Bối cảnh kinh tế xã hội khu vực xây dựng dự án

3.2. Bối cảnh kinh tế xã hội khu vực xây dựng dự án

Trạm biến áp 110kV và đường dây truyền tải 35kV được xây dựng trên địa bàn của huyện Mai Châu tỉnh Hòa Bình và một xã của huyện Quan Hóa tỉnh Thanh Hóa. Khu vực xây dựng dự án bao gồm các địa bàn sau:

Bảng 3. Danh sách các xã trong địa bàn dự án

Stt	Tỉnh	Huyện	Xã	Hợp phần xây dựng	Diện tích đất bị thu hồi vĩnh viễn
I	Hòa Bình	Mai Châu
1			Tòng Đậu	Trạm 110kV	8.336,0m2
2			Thị trấn Mai Châu	Đường dây	3.513,41m2
3			Vạn Mai	Đường dây
4			Mai Hịch	Đường dây
5			Mai Hạ	Đường dây
6			Chiềng Châu	Đường dây
II	Thanh Hóa	Quan Hóa
7			Phú Thanh	Đường dây

Nguồn: Thiết kế chi tiết đường dây 35kV và trạm biến áp 110kV Mai Châu – PECC4.

Việc xây dựng tiểu dự án sẽ có tác động đến thu hồi đất vĩnh viễn và tạm thời. Với diện tích thu hồi đất vĩnh viễn là 11.849,41m² cho cả trạm biến áp 110kV và đường dây 35kV, các tác động đến đất nhìn chung, được đánh giá là không đáng kể.

Diện tích đất bị ảnh hưởng tạm thời với chiều rộng hành lang tuyến là 3m sẽ ảnh hưởng tới khoảng trên 58ha đất trong thời gian kéo cột, rải dây. Tuy nhiên thời gian bị ảnh hưởng ngắn nên các tác động này đến sinh kế là không lớn.

Tuyến đường dây và trạm biến áp sẽ được xây dựng trên địa bàn của 7 xã thuộc hai huyện của hai tỉnh Thanh Hóa và Hòa Bình.Khu vực này là nơi sinh sống của các cộng đồng dân tộc thiểu số với nhóm người bị ảnh hưởng chính là Dân tộc Thái. Số hộ gia đình là người dân tộc thiểu số bị ảnh hưởng gồm có 249 hộ gia đình. Số lượng hộ này phân chia theo xã và theo dân tộc như sau:

Dân số thuộc 6 xã của huyện Mai Châu gồm 20.975 nhân khẩu của 5.210 hộ gia đình. Tổng dân số nam và nữ tương đối cân bằng. Dân tộc của 6 xã thuộc dự án hầu hết là nhóm dân tộc Thái với số lượng lên đến 16.076 nhân khẩu, chiếm 76,64% tổng nhân khẩu của 6 xã. Dân tộc Kinh là nhóm dân tộc có nhiều nhân khẩu thứ hai của khu vực với 3.776 người (chiếm 18% tổng nhân khẩu của địa bàn). Nhóm dân tộc Mường đứng thứ 3 với 1.056 khẩu và cuối cùng có một số nhỏ 62 người thuộc các nhóm dân tộc khác như Tày, Hoa, Dao và Mông.

Các xã thuộc địa bàn dự án có mức bình quân thu nhập tính theo đầu người đều ở mức thấp hơn so với chuẩn nghèo quốc gia (400.000 đồng/người/tháng) trong giai đoạn 2011 - 2015. Theo số liệu cung cấp từ UBND các xã, cho thấy mức sống của các xã như sau:

Bảng 6. Mức sống của các xã

Xã	Thu nhập bình quân/người/ Tháng	Tỷ lệ hộ giàu	Tỷ lệ hộ khá	Tỷ lệ hộ trung bình	Tỷ lệ hộ đói nghèo
TT Mai Châu	318.000	14,9	35,1	46,0	3,7
Tòng Đậu	253.846	15,4	29,8	45,9	8,7
Vạn Mai	229.167	6,8		68,0	24,6
Mai Hịch	330.000	2,9	55,3	23,5	18,0
Mai Hạ	300.000	0	20,8	47,6	31,4
Chiềng Châu	325.000		73,8	13,9	12,1

Nguồn: Số liệu thống kê do UBND các xã cung cấp.

Trừ thị trấn Mai Châu có tỷ lệ hộ nghèo là 3,7%, các xã còn lại đều có tỷ lệ hộ nghèo ở mức trung bình (xã Tòng Đậu) và mức cao với xã thấp nhất là Chiềng Châu có tỷ lệ hộ nghèo 12,1% và cao nhất là xã Mai Hạ với tỷ lệ 31,4% số hộ nghèo.

Điều đáng lưu ý tại đây là các xã đều có một tỷ lệ các hộ có mức sống trung bình khá cao, xấp xỉ 50% số hộ của xã. Do việc chuẩn nghèo quốc gia được xây dựng với nguyên tắc đảm bảo năng lượng tối thiểu do vậy, các hộ gia đình có mức sống trung bình, nghĩa là xấp xỉ xung quanh ngưỡng nghèo cũng chính là những hộ có nguy cơ tái nghèo cao nếu như họ phải chịu bất kỳ một tác động bất lợi nào trong cuộc sống.

3.2.4. Hoạt động sản xuất

Các xã có tỷ trong cơ cấu kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp là chính (trừ thị trấn Mai Châu có tỷ trọng dịch vụ lên tới 60%).

Bảng trên có thể cho thấy số lượng các hộ hoạt động trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp của các xã chiếm một số lượng lớn, tuy nhiên không tương ứng với tỷ trọng kinh tế của các xã. Điều này cho thấy rằng, sản phẩm nông nghiệp có giá trị hàng hóa không thực sự lớn. Các cây trồng chủ yếu được người dân canh tác trong nông nghiệp là lúa nước, ngô. Lĩnh vực lâm nghiệp có sự hiện diện của 2 loại cây chủ yếu là luồng và xoan. Các hoạt động công nghiệp nhỏ, lẻ phục vụ cho đời sống dân sinh. Ngoài ra, còn có các mặt hàng tiểu thủ công nghiệp như hàng thổ cẩm, mây tre đan phục vụ cho du lịch. Các hoạt động dịch vụ ít phát triển. Trung tâm dịch vụ tập trung chính tại thị trấn Mai Châu, nơi có hoạt động du lịch nổi tiếng. Một số các cửa hàng buôn bán kinh doanh nhỏ tại các xã nhằm phục vụ người dân trong bản.

Các xã đều có trạm y tế xây dựng kiên cố hoặc bán kiên cố. Nhân viên y tế của các xã khá đầy đủ với 4 xã Tòng Đậu, Mai Hịch, Mai Hà và Chiềng Châu có bác sỹ. Trường học cấp I và II đều có tại tất cả các xã và thị trấn và không có xã nào có trường cấp III. Tất cả các xã đã được tiếp cận với điện lưới quốc gia. Tuy nhiên, vấn đề nước sạch thì vẫn còn là một trở ngại đối với người dân.

Bảng 8. Tình trạng cơ sở hạ tầng y tế, giáo dục và nước sạch của người dân khu vực dự án

Xã	Trạm y tế	Trường học		Điện	Nước sạch
		Cấp I và II	Cấp III
TT Mai Châu	Kiên cố	Có	Không	100%	Giếng đào, giếng khoan, sông, suối, ao hồ
Tòng Đậu	Kiên cố	Có	Không	100%
Vạn Mai	Bán kiên cố	Có	Không	100%
Mai Hịch	Kiên cố	Có	Không	100%
Mai Hạ	Kiên cố	Có	Không	100%
Chiềng Châu	Kiên cố	Có	Không	100%	Nước máy

Nguồn: Số liệu thống kê do UBND các xã cung cấp.

Trừ xã Chiềng Châu có 672/861 hộ gia đình đã được tiếp cận với nguồn nước máy còn lại người dân của các xã khác vẫn sử dụng các loại nước từ nguồn giếng khoan, giếng đào hoặc từ nguồn nước mặt như sông, suối, ao hồ và nước mưa cho sinh hoạt và sản xuất.

Người Thái ở Mai Châu nói chung cũng như cộng đồng Thái cư trú tại 5 xã và thị trấn nêu trên thuộc ngành Thái Trắng (Tày Khao) di cư từ Mường Hước Pước Khà (Bắc Hà - Lào Cai) về đây từ thế kỷ XIV. Trong quá trình cư trú gần gũi với người Mường, nên chịu ảnh hưởng các yếu tố văn hóa của người Mường, thể hiện ở nhà cửa, y phục, tang ma. Riêng văn hóa tâm linh và một số nghi lễ tín ngưỡng thì vẫn bảo lưu yếu tố truyền thống Thái.

1. 
   Sinh kế
   

Nghề thủ công phát triển nhất là dệt vải thổ cẩm.N hiều sản phẩm khá tinh xảo như mặt chăn, khăn đội đầu, được khách du lịch trong và ngoài nước ưa chuộng. Từ năm 1992, các bản như Bản Lác, Pom Coọng (sau này có thêm bản Văn) đã bắt đầu thành lập Làng Du lịch cộng đồng theo hình thức tự quản, hoạt động kinh doanh khá hiệu quả.

Hiện nay, một số gia đình trong các bản Thái nêu trên cũng đã biết dịch vụ bán hàng tiêu dùng tại nhà. Một số người kinh doanh hàng thổ cẩm (chị Mai bản Văn) khá thành đạt.

Các nghề mới xuất hiện như: làm thuê (bốc vác, thợ hồ), chạy xe ôm.

2. 
   Văn hóa vật chất
   

Trước kia, người Thái chỉ ăn nếp đồ, nay nhiều nơi ăn cơm tẻ. Các món ăn ngon như cá nướng, cá chua, thịt chua, thịt lợn luộc trải lá chuối. Ngay trong ẩm thực của người Thái Mai Châu cũng có yếu tố ẩm thực Mường, kể cả kiểu mâm dọn cơm hình vuông, đóng bằng gỗ.

3. 
   Văn hóa xã hội
   

4. 
   Văn hóa tinh thần
   

Người Thái Mai Châu có chữ viết riêng, theo hệ Pili-Sanskrit. Nội dung của các cuốn sách cổ thường liên quan đến lịch sử di cư, gia phả dòng họ hay phong tục tập quán. Tuy nhiên, hiện nay, số người biết đọc biết viết chữ Thái còn rất ít.