TR¦êng đẠi học khoa học xã HỘI & nhân văN ĐẠi học quốc gia hà NỘi huy Liªn V¨n häc Mü: thi ph¸p vµ Kü x¶o

Hiện nay ngành văn học và ngành tiếng Anh trong các trường Đại học ngày càng quan tâm hơn đến việc tìm hiểu văn học Mỹ. Những năm gần đây đã và đang có nhiều sinh viên, một loạt học viên cao học và nghiên cứu sinh làm khóa luận và luận văn về đề tài văn học Mỹ, nhưng do bị hạn chế về trình độ ngoại ngữ, họ rất thiếu tài liệu tham khảo về văn học Mỹ và lý luận văn học, nên chuyên luận này sẽ giúp ích cho các đối tượng đang chuẩn bị hoặc đang làm luận án.

ë n­íc ta, tõ tr­íc ®Õn nay, so víi c¸c bé m«n v¨n häc Ph¸p, V¨n häc Nga, v¨n häc Trung Quèc, th× trong bé m«n v¨n häc Anh vµ nhÊt lµ v¨n häc Mü, cã rÊt Ýt gi¸o tr×nh vµ tµi liÖu nghiªn cøu. Trªn T¹p chÝ V¨n Häc ®· tõng ®¨ng vµi chôc bµi b¸o vÒ mét sè vÊn ®Ò vµ mét sè t¸c gi¶ trong v¨n häc Mü. Néi dung cña tÊt c¶ nh÷ng bµi b¸o nµy chØ ®em l¹i cho ng­êi ®äc nh÷ng hiÓu biÕt rÊt h¹n chÕ vµ kh«ng hÖ thèng.

Cuèn Hµnh tr×nh v¨n häc Mü cña NguyÔn §øc §µn (NXB V¨n Häc. 1996) víi trªn 300 trang s¸ch ®Ò cËp mét c¸ch bao qu¸t t×nh h×nh v¨n häc vµ nhiÒu nhµ v¨n hiÖn ®¹i vµ cæ ®iÓn cña Mü, nªn cuèn s¸ch chØ cã tÝnh chÊt ®iÓm qua t×nh h×nh v¨n häc vµ c¸c nhµ v¨n Mü. Kh«ng cã mét vÊn ®Ò nµo ®­îc t×m hiÓu s©u s¾c. T¸c gi¶ l¹i kh«ng trùc tiÕp tham kh¶o tõ c¸c nguån tµi liÖu xuÊt b¶n t¹i Anh vµ Mü, mµ chñ yÕu l¹i dùa vµo tµi liÖu tiÕng Ph¸p, nªn cã kh«ng Ýt nhËn xÐt vµ dÉn chøng kh«ng chÝnh x¸c. Ch¼ng h¹n, NguyÔn §øc §µn viÕt: Dreiser “lµ bè ®Î cña dßng v¨n häc ®en nh­ng l¹i kh«ng thuéc dßng v¨n häc Êy..(.).. ¤ng kh«ng hy väng mµ còng ch¼ng cã thÊt väng.” (Tr. 242) T¸c gi¶ kh«ng gi¶i thÝch râ kh¸i niÖm “v¨n häc ®en” lµ g× vµ nhËn xÐt trªn ®©y kh«ng râ rµng. NghÖ thuËt ®èi tho¹i trong truyÖn ng¾n Hemingway lµ mét s¸ng t¹o vµ c¸ch t©n ®èi víi v¨n häc toµn thÕ giíi, ®­îc giíi phª b×nh ë c¸c n­íc ca ngîi, th× NguyÔn §øc §µn l¹i cho lµ nh­îc ®iÓm lín cña Hemingway. Cã lÏ do nh÷ng h¹n chÕ nµy, nªn cuèn s¸ch kh«ng ®­îc c¸c sinh viªn vµ nghiªn cøu sinh thùc sù tham kh¶o vµ sö dông khi hä lµm khãa luËn vµ luËn v¨n.

Cuèn s¸ch V¨n häc Mü, qu¸ khø vµ hiÖn t¹i (NXB Th«ng Tin, 1997) lµ tËp hîp bµi viÕt cña mét sè t¸c gi¶. Tuy nhan ®Ò lµ “qu¸ khø vµ hiÖn t¹i”, nh­ng khu«n khæ nhá cña cuèn s¸ch chØ bao gåm mét sè bµi giíi thiÖu s¬ qua vÒ t×nh h×nh v¨n häc Mü vµ c¸c nhµ v¨n Mü.

Hai cuèn s¸ch cña Lª §×nh Cóc: TiÓu thuyÕt Hemingway (NXB Khoa Häc X· Héi, n¨m 2001) vµ V¨n häc Mü (vÊn ®Ò vµ t¸c gi¶) (NXB Gi¸o Dôc, 2002) chñ yÕu tËp trung t×m hiÓu vÒ qu¸ tr×nh diÔn biÕn t­ t­ëng, néi dung x· héi cña mét sè t¸c phÈm v¨n häc Mü, vÒ cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña Hemingway vµ m­êi mÊy nhµ v¨n Mü. T¸c gi¶ chØ míi ®Ò cËp s¬ qua mét sè vÊn ®Ò nghÖ thuËt vµ ch­a ®i s©u ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®iÓm nghÖ thuËt cña t¸c phÈm còng nh­ nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ phong c¸ch vµ thi ph¸p cña nh÷ng nhµ v¨n tiªu biÓu vµ næi tiÕng cña v¨n häc Mü.

Nh­ b¹n ®äc sÏ nhËn thÊy lµ chuyªn luËn mµ c¸c b¹n ®ang cã trong tay phÇn nµo cã tiÕp thu nh÷ng ®iÒu bæ Ých qua nh÷ng cuèn s¸ch vµ c¸c bµi viÕt nªu trªn, nh­ng chñ yÕu t«i trùc tiÕp kh¬i th¸c vµ tiÕp thu mét c¸ch cã chän läc vµ ®¸nh gi¸ nguån tµi liÖu rÊt phong phó cña giíi phª b×nh nghiªn cøu Mü. T«i lµ ng­êi thiÕt kÕ vµ tham gia tæ chøc héi nghÞ quèc tÕ Nghiªn cøu Mü ngµy nay t¹i tr­êng §¹i Häc Khoa Häc X· Héi & Nh©n V¨n - §¹i Häc Quèc Gia Hµ Néi vµo th¸ng 10 n¨m 1999. Sau ®ã t«i l¹i cã c¬ héi may m¾n ®­îc tham dù vµ ®äc b¸o c¸o trong hai héi nghÞ quèc tÕ vÒ v¨n häc Mü t¹i Hång K«ng vµo th¸ng 5 n¨m 2000 vµ t¹i §µi Loan vµo th¸ng 4 n¨m 2002, dù héi th¶o vµ ®äc tham luËn t¹i Héi NghÞ th­êng niªn cña Héi Hoa Kú häc vµo th¸ng 10 n¨m 2008 t¹i New Mexico, thuyÕt tr×nh vÒ dù ¸n V¨n häc vµ chÊt ®éc da cam t¹i tæ chøc Williams Joiner Center, Boston th¸ng 4 n¨m 2009. N¾m ®­îc nh÷ng c¬ may hiÕm cã nh­ vËy, t«i ®· thu l­îm ®­îc nhiÒu s¸ch vµ tµi liÖu, kÓ c¶ ®Üa CD Rom vÒ v¨n häc Mü. §Æc biÖt t«i ®· häc hái thªm vÒ kinh nghiÖm vµ ph­¬ng ph¸p phª b×nh, nghiªn cøu cña c¸c häc gi¶ thuéc nhiÒu n­íc Ch©u ¸ vµ Anh Mü. §ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó t«i hoµn thµnh c«ng tr×nh nµy.

Träng ®iÓm lµ c¸c môc ®i s©u ph©n tÝch mét c¸ch cô thÓ (trong mét sè t¸c phÈm tiªu biÓu cña 7 nhµ v¨n Mü) c¸c ®Æc ®iÓm vÒ phong c¸ch hµi h­íc vµ ch©m biÕm; so s¸nh nghÖ thuËt kÓ chuyÖn cña tiÓu thuyÕt chñ nghÜa hiÖn thùc truyÒn thèng víi nghÖ thuËt kÓ chuyÖn cña chñ nghÜa hiÖn ®¹i; sù kÕt hîp gi÷a tÝnh kÞch vµ chÊt th¬ trong nghÖ thuËt truyÖn ng¾n; nghÖ thuËt ng«n tõ trong tiÓu thuyÕt; kü thuËt ®ång hiÖn vµ x¸o trén thêi gian trong tiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i chñ nghÜa; phong c¸ch kÕt hîp ch©m biÕm vµ tr÷ t×nh, ch©m biÕm vµ t­îng tr­ng; cÊu tróc thÓ lo¹i cña tiÓu thuyÕt; kh«ng gian vµ thêi gian nghÖ thuËt trong tiÓu thuyÕt v.v. §iÒu ®Æc biÖt lµ ®©y ®ã trong chuyªn luËn, t«i ®· øng dông ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn liªn ngµnh (interdisciplinary approaches) nh»m gãp phÇn ®æi míi lý luËn phª b×nh ë n­íc ta.

Nãi chung sinh viªn vµ nghiªn cøu sinh cña chóng ta cßn Ýt ®­îc trang bÞ vµ rÌn luyÖn vÒ kü n¨ng ph©n tÝch t¸c phÈm, v× vËy t«i nghÜ r»ng phÇn nµy sÏ gióp Ých cho c¸c b¹n trÎ cã nh÷ng hiÓu biÕt cÇn thiÕt vµ cô thÓ vÒ ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch v¨n b¶n vµ thao t¸c thi ph¸p häc ®Ò chuÈn bÞ b¾t tay vµo lµm ®Ò tµi nghiªn cøu.

Víi môc ®Ých gãp phÇn vµo viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p phª b×nh vµ nghiªn cøu v¨n häc ë n­íc ta, c«ng tr×nh nµy cã thªm phÇn Phô Lôc, trong ®ã gåm cã b¶n dÞch hai bµi phª b×nh, nghiªn cøu cña c¸c häc gi¶ Mü còng vÒ ®Ò tµi v¨n häc Mü. §ã lµ hai bµi nghiªn cøu v¨n häc theo ph­¬ng ph¸p liªn ngµnh chÝnh trÞ-x· héi-v¨n hãa. §©y lµ mét xu h­íng vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu rÊt míi vµ rÊt phæ biÕn ë ¢u Mü hiÖn nay mµ chóng ta cÇn tham kh¶o.

BÊt cø mét c«ng tr×nh nµo còng cã khu«n khæ vµ giíi h¹n cña nã vµ phÇn h¹n chÕ cña c«ng tr×nh nµy lµ trong ch­¬ng vÒ thêi kú ®­¬ng ®¹i míi chØ ®Ò cËp tíi s¸ng t¸c cña mét nhµ v¨n: John Updike. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ v× v¨n häc Mü thêi kú nµy, nhÊt lµ t¸c phÈm cña nh÷ng nhµ v¨n thuéc xu h­íng chñ nghÜa hËu hiÖn ®¹i hÇu nh­ ch­a ®­îc dÞch sang tiÕng ViÖt, nªn viÖc nghiªn cøu vÒ hiÖn t­îng nµy cßn ch­a cã ý nghÜa l¾m, v× khi c¸c nhµ nghiªn cøu bµn vÒ mét t¸c phÈm mµ b¹n ®äc vµ nhÊt lµ sinh viªn cña chóng ta kh«ng ®­îc ®äc nã, th× trong tr­êng hîp nµy nhµ nghiªn cøu chØ “m×nh nãi m×nh nghe”, kh«ng cã ®èi t­îng ®Ó bµn b¹c.

Nh©n ®©y, t«i xin cã vµi lêi thuyÕt minh vÒ b¶n quyÒn cña t¸c gi¶. Tõ n¨m 2001-2003, t«i ®· hoµn thµnh mét c«ng tr×nh nghiªn cøu v¨n häc Mü thuéc ®Ò tµi cña §¹i Häc Quèc Gia Hµ Néi. C«ng tr×nh nµy cã bao gåm mét sè môc do 3 sinh viªn viÕt d­íi sù h­íng dÉn cña t«i. Nh­ng lÇn nµy khi ®äc l¹i, t«i nhËn thÊy nh÷ng môc do c¸c sinh viªn viÕt cßn nhiÒu sai xãt vÒ néi dung, ng«n tõ diÔn ®¹t ch­a ®­îc nhuÇn nhÞ vµ ®Æc biÖt lµ lèi viÕt cña hä kh«ng hßa hîp ®­îc víi v¨n phong cña t¸c gi¶, nªn t«i läai bá c¸c môc do sinh viªn viÕt, chØ trõ mét tr­êng hîp cña NguyÔn Hång Dung hiÖn lµ nhµ v¨n vµ nhµ b¸o ë TP HCM. Mét sè môc em viÕt vÒ Melville kh¸ l­u lo¸t vµ s¾c s¶o, nªn t«i ch÷a l¹i vµ ®­a vµo ch­¬ng 2. T«i viÕt thªm kho¶ng h¬n 100 trang vµ hoµn thiÖn b¶n th¶o cho xøng ®¸ng víi tÇm cì cña mét chuyªn luËn.

Cuèi cïng xin ch©n thµnh c¸m ¬n Trung t©m Hç Trî Nghiªn cøu Ch©u ¸, §HQGHN & Qòi Gi¸o Dôc Cao Häc Hµn Quèc ®· tµi trî cho viÖc xuÊt b¶n c«ng tr×nh nµy. T«i còng xin c¸m ¬n Ban gi¸m hiÖu tr­êng §¹i Häc Khoa Häc X· Héi & Nh©n V¨n ®· gióp t«i thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ nhanh chãng c¸c thñ tôc cÇn thiÕt ®Ó nhËn ®­îc sù tµi trî rÊt quÝ gi¸ cña c¬ quan hç trî.


Ch­¬ng 1

V¨n häc Mü thêi kú chuÈn bÞ cho ph¸t triÓn vµ nh¶y vät
(tõ gi÷a ®Õn cuèi thÕ kû XIX)
Tõ cuèi thÕ kû XVI cho ®Õn cuèi thÕ kû XIX, vïng ®Êt réng lín t¹i Ch©u Mü mµ ngµy nay lµ Hîp Chóng Quèc Hoa Kú ®· tr¶i qua nh÷ng biÕn ®éng lÞch sö to lín: lóc ®Çu thùc d©n Anh tõng b­íc thùc hiÖn c¸c dù ¸n khai khÈn thuéc ®Þa nµy, sau ®ã næ ra cuéc c¸ch m¹ng giµnh ®éc lËp vµ tiÕp ®Õn lµ thêi kú lËp quèc vµ x©y dùng mét n­íc Mü c«ng nghiÖp ho¸ ph¸t triÓn, trë thµnh ®èi thñ kú k×nh ®Þnh víi c¸c n­íc t­ b¶n m¹nh nhÊt ë Ch©u ¢u. N­íc Mü sinh sau ®Î muén, nªn cho ®Õn ®Çu thÕ kû XIX, nÒn v¨n häc Mü vÉn ë vµo mét vÞ thÕ ®µn em so víi c¸c nÒn v¨n häc cã bÒ dÇy lÞch sö cña Ch©u ¢u.

Nh­ng thËt ®¸ng kinh ng¹c lµ tõ gi÷a thÕ kû XIX, nÒn v¨n häc Mü ®· cã b­íc ph¸t triÓn v­ît bËc víi sù xuÊt hiÖn cña nh÷ng nhµ v¨n giµnh ®­îc sù kÝnh träng vµ ng­ìng mé cña c¸c nhµ v¨n næi tiÕng ë Ch©u ¢u. Tuy nhiªn ®­¬ng thêi, b¶n th©n c¸c nhµ v¨n vµ giíi phª b×nh Mü ch­a nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸ ®Çy®ñ tÇm vãc lín lao cña nh÷ng s¸ng t¹o nghÖ thuËt thêi kú nµy. Nh÷ng t¸c phÈm v¨n häc Mü cã gi¸ trÞ còng Ýt ®­îc giíi thiÖu ra n­íc ngoµi. Cã mét nhµ v¨n Anh tõng nãi r»ng: "Ch¼ng cã ai muèn ®äc s¸ch cña c¸c t¸c gi¶ Mü." M·i ®Õn ®Çu thÕ kû XX, c¸c häc gi¶ vµ giíi phª b×nh míi ®¸nh gi¸ l¹i vµ ®Ò cao c¸c nhµ v¨n xuÊt s¾c cña thêi kú nµy vµ gäi nh÷ng ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña hä lµ “trµo l­u v¨n häc phôc h­ng Mü”. Thùc ra c¸ch gäi nµy kh«ng ®­îc chÝnh x¸c, v× ®©y kh«ng ph¶i lµ sù t¸i sinh trªn c¬ së míi trµo l­u vµ xu h­íng cña mét giai ®o¹n xa x­a cña lÞch sö, gièng nh­ v¨n häc phôc h­ng Ch©u ¢u tõng lµm sèng l¹i ¸nh s¸ng huy hoµng vµ ©m h­ëng t­¬i s¸ng cña v¨n häc Hy l¹p cæ ®¹i. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng trµo l­u nµy lµ b­íc tr­ëng thµnh ®Çu tiªn v÷ng vµng vµ cã bÒ thÕ cña v¨n häc Mü.

Khëi ®Çu cho cuéc hµnh tiÕn ®Çy høng khëi vµ tù tin cña c¸c nghÖ sÜ thêi kú nµy lµ c¸c t¸c phÈm cña nhµ t­ t­ëng vµ nhµ th¬ Ralph Waldo Emerson (1803 - 1882). C¸c t¸c phÈm cña «ng bµn vÒ mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ tù nhiªn, vÒ t«n gi¸o, th¬ ca vµ nghÖ thuËt. Chóng võa trë thµnh tuyªn ng«n nghÖ thuËt cho c¶ mét trµo l­u v¨n häc, võa lµ kim chØ nam, sù gîi më cho nh÷ng ý t­ëng, ®Ò tµi vµ h×nh t­îng míi, võa trë thµnh xung lùc thóc ®Èy vµ cæ vâ søc s¸ng t¹o cña nhiÒu nhµ v¨n.

Emerson vèn lµ mét gi¸o sÜ vµ ng­êi gi¶ng ®¹o cã søc c¶m hãa m¹nh mÏ ®èi víi c¸c tÝn ®å, nh­ng nh÷ng kiÕn thøc uyªn b¸c vÒ khoa häc, triÕt häc vµ v¨n häc cïng víi c¸ tÝnh phãng kho¸ng khiÕn «ng v­ît qua nh÷ng gß bã vµ h¹n chÕ cña t­ t­ëng thÇn häc. Trong mét chuyÕn ®i th¨m Ch©u ¢u (1832 -1833), «ng cã nh÷ng cuéc gÆp gì c¸c nhµ triÕt häc, nhµ th¬ vµ nhµ phª b×nh nh­ Carlyle, Wordsworth, Coleridge vµ qua hä tiÕp thu t­ t­ëng chñ nghÜa siªu nghiÖm (transcendentalism) vèn cã xuÊt xø tõ n­íc §øc.

VÒ thùc chÊt, chñ nghÜa siªu nghiÖm lµ mét sù ph¶n øng l¹i chñ nghÜa duy lý cña thÕ lû XVIII vµ thÓ hiÖn t­ t­ëng chñ nghÜa nh©n v¨n cña thÕ kû XIX. T­ t­ëng nµy kh¼ng ®Þnh sù thèng nhÊt gi÷a thÕ giíi víi Chóa vµ mçi c¸ nh©n. T©m linh cña b¶n th©n mçi c¸ nh©n t­¬ng ®ång víi thÕ giíi, lµ cÊu tróc vi m« cña b¶n th©n thÕ giíi. Emerson ®Ò ra nguyªn lý tù lùc vµ chñ nghÜa c¸ nh©n vËn hµnh trªn c¬ së niÒm tin vµo sù t­¬ng ®ång gi÷a t©m linh c¸ nh©n víi Tù Nhiªn vµ Chóa.

Cã nh÷ng m©u thuÉn néi t¹i trong triÕt häc cña Emerson, v× chÝnh «ng cã ý thøc tr¸nh kh«ng x©y dùng mét hÖ thèng t­ duy duy lý. ¤ng cho r»ng mét hÖ thèng nh­ vËy sÏ h¹n chÕ c¶m høng l·ng m¹n cã tÝnh trùc gi¸c vµ linh ho¹t cña nghÖ sÜ. Trong t¸c phÈm ®Çu tay, cuèn s¸ch nhá nhan ®Ò Tù nhiªn (1836), t¸c gi¶ kªu gäi sù sinh thµnh cña c¸i t«i ®­îc tù nhiªn nu«i d­ìng vµ gîi c¶m høng. Mét mÆt t¸c gi¶, nhÊn m¹nh vÎ ®Ñp vµ sù thiªng liªng, huyÒn bÝ cña tù nhiªn, mÆt kh¸c ®Ò xuÊt sù kh¬i th¸c tù nhiªn b»ng nh÷ng ph­¬ng tiÖn khoa häc thÝch hîp nh»m ®em l¹i nguån lîi to lín cho nh©n lo¹i. Ch­¬ng ng«n tõ trong cuèn s¸ch cã nh÷ng gîi ý rÊt thó vÞ ®èi víi nghÖ thuËt viÕt v¨n vµ phª b×nh v¨n häc. Emerson lËp luËn r»ng: tù nhiªn vµ tinh thÇn cïng nhau biÓu hiÖn c¸i néi hµm. Tù nhiªn vµ tinh thÇn cã mét sù t­¬ng hîp, v× vËy tù nhiªn lµ c¬ së cña viÖc vËn dông nghÖ thuËt vµ thñ ph¸p t­îng tr­ng. Tõ lµ ký hiÖu cña c¸c sù vËt trong tù nhiªn vµ tinh thÇn cïng nhau biÓu hiÖn c¸i néi hµm. Tù nhiªn vµ tinh thÇn cã mét sù t­¬ng hîp, v× vËy tù nhiªn lµ c¬ së cña viÖc vËn dông nghÖ thuËt vµ thñ ph¹m t­îng tr­ng. Tõ lµ ký hiÖu cña c¸c sù vËt trong tù nhiªn. Nh÷ng sù vËt ®Æc thï trong tù nhiªn lµ biÓu t­îng cña nh÷ng sù thËt ®Æc thï trong lÜnh vùc tinh thÇn. VËy tù nhiªn lµ biÓu t­îng cña tinh thÇn.

N¨m 1837, bµi gi¶ng nhan ®Ò Nhµ b¸c häc Mü cña Emerson t¹i tr­êng ®¹i häc Harvard cã mét ¶nh h­ëng to lín trong c¶ giíi khoa häc vµ v¨n häc. ¤ng tuyªn bè r»ng: Thêi ®¹i mµ ng­êi Mü ®i lµm häc trß ®· s¾p kÕt thóc. Tõ nay ng­êi Mü ph¶i tù ®i b»ng ®«i ch©n cña m×nh, lµm viÖc b»ng ®«i tay cña m×nh, nãi tiÕng nãi cña m×nh. H¬n s¸u m­¬i n¨m tr­íc, Jefferson ®äc b¶n tuyªn ng«n ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ cña Hoa Kú, th× lóc ®ã, gi¸o s­ Oliver W. Holmes gäi bµi gi¶ng Nhµ b¸c häc Mü cña Emerson lµ b¶n tuyªn ng«n ®éc lËp vÒ v¨n ho¸ cña ®Êt n­íc nµy.

Bµi gi¶ng nµy cã tÇm quan träng ®Æc biÖt nh­ mét kim chØ nam cho c¸c nhµ v¨n Mü v­ît ra khái ranh giíi cña chñ nghÜa l·ng m¹n, b­íc®Çu tiÕn tíi sù kÕt hîp gi÷a chñ nghÜa l·ng m¹n víi chñ nghÜa hiÖn thùc, ®ång thêi b»ng t¸c phÈm cô thÓ cho thÕ giíi thÊy râ b¶n s¾c ®éc ®¸o riªng cña v¨n häc Mü. ¤ng nãi r»ng ®iÒu «ng mong muèn ë c¸c nhµ v¨n Mü kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ®Ò tµi nµo lín lao, xa vêi, l·ng m¹n, mµ lµ nh÷ng sù vËt ®êi th­êng, hµng ngµy, thËm chÝ thÊp hÌn. Nh÷ng viÖc ®¸ng ghÐt nh­ng kh«ng thÓ kh«ng lµm, nh÷ng c¶nh nghÌo khæ, nh÷ng tai ho¹ v.v ®Òu lµ nh÷ng thÇy gi¸o rÌn luyÖn con ng­êi chóng ta, ®êi sèng lµ cuèn tõ ®iÓn cña chóng ta. Tr­êng §¹i häc vµ s¸ch vë ch¼ng qua lµ b¶n sao chÐp b»ng ng«n tõ cña tù nhiªn ë ®ång ruéng vµ n¬i lµm viÖc. ¤ng cßn nãi c¸i lîi duy nhÊt cña nh÷ng cuèn s¸ch lµ kÝch thÝch t­ t­ëng, chóng ta cÇn ®Õn nh÷ng con ng­êi ®ang t­ duy h¬n lµ nh÷ng con ng­êi chØ cã ®Çu ãc mµ th«i.

T­ t­ëng chñ nghÜa siªu nghiÖm cïng nh÷ng mèi quan t©m cña «ng ®èi víi c¸c phong trµo c¶i c¸ch hiÖn ®¹i ®­îc tr×nh bµy trong c¸c bµi gi¶ng vµ nãi chuyÖn cña «ng mµ m·i vÒ sau ®­îc tËp hîp trong c¸c tËp s¸ch: C¸c tiÓu luËn (n¨m 1841) vµ C¸c tiÓu luËn (1844) tËp s¸ch thø hai ®em l¹i cho «ng danh tiÕng lõng lÉy kh¾p Hoa Kú vµ n­íc ngoµi. N¨m 1850, «ng cho xuÊt b¶n cuèn s¸ch gåm c¸c bµi gi¶ng mang nhan ®Ò Nh÷ng ng­êi con tiªu biÓu. ¤ng còng cho xuÊt b¶n mét sè tËp th¬. Phong c¸ch th¬ Emerson mang tÝnh triÕt lý vµ chÝnh luËn. S¸ng t¸c th¬ cña «ng còng ®ãng gãp vµo sù ®æi míi ®èi víi th¬ truyÒn thèng ¢u Mü.

"TÇm nh×n ®Çy søc m¹nh tinh thÇn cïng c¸ch diÔn ®¹t võa thùc tiÔn võa gièng nh­ ch©m ng«n khiÕn v¨n «ng trµn trÒ phÊn høng. Mét trong nh÷ng ng­êi theo chñ nghÜa siªu nghiÖm ë Concord ®· so s¸nh rÊt hay r»ng: nghe «ng nãi cã c¶m gi¸c nh­ vót mét c¸i nh¶y vät lªn thiªn ®­êng"¹

TiÓu luËn Tù nhiªn më ®Çu nh­ sau:

"Thêi ®¹i cña chóng ta lµ thêi ®¹i nh×n trë l¹i. Nã x©y dùng nh÷ng l¨ng tÈm cho cha «ng. Nã viÕt c¸c tiÓu sö, lÞch sö vµ phª b×nh. Nh÷ng thÕ hÖ tr­íc chiªm ng­ìng th­îng ®Õ vµ thiªn nhiªn trong thÕ ®èi diÖn, chóng ta l¹i chiªm ng­ìng qua ®«i m¾t cña hä. Sao chóng ta kh«ng tËn h­ëng mèi quan hÖ céi nguån víi vò trô? T¹i sao ta kh«ng x©y dùng mét nÒn th¬ ca h­íng néi chø kh«ng chØ theo truyÒn thèng vµ mét t«n gi¸o soi r¹ng cho chóng ta, chø kh«ng ph¶i chØ lµ lÞch sö cña t«n gi¸o. §­îc bao bäc suèt bèn mïa trong thiªn nhiªn, nh÷ng c¬n lò cña dßng ®êi tu«n trµo xung quanh chóng ta, trµn qua chóng ta vµ b»ng søc m¹nh cung øng cho con ng­êi, chóng chµo mêi chóng ta hµnh ®éng t­¬ng øng víi tù nhiªn. VËy sao ta dß dÉm trong ®èng x­¬ng kh« cña qu¸ khø ? H«m nay, mÆt trêi vÉn ®ang chiÕu s¸ng. Cµng cã nhiÒu len vµ b«ng trªn ®ång ruéng. Cã nh÷ng m¶nh ®Êt míi, con ng­êi míi, t­ t­ëng míi. Chóng ta h·y ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng c«ng viªc cña riªng m×nh, luËt lÖ vµ t«n gi¸o cña riªng m×nh.”²

C¸c t¸c phÈm th¬ ca cïng víi nh÷ng tiÓu luËn ®Çy nhiÖt t×nh, rung c¶m vµ l¹c quan cña «ng ®· trë thµnh lêi kªu gäi vµ cæ vâ c¸c nhµ v¨n Mü. §óng nh­ ®iÒu Emerson ®· mong ­íc vµ tiªn ®o¸n, chØ trong vßng 5 n¨m tõ n¨m 1850 ®Õn n¨m 1855, v¨n häc Mü ®· cã nh÷ng b­íc nh¶y vät ®Çu tiªn víi sù xuÊt hiÖn cña nh÷ng t¸c phÈm quan träng nh­ tËp tiÓu luËn Nh÷ng con ng­êi tiªu biÓu (1850) cña chÝnh Emerson, c¸c tiÓu thuyÕt Ch÷ A mµu ®á (1850) vµ Ng«i nhµ cã b¶y cét (1851) cña Hawthorne, c¸c tiÓu thuyÕt
ChiÕc ¸o vÐt mµu tr¾ng (1850), Moby-Dick (1851) vµ Pierre (1852) cña Herman Melville, Tóp lÒu b¸c Tom (1852) cña Harriet Beecher Stowe, Walden (1854) cña Thoreau vµ b¶n in ®Çu tiªn tËp th¬ L¸ cá (1855) cña Whitman. NÕu tÝnh ®Õn 2 thËp kû tr­íc ®ã, th× cßn ph¶i kÓ ®Õn c¸c truyÖn ng¾n cña Edgar Allen Poe mµ chØ Ýt l©u sau cã ¶nh h­ëng m¹nh mÏ ng­îc trë l¹i ®èi víi Ch©u ¢u.

Nh÷ng t¸c phÈm kÓ trªn ®¸nh gi¸ b­íc ngoÆt quan träng trong c¸c thÓ lo¹i chñ yÕu cña v¨n häc Mü. Tõ ®ã cho ®Õn cuèi thÕ kû XIX, v¨n häc Mü ngµy cµng ®­îc Ch©u ¢u chó ý vµ kÝnh träng kh«ng chØ ë sù kÕt hîp gi÷a chñ nghÜa l·ng m¹n víi tÝnh hiÖn thùc, mµ cßn ë b¶n s¾c vµ phong c¸ch Mü næi bËt vµ kh¸c víi v¨n th¬ ë Ch©u ¢u.

Ng­êi qu¸n triÖt mét c¸ch xuÊt s¾c chñ nghÜa siªu nghiÖm kiÓu Emerson chÝnh lµ nhµ th¬ vµ nhµ triÕt häc Henry D. Thoreau (1817 – 1862). NÕu c¸c s¸ng t¸c cña Hawthorne vµ Melville nhiÒu khi tr¸i ng­îc víi t­ t­ëng cña chñ nghÜa siªu nghiÖm, th× ng­îc l¹i, s¸ng t¸c cña Thoreau l¹i héi tô víi Emerson trªn nhiÒu to¹ ®é cña t­ t­ëng. ¤ng xuÊt th©n trong mét gia ®×nh sèng t¹i thµnh phè Concord, hçn hîp c¸c nguån gèc Ph¸p vµ Scotland cïng víi c¸c dßng tu Quaker vµ Thanh gi¸o. Do ¶nh h­ëng nµy, nªn t­ t­ëng triÕt häc cña «ng còng hçn hîp nhiÒu thµnh tè kh¸c nhau. ChÝnh «ng tù x­ng lµ “mét triÕt gia thÇn bÝ, siªu nghiÖm vµ tù nhiªn tõ ®Çu ®Õn ch©n”. Sau khi tèt nghiÖp tr­êng §¹i häc Harvard, «ng ®i d¹y häc trong vµi n¨m. N¨m 1844, Emerson ®· mua c¶ mét vïng ®Êt bªn bê b¾c hå Walden ë thµnh phè Concord nh»m môc ®Ých b¶o vÖ c¸nh rõng ë ®ã. Do quan hÖ b¹n bÌ gi÷a hai ng­êi, Emerson ®ång ý tÆng cho Thoreau mét m¶nh ®Êt ®Ó «ng lµm mét ng«i nhµ b»ng gç ë ven hå vµ chØ cã mét ®iÒu kiÖn trao ®æi rÊt ®¬n gi¶n lµ Thoreau vun trång cho Emerson mét v­ên hoa ë gÇn ®ã. ThÕ lµ tõ n¨m 1845 ®Õn 1847, Thoreau sèng ë ng«i nhµ nhá bªn hå theo ph­¬ng c¸ch vµ tËp qu¸n mµ Emerson ®· ®Ò xuÊt lµ hoµn toµn hoµ nhËp t×nh c¶m vµ t©m linh vµo m«i tr­êng tù nhiªn. ChÝnh ë n¬i nµy, «ng ®· hoµn thµnh b¶n th¶o t¸c phÈm ®Çu tay cña «ng nhan ®Ò Mét tuÇn lÔ ë bªn s«ng Concord vµ s«ng Merrimack. Cuèn s¸ch xuÊt b¶n n¨m 1849 vµ tËp hîp trong ®ã c¸c thiªn tuú bót, ký sù, th¬, tiÓu luËn vÒ lÞch sö, thÇn tho¹i, vÒ c¸c danh nh©n Goethe, Homer.vv.

Thùc hiÖn ph­¬ng ch©m con ng­êi sèng hßa quyÖn víi tù nhiªn, Thoreau th­êng ®i kh¶o s¸t vµ v·n c¶nh ë nhiÒu n¬i trong vµ ngoµi n­íc Mü theo cung c¸ch sinh ho¹t cña con ng­êi kh¾c kû vµ víi chi phÝ rÎ nhÊt. Nh­ng «ng ®Ó l¹i hµng lo¹t t¸c phÈm du ký ®éc ®¸o vµ thó vÞ mµ sau khi «ng qua ®êi, em g¸i «ng vµ c¸c b¹n bÌ cña «ng ®· cho xuÊt b¶n: Nh÷ng chuyÕn du ngo¹n (1863), Nh÷ng c¸nh rõng ë Maine (1864), Mòi Code (1865), Mét ng­êi Mü ë Canada (1866) v.v…

Tuy kh«ng tham gia c¸c tæ chøc ®Êu tranh b·i bá chÕ ®é n« lÖ, nh­ng b¶n th©n Thoreau nhiÒu lÇn diÔn thuyÕt hoÆc ph¸t biÓu trªn b¸o chÝ tÝch cùc ñng hé cuéc ®Êu tranh nµy. N¨m 1860, «ng cho ®¨ng trªn b¸o diÔn v¨n Lêi thØnh nguyÖn ®ßi tr¶ tù do cho ®¹i uý John Brown. DiÔn v¨n nµy ca ngîi hµnh vi dòng c¶m cña John Brown trong vô c­íp mét kho vò khÝ cña qu©n ®éi ®Ó vò trang cho cuéc biÓu t×nh ph¶n kh¸ng cña ng­êi n« lÖ.

T¸c phÈm xuÊt s¾c nhÊt cña «ng lµ Hå Walden (1854). Cuèn s¸ch rÊt ®éc ®¸o vÒ mÆt thÓ lo¹i. §ã võa lµ tiÓu luËn triÕt häc l¹i võa giÇu chÊt th¬ víi néi dung phong phó miªu t¶ rõng c©y, chim mu«ng, hoa cá, tinh tó, vò trô, con ng­êi gi¶n dÞ hoµ m×nh vµo ®Êt trêi, thÕ giíi t©m linh ph¶n chiÕu giät s­¬ng ban mai cïng ¸ng m©y rùc rì mu«n mµu. Cuèn s¸ch ®­îc coi lµ nh÷ng suy ngÉm s©u s¾c, nh÷ng tr¶i nghiÖm trong hai n¨m thùc hµnh lý thuyÕt cña chñ nghÜa siªu nghiÖp. ViÖc x©y dùng ng«i nhµ nhá b»ng gç ë bªn hå ®­îc miªu t¶ mét c¸ch tinh tÕ vµ ®Çy c¶m xóc, nªn ®· ph¸t triÓn thµnh mét Èn dô vÒ sù kiÕn t¹o mét thÕ giíi t©m linh s©u kÝn, nh­ng l¹i nh¹y c¶m vµ trµn trÒ niÒm l¹c quan yªu ®êi. T¸c phÈm nµy ®· “n©ng Thoreau lªn hµng ®Çu nh÷ng t¸c gi¶ Mü, khiÕn «ng næi tiÕng kh¾p thÕ giíi nh­ mét nghÖ sü, mét triÕt gia cã c¶m nhËn vµ nh·n quan ®éc ®¸o.(.). b»ng c¸ch s÷ dông nh÷ng ph­¬ng tiÖn cña th¬ ca nh­ Èn dô, lêi lÏ bãng giã giÇu h×nh ¶nh… Thoreau ®· t¹o nªn mét t¸c phÈm tinh tÕ, ®Çy gîi c¶m nªn ®äc ®i ®äc l¹i mµ vÉn c¶m thÊy ý nghÜa kh«ng v¬i c¹n vµ tia s¸ng soi chiÕu tõ bªn trong kh«ng hÒ lu mê”. ³

Henry W. Longfellow (1807 – 1882) võa lµ mét gi¸o s­ næi tiÕng vÒ c¸c ng«n ng÷ Ph¸p, Italy, T©y Ban Nha vµ §øc, võa lµ nhµ th¬ cã danh väng. ¤ng xuÊt th©n tõ mét gia ®×nh giµu cã. Nh­ng sau khi cã gia ®×nh riªng, th× gÆp nhiÒu ®iÒu bÊt h¹nh. Ng­êi vî ®Çu tiªn chÕt v× bÞ sÈy thai. Cßn ng­êi vî thø hai chÕt v× bÞ báng nÆng khi chiÕc ¸o dµi cña bµ bÞ b¾t löa. Còng do tai n¹n nµy, chÝnh «ng còng bÞ báng vµ ph¶i ®Ó bé r©u quan nãn che khuÊt vÕt sÑo trªn mÆt. Evangeline (1847), tr­êng ca tù sù gÇn víi phong c¸ch sö thi cña Holmes lµ t¸c phÈm thµnh c«ng ®Çu tiªn cña «ng. §ã lµ truyÖn th¬ ®Çy tÝnh kÞch vÒ Evangeline, ng­êi nphô n÷ ®i qua nhiÒu miÒn cña n­íc Mü ®Ó t×m ng­êi yªu vµ khi t×m thÊy, th× chµng ®ang n»m hÊp hèi t¹i nhµ th­¬ng tÕ bÇn ë Philadelphia. Bµi ca cña Hiawatha (1855) vµ T×nh yªu cña Miles Standish (1856) lµ nh÷ng tr­êng ca trong ®ã chÊt tr÷ t×nh kÕt hîp víi tÝnh kÞch trong sù kh¾c ho¹ nh÷ng t×nh huèng thÓ hiÖn sè phËn gian nan cña nh©n vËt chÝnh, ®ång thêi th¬ ca cæ ®iÓn kÕt hîp víi nghÖ thuËt kÓ truyÖn d©n gian cña Mü.

Danh tiÕng cña Longfellow lõng lÉy kh¾p Ch©u ¢u. N÷ Hoµng Anh Victoria tù coi m×nh lµ thÝnh gi¶ riªng cña nhµ th¬ vµ ®«i lÇn mêi «ng ®Õn ®äc th¬ cho riªng m×nh nghe. Nh­ng ®iÒu trí trªu lµ «ng kh«ng ®­îc ®«ng ®¶o ®éc gi¶ t¹i Mü ®ãn nhËn nhiÖt t×nh.

C¸c nhµ th¬ James Russell Lowell (1819 – 1891) vµ Oliver Wendell Holmes (1809 – 1894) lóc ®Çu còng næi danh trong ®Þa h¹t th¬ ca. Nh­ng v× c¶ hai ®Òu lµ gi¸o s­ ®¹i häc, tµi n¨ng l¹i rÊt ®a d¹ng vµ thêi gian sau thµnh tùu cña hä l¹i næi bËt nhiÒu h¬n trong c¸c lÜnh vùc kh¸c. Lowell trë thµnh gi¸o s­ ng«n ng÷ häc cã uy tÝn t¹i §¹i häc Harvard vµ cuèn s¸ch TruyÖn ngô ng«n vÒ c¸c nhµ phª b×nh (1848) cña «ng lµ mét t¸c phÈm phª b×nh v¨n häc rÊt thó vÞ vµ ngé nghÜnh. T¸c gi¶ dâi theo nh÷ng chuyÓn ®éng cña sinh ho¹t v¨n ch­¬ng vµ cã nh÷ng quan s¸t kh¸ tinh tÕ vÒ phong c¸ch vµ c¸ tÝnh s¸ng t¹o cña c¸c nhµ v¨n, nhµ th¬.

Holmes lµ gi¸o s­ y khoa, chuyªn gia sinh lý häc t¹i §¹i Häc Harvard. ¤ng kh«ng chØ cho xuÊt b¶n c¸c tËp th¬, mµ cßn cho ra ®êi c¸c tiÓu thuyÕt víi nh÷ng chñ ®Ò vÒ bÖnh lý, nh­ Elsie, Thiªn thÇn hå mÖnh, Mèi ¸c c¶m ghª gím. Nh÷ng t¸c phÈm nµy rÊt ®Æc biÖt ë chç qua viÖc miªu t¶ sè phËn cña c¸c nh©n vËt, t¸c gi¶ cã nh÷ng t×m tßi vµ th¨m dß vµo câi v« thøc cïng nh©n c¸ch phøc t¹p vµ bÖnh lý thÇn kinh cña con ng­êi.

Kh¸c víi Holmes vµ Lowell, John G. Whittier (1807 – 1892) sinh ra vµ lín lªn ë nh÷ng trang tr¹i, Ýt ®­îc häc hµnh vµ kiÕm sèng b»ng nghÒ lµm b¸o. ¤ng lµ mét trong nh÷ng nhµ th¬ h¨ng h¸i tham gia ®Êu tranh vµ cho ®¨ng b¸o nhiÒu bµi th¬ vÒ ®Ò tµi chèng chÕ ®é n« lÖ. T¸c phÈm thµnh c«ng nhÊt cña «ng lµ tr­êng ca mang tiªu ®Ò Sa lÇy trong líp tuyÕt (1868). T¸c phÈm cã chÊt t«n gi¸o vµ mang tÝnh riªng t­ ®­îc s¸ng t¸c sau c¬n ¸c méng dµi cña néi chiÕn lµ khóc nh¹c ai ®iÕu nh÷ng ng­êi ®· chÕt, ®ång thêi còng lµ khóc ca hµn g¾n vÕt th­¬ng. Nã kh¼ng ®Þnh tÝnh vÜnh cöu cña søc m¹nh tinh thÇn, sù bÒn v÷ng cña t×nh yªu trong ký øc vµ vÎ ®Ñp bÊt diÖt cña thiªn nhiªn v­ît qua nh÷ng c¬n gi«ng tè chÝnh trÞ b¹o tµn”.⁴

Thêi kú nµy trong nÒn th¬ ca cña n­íc Mü cã hai g­¬ng mÆt nghÖ thuËt v­¬n lªn tÇm cao nhÊt thÕ giíi vµ mäi thêi ®¹i: ®ã lµ Emily Dickinson vµ Walt Whitman. NghÖ thuËt cña hai nhµ th¬ nµy cã nhiÒu yÕu tè s¸ng t¹o vµ míi mÎ cña th¬ hiÖn ®¹i thÕ kû XX.

N÷ thi sÜ Emily Dickinson (1830 - 1886) lµ mét hiÖn t­îng phi th­êng kh«ng chØ cña n­íc Mü, mµ c¶ thÕ giíi, cã phÇn bÝ Èn vµ kú l¹. Bµ s¸ng t¸c vµo gi÷a thÕ kû XIX, nh­ng m·i ®Õn thÕ kû XX, tµi n¨ng rùc rì cña bµ míi ®­îc ph¸t hiÖn. Bµ sèng trong mét gia ®×nh rÊt cã danh väng, cha bµ lµ mét luËt s­ næi tiÕng, vÒ sau lµ mét nghÖ sÜ. Tõ nhá, Dickinson chØ häc hµnh víi c¸c gia s­. Trõ hai lÇn ra thµnh phè Boston, bµ kh«ng ®i ®©u, mµ chØ sèng trong biÖt thù cña cha bµ, tuy bµ cã tiÕp xóc vµ quen biÕt mét sè trÝ thøc vµ nhµ th¬. Sinh thêi bµ chØ cho ®¨ng b¸o b¶y bµi th¬ kh«ng ký tªn. Di s¶n bµ ®Ó l¹i cho ®êi gåm trªn 1.700 bµi th¬. §ã lµ mét c¸nh rõng th¬ bao la b¸t ng¸t. MÆc dï bµ sèng mét cuéc ®êi Èn dËt, nh­ng th¬ bµ l¹i gîi më vÒ nh÷ng vÊn ®Ò chung cho c¶ mäi ng­êi vµ nh©n lo¹i. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò vÒ nh©n t×nh thÕ th¸i, quan hÖ gi÷a ng­êi vµ ng­êi trong x· héi, sè phËn cña con ng­êi trªn tr¸i ®Êt, sù sèng vµ c¸i chÕt. Dù c¶m tiªn tri cña nhµ th¬ cßn b¸o tr­íc nh÷ng hiÓm ho¹ cña nÒn v¨n minh hiÖn ®¹i ®èi víi m«i tr­êng, thiªn nhiªn vµ thÕ giíi, tinh thÇn vµ ®¹o ®øc cña con ng­êi. ChÊt tr÷ t×nh cña th¬ Dickinson ®Çy rung c¶m, ®ång thêi tÝnh triÕt lý l¾ng ®äng s©u xa cßn hµm chøa v« vµn nh÷ng ®iÒu bÝ Èn v« tËn khiÕn ng­êi ®äc ph¶i suy ngÉm, th¨m dß vµ t×m kiÕm m·i kh«ng th«i.

Tr¸i ng­îc h¼n víi Dickinson, th¬ cña Walt Whitman (1819 – 1892) nÈy sinh tõ trong lßng cña thÕ kû hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸. Th¬ «ng lµ th¬ diÔn ®µn, võa ®èi tho¹i, võa thuyÕt phôc vµ tranh luËn víi mäi tÇng líp ng­êi trong x· héi vµ c¶ toµn thÕ giíi. Th¬ Whitman lµ tiÕng vang väng cña hån th¬ ®Çy nhiÖt huyÕt, nh­ng còng lµ tiÕng väng vang trêi cña cßi tµu ho¶, cña thÕ kû c¬ khÝ ho¸, cña tiÕng nãi hïng hån cña líp líp ng­êi ®«ng ®¶o ®ßi tù do, d©n chñ vµ gi¶i phãng.

Cho ®Õn nöa ®Çu thÕ kû XIX, ë Hoa Kú, mÆc dï c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhanh chãng, nhµ m¸y vµ ®« thÞ mäc lªn sõng s÷ng kh¾p c¸c miÒn, nh­ng kh«ng gian vµ thiªn nhiªn bao la cña xø së míi ®­îc khai ph¸ nµy vÉn ch­a cã c¬ së hiÖn thùc v÷ng ch¾c cho v¨n xu«i vµ tiÓu thuyÕt cã tÝnh x· héi, nh­ c¸c t¸c phÈm cña Dickens, Thackeray vµ bµ Gaskell ë Anh, Stendhal, Flaubert ë Ph¸p, Gogol, Pushkin vµ Dostoievsky ë Nga. Trªn v¨n ®µn Mü, thÓ lo¹i phæ biÕn vÉn lµ th¬, phãng sù, ký sù du lÞch vµ håi ký. B¶n th©n Emerson ch­a bao giê ®Ò cao tiÓu thuyÕt. Nh­ng tõ gi÷a ®Õn cuèi thÕ kû XIX, dÇn dÇn ®· xuÊt hiÖn nhiÒu nhµ tiÓu thuyÕt vµ truyÖn ng¾n. Næi bËt nhÊt lµ c¸c nhµ v¨n mµ sau nµy ®Òu næi tiÕng kh¾p thÕ giíi nh­ Hawthorne, Melville, Harriet Beecher Stowe, Mark Twain.

Nathniel Hawthorne (1804 - 1864) xuÊt th©n tõ mét gia ®×nh theo ®¹o thanh gi¸o. Cha «ng lµ mét thuyÒn tr­ëng bÞ chÕt vÒ bÖnh sèt rÐt vµng ë vïng biÓn xa vµ mÑ «ng v× thÕ mµ sèng cuéc sèng Èn dËt ®au buån. Hoµn c¶nh nµy ¶nh h­ëng ®Õn t©m tr¹ng ¶m ®¹m, c« ®¬n cña nhµ v¨n. Tõ gi÷a nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû XIX, «ng viÕt nhiÒu truyÖn ng¾n mµ sau nµy tËp hîp trong nh÷ng tËp truyÖn nh­ VËt kû niÖm (1827 – 1842), Endicott vµ c©y thËp tù (1837) v.v. T¸c gi¶ tù nhËn xÐt r»ng nh÷ng thiªn truyÖn nµy “cã s¾c mµu t¸i nhît cña nh÷ng b«ng hoa në trong bãng r©m u ¸m”. Néi dung cña nh÷ng thiªn truyÖn ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò téi ¸c, sù bÝ Èn trong sè phËn con ng­êi. S¸ng t¸c cña «ng cho thÊy nçi ¸m ¶nh th­êng trùc ®èi víi nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc do sù kh¾c nghiÖt phi nh©n tÝnh cña ®¹o thanh gi¸o t¹o nªn.

Tõ n¨m 1856, «ng tõ bá cuéc sèng ë Èn t¹i thµnh phè quª h­¬ng Salem bang Massatrusetts vµ ®Õn thµnh phè Boston còng thuéc bang nµy, võa cho xuÊt b¶n mét sè t¹p chÝ, võa viÕt mét sè s¸ch cho thiÕu nhi. Nh÷ng truyÖn ng¾n «ng viÕt trong thêi gian nµy vÉn tiÕp tôc ph©n tÝch trÝ n·o vµ t©m hån cña nh÷ng tÝn ®å thanh gi¸o vµ kh¸ xa c¸ch víi triÕt häc l¹c quan cña chñ nghÜa siªu nghiÖm. Tõ n¨m 1853, suèt mÊy n¨m trêi «ng sèng ë Ch©u ¢u, trong ®ã cã 3 n¨m gi÷ chøc vô l·nh sù t¹i Italy.

Ngoµi truyÖn ng¾n, «ng cßn s¸ng t¸c bèn cuèn tiÓu thuyÕt. Ch÷ A mµu ®á (1850) lµ cuèn tiÓu thuyÕt thµnh c«ng nhÊt cña «ng. Richard Ruland vµ Malcolm Bradbury cho r»ng “hiÓn nhiªn ®ã lµ cuèn tiÓu thuyÕt lín cña n­íc Mü”⁵. T¸c phÈm kÓ l¹i c©u chuyÖn vÒ thµnh phè Boston cña céng ®ång tÝn ®å thanh gi¸o gi÷a thÕ kû XVII, ®ång thêi nã còng chÜa mòi nhän phª ph¸n vµo nh÷ng téi ¸c phi nh©n tÝnh cña t­ t­ëng thanh gi¸o cßn kh¸ phæ biÕn khi t¸c phÈm ra ®êi. Cèt truyÖn cã thÓ tãm t¾t nh­ sau: Chillingworth, mét häc gi¶ ng­êi Anh cho c« vî trÎ lµ Hester Prynne ®Õn Boston ®Ó thu dän vµ tr«ng nom nhµ cöa, trong khi «ng cßn bËn viÖc ë n¬i xa. Hai n¨m sau, tíi n¬i th× «ng thÊy Hester ®· cã con víi ng­êi kh¸c. ChÞ nhÊt quyÕt kh«ng nãi râ ai lµ cha ®øa trÎ. ChÞ bÞ céng ®ång tÈy chay vµ bÞ gi¸o héi trõng ph¹t, b¾t chÞ ph¶i ®øng d­íi dµn g«ng, tay bÕ ®øa bÐ vµ ®eo ë tr­íc ngùc mét ch÷ A mµu ®á – dÊu hiÖu cña téi cã ngo¹i t×nh. Hester lµ mét phô n÷ cã tÝnh c¸ch m¹nh mÏ, chÞ chÞu ®ùng mäi lêi chª tr¸ch, dÌ bØu, nh­ng vÉn lµm nhiÒu c«ng viÖc tõ thiÖn gióp ®ì ng­êi xung quanh, nªn ®· giµnh ®­îc sù thiÖn c¶m cña mäi ng­êi. Ng­êi chång cña chÞ do bÞ ¸m ¶nh bëi lßng thï ghÐt vµ muèn t×m cho ra ai lµ kÎ t×nh ®Þch, nªn cµng sa vµo tr¹ng th¸i c« qu¹nh, trÇm uÊt. Trong khi ®ã, ng­êi t×nh cña Hester, mét gi¸o sÜ trÎ tªn lµ Arthur Dimmesdale tuy tù d»n vÆt vµ tù trõng ph¹t m×nh, nh­ng kh«ng cã gan ra thó nhËn tr­íc céng ®ång. Hester rñ Arthur cïng sang Ch©u ¢u t×m cuéc sèng tù do, nh­ng Arthur kh«ng nghe theo, cho ®ã lµ sù c¸m dç cña c¸i ¸c, råi anh ta ®øng d­íi giµn g«ng ®Ó thó téi vµ tù hµnh h¹ m×nh b»ng nh÷ng cùc h×nh. Anh chÕt trong vßng tay cña nµng. Nh­ng Hester ®· th¾ng ®­îc téi lçi cña m×nh b»ng sù thó nhËn ch©n thµnh. ChÞ sang Ch©u ¢u sèng cuéc sèng h¹nh phóc víi Pearl, c« con g¸i xinh ®Ñp vµ t×m ®­îc niÒm an ñi trong c«ng viÖc cøu gióp nh÷ng ng­êi khèn khã.

Hawthorne lµ mét trong sè nhµ v¨n cã c«ng ®Çu trong viÖc ph¸t triÓn thÓ lo¹i tiÓu thuyÕt vµ truyÖn ng¾n víi b¶n s¾c vµ phong c¸ch Mü. NhiÒu t¸c phÈm cña «ng kh¾c ho¹ m«i tr­êng cuéc sèng nhá nhen, Ých kû d­íi ¸p chÕ tµn b¹o cña t­ t­ëng thanh gi¸o thêi kú ®Çu cïng víi qu¸ tr×nh ph©n ho¸ vµ suy sôp cña nã ë bang New England. §ã lµ nh÷ng kh¸m ph¸ míi cña nhµ v¨n trong qu¸ tr×nh ®æi míi chñ nghÜa l·ng m¹n, kh¾c ho¹ mèi xung ®ét quyÕt liÖt gi÷a t×nh yªu vµ khÝ chÊt l·ng m¹n víi hiÖn thùc nghiÖt ng· cña thêi ®¹i. Tuy nhiªn viÖc sö dông nhiÒu Èn dô vµ thñ ph¸p t­îng tr­ng khiÕn c¸c nh©n vËt cña «ng cã khi cßn lµ hiÖn th©n cho mét sè nÐt t©m lý vµ quan niÖm ®¹o ®øc h¬n lµ nh÷ng tÝnh c¸ch sèng ®éng.

Còng gièng nh­ Hawthorne, c¸c t¸c phÈm cña Herman Melville (1819 – 1891) lµ mét sù kÕt hîp kh¸ phøc t¹p nh­ng hµi hoµ gi÷a chÊt l·ng m¹n vµ tÝnh hiÖn thùc. Phong c¸ch nghÖ thuËt nµy cña nhµ v¨n ®­îc nu«i d­ìng trong m«i tr­êng ®¹i d­¬ng mªnh m«ng vµ c¸c hoang ®¶o nguyªn s¬ thuéc nhiÒu Ch©u lôc mµ Melville ®· lÆn léi x«ng pha tõ n¨m 19 tuæi. Bè cña Melville vèn lµ nhµ kinh doanh, nh­ng sau nµy ®· bÞ ph¸ s¶n, nªn Melville ph¶i bá häc. Nhê kh«ng ngõng say mª tù häc, Melville ®· v­¬n lªn trë thµnh nhµ v¨n cã tµi n¨ng lín vµ trÝ tuÖ uyªn b¸c. TiÓu thuyÕt Moby-Dick (1851) cña «ng trë thµnh mét trong nh÷ng tiÓu thuyÕt sö thi lín nhÊt cña thÕ giíi vÒ quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ thiªn nhiªn, con ng­êi vµ ®¹i d­¬ng. Nh­ng tiÓu thuyÕt Pierre (1852) cña «ng do miªu t¶ nh©n vËt cã kh¸t väng lý t­ëng qu¸ xa vêi víi x· héi ®­¬ng thêi, nªn bÞ giíi phª b×nh c«ng kÝch kÞch liÖt, råi tªn tuæi cña «ng thêi ®ã dÇn dÇn bÞ lu mê trong t©m trÝ ®éc gi¶. M·i ®Õn n¨m 1920, giíi nghiªn cøu v¨n häc míi ph¸t hiÖn l¹i c¸c gi¸ trÞ lín trong c¸c t¸c phÈm cña «ng vµ «ng ®­îc ®éc gi¶ kh¾p thÕ giíi ng­ìng mé. Tõ n¨m 1968, tuyÓn tËp t¸c phÈm rÊt ®å sé cña Meville gåm 15 tËp, kÓ c¶ tiÓu thuyÕt, truyÖn ng¾n vµ th¬ ®· ®­îc xuÊt b¶n ë Hoa Kú.

Còng nh­ Hawthorne vµ Melville, n÷ sÜ Harriet Beecher Stowe (1811 – 1896) kÕt hîp kü thuËt cña tiÓu thuyÕt l·ng m¹n ®Çu thÕ kû XIX víi nghÖ thuËt miªu t¶ mét c¸ch ch©n x¸c hoµn c¶nh x· héi vµ t©m lý nh©n vËt. T¸c phÈm cña Stowe bao gåm nhiÒu thÓ lo¹i: ký sù, tuú bót, tiÓu sö danh nh©n vµ tiÓu thuyÕt. §Æc biÖt tiÓu thuyÕt Tóp lÒu b¸c Tom cña bµ lµ mét cuèn s¸ch næi tiÕng vµ g©y chÊn ®éng nhiÒu nhÊt ë kh¾p c¸c n­íc ¢u Mü håi thÕ kû XIX. HiÓn nhiªn lêi kªu gäi nång nhiÖt vµ thiÕt tha ®ßi chÊm døt chÕ ®é n« lÖ vang lªn tõ néi dung t¸c phÈm nµy ®· g©y xóc ®éng m·nh liÖt trong hµng triÖu tr¸i tim ®éc gi¶ kh¾p thÕ giíi. Nh­ng søc hÊp dÉn cña t¸c phÈm nµy kh«ng ph¶i chØ do néi dung cã ý nghÜa chÝnh trÞ vµ nhiÖt t×nh ®Êu tranh cña t¸c gi¶, mµ cßn do nghÖ thuËt ng«n tõ vµ kü x¶o. Nhµ nghiªn cøu Jane Tompkins thuéc tr­êng §¹i häc Duke gi¶i thÝch nguyªn nh©n v× sao Tóp lÒu b¸c Tom vèn rÊt xøng ®¸ng víi vÞ trÝ cña mét t¸c phÈm kinh ®iÓn, nh­ng cã ng­êi trong giíi phª b×nh l¹i h¹ thÊp gi¸ trÞ cña nã víi lý do coi nã lµ t¸c phÈm tuyªn truyÒn: "V× t¸c phÈm ®­îc s¸ng t¸c bëi mét ng­êi phô n÷ vµ víi mét ng«n tõ trùc tiÕp t¸c ®éng vµo c¶m xóc, mang theo mét th«ng ®iÖp chÝnh trÞ vµ ®ßi hái ng­êi ®äc ph¶i thay ®æi th¸i ®é, nªn ng­êi ta ®· døt kho¸t ®Æt nã vµo ph¹m trï mang n h·n hiÖu “tuyªn truyÒn”. §ã lµ mét t¸c phÈm m·nh liÖt nhÊt mµ ch­a tõng thÊy ë mét t¸c gi¶ Mü nµo kh¸c, nh­ng l¹i bÞ lo¹i bá ra ngoµi tiªu chuÈn v¨n häc cña chóng ta chØ v× søc t¸c ®éng m¹nh mÏ cña nã…”⁶

Tõ nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX, cïng víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo v¨n häc n÷ quyÒn, nh÷ng nhµ v¨n nh­ Stowe l¹i ®­îc tr©n träng ngîi ca vµ tªn tuæi cña bµ ®­îc ®Æt ngang hµng víi nh÷ng t¸c gi¶ kinh ®iÓn cña v¨n häc Mü.

NÕu nghÖ thuËt cña Stowe lµ mét g¹ch nèi gi÷a chñ nghÜa l·ng m¹n vµ chñ nghÜa hiÖn thùc, th× nhµ v¨n Mark Twain lµ ng­êi ®Æt nÒn mãng v÷ng ch¾c cho chñ nghÜa hiÖn thùc trong v¨n häc Mü cuèi thÕ kû XIX. NÕu h×nh t­îng nh÷ng dßng s«ng trong c¸c t¸c phÈm cña Hawthorne vµ Stowe nhiÒu lóc ngêi lªn vÎ ®Ñp thi vÞ, gîi nªn trong t©m trÝ nh©n vËt nh÷ng m¬ ­íc bay bæng, th× dßng s«ng Mississippi "hïng vÜ nh­ng ®Çy c¹m bÉy vµ lu«n biÕn ®éng l¹i lµ nÐt chñ yÕu trong bøc tranh phong c¶nh giµu t­ëng t­îng"7 cña Mark Twain. Víi nh·n quan cña mét nhµ hiÖn thùc tØnh t¸o, «ng lu«n lu«n ph¸t hiÖn ra mèi xung

®ét gi÷a thùc t¹i vµ ¶o ¶nh. Vµ ®ã còng lµ c¬ së mµ tõ ®ã vang lªn tiÕng c­êi hµi h­íc cña «ng. "§èi víi Twain vµ c¸c nhµ v¨n kh¸c cña Mü cuèi thÕ kû XIX, chñ nghÜa hiÖn thùc kh«ng chØ lµ mét kü x¶o v¨n ch­¬ng. Nã lµ mét c¸ch nãi lªn sù thËt vµ lµm næ tung mäi quy ­íc s¸o mßn. V× vËy nã tù do mét c¸ch kho¸ng ®¹t vµ tiÒm tµng mèi xung ®ét víi x· héi.”⁷

C¸c nhµ v¨n vµ nhµ th¬ Mü cã tµi n¨ng nhÊt võa tiÕp thu vµ häc hái kinh nghiÖm cña c¸c nhµ v¨n lçi l¹c cña Ch©u ¢u, ®ång thêi còng ®ãng gãp vµo kho tµng cña v¨n häc thÕ giíi nh÷ng kh¸m ph¸ vµ s¸ng t¹o mang phong c¸ch vµ b¶n s¾c ®éc ®¸o cña v¨n ho¸ Hoa Kú. ChÝnh nh÷ng kh¸m ph¸ vµ s¸ng t¹o nµy ®· thóc ®Èy v¨n häc Mü tiÕn nhanh vµo thêi kú nh¶y vät vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong nöa ®Çu thÕ kû XX.

N¨m 1830, do c«ng viÖc kinh doanh t¹i h¶i c¶ng New York ngµy cµng sót kÐm, cha Melville buéc ph¶i trë vÒ Albany vµ hai n¨m sau th× qua ®êi, ®Ó l¹i vî go¸ vµ 8 ®øa con. Melville lµ ®øa con thø ba trong gia ®×nh. Gia c¶nh khã kh¨n, nªn 15 tuæi cËu ph¶i ra ngoµi lµm ®ñ mäi nghÒ t¹p dÞch ®Ó trî gióp thªm cho sinh ho¹t cña gia ®×nh.

N¨m 1835, Melville vµo häc t¹i mét tr­êng trung häc s­ ph¹m, råi mÊy n¨m sau ®ã ®i d¹y häc ë mét tr­êng tiÓu häc vïng quª. Th× giê r¶nh rçi, do ham thÝch v¨n ch­¬ng, chµng trai ®· cÇm bót viÕt ký sù vµ cã mÊy bµi ®· ®­îc ®¨ng b¸o. Thêi gian nµy, nhiÒu thanh niªn ®ua nhau lËp nghiÖp trªn nh÷ng con tÇu v­ît ®¹i d­¬ng. Mét «ng cËu vµ ba ng­êi anh hä cña Melville l¹i lµm nghÒ hµng h¶i vµ hä ®· giíi thiÖu chµng trai 20 tuæi nµy ®i lµm thuû thñ trªn mét tÇu bu«n nhá v­ît §¹i T©y D­¬ng sang Anh quèc. Kh«ng ngê ®©y l¹i lµ mét b­íc ngoÆt quan träng trong cuéc ®êi cña Melville. Nh÷ng Ên t­îng vµ nÕm tr¶i trong ba th¸ng trêi lªnh ®ªnh trªn biÓn vµ chuyÕn ®i th¨m n­íc Anh, sau nµy ®· trë thµnh chÊt liÖu chñ yÕu cho cuèn tiÓu thuyÕt thø t­ cña Melville nhan ®Ò Redburn (1849).

Khi vÒ n­íc, chµng trai muèn trë vÒ d¹y häc. Nh­ng nhµ tr­êng gÆp khã kh¨n vÒ kinh tÕ, kh«ng tr¶ ®­îc l­¬ng cho gi¸o viªn vµ s¾p ph¶i ®ãng cöa. ThÕ lµ lóc ®ã chØ cã mét c¸nh cöa duy nhÊt më ra tr­íc cuéc ®êi cña chµng trai võa 21 tuæi - ®ã lµ ®¹i d­¬ng. Th¸ng giªng n¨m 1841, cËu lµm thuû thñ trªn con tÇu Acushnet ®¸nh c¸ voi, v­ît eo biÓn nam Mü vµo Th¸i B×nh D­¬ng. C«ng viÖc trªn tÇu ®¸nh c¸ voi rÊt vÊt v¶. Cã nh÷ng khi chÌo thuyÒn con s¨n ®uæi c¸ voi hÕt søc nguy hiÓm. C«ng viÖc Ýt kÕt qu¶ khiÕn cho «ng thuyÒn tr­ëng næi nãng, hay chöi m¾ng c¸c thuyÒn viªn. V× vËy, sau mét n¨m, Melville cïng mét thuû thñ kh¸c t×m c¸ch chÌo thuyÒn trèn lªn quÇn ®¶o Marquesas. Nh÷ng kinh nghiÖm tr¶i qua trong h¬n mét n¨m trêi cïng víi c©u chuyÖn vÒ con c¸ voi Mocha Dick mµ cËu nghe ®­îc trong chuyÕn ®i, sau nµy ®· gîi c¶m høng cho nhµ v¨n viÕt Moby-Dick, cuèn tiÓu thuyÕt thø s¸u vµ còng lµ t¸c phÈm xuÊt s¾c nhÊt cña nhµ v¨n.

Melville vµ ng­êi b¹n sèng kho¶ng mét th¸ng trêi trong bé l¹c cña thæ d©n ë khe nói Typee cña quÇn ®¶o nµy. T¸c phÈm ®Çu tay cña nhµ v¨n, ký sù Typee: Tho¸ng nh×n cuéc sèng cña nh÷ng ng­êi Polynesy (1846) chÝnh lµ cuèn s¸ch kÓ l¹i nh÷ng sù viÖc trong thêi gian nµy.

Sau khi ch¹y tho¸t ra khái khe nói Typee, tõ cuèi n¨m 1842 ®Õn th¸ng 4 n¨m 1843, Melville l¹i lµm thuû thñ trªn tÇu s¨n c¸ voi cña Ch©u óc ho¹t ®éng ë nam Th¸i B×nh D­¬ng. TÇu cËp bÕn Honolulu, th× anh xin th«i viÖc. Nh÷ng sù viÖc trong thêi gian nµy vÒ sau trë thµnh c¬ së cña néi dung cuèn tiÓu thuyÕt thø hai cña t¸c gi¶, nhan ®Ò Ng­êi l­u l¹c- TruyÖn kÓ vÒ nh÷ng cuéc phiªu l­u vïng biÓn Nam (1847).

GÇn 4 th¸ng trêi sèng lang thang ë Honolulu, Melville c¶m thÊy ch¸n ch­êng vµ nhí gia ®×nh, anh bÌn ®¨ng ký lµm lÝnh t×nh nguyÖn trªn chiÕn h¹m mang tªn Hîp Chóng Quèc. Nh÷ng nÕm tr¶i cïng nh÷ng biÕn cè xÈy ra trªn chiÕn h¹m, sau nµy trë thµnh c¬ së cña néi dung t¸c phÈm thø 5 cña t¸c gi¶, nhan ®Ò ChiÕc ¸o vÐt mµu tr¾ng (1850).

Sau gÇn 4 n¨m trêi, Melville tr¶i qua cuéc sèng ®Çy gian nguy. Khi chiÕn h¹m vÒ Mü, anh l¹i trë vÒ nh­ mét ng­êi d©n th­êng vµ ®oµn tô víi mÑ vµ anh chÞ em. Anh rêi Albany ®Õn thµnh phè New York, sèng víi mÊy anh em trai vµ b¾t tay vµo c«ng viÖc s¸ng t¸c. ë ®©y, anh cã ®iÒu kiÖn ®äc s¸ch ®Ó trau dåi thªm nghÖ thuËt viÕt v¨n ®ång thêi s­u tÇm thªm nh÷ng tµi liÖu cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi cña t¸c phÈm ®ang viÕt. Võa ®óng dÞp «ng anh c¶ cña Melville sang n­íc Anh lµm bÝ th­ trong toµ C«ng sø cña Hoa Kú, «ng mang b¶n th¶o cuèn Typee ®Õn Lu©n §«n vµ trao cho mét nhµ xuÊt b¶n. Rèt cuéc Nhµ xuÊt b¶n ë London vµ 1 nhµ xuÊt b¶n ë Mü ®Òu cho in vµ ph¸t hµnh t¸c phÈm nµy vµo n¨m 1846. Typee miªu t¶ cuéc sèng gian khæ cña nh÷ng thæ d©n chÊt ph¸c vµ can ®¶m, ®ång thêi v¹ch trÇn nh÷ng trß ®¹o ®øc gi¶ cña nh÷ng nhµ truyÒn gi¸o vµ phª ph¸n nh÷ng ¶nh h­ëng cña thãi ®åi truþ cña ng­êi da tr¾ng ®èi víi nÕp sèng lµnh m¹nh cña c¸c bé l¹c. Cuèn s¸ch ®­îc giíi phª b×nh vµ ®éc gi¶ t¸n th­ëng nhiÖt liÖt.

Thµnh c«ng cña Typee tiÕp thªm søc vµ nhiÖt t×nh cho t¸c gi¶ hoµn thµnh nhanh chãng t¸c phÈm thø hai: Ng­êi l­u l¹c. Néi dung cuèn s¸ch nãi vÒ nh÷ng cuéc phiªu l­u m¹o hiÓm trªn ®¹i d­¬ng vµ c¸c hßn ®¶o hoang s¬ cïng víi lèi sèng nguyªn thuû kh¸ l¹ lïng cña thæ d©n l«i cuèn ®éc gi¶ mét c¸ch m¹nh mÏ. Tuy nhiªn nhµ xuÊt b¶n ngê r»ng t¸c gi¶ ®· bÞa ®Æt thªm th¾t nhiÒu. Nh­ng lóc ®ã, ng­êi b¹n thuû thñ ®· cïng tr¶i qua cuéc phiªu l­u víi t¸c gi¶ bÌn viÕt bµi ®¨ng b¸o, x¸c nhËn r»ng nh÷ng ®iÒu miªu t¶ trong s¸ch ®Òu lµ sù thËt. Nhê vËy, nhµ xuÊt b¶n vµ giíi phª b×nh cµng thªm ng­ìng mé nhµ v¨n vµ Melville cµng thu hót ®­îc nhiÒu ®éc gi¶ h¬n c¶ nhµ v¨n bËc ®µn anh lµ Hawthorne.

Trong lóc danh tiÕng cña nhµ v¨n lõng lÉy kh¾p trong vµ ngoµi n­íc, «ng kÕt h«n víi con g¸i mét vÞ ch¸nh ¸n tªn lµ Elizabeth, ®ång thêi vay tiÒn, chung vèn víi cËu em vî mua mét ng«i nhµ, ®ãn mÑ cïng 5 em trai vµ em g¸i vÒ ë chung. Sau nh÷ng thµnh c«ng ®Çu tiªn, Melville kh«ng tiÕp tôc viÕt thÓ lo¹i ký sù n÷a, anh thö ngßi bót theo h­íng nghÖ thuËt t­îng tr­ng kÕt hîp víi huyÒn tho¹i vµ cho xuÊt b¶n t¸c phÈm thø ba cña m×nh, tiÓu thuyÕt Mardi (1849). Nh­ng t¸c phÈm nµy kh«ng ®­îc giíi phª b×nh t¸n th­ëng.

Tr­íc khi Mardi xuÊt b¶n, t¸c gi¶ ®· ®o¸n tr­íc lµ s¸ch cña m×nh rÊt khã ®­îc tiªu thô. Nªn «ng l¹i dùa vµo kinh nghiÖm lÇn ®Çu, chuyÓn sang ®Ò tµi mµ c«ng chóng ­a thÝch vµ ngay trong nöa n¨m trêi liªn tiÕp xuÊt b¶n hai truyÖn võa TÇu Redburn (1849) vµ ¸o vÐt mµu tr¾ng (1850). Qu¶ nhiªn lµ rÊt thµnh c«ng.

Trong hai t¸c phÈm nµy, yÕu tè tù thuËt chiÕm mét tû lÖ lín, nh­ng lóc nµy thi ph¸p vµ kü x¶o cña t¸c gi¶ ®· kh¸ ®iªu luyÖn, nªn anh ®· t¹o nªn ®­îc nh÷ng t×nh huèng giÇu tÝnh kÞch vµ nh÷ng t×nh tiÕt sèng ®éng “cã søc phª ph¸n m¹nh mÏ chñ nghÜa t­ b¶n, chÕ ®é n« lÖ, chiÕn tranh vµ chñ nghÜa ®Õ quèc trong v¨n xu«i h­ cÊu lo¹i võa”.⁸

L­u l¹i rÊt l©u trong t©m trÝ ®éc gi¶ lµ c¶nh t­îng nh÷ng ®øa trÎ “lom khom nh­ ng­êi giµ víi ®«i m¾t s©u ho¾m” ¨n xin trªn ®­êng phè Liverpool; “nh÷ng ng­êi mÑ èm yÕu bÕ nh÷ng ®øa trÎ cßm câi d­íi ¸nh mÆt trêi chãi chang”; nh÷ng d©n di c­ Ch©u ¢u “bÞ dån vµo c¸c gãc nh­ nh÷ng kiÖn b«ng, bÞ xua ®i nh­ nh÷ng ®µn da sóc trong mét con tÇu chë n« lÖ”..