Cuốn Nhập môn Tin học này dành cho sinh viên hệ Đại học, Cao đẳng chuyên ngành Tin học và các ngành khác của trường Đại học Điện lực. Giáo trình không chỉ phù hợp cho người mới bắt đầu mà còn phù hợp cho những người cần tham khảo. Cấu trúc của giáo trình gồm các nội dung sau:
Khi viết chúng tôi đã hết sức cố gắng để cuốn sách được hoàn chỉnh, song chắc chắn không tránh khỏi sai sót, vì vậy rất mong nhận được sự góp ý của độc giả.
LỜI NÓI ĐẦU 3
Chương 1 7
CÁC VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TIN HỌC 7
1.1. Thông tin 8
1.1.1 Thông tin là gì? 8
1.1.2. Mã hóa thông tin trên máy tính 9
1.1.2.1. Mã hóa thông tin 9
1.1.1.2. Mã hóa nhị phân 9
1.1.3. Hệ đếm và biểu diễn số trong hệ đếm: 10
1.1.3.1. Hệ đếm 10
* Hệ đếm thập phân (decimal system) 10
* Hệ đếm nhị phân (binary number system) 11
* Hệ đếm bát phân (Octal Number System) 12
* Hệ đếm thập lục phân (hexa-decimal number system) 12
* Đổi một số nguyên từ hệ thập phân sang hệ b 12
1.1.3.3. Số học nhị phân: 13
1.2. Kiến trúc chung hệ thống máy tính [2] 14
1.2.1. Bộ nhớ 15
1.2.2 Các thiết bị vào/ra 22
1.2.4. Quá trình thực hiện lệnh 26
1.3. Hệ điều hành (HĐH) 30
1.3.1. Khái niệm 30
1.3.2. Chức năng của hệ điều hành 30
1.4. Mạng máy tính (MMT) 33
1.4.1. Khái niệm 33
1.4.2. Phân loại mạng máy tính 34
1.5. Internet 35
1.5.1. Internet là gì? 35
Hình 1.22b 36
1.5.2 Giao thức TCP/IP [2] 36
1.5.3. Các tài nguyên trên Internet 39
1.5.4. Các dịch vụ cơ bản trên Internet 39
1.5.5. Hệ thống tên miền: 40
1.5.6. Hệ thống định vị tài nguyên thống nhất URL (Uniform Resource Locator) 42
1.5.7.Cấu trúc một mạng điển hình có nối với Internet 42
1.6. Một số vấn đề về tội phạm Tin học và đạo đức nghề nghiệp[2] 48
1.6.1 Tin tặc - một loại tội phạm kỹ thuật 48
1.6.2. Các tội phạm lạm dụng Internet vì những mục đích xấu 51
1.6.3. Sở hữu trí tuệ và bản quyền 52
1.6.4. Luật liên quan đến tội phạm tin học của Việt Nam 52
Chương 2 55
SỬ DỤNG MÁY TÍNH [2] 55
2.1. Hệ điều hành WINDOWS XP 55
2.1.1. Bắt đầu Windows XP 55
2.1.2. Một số khái niệm cơ bản trong Windows XP 56
2.1.3 Một số khái niệm cơ bản trên màn hình Windows XP 59
2.1.4 Thanh tác vụ của Windows XP 65
2.1.5 Thanh gọi chương trình nhanh (Quick Launch Bar) 66
2.1.6 Khay hệ thống (System Tray) 66
2.1.7 Sử dụng “Windows Explorer” 67
2.1.8 Sử dụng các dòng lệnh trong Windows (giống như DOS) 67
2.2 Hệ điều hành LINUX 71
2.2.1 Giới thiệu về HĐH Linux 71
2.2.2 Linux - xu thế, giải pháp mới cho các hệ thống thông tin 72
2.2.3 Một số khái niệm cơ bản trong Linux 73
2.2.4 Môi trường đồ họa 75
Chương 3 79
THUẬT GIẢI 79
3.1. Khái niệm 79
3.2 Các đặc trưng của thuật giải 79
3.3 Các phương pháp biểu diễn thuật giải 80
3.3.1 Ngôn ngữ tự nhiên 80
3.3.2 Lưu đồ - sơ đồ khối 81
3.3.3. Mã giả 82
BÀI TẬP CHƯƠNG 3 84
Chương 4 85
CÁC YẾU TỐ CƠ SỞ CỦA NGÔN NGỮ PASCAL 85
4.1. Giới thiệu ngôn ngữ PASCAL 85
4.2. Các thành phần cơ bản của ngôn ngữ PASCAL 86
4.2.1 Bộ ký tự cơ bản 86
4.2.2 Từ khóa ( key word ) 86
4.2.3 Tên (identifier) 87
4.2.4. Các dấu đặc biệt 87
4.3. Các kiểu dữ liệu đơn giản 88
4.3.1 Khái niệm 88
4.3.2. Phân loại các kiểu dữ liệu trong Turbo Pascal 88
4.3.3 Kiểu số nguyên 89
4.3.4 Kiểu số thực 91
4.3.5 Kiểu ký tự (CHAR) 92
4.3.6 Kiểu LÔGIC (BOOLEAN) 94
4.3.7. Một số kiểu dữ liệu đơn giản do người lập trình định nghĩa 95
4.4. Hằng, biến và biểu thức 98
4.4.1 Khái niệm về biến và hằng 98
4.4.2 Khai báo biến 98
4.4.3 Khai báo hằng 98
4.4.4 Biểu thức 99
Chương 5 101
BƯỚC ĐẦU XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH 101
5.1. Cấu trúc chung một chương trình Pascal 101
5.1.1 Chương trình Pascal 101
5.1.2. Phần tiêu đề chương trình 102
5.1.3. Phần khai báo 102
5.1.4. Phần thân chương trình 103
5.2. Câu lệnh trong chương trình Pascal 104
5.2.1 Phân loại câu lệnh 104
5.2.2. Lệnh gán 105
5.3. Các lệnh nhập, xuất dữ liệu 106
5.3.1 Lệnh xuất (in) dữ liệu ra màn hình 106
5.3.2 Lệnh nhập dữ liệu từ bàn phím 111
5.3.3 Kết hợp WRITE và READLN khi nhập dữ liệu 113
BÀI TẬP CHƯƠNG 5 115
Chương 6 117
CÁC CÂU LỆNH CÓ CẤU TRÚC 117
6.1. Câu lệnh ghép (khối lệnh) 117
6.2. Các câu lệnh rẽ nhánh và lựa chọn 117
6.2.1. Lệnh rẽ nhánh IF 117
6.2.2 Câu lệnh lựa chọn CASE 119
6.3. Câu lệnh lặp xác định FOR 124
6.3.1. Ý nghĩa: 124
6.3.2 Câu lệnh FOR tiến (Dạng 1) 124
6.3.3 Câu lệnh FOR lùi (Dạng 2) 125
6.4. Câu lệnh lặp không xác định WHILE và REPEAT 127
6.4.1 Ý nghĩa 127
6.4.2 Câu lệnh lặp không xác định kiểm tra điều kiện sau REPEAT 127
6.4.3 Câu lệnh lặp không xác đinh kiểm tra điều kiện trước WHILE 131
6.4.4. Một số câu lệnh kết thúc sớm vòng lặp hoặc chương trình 134
BÀI TẬP CHƯƠNG 6 137
Chương 7 139
DỮ LIỆU CÓ CẤU TRÚC 139
7.1. Kiểu mảng 139
7.1.1 Khái niệm 139
7.1.2 Khai báo mảng một chiều 139
7.1.3. Khai báo mảng hai chiều 140
7.1.4. Các phép toán trên mảng 141
7.1.5. Nhập và in dữ liệu của mảng 142
7.1.6 Một số bài toán cơ bản về mảng 144
7.1.7. Một số ví dụ khác 147
7.2. Kiểu chuỗi (xâu) ký tự 149
7.2.1 Khái niệm 149
7.2.2. Khai báo xâu ký tự 150
7.2.3. Viết ra và đọc vào một xâu ký tự 150
7.2.4. Các phép toán trên xâu 151
7.2.5 Truy nhập vào từng phần tử của xâu 153
7.2.6 Các hàm xử lý xâu ký tự 153
7.2.7 Các thủ tục liên quan đến xâu 154
7.2.8 Các ví dụ về xâu 155
7.3. Kiểu bản ghi (Record) 157
7.3.1. Khái niệm 157
7.3.2 Khai báo kiểu bản ghi 158
7.3.3 Sử dụng bản ghi 159
7.3.4 Câu lệnh WITH 161
7.3.5 Mảng các bản ghi 162
7.3.6 Ví dụ về bản ghi 163
7.4. Kiểu tập hợp (Set of) 167
7.4.1. Khái niệm 167
7.4.2. Cú pháp 167
7.4.3. Một số tính chất 167
7.4.4. Các phép toán trên tập hợp 167
7.4.5. Viết và đọc dữ liệu kiểu tập hợp 168
7.5. Kiểu tệp (FILE) 170
7.5.1. Khái niệm 170
7.5.2. Cấu trúc và phân loại tệp 172
7.5.3. Tệp định kiểu 172
7.5.4. Tệp truy cập tuần tự 173
7.5.5. Mở tệp mới để ghi dữ liệu 173
7.5.6. Mở tệp đã tồn tại để đọc dữ liệu 175
7.5.7. Tệp truy cập trực tiếp 178
7.5.8. Các thao tác khác với tệp 180
7.5.9. Tệp văn bản 185
1. Tệp không định kiểu 193
BÀI TẬP CHƯƠNG 7 195
Chương 8 199
CHƯƠNG TRÌNH CON 199
8.1. Các khái niệm 199
8.1.1. Khái niệm về chương trình con 199
8.1.2. Một số khái niệm 200
8.1.3. Sử dụng chương trình con 201
8.2. Thủ tục và hàm 203
8.2.1. Thủ tục (procedure) 203
8.2.2. Hàm (function) 204
8.3. Biến toàn cục và biến địa phương 205
8.4. Truyền tham số cho chương trình con 208
8.4.1. Vai trò của tham số 208
8.4.2. Truyền theo tham trị 208
8.4.3. Truyền theo tham biến 209
8.5. Tính đệ qui của chương trình con 211
8.5.1. Khái niệm về đệ qui 211
8.5.2. Cách dùng đệ qui 212
BÀI TẬP CHƯƠNG 8 217
PHỤ LỤC 219
TÀI LIỆU THAM KHẢO 222