diÖt C¸ voi tr¾ng kh«ng ph¶i v× môc ®Ých kinh doanh kiÕm lîi, mµ v× ham muèn chinh phôc vµ chÕ ngù sù huyÒn bÝ trong tù nhiªn.

Cã thÓ h×nh t­îng Moby Dick ®· gîi c¶m høng cho Hemingway x©y dùng h×nh tượng con c¸ kiÕm trong ¤ng giµ vµ biÓn c¶. §ã còng lµ mét con vËt cã mµu s¾c vµ kÝch cì cña huyÒn tho¹i. C¸ kiÕm còng lµ mét biÓu t­îng cho vÎ ®Ñp, tÇm vãc vµ søc m¹nh lín lao cña tù nhiªn. Moby-Dick mang trong m×nh nã mét bÝ mËt, ®­îc giÊu kÝn sau c¸i vÎ ®Ñp vµ bÒ ngoµi b×nh th¶n, uy nghi. NhiÒu thuyÒn ®¸nh c¸ h¨m hë tÊn c«ng ®Ó råi khi hiÓu râ ®èi thñ cña hä, th× ®· qu¸ muén v× c¸i bÒ ngoµi hiÒn lµnh kia ®· che giÊu mét trËn gi«ng tè d÷ déi ë bªn trong. “Trªn m×nh Moby-Dick cßn dÊu tÝch cña mét c©y lao s¾t: “Nh­ mét cét cê ®øng ngay gi÷a chiÕc tµu, mét c©y lao s¾t cong queo c¾m trªn l­ng C¸ voi tr¾ng vµ mét vµi con chim biÓn sµ xuèng ®Ëu trªn chiÕc lao, ®u«i chim bay theo giã nh­ l¸ cê mu«n s¾c”. DÊu tÝch mét vÕt th­¬ng trong mét trËn ®èi ®Çu víi con ng­êi ®· kh¾c häa h×nh ¶nh cña chÝnh tù nhiªn bÞ tæn th­¬ng. Nh­ng còng chÝnh tõ vÕt th­ong ®ã, nã ®· tù hµn g¾n theo quy luËt sinh tån.

Tµu Pequod ®· giao chiÕn víi Moby-Dick ba lÇn. LÇn nµo Moby-Dick còng lµ ng­êi chiÕn th¾ng. Møc ®é nguy hiÓm mçi lÇn mét gia t¨ng. D­êng nh­ trong hai lÇn ®Çu, Moby-Dick chØ cã ý ®Þnh c¶nh c¸o, nªn sau chiÕn th¾ng, nã ®Òu bá ®i, ®Ó l¹i sau l­ng mét chiÕn tr­êng mang hËu qu¶ thÊt b¹i ª chÒ cña ®èi thñ. §©y chÝnh lµ sù khoan dung cña tù nhiªn ®èi víi nh÷ng con ng­êi mª muéi ®ang t×m c¸ch tiªu diÖt nã. Tr­íc søc m¹nh cña C¸ voi tr¾ng, con ng­êi thËt nhá bÐ, bÊt lùc. Nh÷ng con thuyÒn gièng nh­ nh÷ng ®å ch¬i cña nã: “C¸ voi tr¾ng lµm lung lay chiÕc thuyÒn nh­ chó mÌo tµn ¸c ®ïa víi con chuét nh¾t”, “m×nh con vËt ch×m d­íi n­íc, c¶ mòi thuyÒn nh­ ®ang trong miÖng c¸.” Moby-Dick ®· t¸p vì n¸t chiÕc thuyÒn cña Ahab, nã “giËn d÷ nh×n chiÕc thuyÒn vì n¸t nh­ con bß rõng ®iªn d¹i v× chiÕc kh¨n ®á chãi”. C¸ voi tr¾ng l¨m le nuèt sèng c¶ bän, nh­ng råi chÝnh nã ®· bá ®i. Hµnh ®éng ®ã ®­îc hiÓu lµ sù c¶nh c¸o ®Çu tiªn. Nh­ng Ahab víi cuång väng cña m×nh vÉn tiÕp tôc cho tÇu r­ît ®uæi theo Moby-Dick. LÇn nµy, con vËt xuÊt hiÖn tr­íc m¾t c¸c thuû thñ víi mét vÎ ®Ñp tuyÖt vêi mµ còng ®Çy khiªu khÝch vµ th¸ch thøc: “...C¸ voi tr¾ng nhÈy khái mÆt n­íc mét lÇn n÷a, bät n­íc b¾n lªn tung toÐ, ¸nh n¾ng chiÕu vµo tr«ng nh­ nh÷ng h¹t kim c­¬ng chiÕu s¸ng trªn nÒn trêi xanh th¼m ”. C¸ voi tr¾ng tÊn c«ng nh÷ng chiÕc thuyÒn ®ang ©m m­u h¹i nã, nã ®Æc biÖt cè ý ®Ëp vì thuyÒn cña Ahab. LÇn nµy nã ®· kÐo ®i mét ng­êi vµ lµm gÉy n¸t chiÕc ch©n gi¶ cña Ahab. Mét lÇn n÷a, mäi ng­êi b»ng th©n x¸c cña m×nh, c¶m nhËn ®­îc uy lùc cña C¸ voi tr¾ng , “chØ mét c¸i quÊt ®u«i cña nã khi lÆn xuèng n­íc ®ñ lµm ng­êi ta thÊy hai chiÕc thuyÒn óp l¹i nh­ hai c¸nh bÌo bÞ ngän sãng ®¸nh d¹t lªn b·i c¸t”.

Bªn c¹nh nh÷ng trang viÕt ®Çy chÊt th¬ vÒ biÓn kh¬i, nh÷ng c¶m xóc tr­íc thiªn nhiªn t­¬i ®Ñp, t¸c gi¶ còng sö dông nh÷ng thñ ph¸p t¶ thùc sèng ®éng trong viÖc miªu t¶ cuéc sèng gian nan, vÊt v¶ cña c¸c thuû thñ. Nh÷ng cuéc s¨n b¾t nguy hiÓm, c¸i chÕt cã thÓ tíi víi bÊt k× thuû thñ nµo. NhiÒu trang m« t¶ kh¸ tinh tÕ vµ tØ mØ nghÒ s¨n c¸ voi, nh÷ng c«ng ®o¹n cña c«ng viÖc nguy hiÓm vµ nÆng nhäc nµy. Nh÷ng ch­¬ng viÕt vÒ c«ng viÖc s¨n b¾t c¸ voi, lÊy mì tõ m×nh c¸ voi trong khi d­íi biÓn nh©u nh©u mét “®éi qu©n” c¸ mËp khæng lå lµ nh÷ng trang t¶ thùc chi tiÕt, tinh tÕ vµ cuèn hót mµ trong ®ã cã nh÷ng "pha" lµm thãt tim ng­êi ®äc, nh­ c¶nh Queequeg leo trªn "sîi d©y khØ" ®Ó mæ bông c¸ - mét c«ng viÖc nh­ ®em tÝnh m¹ng treo trªn ®Çu sîi tãc. NhiÒu trang cho thÊy t¸c gi¶ cã ®«i m¾t quan s¸t tØ mØ vµ chÝnh x¸c nh­ mét nhµ khoa häc, ®ã lµ khi «ng miªu t¶ kÝch th­íc, h×nh d¸ng, bé x­¬ng, ®u«i vµ ®Çu c¸ voi...Melville ®· lµm ng­êi ®äc kinh ng¹c bëi kiÕn thøc cña «ng vÒ sinh vËt, ®Æc biÖt lµ vÒ loµi sinh vËt to lín nµy: "Nªn nhí r»ng nã kh«ng thë b»ng mang khi nã lÆn xuèng n­íc. Gi÷a x­¬ng sèng vµ s­ên c¸ voi cã mét líp èng nhá nh­ sîi bón ®Çy m¸u ®á tr¶i ra nh­ m¹ng nhÖn. Nhê vËy nã ®em theo nguån dù tr÷ ®Ó sèng trong mét giê nh­ l¹c ®µ mçi lÇn qua sa m¹c l¹i chøa ®å ¨n trong bèn c¸i bao tö ®Ó ngµy sau dïng ®Õn. "... Nh÷ng kiÕn thøc khoa häc ®Çy minh triÕt l¹i ®­îc thÓ hiÖn qua ng«n tõ giÇu h×nh ¶nh.

Ch­¬ng cuèi miªu t¶ kÕt côc bi th¶m cña tµu Pequod. ChØ m×nh Ishmael ®­îc cøu sèng bëi chÝnh chiÕc quan tµi cña Queequeg, ng­êi b¹n th©n nhÊt cña anh - mét ng­êi b¹n da mµu. T×nh tiÕt nµy nãi vÒ t×nh b¹n vµ tÝnh céng ®ång v¨n hãa. ChiÕc quan tµi còng lµ h×nh ¶nh t­îng tr­ng ®éc ®¸o. "ThiÕt kÕ nguyªn s¬ vµ cã tÝnh huyÒn tho¹i cña quan tµi hoµ nhËp vµo lÞch sö cña vò trô: chÝnh Ishmael ®­îc cøu tho¸t khái c¸i chÕt b»ng mét vËt t­îng tr­ng cho c¸i chÕt. Tõ c¸i chÕt, sù sèng t¸i sinh."^iv T×nh tiÕt nµy mang ý nghÜa triÕt häc s©u s¾c. Trong Moby-Dick, nhµ v¨n sö dông kh¸ nhiÒu chÊt liÖu d©n gian. Cã thÓ t×m thÊy ë ®©y nh÷ng truyÒn thuyÕt vÒ biÓn, nh÷ng c©u chuyÖn mang tÝnh chÊt huyÒn tho¹i vµ k× ¶o.Ch­¬ng bèn mang tªn Gi¸o ®­êng. Ch­¬ng nµy lµ c©u chuyÖn do mét linh môc kÓ vÒ mét ng­êi tªn lµ Gionax - kÎ nh¹o b¸ng ®Êng cøu thÕ - ®· bÞ c¸c thuû thñ vøt xuèng biÓn gi÷a b·o tè trong chuyÕn ®i tíi vïng ®Êt kh«ng thuéc sù cai qu¶n cña Chóa. C©u chuyÖn nhuèm mµu s¾c t«n gi¸o vµ hoang ®­êng. Sau khi c©u chuyÖn võa chÊm døt, "bªn ngoµi mét luång giã rÝt n·o nïng, ghª sî, nh­ muèn kÕt thóc c©u chuyÖn ë ®©y".Còng cã khi t¸c gi¶ dµnh ra nhiÒu ch­¬ng ®Ó bµn tíi truyÒn thuyÕt «ng tæ nghÒ s¨n c¸ voi. §iÒu nµy th­êng thÊy trong nh÷ng tiÓu thuyÕt phiªu l­u. Nh­ng ë ®©y cßn mang mét ý nghÜa t­îng tr­ng. Nh÷ng sù kiÖn mµ tµu Pequod gÆp ph¶i trªn ®­êng, ch¼ng h¹n nh­ c¸c thñy thñ nh×n thÊy con b¹ch tuéc khæng lå, mét ®êi sèng siªu nhiªn qu¸i dÞ - mét ®iÒm b¸o tai ho¹ cho tµu bÌ khi ra kh¬i; nh÷ng trôc trÆc vÒ kim ®Þa bµn, kÝnh to¹ ®é, m¸y ®o tèc lùc, nh÷ng "ngän löa ma" bèc ch¸y trªn cét buåm; con ã biÓn c­íp ®i chiÕc mò trªn ®Çu Ahab.v.v. Nh÷ng t×nh tiÕt do t¸c gi¶ tiÕp thu tõ c¸c nguån trong kinh th¸nh vµ v¨n häc d©n gian l¹i ®­îc kÕt hîp víi c¸c yÕu tè t­ëng t­îng cña t¸c gi¶ khiÕn cho h×nh t­îng mang ý nghÜa triÕt häc s©u s¾c.

Nhµ v¨n ®· sö dông motip trong th¸nh kinh khi x©y dùng c¸c nh©n vËt chÝnh: Ahab vµ Ishmael. Melville chän cho hä nh÷ng c¸i tªn cã hµm nghÜa. Ahab lµ "tªn mét «ng vua trong cùu ­íc cã kh¸t väng n¾m b¾t nh÷ng kiÕn thøc toµn diÖn gièng nh­ Chóa kiÓu Faust. Ahab còng gièng nh­ nh©n vËt Oedipus (trong vë kÞch cña Sophocles) do sù lÇm l¹c cña b¶n th©n ®· ph¶i tr¶ gi¸ b»ng tÝnh m¹ng cña chÝnh m×nh". Ishmael còng lµ tªn mét nh©n vËt trong kinh Cùu ¦íc, ng­êi ®· bÞ "nÐm vµo trong c¶nh hoang tµn"^v - Ishamel ra ®i víi mét t©m tr¹ng trçng rçng, c« ®¬n, vµ khi tho¸t ra khái tÊn bi kÞch th× anh vÉn lµ mét kÎ c«i cót, lang thang trªn tr¸i ®Êt, r¬i vµo sù h­ v« cña thÕ giíi. Sù kÕt hîp c¸c yÕu tè cña kinh th¸nh, chÊt d©n gian vµ nh÷ng yÕu tè hoang ®­êng ®iÓm xuyÕt trong t¸c phÈm lµ mét ®Æc tr­ng ®éc ®¸o cña nghÖ thuËt Melville. TÝnh ®a thÓ lo¹i ®· t¹o nªn nhiÒu giäng ®iÖu trong nghÖ thuËt kÓ chuyÖn. T¸c phÈm kh«ng chØ cã mét giäng ®¬n nhÊt, nã lµ c¶ mét dµn nh¹c víi c¸c giäng ®iÖu kh¸c nhau. Khi tr÷ t×nh ®Çy c¶m xóc, lóc kh«i hµi, cã lóc lµ giäng khoa ch­¬ng, triÕt luËn. Cã kh«ng Ýt nh÷ng ch­¬ng t¶ thùc kÕt hîp víi tÝnh hµi h­íc. Ch­¬ng Pequod gÆp tµu Nô Hång rÊt tiªu biÓu cho nghÖ thuËt hµi h­íc cña Melville. Ch­¬ng nµy kÓ vÒ cuéc gÆp gì gi÷a tµu Pequod víi tÇu Nô Hång cña Ph¸p. Nô Hång ®ang chuÈn bÞ lÊy mì tõ x¸c mét con c¸ voi bÞ chÕt v× bÖnh, mïi h«i thèi bèc lªn c¶ mét vïng biÓn. Nh©nn vËt Stubb nh×n thÊy chiÕc thuyÒn, bÌn bÞt mò vµ nãi r»ng: "Mét c©y nô hång µ? §éc ®¸o thiÖt...nh­ng mµ sao l¹i th¬m thÕ!" Anh biÕt trong con c¸ voi chÕt cã long diªn h­¬ng, mét lo¹i h­¬ng liÖu v« cïng quý hiÕm, bÌn l©n la xem tµu b¹n cã biÕt viÖc ®ã kh«ng. C¸c thuû thñ trªn tµu Nô hång ®Òu khã chÞu v× c«ng viÖc lÊy mì tõ con c¸ voi s×nh thèi nµy. Stubb cïng ng­êi th«ng ng«n cña Nô hång trï tÝnh c¸ch ®¸nh lõa «ng thuyÒn tr­ëng, ®Ó «ng ta tõ bá c«ng viÖc kinh khñng ®ã. Ng­êi th«ng ng«n sÏ tù bÞa ra lêi lÏ cßn "Stubb sÏ nãi bËy b¹ trong lóc trß chuyÖn." Sau ®©y lµ ®o¹n ®èi tho¹i gi÷a ba ng­êi.

Guernsey giíi thiÖu Stubb, råi hái:

- Nãi g×?- Nãi r»ng «ng ta con nÝt qu¸. - Th­a ngµi, anh nµy nãi r»ng anh cã gÆp mét chiÕc tµu mµ c¸c thuû thñ v× bÞ l©y bÖnh tõ mét con c¸ voi s×nh thèi mµ chÕt tÊt c¶. Viªn thuyÒn tr­ëng söng sèt vµ muèn biÕt thªm cô thÓ. - Råi sao n÷a «ng? V× «ng ta qu¸ coi th­êng chuyÖn nµy, nªn anh b¶o «ng ta r»ng ta ®· quan s¸t «ng Êy kü l­ìng vµ cam ®oan r»ng «ng Êy kh«ng ®¸ng ®iÒu khiÓn mét chiÕc tµu ®¸nh c¸ voi, «ng Êy kÐm h¬n mét con khØ vïng St. Jago. Cho «ng Êy biÕt lµ ta nãi r»ng «ng Êy lµ con khØ ®Çu chã.

- Th­a ngµi, anh Êy nãi ch¾c ch¾n r»ng con c¸ kh« qu¾t cßn ®ì ghª h¬n con c¸ s×nh. Anh Êy khuyªn, nÕu chóng ta cßn biÕt quÝ c¸i m¹ng sèng cña m×nh, th× nªn vøt bá nh÷ng con c¸ nµy ®i.

Ngay lËp tøc, thuyÒn tr­ëng bÌn ch¹y vÒ phÝa tr­íc, lín tiÕng ra lÖnh kh«ng cho ®em c¸ lªn xÎ n÷a mµ bá ®i vµ cho kÐo d©y c¸p vµ d©y xÝch vÒ phÝa m¹n tµu. Khi thuyÒn tr­ëng trë l¹i, viªn th«ng ng«n hái Stubb:

- B©y giê ta nªn nãi c¸i g×?

- §Ó xem thö...B©y giê anh cã thÓ b¶o «ng ta r»ng qu¶ thùc lµ ta ®· giìn «ng ta.

- Th­a «ng, anh ta nãi lµ anh ta rÊt vui lµ ®· ®­îc gióp ®ì chóng ta chót Ýt.

§o¹n ®èi tho¹i rÊt hµi h­íc. Qua ®ã ng­êi ®äc thÊy ®­îc mét Stubb ranh m·nh, l¸u c¸ vµ vui nhén. ChØ cÇn nghe lêi nãi, ng­êi ®äc còng cã thÓ h×nh dung râ nÐt th¸i ®é vµ vÎ mÆt cña c¸c nh©n vËt.

Cã thÓ thÊy c¸c yÕu tè thÓ lo¹i ®­îc kÕt hîp hµi hoµ trong cÊu tróc t¸c phÈm. NghÖ thuËt t­¬ng ph¶n còng lµ mét trong nh÷ng thñ ph¸p ®Æc s¾c cña Moby Dick. Hai nh©n vËt Ahab vµ Ishmael ®­îc x©y dùng trªn c¬ së cña sù t­¬ng ph¶n vÒ tÝnh c¸ch: mét bªn c¨m ghÐt vµ ®èi nghÞch víi tù nhiªn, mét bªn yªu mÕn vµ g¾n bã víi thiªn nhiªn. Trong phong c¶nh tù nhiªn còng cã sù t­¬ng ph¶n gi÷a vÎ ®Ñp ªm dÞu th¬ méng víi vÎ hïng vÜ vµ d÷ déi.

Nh÷ng nh©n vËt cña Melville trong C¸ voi tr¾ng ®· cã nh÷ng nÐt míi l¹ so víi c¸c nh©n vËt cña c¸c nhµ v¨n ®­¬ng thêi trong v¨n häc ph­¬ng t©y nh­ Balzac, Stendhal, Charles Dickens. VÉn lµ lèi viÕt theo truyÒn thèng, song nh©n vËt cña «ng kh«ng cã qu¸ khø hoÆc qu¸ khø bÞ che phñ bëi c¸i hiÖn t¹i.

Trong thi ph¸p cña Melville ®· xuÊt hiÖn nh÷ng mÇm mèng cña v¨n häc hiÖn ®¹i chñ nghÜa thÕ kû XX. Nhµ nghiªn cøu Kathryn VanSpanckeren nhËn xÐt r»ng: tiÓu thuyÕt cña Melville hiÖn ®¹i ë chç nã cã tÝnh tù tham chiÕu, tù ph¶n håi. “Nãi mét c¸ch kh¸c, tiÓu thuyÕt ®«i khi nãi vÒ chÝnh b¶n th©n m×nh. Melville th­êng nhËn xÐt vÒ nh÷ng qu¸ tr×nh t©m lý cña nh÷ng ho¹t ®éng nh­ s¸ng t¸c, ®äc s¸ch vµ hiÓu biÕt. ThÝ dô nh­ cã mét ch­¬ng miªu t¶ c«ng viÖc kh¶o s¸t hÕt søc kü l­ìng mµ trong ®ã ng­êi kÓ chuyÖn cè g¾ng thùc hiÖn sù ph©n lo¹i, nh­ng cuèi cïng ®µnh bá dë vµ nãi r»ng nh÷ng g× thùc sù vÜ ®¹i th× ch¼ng bao giê cã thÓ hoµn thµnh ®­îc. (“Chóa ng¨n kh«ng cho t«i hoµn thµnh bÊt cø ®iÒu g×. Toµn bé cuèn s¸ch nµy ch¼ng qua còng chØ lµ mét mÎ l­íi – nh­ng lµ mét mÎ l­íi cña mét mÎ l­íi. ¤i, Thêi Gian, Søc M¹nh, TiÒn Cña vµ NhÉn N¹i!”) ý t­ëng cña Melville coi v¨n b¶n v¨n ch­¬ng lµ mét v¨n b¶n ch­a hoµn chØnh hoÆc lµ mét b¶n th¶o bá dë. Qu¶ thËt lµ mét ý t­ëng rÊt hiÖn ®¹i.”^vi Melville lµ mét trong nh÷ng t¸c gi¶ gãp phÇn x©y dùng mét nÒn tiÓu thuyÕt ®Ëm ®µ b¶n s¾c Hoa Kú, t¸ch khái sù µo v¨n häc Anh. Moby-Dick víi ®Ò tµi vÒ quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ tù nhiªn ®­îc Melville kh¸m ph¸ vµ thÓ hiÖn d­íi mét l¨ng kÝnh nghÖ thuËt ®éc ®¸o ®· ®i tr­íc thêi ®¹i cña «ng víi nh÷ng dù b¸o thiªn tµi vÒ tÇm quan träng vµ nhiÖm vô cÊp b¸ch cña nh©n lo¹i trong c«ng cuéc b¶o vÖ tù nhiªn vµ m«i tr­êng sèng. Nh÷ng s¸ng t¹o ®éc v« song cña Melville ®· khiÕn Moby-Dick trë thµnh mét trong nh÷ng di s¶n v¨n hãa hÕt søc quÝ gi¸ cña toµn nh©n lo¹i.