T
Ønh: §ång Th¸p
T×nh tr¹ng b¶o vÖ: Vên Quèc gia
VÜ ®é: 10o44'N
Kinh ®é: 105o31'E
DiÖn tÝch: 7.588 ha
§é cao: 0-2 m so víi mÆt biÓn
VC§H / PVC§H:
Kh«ng
C¶nh quan u tiªn: LMF2 – §Êt ngËp níc
t©y b¾c ®ång b»ng s«ng Cöu Long
M« t¶ chung
VCQT nµy bao gåm toµn bé diÖn tÝch cña Vên Quèc gia Trµm Chim vµ c¸c vïng sinh c¶nh tù nhiªn liÒn kÒ ®ã ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, c¸ch s«ng thÞ x· Cao L·nh, tØnh lÞ cña §ång Th¸p 25 km vÒ phÝa b¾c. Khu vùc nµy lu gi÷ phÇn cßn l¹i cuèi cïng cña hÖ sinh th¸i §ång Th¸p Mêi vèn ®· tõng mét thêi réng ®Õn kho¶ng 700.000 ha1. §Þa h×nh cña khu vùc t¬ng ®èi b»ng ph¼ng, h¬i dèc lªn phÝa ®«ng nam. Th¶m thùc vËt t¹i ®©y bao gåm c¸c diÖn tÝch lín tr¶ng cá ngËp níc theo mïa, rõng trµm ®ang t¸i sinh vµ c¸c ®Çm trèng. Rõng trµm ph©n bè ë hÇu kh¾p khu vùc, c¶ rõng trång vµ r¶i r¸c lµ c¸c kho¶nh rõng tù nhiªn trong c¸c vïng tr¶ng cá hoÆc ®Çm lÇy. NhiÒu quÇn thÓ lín cña c¸c loµi chim níc ®· ®îc ph¸t hiÖn t¹i khu vùc, ®Æc biÖt, vµo c¸c th¸ng mïa kh«, hµng ngµn con chim níc ®Õn c tró t¹i khu vùc nµy1.
Khu hÖ chim: Nh÷ng nÐt chÝnh
Trµm chim rÊt næi tiÕng víi quÇn thÓ SÕu cæ trôi Grus antigone ®Õn sinh sèng trong vên quèc gia vµo c¸c th¸ng mïa kh«1, tuy nhiªn, sè lîng SÕu cæ trôi ®ang cµng ngµy cµng gi¶m trong vµi n¨m võa qua2. Sè lîng SÕu cæ trôi ë Trµm Chim phô thuéc rÊt nhiÒu vµo cung c¸ch qu¶n lý níc cña Vên Quèc gia. NÕu th¸o níc ë c¸c vïng ®Êt ngËp níc gi¶ nh thñy chÕ tù nhiªn, sè lîng sÕu t¨ng. Khi cè ý gi÷ níc cao, sè lîng chim gi¶m do t¶m thùc vËt cung cÊp thøc ¨n cho chóng bÞ ph¸ hñy. Khu hÖ chim ë ®©y ®· ®îc kh¶o s¸t rÊt nhiÒu lÇn, trong ®ã cã c¶ mét ch¬ng tr×nh gi¸m s¸t c¸c loµi chim níc quan träng do c¸n bé vên thùc hiÖn tõ n¨m 19883. §Õn nay, c¸c chuyÕn kh¶o s¸t ®· kh¼ng ®Þnh sù cã mÆt cña 10 loµi ®ang hoÆc gÇn bÞ ®e däa tuyÖt chñng trªn toµn cÇu, tuy nhiªn, kh«ng ph¶i toµn bé 10 loµi nµy ®Òu cã ph©n bè thêng xuyªn t¹i khu vùc víi sè lîng ®¸ng kÓ. Ngoµi ra, cã hai loµi chim ®îc ®îc x¸c ®Þnh lµ tËp trung víi sè lîng lín t¹i Trµm Chim lµ Mång kÐt mµy tr¾ng Anas querquedula vµ Mång kÐt A. crecca. Mét chuyÕn kh¶o s¸t c¸c vïng ®Êt ngËp níc ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long ®· x¸c ®Þnh Trµm Chim cã ®é phong phó vÒ khu hÖ chim cao thø hai trong tÊt c¶ c¸c ®iÓm nghiªn cøu1. Sù hiÖn diÖn cña mét trong nh÷ng loµi chim nhót nh¸t vµ hiÕm gÆp nhÊt chuyªn sèng ë c¸c vïng ®ång cá lµ ¤ t¸c Houbaropsis bengalensis t¹i khu vùc nµy ®Æc biÖt cã ý nghÜa trong khung c¶nh hiÖn nay ë ViÖt Nam, do loµi nµy chØ cã ghi nhËn t¹i duy nhÊt mét khu vùc kh¸c ngoµi Trµm Chim lµ VCQT Hµ Tiªn. Mét sè loµi chim cña c¸c vïng ®Êt ngËp níc ®¸ng chó ý kh¸c cã ghi nhËn lµ VÞt mµo Sarkidiornis melanotus, Le khoang cæ Nettapus coromandelianus, Nh¸t hoa Rostratula benghalensis vµ Gµ l«i níc Hydrophasianus chirurgus1.
Loµi |
Tiªu chÝ VCQT
| T×nh tr¹ng bÞ ®e däa |
VCQT kh¸c
| Ghi chó |
¤ t¸c
Houbaropsis bengalensis
|
A1, A3
|
EN
|
1
|
Thêng xuyªn ®îc ghi nhËn víi sè lîng Ýt trong nh÷ng n¨m 1990, sè ®Õm cao nhÊt lµ 4 con vµo th¸ng 1-3/19904,5. Trong chuyÕn ®iÒu tra n¨m 1999, d©n ®Þa ph¬ng kh¼ng ®Þnh ¤ t¸c sinh s¶n t¹i ®©y, do hä ®· b¾t ®îc con non vµ 4 qu¶ trøng cña loµi nµy. Mét sè ngêi rÊt quen thuéc víi h×nh d¸ng vµ tËp tÝnh bay cña loµi1. Mét nh©n viªn vên còng kh¼ng ®Þnh ®· nh×n thÊy trøng cña loµi nµy.
|
†Cß th×a mÆt ®en
Platalea minor
|
A1
|
EN
|
8
|
Mét c¸ thÓ ®îc quan s¸t vµ chôp ¶nh vµo th¸ng 1/1994, ngay bªn ngoµi VCQT2. Khu vùc vùc nµy kh«ng cã vÎ lµ n¬i thêng xuyªn cã mét sè lîng ®¸ng kÓ cña loµi.
|
†Giµ ®Éy lín
Leptoptilos dubius
|
A1
|
EN
|
0
|
§· cã ghi nhËn vµo th¸ng 3/19983 vµ mét c¸ thÓ ®îc ghi nhËn khi kiÕm ¨n däc khe vµo th¸ng 12/19926. Kh«ng cã ghi nhËn nµo kh¸c kÓ tõ ®ã. Khu vùc vùc nµy kh«ng cã vÎ lµ n¬i thêng xuyªn cã mét sè lîng ®¸ng kÓ cña loµi.
|
SÕu cæ trôi
Grus antigone
|
A1, A4i
|
VU
|
4
|
ViÖc ®Õm thêng xuyªn ®îc tiÕn hµnh tõ n¨m 1988, sè ®Õm cao nhÊt lµ 1.052 c¸ thÓ n¨m 1988, 665 n¨m 1989, 741 n¨m 1990, 814 n¨m 1991, 365 n¨m 1992, 187 n¨m 1993, 271 n¨m 1994, 302 n¨m 1995, 631 n¨m 1996, 511 n¨m 1997, 503 n¨m 1998 vµ 469 n¨m 19995. Tuy nhiªn, sè lîng chim cµng ngµy cµng gi¶m, thÊp nhÊt lµ 48 c¸ thÓ vµo n¨m 2001 vµ kho¶ng 150 c¸ thÓ vµo th¸ng 5/20022.
|
†§¹i bµng ®en
Aquila clanga
|
A1
|
VU
|
2
|
C¸c c¸ thÓ ®¬n lÎ vÉn ®îc quan s¸t tõ n¨m 1998 ®Õn 1994 vµ 2/19973,4. Khu vùc vùc nµy kh«ng cã vÎ lµ n¬i thêng xuyªn cã mét sè lîng ®¸ng kÓ cña loµi.
|
[Bå n«ng ch©n x¸m
Pelecanus philippensis]
|
A1
|
VU
|
7
|
Cã mét ghi nhËn cha ch¾c ch¾n vµo th¸ng 1/19895. NÕu thËt sù cã ghi nhËn loµi nµy t¹i ®©y, th× cã lÏ chØ lµ bay qua.
|
Giµ ®Éy Java
Leptoptilos javanicus
|
A1
|
VU
|
7
|
§©y lµ loµi kh«ng sinh s¶n t¹i khu vùc nµy. Thêng xuyªn ®îc ghi nhËn tõ n¨m 1988, con sè ghi nhËn cao nhÊt lµ 51 c¸ thÓ vµo n¨m 19994.
|
§iÒng ®iÔng
Anhinga melanogaster
|
A1
|
NT
|
9
|
Loµi sinh s¶n t¹i VCQT4. Trong n¨m 1999, sè ®Õm ®îc cao nhÊt lµ 141 c¸ thÓ4.
|
Qu¾m ®Çu ®en
Threskiornis melanocephalus
|
A1
|
NT
|
8
|
§©y lµ loµi di c hiÕm gÆp t¹i khu vùc1.
|
Giang sen
Mycteria leucocephala
|
A1
|
NT
|
10
|
Lµ loµi di c thêng xuyªn ®Õn khu vùc trong mïa kh«ng sinh s¶n1. Th¸ng 1/1994, Ýt nhÊt 92 c¸ thÓ, vµ cã thÓ ®Õn 150 (c¶ rÊt nhiÒu con non), ®îc quan s¸t ngay bªn ngoµi Trµm Chim. Sè ®Õm cao nhÊt n¨m 1999 lµ 207 c¸ thÓ vµ n¨m 2000 lµ h¬n 1404.
|
Rång réc vµng
Ploceus hypoxanthus
|
A1
|
NT
|
3
|
Mét ®µn kho¶ng 20 c¸ thÓ ®îc ghi nhËn vµo n¨m 19991. §©y còng lµ n¨m ®Çu tiªn cã ghi nhËn vÒ loµi nµy4. Tõ n¨m 1999, loµi nµy h×nh thµnh mét tËp ®oµn sinh s¶n víi sè lîng c¸ thÓ t¨ng hµng n¨m.
|
Mång kÐt mµy tr¾ng
Anas querquedula
|
A4i
|
|
0
|
Vµo mïa ®«ng 1992/93, 20.000 c¸ thÓ ®· ®îc ghi nhËn7.
|
Mång kÐt
Anas crecca
|
A4i
|
|
0
|
Vµo mïa ®«ng 1989/90, 10.000 ®· ®îc ghi nhËn7.
|
Chi chó: [ ] = ghi nhËn cha kh¼ng ®Þnh; † = cha kh¼ng ®Þnh thêng xuyªn ph©n bè víi sè lîng ®¸ng kÓ.
Loµi chØ ph©n bè trong mét ®¬n vÞ ®Þa sinh häc: Khu vùc nµy ®¸p øng tiªu chÝ A3 do lµ n¬i c tró cña mét loµi chØ ph©n bè trong ®¬n vÞ ®Þa sinh häc §ång b»ng Indo-Gangetic (Biome 12). Xem Phô lôc 4 ®Ó biÕt thªm chi tiÕt.
C¸c loµi kh¸c ®ang ®îc quan t©m b¶o tån
Kh«ng cã th«ng tin vÒ loµi ®ang ®îc quan t©m b¶o tån nµo kh¸c ®îc ghi nhËn t¹i khu vùc.
C¸c mèi ®e däa ®èi víi ®a d¹ng sinh häc
Mèi ®e däa
|
§é nghiªm träng
|
Th©m canh n«ng nghiÖp
|
● ●
|
NhiÔu lo¹n ®èi víi c¸c loµi chim
|
● ● ●
|
X©y dùng ®ª bao, kÌ, ®Ëp
|
● ●
|
§µo kªnh m¬ng
|
● ●
|
S¨n b¾n
|
● ●
|
Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng
|
● ●
|
Kh¸c
|
● ● ●
|
Xung quanh Trµm Chim lµ vïng ®Êt n«ng nghiÖp réng lín vµ do ®ã søc Ðp cña con ngêi ë vïng nµy rÊt cao. MÆc dï ®· ®îc c«ng nhËn lµ Vên Quèc gia, s¨n b¾n, ®¸nh thuèc ®éc, ®¸nh b¾t c¸ trém, thu h¸i cñi vµ ch¨n th¶ gia sóc trong vên vÉn ®îc x¸c ®Þnh lµ mèi ®e däa chÝnh víi c«ng t¸c b¶o tån t¹i Trµm Chim1,8. N¨m 2000, Ban Qu¶n lý Vên Quèc gia ®· cho phÐp ®µo 6 con kªnh bªn trong vên, viÖc x©y dùng nµy cã thÓ lµm vì c¸c sinh c¶nh tù nhiªn vµ lµm thay ®æi thñy chÕ. §¸ng mõng lµ, viÖc x©y dùng nµy ®· ph¶i ngõng l¹i khi míi cã 2 con kªnh ®îc ®µo xong.
YÕu tè quan träng nhÊt trong viÖc ®¶m b¶o gi÷ ®îc c¸c sinh c¶nh phï hîp cho loµi nµy lµ cÇn cã biÖn ph¸p qu¶n lý thñy v¨n thÝch hîp cho khu vùc. Trong nh÷ng n¨m 1990, mùc níc trong khu vùc thêng ®îc gi÷ rÊt cao mét c¸ch kh«ng tù nhiªn trong c¶ n¨m dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ th¶m thùc vËt, ®Æc biÖt lµ viÖc chÕt c©y mÇm cña n¨ng nÜ Eleocharis ochrostachys, thøc ¨n chÝnh cña SÕu cæ trôi. Tuy nhiªn, sau khi ¸p dông chÕ ®é qu¶n lý níc míi tõ n¨m 2000 ®Õn 2001, th¶m thùc vËt tù nhiªn ®· håi phôc mét c¸ch râ rÖt. Cã thÓ hy väng viÖc qu¶n lý mùc níc phï hîp nh vËy sÏ lµm t¨ng sè lîng quÇn thÓ cña sÕu ë Trµm Chim.
Cuèi cïng, sù x©m lÊn cña loµi c©y ngo¹i lai lµ Ma d¬ng Mimosa pigra còng lµ mét trong nh÷ng mèi ®e däa chÝnh ®Õn tÝnh ®a d¹ng sinh häc cña Trµm Chim. DiÖn tÝch c©y M. pigra t¨ng gÊp ®«i mçi n¨m trong ba n¨m qua vµ ®Õn nay ®· chiÕm ®Õn 2.000 ha nh÷ng vïng mét thêi lµ c¸c tr¶ng cá ngËp níc theo mïa11.
C¸c ho¹t ®éng b¶o tån
-
Trµm Chim ®îc ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh lµ vên quèc gia ngµy 29 th¸ng 12 n¨m 19988.
-
Quü B¶o tån SÕu Quèc tÕ ®· cã c¸c ho¹t ®éng tÝch cùc t¹i Trµm Chim tõ n¨m 1988, Quü ®· x©y dùng mét hÖ thèng cèng tíi tiªuphèi hîp víi Ban Qu¶n lý Vên Quèc gia x©y dùng mét kÕ ho¹ch qu¶n lý cho vên8.
-
Vên Quèc gia Trµm Chim lµ mét trong c¸c ®iÓm tr×nh diÔn cña dù ¸n GEF cì lín cã tªn Dù ¸n B¶o tån §a d¹ng Sinh häc vµ Qu¶n lý BÒn v÷ng vïng H¹ lu s«ng Mª K«ng, hiÖn ®ang ®îc IUCN thùc hiÖn8.
KiÕn nghÞ
-
Trµm Chim ®¸p øng c¸c tiªu chÝ ®Ó ®îc c«ng nhËn khu vùc cã tÇm quan träng quèc tÕ ®èi víi c«ng t¸c b¶o tån ®Êt ngËp níc theo C«ng íc Ramsar, vµ do ®ã cÇn ®îc c«ng nhËn lµ mét khu Ramsar1.
-
Khu vùc nµy kh«ng nªn chØ qu¶n lý mét c¸ch cã lîi cho SÕu cæ trôi nÕu c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý cã thÓ g©y tæn h¹i ®Õn c¸c sinh c¶nh hoÆc loµi quan träng kh¸c, còng nh ®Õn tÝnh toµn vÑn cña hÖ sinh th¸i khu vùc1.
-
CÇn kiÓm so¸t hiÖu qu¶ viÖc s¨n b¾n, ®¸nh c¸ trém vµ ch¨n th¶ gia sóc bªn trong vên quèc gia.
-
CÇn ng¨n chÆn sù l©y lan h¬n n÷a cña Mimosa pigra t¹i khu vùc vµ cÇn t×m c¸ch lo¹i bá loµi nµy ngay khái c¸c vïng ®· bÞ x©m lÊn.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Buckton, S. T., NguyÔn Cö, NguyÔn §øc Tó vµ Hµ Quý Quúnh (1999) B¶o tån c¸c vïng ®Êt ngËp níc quan träng ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long. Hµ Néi: Ch¬ng tr×nh BirdLife Quèc tÕ t¹i ViÖt Nam.
2. Eames, J. C. and Tordoff, A. W. (in prep) Recent records and a conservation status review of some threatened and near-threatened bird species in Vietnam.
3. Eames, J. C. and Tordoff, A. W. (in prep) Recent records and a conservation status review of some threatened and near-threatened bird species in Vietnam.
4. J. Barzen in litt. 2002.
5. Baltzer, M. C., Nguyen Thi Dao, and Shore, R. G. eds (2001) Towards a vision for biodiversity conservation in the forests of the lower Mekong Ecoregion complex – Technical Annex. WWF Indochina/ WWF US, Hanoi and Washington D.C.
6. Eames, J. C. (1995) The Bengal Florican Eupodotis bengalensis in Indochina. Forktail 11:36-46.
7. Birdlife International (2001) Threatened birds of Asia: the Birdlife International Red Data Book. Cambridge, UK: Birdlife International.
8. Robson, C. R. (1993) From the field. OBC Bulletin 17: 49-53.
9. Miyabayashi, Y. and Mundkur, T. (1999) Atlas of key sites for Anatidae in the East Asian Flyway. Tokyo and Kuala Lumpur: Wetlands International.
10. BirdLife International vµ ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng (2001) S¸ch th«ng tin vÒ c¸c khu b¶o vÖ hiÖn cã vµ ®Ò xuÊt t¹i ViÖt Nam. Hµ Néi, ViÖt Nam: Ch¬ng tr×nh BirdLife Quèc tÕ t¹i ViÖt Nam vµ ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng.
1
1. Tran Triet in litt. 2002.
SÕu cæ trôi Grus antigone
S¸ch híng dÉn c¸c Vïng Chim Quan träng ë ViÖt Nam