§Ó theo dâi, gi¸m s¸t vµ xö lý c¸c vÊn ®Ò víng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn CEPT - AFTA, c¸c níc ASEAN ®· tæ chøc mét c¬ chÕ theo s¬ ®å nh sau:
- T¹i mçi níc thµnh viªn thµnh lËp c¬ quan AFTA quèc gia ®Ó theo dâi triÓn khai thùc hiÖn c¸c cam kÕt theo CEPT.
- T¹i Ban th ký ASEAN cã mét vô AFTA gióp cho viÖc theo dâi, tæng hîp, ®èi chiÕu viÖc thùc hiÖn cam kÕt theo HiÖp ®Þnh.
- ñy ban ®iÒu phèi vÒ CEPT – AFTA (CCCA): ®îc thµnh lËp trªn c¬ së phiªn häp hµng quý ®Ó rµ so¸t, thóc ®Èy, xö lý c¸c vÊn ®Ò víng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn CEPT, nh÷ng víng m¾c nµo kh«ng xö lý ®îc th× ®a ra c¬ quan cÊp trªn, ®ång thêi triÓn khai thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cÊp trªn. Thµnh phÇn UB nµy bao gåm c¸c chuyªn viªn vÒ thuÕ, th¬ng m¹i, h¶i quan cña c¸c níc.
- Mét c¬ quan bao gåm c¸c quan chøc kinh tÕ cao cÊp ASEAN (cÊp vô) viÕt t¾t SEOM: ®îc tæ chøc theo h×nh thøc héi nghÞ ®Ó xö lý c¸c víng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn CEPT mµ cÊp CCCA kh«ng xö lý ®îc. §ång thêi híng dÉn CCCA triÓn khai c¸c quyÕt ®Þnh vÒ CEPT cña c¬ quan cÊp trªn.
- Mét c¬ chÕ cÊp Bé trëng gäi lµ Héi ®ång AFTA mçi n¨m häp mét lÇn ®Ó quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò lín trong tiÕn tr×nh thùc hiÖn CEPT.
Ngoµi ra tiÕn tr×nh héi nhËp AFTA cßn ®îc th«ng b¸o cho c¸c Bé trëng kinh tÕ ASEAN ®Ó tæng hîp, ®¸nh gi¸ chung c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ ASEAN.
I.4.2. Qu¸ tr×nh tham gia AFTA vµ lÞch tr×nh gi¶m thuÕ cña ViÖt Nam theo CEPT/AFTA
1. ThuËn lîi vµ khã kh¨n
a) ThuËn lîi
- Khi gia nhËp AFTA, hµng hãa cña ViÖt Nam sÏ ®îc hëng thuÕ suÊt u ®·i thÊp h¬n c¶ thuÕ suÊt tèi huÖ quèc mµ c¸c níc ASEAN dµnh cho c¸c níc thµnh viªn WTO, tõ ®ã cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n ®Ó hµng hãa ViÖt Nam cã thÓ th©m nhËp thÞ trêng cña c¸c níc thµnh viªn ASEAN, thóc ®Èy xuÊt khÈu.
- Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi thu ®îc tõ ho¹t ®éng th¬ng m¹i trong néi bé khèi, khi gia nhËp AFTA, ViÖt Nam sÏ cã thÕ h¬n trong ®µm ph¸n th¬ng m¹i song ph¬ng vµ ®a biªn víi c¸c cêng quèc kinh tÕ, còng nh c¸c tæ chøc th¬ng m¹i quèc tÕ lín nh Mü, NhËt, EU hay WTO ...
- Tuy cã nh÷ng trïng lÆp gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c níc ASEAN, nhng cã nhiÒu lÜnh vùc mµ ViÖt Nam cã thÓ khai th¸c tõ thÞ trêng c¸c níc ASEAN nh ViÖt Nam cã thÕ m¹nh trong xuÊt khÈu n«ng s¶n, hµng dÖt vµ may mÆc, vµ ta còng cã nhu cÇu nhËp nhiÒu mÆt hµng tõ c¸c níc ASEAN víi gi¸ thÊp h¬n tõ c¸c khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi.
- Mét mÆt Doanh nghiÖp ®îc lîi do t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh so víi c¸c níc ngoµi ASEAN vÒ gi¸ c¶, mÆt kh¸c ngêi tiªu dïng ®îc hëng lîi do gi¸ rÎ h¬n vµ chñng lo¹i hµng hãa phong phó h¬n.
- Thu hót vèn ®Çu t, tiÕp thu c«ng nghÖ, tËn dông nh©n c«ng, sö dông vèn vµ kü thuËt cao trong khu vùc.
b) Khã kh¨n
- Lîi Ých trùc tiÕp cña nhµ níc lµ nguån thu ng©n s¸ch vÒ thuÕ nhËp khÈu gi¶m.
- ViÖc tham gia dÉn tíi sù xãa bá c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi quan thuÕ, nghÜa lµ xãa bá sù b¶o hé cña chÝnh phñ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tham gia thËt sù vµo cuéc ch¬i c¹nh tranh khèc liÖt trªn thÞ trêng khu vùc. C¹nh tranh thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, nhng ®ång thêi cã thÓ lµm ®iªu ®øng vµ ph¸ s¶n hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp, thËm chÝ hµng lo¹t ngµnh, dÉn tíi viÖc thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ. §©y lµ vÊn ®Ò nan gi¶i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam.
Tãm l¹i, gia nhËp AFTA lµ bíc tËp duyÖt ®Çu tiªn cho nÒn kinh tÕ vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Ó chuÈn bÞ cho sù gia nhËp thÞ trêng réng lín vµ ®Çy sù c¹nh tranh h¬n.
2. Qu¸ tr×nh tham gia AFTA vµ lÞch tr×nh CEPT cña ViÖt Nam
a) Yªu cÇu cña CEPT/AFTA ®èi ViÖt Nam
C¨n cø theo quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh CEPT vµ tháa thuËn gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c níc thµnh viªn kh¸c cña ASEAN, ch¬ng tr×nh gi¶m thuÕ nhËp khÈu theo CEPT cña ViÖt Nam b¾t ®Çu ®îc thùc hiÖn tõ 1/1/1996 vµ hoµn thµnh vµo 1/1/2006 ®Ó ®¹t ®îc møc thuÕ suÊt cuèi cïng lµ 0 -5%, chËm h¬n c¸c níc thµnh viªn kh¸c 3 n¨m. C¸c bíc cô thÓ ®Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy bao gåm:
- X¸c ®Þnh danh môc c¸c mÆt hµng thùc hiÖn gi¶m thuÕ theo CEPT gåm: danh môc gi¶m thuÕ ngay (IL), danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL), danh môc hµng n«ng s¶n cha chÕ biÕn nh¹y c¶m (SL), danh môc lo¹i trõ hoµn toµn (GEL).
- C¸c mÆt hµng thuéc danh môc IL sÏ b¾t ®Çu gi¶m thuÕ tõ 1/1/1996 vµ kÕt thóc víi thuÕ suÊt 0 -5% vµo 1/1/2006. C¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt nhá h¬n hoÆc b»ng 20% sÏ gi¶m xuèng 0 -5% vµo 1/1/2003.
- C¸c mÆt hµng thuéc danh môc TEL sÏ ®îc chuyÓn sang danh môc IL trong vßng 5 n¨m, tõ 1/1/1999 ®Õn 1/1/2003, mçi n¨m chuyÓn 20%, ®Ó thùc hiÖn gi¶m thuÕ víi thuÕ suÊt cuèi cïng lµ 0 - 5% vµo n¨m 2006. §ång thêi, c¸c bíc gi¶m sau khi ®a vµo IL ph¶i ®îc thùc hiÖn chËm nhÊt lµ 2-3 n¨m mét lÇn vµ mçi lÇn gi¶m kh«ng Ýt h¬n 5%.
- C¸c mÆt hµng thuéc danh môc SL sÏ b¾t ®Çu gi¶m thuÕ tø 1/1/2004 vµ kÕt thóc vµo 1/1/ 2013 víi thuÕ suÊt cuèi cïng lµ 0 -5%. Riªng mÆt hµng ®êng vµo n¨m 2010: 0 - 5%.
- C¸c mÆt hµng ®· ®a vµo ch¬ng tr×nh gi¶m thuÕ vµ ®îc hëng nhîng bé th× ph¶i bá ngay c¸c quy ®Þnh vÒ h¹n chÕ sè lîng (QRs) vµ bá dÇn c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ phi quan thuÕ kh¸c (NBTs) 5 n¨m sau ®ã.
b) T×nh h×nh thùc hiÖn ®Õn nay
- N¨m 1996 ViÖt Nam ®· c«ng bè cho ASEAN c¸c lo¹i danh môc: Danh môc c¾t gi¶m thuÕ (IL); Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL); Danh môc hµng n«ng s¶n cha chÕ biÕn nh¹y c¶m (SL) vµ danh môc lo¹i trõ hoµn toµn (GEL). Nguyªn t¾c x©y dùng ph¬ng ¸n tham gia cña ViÖt Nam:
+ Kh«ng g©y ¶nh hëng lín ®Õn nguån thu ng©n s¸ch.
+ B¶o hé hîp lý cho nÒn s¶n xuÊt trong níc.
+ T¹o ®iÒu kiÖn khuyÕn khÝch viÖc chuyÓn giao kü thuËt, ®æi míi c«ng nghÖ cho nÒn s¶n xuÊt trong níc.
+ Hîp t¸c víi c¸c níc ASEAN trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh CEPT ®Ó tranh thñ u ®·i, më réng thÞ trêng cho xuÊt khÈu vµ thu hót ®Çu t níc ngoµi.
Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn (GEL): Danh môc nµy ®îc x©y dùng phï hîp víi §iÒu 9 cña HIÖp ®Þnh CEPT vµ bao gåm nh÷ng mÆt hµng cã ¶nh hëng ®Õn an ninh quèc gia, cuéc sèng vµ søc khoÎ cña con ngêi, ®éng thùc vËt, ®Õn c¸c gi¸ trÞ lÞch sö, nghÖ thuËt, kh¶o cæ nh c¸c lo¹i ®éng vËt sèng, thuèc phiÖn, thuèc næ, vò khÝ ... Danh môc nµy chiÕm 6,6% tæng sè nhãm mÆt hµng cña BiÓu thuÕ nhËp khÈu, vµ lµ c¸c mÆt hµng cô thÓ nh sau:
+ Thuèc phiÖn vµ c¸c chÕ phÈm tõ thuèc phiÖn, x× gµ, thuèc l¸ vµ rîu bia thµnh phÈm.
+ C¸c lo¹i xØ vµ tro.
+ C¸c lo¹i x¨ng dÇu (trõ dÇu th«).
+ C¸c lo¹i thuèc næ, thuèc pháng, c¸c lo¹i ph¸o.
+ C¸c lo¹i lèp b¬m h¬i cò.
+ C¸c lo¹i thiÕt bÞ ®iÖn tho¹i, ®iÖn b¸o h÷u tuyÕn, v« tuyÕn, c¸c lo¹i thiÕt bÞ ra ®a, c¸c lo¹i m¸y thu sãng dïng cho ®iÖn tho¹i, ®iÖn b¸o ...
+ C¸c lo¹i « t« díi 16 chç ngåi, c¸c lo¹i « t« vµ ph¬ng tiÖn tù hµnh cã tay l¸i nghÞch.
+ C¸c lo¹i vò khÝ, khÝ tµi qu©n sù.
+ C¸c lo¹i v¨n hãa phÈm ®åi trôy, ph¶n ®éng, ®å ch¬i cho trÎ em cã ¶nh hëng xÊu ®Õn gi¸o dôc vµ trËt tù an toµn x· héi.
+ C¸c lo¹i hãa chÊt, dîc phÈm ®éc h¹i, c¸c chÊt phÕ th¶i, ®å tiªu dïng ®· qua sö dông.
Danh môc c¸c mÆt hµng n«ng s¶n cha chÕ biÕn nh¹y c¶m (SL): Danh môc c¸c mÆt hµng n«ng s¶n cha chÕ biÕn nh¹y c¶m cña ViÖt Nam bao gåm 26 nhãm mÆt hµng, chiÕm 0,8% tæng sè nhãm mÆt hµng cña biÓu thuÕ nhËp khÈu vµ lµ nh÷ng mÆt hµng cô thÓ nh : thÞt, trøng gia cÇm, ®éng vËt sèng, thãc, g¹o løc ..., ®îc x©y dùng c¨n cø vµo yªu cÇu b¶o hé cao cña s¶n xuÊt trong níc ®èi víi mét sè mÆt hµng n«ng s¶n cha chÕ biÕn vµ theo ®Ò nghÞ cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, ®ång thêi trªn c¬ së tham kh¶o danh môc nµy cña c¸c níc ASEAN kh¸c. C¸c mÆt hµng nµy ®ang ®îc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh qu¶n lý theo h¹n ng¹ch hµng tiªu dïng, qu¶n lý cña Bé chuyªn ngµnh.
Danh môc c¾t gi¶m thuÕ ngay (IL): Danh môc nµy chñ yÕu bao gåm nh÷ng mÆt hµng trong biÓu thuÕ hiÖn ®ang cã thuÕ suÊt díi 20% - Lµ nh÷ng mÆt hµng thuéc diÖn cã thÓ ¸p dông u ®·i theo CEPT ngay vµ mét sè mÆt hµng tuy cã thuÕ suÊt cao nhng ViÖt Nam l¹i ®ang cã thÕ m¹nh vÒ xuÊt khÈu. Tæng sè nhãm hµng trong danh môc c¾t gi¶m thuÕ quan lµ 1.661, chiÕm 51,6% tæng nhãm mÆt hµng trong biÓu thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam. Tû lÖ nµy thÊp h¬n so víi c¸c níc thµnh viªn ASEAN kh¸c khi hä b¾t ®Çu thùc hiÖn ch¬ng tr×nh CEPT, nhng ®©y lµ biÖn ph¸p an toµn nhÊt ®èi víi ViÖt Nam.
Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL): Danh môc nµy chiÕm kho¶ng 40,9% tæng sè c¸c dßng thuÕ trong biÓu thuÕ nhËp khÈu vµ chñ yÕu lµ nh÷ng mÆt hµng sau:
+ C¸c lo¹i « t« ( trõ « t« díi 16 chç ngåi).
+ Xe ®¹p, c¸c lo¹i ®å ch¬i trÎ em.
+ C¸c lo¹i m¸y gia dông ( nh m¸y giÆt, m¸y ®iÒu hßa, qu¹t ®iÖn,...)
+ C¸c lo¹i mü phÈm vµ ®å dïng kh«ng thiÕt yÕu.
+ C¸c lo¹i v¶i sîi vµ mét sè ®å may mÆc.
+ C¸c lo¹i s¾t thÐp .
+ C¸c s¶n phÈm c¬ khÝ th«ng dông ...
§©y chñ yÕu lµ c¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt trªn 20% vµ mét sè mÆt hµng tuy cã thuÕ suÊt thÊp h¬n 20% nhng tríc m¾t cÇn thiÕt ph¶i b¶o hé b»ng thuÕ nhËp khÈu, hoÆc c¸c mÆt hµng ®ang ®îc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh: c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sè lîng nhËp khÈu, hµng ph¶i cã giÊy phÐp cña Bé qu¶n lý chuyªn ngµnh, hµng ph¶i qua kiÓm tra nhµ níc vÒ chÊt lîng, hµng ph¶i qua kiÓm tra vÒ vÖ sinh dÞch tÔ vµ hµng ph¶i qua kiÓm tra vÒ an toµn lao ®éng.
Ngoµi ra theo quy ®Þnh cña CEPT, nh÷ng mÆt hµng nµo cña níc thµnh viªn ASEAN c«ng bè c¾t gi¶m thuÕ quan vµ hëng thuÕ suÊt u ®·i tõ c¸c níc thµnh viªn kh¸c th× ®ång thêi còng ph¶i lo¹i bá ngay c¸c h¹n chÕ vÒ ®Þnh lîng vµ trong thêi h¹n 5 n¨m sau ®ã, thùc hiÖn lo¹i bá c¸c h¹n chÕ nhËp khÈu th«ng qua c¸c hµng rµo phi thuÕ quan kh¸c.ViÖc ViÖt Nam cha ®a c¸c mÆt hµng nµy vµo danh môc c¾t gi¶m thuÕ quan sÏ cho phÐp chóng ta cã thªm 5 n¨m (kÓ tõ n¨m mÆt hµng ®îc chuyÓn sang danh môc c¾t gi¶m cho tíi khi ph¶i lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ phi thuÕ quan) ®Ó hç trî c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong níc vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp trong níc lµm quen dÇn víi m«i trêng c¹nh tranh, thóc ®Èy ®æi míi c«ng nghÖ, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ®Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ h¬n.
- ChÝnh phñ ®· phª duyÖt vÒ mÆt nguyªn t¾c lÞch tr×nh gi¶m thuÕ tæng thÓ cho c¶ giai ®o¹n 2001-2006 t¹i c«ng v¨n sè 5408/VPCP – TCQT ngµy 11/12/2000. Theo lÞch tr×nh nµy, tõ n¨m 2001-2006 ViÖt Nam sÏ thùc hiÖn gi¶m thuÕ quan liªn tôc cho 6.210 dßng thuÕ nhËp khÈu trong tæng sè kho¶ng 6.400 dßng thuÕ hiÖn hµnh (cßn l¹i mét sè Ýt thuéc danh môc lo¹i trõ hoµn toµn -GEL vµ danh môc nh¹y c¶m -SEL).
- §· c«ng bè danh môc thùc hiÖn CEPT c¸c n¨m 1996, 1997, 1998, 1999, 2000 vµ n¨m 2001 vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p lý ®i kÌm ( NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ). Trong níc, Bé Tµi chÝnh còng ®· ban hµnh th«ng t híng dÉn ®Ó thùc hiÖn theo tõng n¨m. N¨m 2001 ®a thªm vµo thùc hiÖn CEPT 720 dßng, cã thuÕ suÊt tõ 20-40% trong tæng sè 1.940 dßng thuÕ cßn l¹i thuéc danh môc lo¹i trõ t¹m thêi.
c) §Èy nhanh ho¹t ®éng AFTA.
C¸c nguyªn thñ quèc gia cña c¸c níc thµnh viªn ASEAN ®· ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh míi vÒ ®Èy nhanh tiÕn tr×nh thùc hiÖn Khu vùc MËu dÞch Tù do ASEAN (AFTA):
- §èi víi c¸c níc cò:
+ Vµo n¨m 2000, 85% mÆt hµng trong IL sÏ ®¹t møc thuÕ 0-5%.
+ Vµo n¨m 2001, 90% mÆt hµng trong IL sÏ ®¹t møc thuÕ 0-5%.
+ Vµo n¨m 2002, 100% mÆt hµng trong IL sÏ ®¹t møc thuÕ 0-5%.
+ §a toµn bé mÆt hµng trong Danh môc IL xuèng møc thuÕ 0% vµo n¨m 2010.
- §èi víi ViÖt Nam vµ c¸c níc míi:
+ Tèi ®a hãa c¸c dßng thuÕ ®¹t møc thuÕ suÊt 0-5% vµo n¨m 2003 (Lµo vµ Mianma vµo n¨m 2005).
+ Xem xÐt më réng sè dßng thuÕ xuèng møc thuÕ suÊt 0% vµo n¨m 2006 (Lµo vµ Mianma vµo n¨m 2008).
+ §a toµn bé mÆt hµng trong danh môc c¾t gi¶m IL xuèng møc thuÕ suÊt 0% vµo n¨m 2015 vµ cã linh ho¹t ®èi víi mét sè mÆt hµng ®îc kÐo dµi ®Õn 2018.
3. T¸c ®éng cña tham gia AFTA ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
a) T¸c ®éng tõ khi thùc hiÖn ®Õn nay
ViÖt Nam b¾t ®Çu thùc hiÖn CEPT -AFTA vµo n¨m 1996 - 2000, viÖc thùc hiÖn CEPT cña ta chØ trong ph¹m vi lÞch tr×nh gi¶m thuÕ cña c¸c s¶n phÈm trong Danh môc IL vµ lo¹i bá h¹n chÕ sè lîng ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm ®ã. Cã thÓ nãi lµ viÖc thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ nµy cho ®Õn nay cha ¶nh hëng tíi toµn bé nÒn kinh tÕ vÒ mäi khÝa c¹nh: Ng©n s¸ch, th¬ng m¹i, xuÊt nhËp khÈu, s¶n xuÊt, c¹nh tranh ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm quan träng cña ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp v× c¸c lý do:
- Danh môc c¸c mÆt hµng c¾t gi¶m thuÕ quan ngay IL cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n nµy chñ yÕu bao gåm c¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt díi 20%, c¬ b¶n lµ c¸c mÆt hµng nguyªn liÖu, nhiªn liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt. Nh÷ng mÆt hµng cã thuÕ suÊt cao h¬n 20% bao gåm nh÷ng mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu nh dÖt, may, ®iÖn tö ... nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp quan träng kh¸c th× cha ®a vµo c¾t gi¶m ngay.
- MÆc dï cã nh÷ng mÆt hµng ®· ®a vµo thùc hiÖn CEPT, nhng ta vÉn cßn thêi gian ¸p dông c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ phi thuÕ quan (trong vßng 5 n¨m sau khi ®a vµo CEPT) nªn vÉn cã thÓ khèng chÕ ®îc lîng nhËp khÈu vµo ViÖt Nam. Trong khi ®ã ®èi víi ta viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan míi t¸c ®éng nhiÒu tíi viÖc h¹n chÕ nhËp khÈu.
- HÇu hÕt c¸c mÆt hµng ngµnh c«ng nghiÖp cÇn b¶o hé ®Òu ®îc ®a vµo danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL) ®Ó cã thíi gian c¾t gi¶m thuÕ dµi h¬n: b¾t ®Çu tõ 1999 -2003, ch¼ng h¹n nh « t«, xe m¸y, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ th«ng dông ... hoÆc vÉn cßn ®îc gi÷ l¹i trong danh môc lo¹i trõ hoµn toµn (GEL).
- ViÖc ¸p dông gi¸ tÝnh thuÕ tèi thiÓu vÉn ®îc duy tr× ®èi víi 15 nhãm mÆt hµng nªn kh«ng t¸c ®éng tíi sù æn ®Þnh cña thu ng©n s¸ch.
b) T¸c ®éng thêi gian tíi
Qua lÞch tr×nh gi¶m thuÕ giai ®o¹n 2001-2006 theo CEPT, chóng ta dÔ nhËn thÊy, thêi gian tíi sù t¸c ®éng cña viÖc tham gia AFTA ®èi víi ViÖt Nam ngµy cµng trë nªn m¹nh mÏ, thÓ hiÖn:
- Th¸ch thøc lín nhÊt vµ còng lµ mèi quan t©m lín nhÊt cña ChÝnh phñ ViÖt Nam lÉn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, chÝnh lµ ph¶i ®èi mÆt kh«ng chØ víi sù c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu sang c¸c níc ASEAN kh¸c, mµ ngay c¶ trªn thÞ trêng ViÖt Nam, khi mµ tõ n¨m 2003 ta ph¶i bá c¸c h¹n ng¹ch ®Þnh lîng nhËp khÈu vµ tõ n¨m 2006 sÏ bá toµn bé c¸c biÖn ph¸p b¶o hé b»ng phi thuÕ quan. hµng hãa cña c¸c níc ASEAN sÏ tù do trµn vµo, nÕu hµng cña ta kh«ng chiÕm lÜnh ®îc thÞ trêng. Ngay c¶ nhiÒu mÆt hµng Trung Quèc sau khi ®· tho· m·n yªu cÇu tèi thiÓu 40% hµm lîng ASEAN vÉn vµo ®îc thÞ trêng níc ta, c¹nh tranh víi gi¸ hµng ho¸ hiÖn hµnh cña ta dï ®· tÝnh ®ñ thuÕ nhËp khÈu.
- Nh×n vµo lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan CEPT/AFTA trong giai ®o¹n 2001-2006, nhiÒu mÆt hµng ®ang ®îc hëng b¶o hé cao b»ng thuÕ, sÏ cã sù c¾t gi¶m liªn tôc vµ t¬ng ®èi nhanh nh mét sè d¹ng ph¬ng tiÖn vËn t¶i, xe m¸y, bia rîu, c¸c s¶n phÈm ®iÖn d©n dông, ®iÖn tö,... tõ nh÷ng møc thuÕ rÊt cao nh 100%, 60%, 40% xuèng ®¹t ngay møc thÊp 20% vµ tiÕp tôc gi¶m ®Ó ®¹t 0-5% vµ n¨m 2006.
- Mét sè mÆt hµng tuy cã thuÕ suÊt MFN hiÖn hµnh thÊp song hiÖn t¹i ®ang ®îc b¶o hé chÆt chÏ b»ng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh ph©n bãn, x¨ng dÇu, s¾t thÐp... th× viÖc thùc hiÖn CEPT/AFTA sÏ trë thµnh mét th¸ch thøc lín ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp trong s¶n xuÊt kinh doanh c¸c mÆt hµng nµy.
- Ngay c¶ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh c¸c mÆt hµng cã lîi thÕ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, mµ chñ yÕu lµ c¸c mÆt hµng s¶n xuÊt tõ nguyªn liÖu th«, nÕu nh kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt vÒ ®Çu t n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh th× còng dÔ ®¸nh mÊt thÞ trêng xuÊt khÈu cho c¸c níc ASEAN kh¸c, v× hä còng cã n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng hãa t¬ng tù nh chóng ta.
- Víi môc tiªu ®Èy nhanh ho¹t ®éng cña AFTA t¹i Héi nghÞ thîng ®Ønh Hµ Néi n¨m 1998 còng ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò ®¸ng chó ý. ViÖc cam kÕt gi¶m 100% dßng thuÕ xuèng møc thuÕ suÊt 0-5% vµo n¨m 2002, sím h¬n 1 n¨m so víi cam kÕt cò (2003) ®èi víi 6 níc ASEAN cò, sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho mét sè s¶n phÈm cña ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh, sím cã thÓ th©m nhËp thÞ trêng c¸c níc nµy.
Tuy nhiªn, t¸c ®éng ngîc l¹i còng kh«ng nhá khi chóng ta ph¶i cam kÕt tèi ®a sè dßng thuÕ xuèng møc thuÕ suÊt 0-5% vµo n¨m 2003 vµ më réng sè dßng thuÕ xuèng møc thuÕ suÊt 0% vµo n¨m 2006. Nh vËy, ®Õn n¨m 2006 nhiÒu mÆt hµng cña chóng ta ph¶i cã møc thuÕ suÊt 0% thay v× ë møc thuÕ suÊt 5%, do ®ã sù b¶o hé th«ng qua viÖc duy tr× møc thuÕ suÊt 5% víi nhiÒu s¶n phÈm kh«ng cßn, c¸c s¶n phÈm sÏ ph¶i c¹nh tranh quyÕt liÖt h¬n.
- Ngoµi ra, víi xu thÕ míi ë Ch©u ¸ hiÖn nay lµ x¸c lËp mét khu«n khæ hîp t¸c ASEAN+3 (thªm NhËt B¶n, Hµn Quèc vµ Trung Quèc). T¹i Héi nghÞ thîng ®Ønh ASEAN th¸ng 11 n¨m 2001 t¹i Brunei, Trung Quèc nªu nguyÖn väng muèn gia nhËp AFTA vµ cßn cam kÕt nhîng bé ®¬n ph¬ng cho c¸c níc ASEAN trong viÖc th¬ng lîng vÒ vÊn ®Ò nµy. §©y còng lµ mét vÊn ®Ò cÇn quan t©m ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, khi ph¶i c¹nh tranh víi mét quèc gia l¸ng giÒng lín cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn nhanh vµ hiÖn ®ang cã kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ trêng ASEAN ngµy cµng nhiÒu h¬n. Tuy nhiªn, víi viÖc cam kÕt nhîng bé ®¬n ph¬ng cña Trung Quèc, còng më ra cho c¸c níc trong ASEAN nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng mét thÞ trêng réng lín, nÕu chóng ta biÖt tËn dông tèt c¬ héi vµ lîi thÕ cña m×nh.
Tãm l¹i, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ tÊt yÕu cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn ®îc nÒn kinh tÕ theo ®êng lèi cña §¶ng ®Ò ra. ViÖc thùc hiÖn lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan trong ASEAN, HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Mü vµ trong qu¸ tr×nh tham gia c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, gia nhËp WTO s¾p tíi lµ mét kh©u ®ét ph¸ khÈu ®Ó thùc hiÖn më cöa. Trong ®ã, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã vai trß ®Æc biÖt quan träng, ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh héi nhËp, nhÊt lµ doanh nghiÖp ngµnh c«ng nghiÖp. NÕu chóng ta biÕt tranh thñ nh÷ng c¬ héi vµ cã c¸c gi¶i ph¸p tèt ®Ó vît qua nh÷ng th¸ch thøc, sÏ mang l¹i cho ®Êt níc nh÷ng tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trong t¬ng lai.
ch¬ng II
thùc tr¹ng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp
chñ yÕu, s¶n phÈm c«ng nghiÖp chñ yÕu tham gia AFTA
Tham gia AFTA vµ thùc hiÖn lÞch tr×nh gi¶m thuÕ theo CEPT/AFTA kÓ tõ n¨m 1996, còng lµ giai ®o¹n ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai triÓn khai thùc hiÖn kÕ ho¹ch 5 n¨m 1996-2000. §Õn nay, sau 5 n¨m tham gia AFTA, thùc tr¹ng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chñ yÕu, s¶n phÈm c«ng nghiÖp chñ yÕu trªn ®Þa bµn §ång Nai tham gia AFTA ®îc thÓ hiÖn qua mét sè néi dung:
II.1. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai giai ®o¹n 1996-2000
II.1.1. T¸c ®éng cña AFTA ®Õn sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai giai ®o¹n 1996-2000
Trong giai ®o¹n 1996-2000, nh×n chung sù t¸c ®éng cña tiÕn tr×nh tham gia AFTA ®èi víi ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai kh«ng ®¸ng kÓ, cha cã t¸c ®éng râ rÖt ®Õn t×nh h×nh ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai v× nh÷ng lý do sau:
- Danh môc c¾t gi¶m thuÕ ngay (IL) cña ViÖt Nam míi chØ chñ yÕu lµ c¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt díi 20%, phÇn lín lµ nguyªn, nhiªn liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, lµ nh÷ng mÆt hµng kh«ng quan träng, nh÷ng mÆt hµng trong níc kh«ng s¶n xuÊt còng nh kh«ng ph¶i lµ nh÷ng mÆt hµng truyÒn thèng, thÕ m¹nh cña c¸c níc ASEAN.
- C¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt cao h¬n 20% ®îc ®a vµo trong giai ®o¹n nµy lµ nh÷ng mÆt hµng chóng ta cã thÕ m¹nh vÒ xuÊt khÈu nh mÆt hµng dÖt may, giµy dÐp, kho¸ng s¶n...
- Chóng ta vÉn ®ang trong thêi gian ®îc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ phi thuÕ quan ®Ó khèng chÕ lîng hµng nhËp khÈu.
- HÇu hÕt c¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt cao hiÖn nay ®a vµo danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL) ®Ó cã thêi gian cho c¸c doanh nghiÖp chuÈn bÞ tèt c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó chñ ®éng héi nhËp.
Tuy trong 5 n¨m qua thùc hiÖn CEPT/AFTA, cha thÊy râ rÖt sù t¸c ®éng ®Õn ngµnh c«ng nghiÖp, nhng mét sè doanh nghiÖp c«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn còng ®· tõng bíc tËn dông c¸c c¬ héi cña qu¸ tr×nh tham gia AFTA ®Ó thóc ®Èy th¬ng m¹i:
- Mét sè doanh nghiÖp ®· nhËp tõ c¸c níc ASEAN c¸c nguyªn vËt liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt nh linh kiÖn ®iÖn tö, da giÇy, sîi... nh÷ng mÆt hµng nµy ®· ®îc c¸c níc thùc hiÖn bíc gi¶m thuÕ tríc chóng ta.
- Mét sè doanh nghiÖp nh trong ngµnh dÖt (sîi, v¶i kh«ng dÖt, bao dÖt PP), hãa chÊt (nhang trõ muçi) còng ®· xuÊt khÈu hµng qua c¸c níc ASEAN (Malyasia, Th¸i Lan, Philippines) th«ng qua viÖc tËn dông c¬ héi u ®·i, chøng nhËn xuÊt xø hµng hãa (C/O - MÉu D) ®Ó níc nhËp khÈu ®îc hëng u ®·i, mÆc dï khèi lîng hµng ®îc hëng u ®·i kh«ng lín.
Tãm l¹i, mÆc dï kh«ng cã t¸c ®éng râ rÖt trong thêi gian qua, nhng nh×n chung c¸c doanh nghiÖp còng ®· tËn dông c¸c c¬ héi ban ®Çu ®Ó thóc ®Èy th¬ng m¹i mét sè níc trong ASEAN.
II.1.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai giai ®o¹n 1996-2000
a) T×nh h×nh t¨ng trëng
Víi môc tiªu thùc hiÖn mét bíc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, trong 5 n¨m 1996-2000, c«ng nghiÖp §ång Nai ®· t¨ng trëng víi tèc ®é cao so víi c¶ níc, kÕt qu¶ thùc hiÖn gi¸ trÞ s¶n xuÊt CN giai ®o¹n 1996-2000 cô thÓ nh sau:
§¬n vÞ tÝnh: Tû ®ång.
ChØ tiªu
|
§vt
|
thùc hiÖn
|
T.®é PTBQ(%)
|
1995
|
1996
|
1997
|
1998
|
1999
|
2000
|
96-2000
|
GT.SXCN( Gi¸ C®94)
|
Tû.®
|
7.139,5
|
9.523,9
|
11.567
|
13.394,3
|
15.363
|
17.978
|
20,3
| T¨ng trëng |
%
|
-
|
33,4
|
21,46
|
15,8
|
14,7
|
17,02
|
20,3
|
CNQD Trung ¬ng
|
Tû.®
|
3.204,5
|
3.691,6
|
3.941
|
4.236,0
|
4.505,7
|
4.146,2
|
5,29
|
- Tèc ®é t¨ng trëng
|
%
|
|
15,2
|
6,8
|
7,5
|
6,4
|
-8,0
|
|
- Tû träng
|
%
|
44,9
|
38,8
|
34,1
|
31,6
|
29,3
|
23,1
|
|
CNQD §Þa ph¬ng
|
Tû.®
|
569,1
|
649,9
|
736
|
776,0
|
889,2
|
1.059,2
|
13,23
|
- Tèc ®é t¨ng trëng
|
%
|
|
14,2
|
13,2
|
5,5
|
14,6
|
19,1
|
|
- Tû träng
|
%
|
8,0
|
6,8
|
6,4
|
5,8
|
5,8
|
5,9
|
|
CN Ngoµi quèc doanh
|
Tû.®
|
563,2
|
634,8
|
716
|
769,9
|
905,3
|
1.795,1
|
26,09
|
- Tèc ®é t¨ng trëng
|
%
|
|
12,7
|
12,7
|
7,6
|
17,6
|
98,3
|
|
- Tû träng
|
%
|
7,9
|
6,7
|
6,2
|
5,7
|
5,9
|
10
|
|
CN §Çu t níc ngoµi
|
Tû.®
|
2.802,6
|
4.547,5
|
6.174
|
7.612,4
|
9.062,8
|
10.977
|
31,4
|
- Tèc ®é t¨ng trëng
|
%
|
|
62,3
|
35,8
|
23,3
|
19,1
|
21,1
|
|
- Tû träng
|
%
|
39,3
|
47,7
|
53,4
|
56,8
|
59,0
|
61,1
|
|
Giai ®o¹n 1996-2000, ph¸t huy nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc trong giai ®o¹n 1991-1995, n¨m ®Çu cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 1996-2000, C«ng NghiÖp §ång Nai tiÕp tôc thu hót cã kÕt qu¶ vèn ®Çu t níc ngoµi vµ trong níc nªn tèc ®é ph¸t triÓn kh¸ cao t¨ng 33,4%. Tuy nhiªn tríc cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ khu vùc §«ng Nam ¸ xuÊt hiÖn tõ gi÷a n¨m 1997 vµ ®Ønh cao vµo n¨m 1998, C«ng nghiÖp §ång Nai còng nh c«ng nghiÖp c¶ níc bÞ ¶nh hëng nÆng nÒ nªn tèc ®é ph¸t triÓn gi¶m dÇn, n¨m 1997 t¨ng 21,46%, n¨m 1998 t¨ng 15,8%, n¨m 1999 t¨ng 14,7%. Sang n¨m 2000, c«ng nghiÖp cña tØnh ph¸t triÓn kh¶ quan h¬n, tèc ®é t¨ng trëng ®¹t 17,02%, t¨ng b×nh qu©n c¶ giai ®o¹n lµ 20,3%/n¨m. Sù t¨ng trëng nhanh cña ngµnh C«ng nghiÖp ®· ®a tû träng GDP ngµnh c«ng nghiÖp ®Õn n¨m 2000 ®¹t 52,2%, t¨ng 8,7% so víi môc tiªu ch¬ng tr×nh ®Æt ra (môc tiªu lµ 43,5%). Cô thÓ c¸c thµnh phÇn nh sau:
- C«ng nghiÖp Quèc doanh Trung ¬ng (CNQDTW): C«ng nghiÖp Trung ¬ng cã qua s¾p xÕp cßn 39 DN, víi u thÕ vÒ c«ng nghÖ, tiÕp tôc ®Çu t chiÒu s©u, më réng s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm quan träng, gãp phÇn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn. NhiÒu doanh nghiÖp gi÷ ®îc tèc ®é ph¸t triÓn nhanh nh: Cty khai th¸c ®¸ vµ VLXD Hãa An, Cty §êng Biªn Hßa, Cty bét giÆt Net, Cty g¹ch men Thanh Thanh, Cty SACOM, VINAPPRO, Cty tÊm lîp vµ VLXD... Nh×n chung CNQDTW t¨ng trëng t¬ng ®èi æn ®Þnh, dao ®éng tõ 6-8%/n¨m, tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n hµng n¨m thêi kú nµy ®¹t 5,29%/n¨m. Tû träng c«ng nghiÖp quèc doanh Trung ¬ng gi¶m tõ 44,9% n¨m 1995 xuèng cßn 23,1% n¨m 2000 do tû träng ®Çu t níc ngoµi t¨ng nhanh vµ vµo nh÷ng n¨m 1999-2000 mét sè doanh nghiÖp ®· chuyÓn sang cæ phÇn hãa.
- C«ng nghiÖp Quèc doanh ®Þa ph¬ng (CNQD§P): Thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ níc, nh÷ng n¨m ®Çu kÕ ho¹ch 1996-2000 c«ng nghiÖp ®Þa ph¬ng cã tèc ®é t¬ng ®èi cao, n¨m 1996 t¨ng 14,2%, n¨m 1997 t¨ng 13,2%. N¨m 1998, do gÆp khã kh¨n bëi khñng ho¶ng tµi chÝnh vµ thêi tiÕt h¹n h¸n nªn chØ t¨ng 5,5%, n¨m 1999 do ®Çu t n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña mét sè c«ng ty nh C«ng ty thuèc l¸, Nhµ m¸y Bao b×... nªn gi¸ trÞ s¶n lîng t¨ng 14,59% vµ n¨m 2000 t¨ng 19,12%, tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n giai ®o¹n ®¹t 13,22%/n¨m. Tû träng cña ngµnh CNQD §P chiÕm tû träng rÊt nhá trong tæng gi¸ trÞ toµn ngµnh, gi¶m tõ 8% n¨m 1995 xuèng cßn 5,9% n¨m 2000, do ®Çu t níc ngoµi t¨ng nhanh vµ t×nh h×nh s¾p xÕp doanh nghiÖp trong n¨m 1999, 2000. Mét sè doanh nghiÖp ®Çu t míi trong nh÷ng n¨m qua nh Nhµ m¸y ®êng TrÞ An c«ng suÊt 1.200 tÊn mÝa/ngµy, Cty TÝn NghÜa ®Çu t mét d©y chuyÒn xÎ ®¸ granit 60.000m2/n¨m, Nhµ m¸y Bao b× Biªn Hßa ®· ®a d©y chuyÒn SX Bao b× carton 10.000 tÊn/n¨m vµo ho¹t ®éng, C«ng ty Kho¸ng s¶n §ång Nai t¨ng s¶n lîng khai th¸c c¸t vµ ®a má ®¸ Sãc Lu vµo khai th¸c, C«ng ty VLXD Biªn Hßa ®Çu t hÖ nghiÒn ®¸ 200 tÊn /giê, C«ng ty Thuèc l¸ §ång Nai ®Çu t d©y chuyÒn míi c«ng suÊt 200 triÖu bao/n¨m ... ®· gãp phÇn t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®Þa ph¬ng.
- C«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh(CNNQD): Víi chñ tr¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®· thu hót m¹nh mÏ c¸c nhµ ®Çu t trong níc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, t¹o cho c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh cã tèc ®é ph¸t triÓn cao, b×nh qu©n thêi kú nµy ®¹t 26,09%/n¨m. Tû träng cña CNNQD tuy chiÕm tû träng nhá 7,9% n¨m 1995 nhng ®· ®îc n©ng lªn 10% vµo n¨m 2000, do mét sè doanh nghiÖp QDTW vµ QD§P chuyÓn sang cæ phÇn hãa. Bªn c¹nh ®ã nhiÒu c¬ së ®Çu t míi víi qui tr×nh SX hiÖn ®¹i, vèn lín nh: Cty cæ phÇn Bao b× §N, XN VÜnh Hng, Cty TNHH «xy §ång Nai, C«ng ty DONA BitÝs, C«ng ty King Phong, C«ng ty King Minh, C«ng ty DiÖu Th¬ng... NhiÒu mÆt hµng míi ra ®êi nh: B×nh x¨ng con xe g¾n m¸y, l«ng mi vµ tãc nh©n t¹o, níc tinh khiÕt, gia vÞ xuÊt khÈu, mãc c©u, giÊy vµng m·, g¹ch men, c¸c s¶n phÈm nhùa.... §Õn n¨m 2000, khu vùc ngoµi quèc doanh ®· cã 5.778 c¬ së s¶n xuÊt, trong ®ã gåm : 9 c«ng ty cæ phÇn, 138 c«ng ty TNHH, 481 DNTN, 08 hîp t¸c x· vµ tæ hîp t¸c, 5.142 hé s¶n xuÊt c¸ thÓ. Thu hót tæng sè lao ®éng lµ 42.185 ngêi vµ tæng vèn ®Çu t lµ gÇn 947 tû ®ång. CN ngoµi quèc doanh ®· cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai, ph¸t huy ®îc ngµnh nghÒ truyÒn thèng ®Þa ph¬ng nh SX gèm XK vµ vËt liÖu XD, chÕ biÕn l¬ng thùc, thùc phÈm vµ bªn c¹nh ®ã ®· ®Çu t ph¸t triÓn thªm nhiÒu mÆt hµng míi phôc vô trong níc vµ xuÊt khÈu nh: may thªu, giÊy, hãa chÊt...
- C«ng nghiÖp §Çu t níc ngoµi (CN§TNN): lµ thµnh phÇn ®ãng mét vai trß v« cïng quan träng trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cu¶ tØnh. Thùc hiÖn LuËt ®Çu t níc ngoµi, §ång Nai ®· më cöa kªu gäi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi, nh÷ng n¨m ®Çu cña kÕ ho¹ch 1996-2000, tèc ®é t¨ng trëng c«ng nghiÖp ®Çu t níc ngoµi ®¹t møc nh¶y vät, n¨m 1996 ®¹t 62,26%, n¨m 1997 ®¹t 35,7%. N¨m 1998 lµ n¨m c«ng nghiÖp ®Çu t níc ngoµi gÆp ph¶i khã kh¨n lín nhÊt ®ã lµ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc, c¸c níc Hµn Quèc, NhËt B¶n vµ c¸c níc §«ng Nam ¸ lµ nh÷ng quèc gia cã sè dù ¸n vµ vèn ®Çu t lín trªn ®Þa bµn tØnh §ång Nai, do sù khñng ho¶ng tµi chÝnh t¹i c¸c níc ®ã ®· lµm ¶nh hëng ®Õn c¸c ho¹t ®éng ®Çu t t¹i ViÖt Nam. N¨m 1998 s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ë khu vùc ®Çu t trùc tiÕp cña níc ngoµi t¨ng 23,3% so n¨m 1997. N¨m 1999 t¨ng 19,43%, n¨m 2000 t¨ng 21,12%, tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n thêi kú 1996-2000 ®¹t 31,4%/n¨m. §Õn n¨m 2000, tû träng CN§TNN ®· t¨ng tõ 39,3% n¨m 1995 lªn 61,1% tæng gi¸ trÞ SXCN trªn ®Þa bµn, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn CN§TNN sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng m¹nh ®Õn sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai trong nh÷ng n¨m tíi.
Tãm l¹i, trong 5 n¨m qua, ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai tiÕp tôc t¨ng trëng víi tèc ®é cao (b×nh qu©n 20,3%/n¨m), sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp trong giai ®o¹n 1996-2000 lµ mét trong nh÷ng tiÒn ®Ò c¬ b¶n, lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi quan träng nhÊt ®Ó ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai tiÕp tôc ph¸t triÓn, tham gia AFTA chñ ®éng vµ cã hiÖu qu¶.
b) XuÊt nhËp khÈu
Giai ®o¹n 1996-2000, cïng víi t×nh h×nh thu hót ®Çu t níc ngoµi t¨ng nhanh, t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu trªn ®Þa bµn tØnh ®· cã nh÷ng bíc chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ. Tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n giai ®o¹n lµ 45,5%, ®Õn n¨m 2000, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ®¹t 3,357 tû USD, chiÕm tû träng 12% kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu c¶ níc, t¨ng gÇn 6 lÇn so víi n¨m 1995, trong ®ã lÜnh vùc c«ng nghiÖp chiÕm trªn 90% kim ng¹ch toµn tØnh. Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu trªn ®Þa bµn giai ®o¹n 1996-2000 nh sau:
§vt: 1.000USD.
Danh môc
|
N¨m
|
Tèc ®é
Bq %
|
1995
|
1996
|
1997
|
1998
|
1999
|
2000
|
Tæng kim ng¹ch
|
517.172
|
734.285
|
1.732.751
|
1.978.111
|
2.557.926
|
3.357.614
|
45,4
|
A. XuÊt khÈu
|
|
|
|
|
|
|
|
I. Kim ng¹ch XK
|
228.348
|
324.367
|
792.333
|
923.008
|
1.247.019
|
1.664.636
|
48,8
|
- Trung ¬ng
|
13.560
|
15.000
|
14.200
|
19.048
|
18.750
|
27.048
|
14,8
|
- §TNN
|
127.118
|
183.000
|
661.917
|
792.152
|
1.094.506
|
1.521.099
|
64,3
|
- §Þa ph¬ng
|
87.670
|
126.367
|
116.216
|
111.808
|
133.763
|
116.489
|
5,8
|
II. C¬ cÊu %
|
100
|
100
|
100
|
100
|
100
|
100
|
|
- Trung ¬ng
|
5,9
|
4,6
|
1,8
|
2,1
|
1,5
|
1,6
|
|
- §TNN
|
55,7
|
56,4
|
83,5
|
85,8
|
87,8
|
91,4
|
|
- §Þa ph¬ng
|
38,4
|
39,0
|
14,7
|
12,1
|
10,7
|
7,0
|
|
B. NhËp khÈu
|
|
|
|
|
|
|
|
I. Kim ng¹ch NK
|
288.824
|
408.918
|
940.418
|
1.055.103
|
1.310.907
|
1.692.978
|
42,4
|
- Trung ¬ng
|
21.503
|
38.339
|
22.993
|
21.103
|
18.612
|
18.908
|
-2,5
|
- §TNN
|
198.084
|
261.000
|
832.864
|
945.192
|
1.221.312
|
1.593.312
|
51,7
|
- §Þa ph¬ng
|
69.237
|
110.579
|
84.561
|
88.808
|
70.983
|
80.798
|
3,1
|
II. C¬ cÊu%
|
100
|
100
|
100
|
100
|
100
|
100
|
|
- Trung ¬ng
|
7,4
|
9,4
|
2,4
|
2,0
|
1,4
|
1,1
|
|
- §TNN
|
68,6
|
63,8
|
88,6
|
89,6
|
93,2
|
94,1
|
|
- §Þa ph¬ng
|
24,0
|
27,0
|
9,0
|
8,4
|
5,4
|
4,8
|
|
Nguån: Côc Thèng kª §ång Nai.
Trong xuÊt nhËp khÈu ngµnh c«ng nghiÖp, CN§TNN chiÕm tû träng lín trªn 90%, c«ng nghiÖp trong níc chØ chiÕm díi 10% (trong ®ã kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng n«ng s¶n s¬ chÕ nh cµ phª, tiªu, l¹c nh©n, mËt ong... vµ nhËp khÈu hµng hãa tiªu dïng kh¸c chiÕm gÇn 50%). §©y còng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò thÓ hiÖn kh¶ n¨ng v¬n tíi thÞ trêng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn trong níc cßn nhiÒu h¹n chÕ.
Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai t¨ng nhanh, t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu cña c«ng nghiÖp §ång Nai vµo thÞ trêng ASEAN còng chiÕm mét tû träng ®¸ng kÓ, cô thÓ:
-
Danh môc
|
XuÊt khÈu
|
NhËp khÈu
|
C¬ cÊu(%)
|
100
|
100
|
- Khu vùc ASEAN
|
32,1
|
23,9
|
- Khu vùc ngoµi ASEAN
|
67,9
|
76,1
|
Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu cña Côc H¶i quan §ång Nai.
S¶n phÈm xuÊt khÈu sang thÞ trêng ASEAN cña ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai gåm nh÷ng s¶n phÈm nh b¶ng m¹nh ®iÖn tö (chiÕm trªn 90% kim ng¹ch xuÊt khÈu sang ASEAN), giµy dÐp, h¹t ®iÒu, cµ phª chÕ biÕn, m¸y ®éng lùc..., vµ nhËp khÈu tõ ASEAN mét khèi lîng lín linh kiÖn ®iÖn tö cho l¾p r¸p (chiÕm trªn 80% kim ng¹ch nhËp khÈu cña ASEAN), nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp giµy dÐp, dÖt may, thiÕt bÞ... Qua ®ã thÓ hiÖn thÞ trêng ASEAN ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng kh«ng chØ lµ mét thÞ trêng xuÊt khÈu cho c¸c s¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp mµ cßn lµ mét thÞ trêng nhËp khÈu c¸c nguyªn, nhiªn vËt liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt cña ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai. Tuy nhiªn, trong c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu tõ ASEAN th× tû träng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña §ång Nai chñ yÕu víi Singapore, Philippines, Th¸i Lan vµ Indonesia lµ nh÷ng níc mµ c¸c mÆt hµng ®Òu cã thuÕ suÊt u ®·i 0-5% chiÕm tû träng cao, do ®ã ®©y còng lµ mét trong nh÷ng thÞ trêng trung chuyÓn cña hµng c«ng nghiÖp §ång Nai víi thÞ trêng thÕ giíi, cô thÓ c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu n¨m 2000 víi c¸c níc ASEAN nh sau:
-
Tªn Quèc gia
|
XuÊt khÈu
|
NhËp khÈu
|
C¬ cÊu %
|
100
|
100
|
1) Singapore
|
8,21
|
83,70
|
2) Thailand
|
32,34
|
6,56
|
3) Philippines
|
57,14
|
0,20
|
4) Indonesia
|
0,79
|
6,31
|
5) Malaysia
|
1,08
|
3,15
|
6) Mianmar
|
0,15
|
0,01
|
7) Capuchia
|
0,27
|
0,05
|
8) Laos
|
0,02
|
0,03
|
Nguån: Tång hîp tõ sè liÖu cña Côc H¶i quan §ång Nai.
§èi víi xuÊt khÈu c«ng nghiÖp ®Þa ph¬ng, s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ yÕu lµ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp mang tÝnh truyÒn thèng nh hµng méc, gèm mü nghÖ, h¹t ®iÒu nh©n, ngoµi ra cßn mét sè mÆt hµng kh¸c nh may mÆc, giµy dÐp... T×nh h×nh xuÊt khÈu c«ng nghiÖp ®Þa ph¬ng nh sau:
ChØ tiªu
|
N¨m
|
T. ®é
bq%
|
1995
|
1996
|
1997
|
1998
|
1999
|
2000
|
Kim ng¹ch (1000US)
|
28.476
|
55.557
|
58.987
|
55.789
|
56.256
|
60.179
|
16,1
|
S¶n phÈm chñ yÕu
|
|
|
|
|
|
|
|
Hµng méc (1000US)
|
10.848
|
13.803
|
15.022
|
7.449
|
7.964
|
7.499
|
-7,1
|
Gèm, TCMN (1000US)
|
2.481
|
4.166
|
5.033
|
5.667
|
6.919
|
7.377
|
24,4
|
§òa tre (bao)
|
61.255
|
75.744
|
78.757
|
55.298
|
42.906
|
39.283
|
-8,5
|
Giµy dÐp (1000US)
|
4.083
|
2.033
|
511
|
1.720
|
1.931
|
3.114
|
-5,3
|
May mÆc (1000US)
|
5.274
|
29.015
|
31.250
|
34.405
|
33.343
|
33.125
|
44,4
|
H¹t ®iÒu nh©n (tÊn)
|
1.842
|
2.790
|
4.267
|
3.233
|
2.604
|
4.023
|
16,9
|
GiÊy vµng m· (tÊn)
|
1.626
|
2.020
|
1.940
|
1.848
|
1.665
|
3.483
|
16,5
|
Nguån: Côc Thèng kª §ång Nai.
Qua b¶ng trªn ta thÊy, hµng c«ng nghiÖp ®Þa ph¬ng xuÊt khÈu chØ chiÕm tû träng rÊt nhá trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu trªn ®Þa bµn. N¨m 2000, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c«ng nghiÖp ®Þa ph¬ng chØ chiÕm 0,04% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu trªn ®Þa bµn. Tèc ®é t¨ng trëng trong 5 n¨m qua chØ ®¹t b×nh qu©n 16,1%/n¨m, nhiÒu mÆt hµng cã xu híng gi¶m nh hµng méc, ®òa tre, giµy dÐp. Tuy t×nh h×nh xuÊt khÈu cña ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai trong giai ®o¹n 1996-2000 lµ mét trong nh÷ng tÝn hiÖu kh¶ quan vÒ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña toµn ngµnh, nhng sù t¨ng trëng xuÊt khÈu cña c«ng nghiÖp ®Þa ph¬ng thêi gian qua l¹i lµ tÝn hiÖu kh«ng tèt cho c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng thêi gian tíi.
c) Lao ®éng
Lao ®éng ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai ®Õn n¨m 2000 lµ 144.652 ngêi, trong ®ã c¬ cÊu tr×nh ®é lao ®éng nh sau:
-
Thµnh phÇn
|
Tæng
|
C¬ cÊu %
|
Trªn §H
|
§H
|
Tr. cÊp
|
CNKT
|
Kh¸c
|
Toµn ngµnh
|
144.652
|
0,02
|
6,17
|
5,33
|
25,97
|
62,51
|
a. QD TW
|
10.199
|
0,02
|
8,94
|
6,47
|
52,31
|
32,25
|
b. QD §P
|
11.765
|
0,04
|
5,32
|
2,68
|
29,35
|
64,66
|
c. §Çu t NN
|
86.591
|
0,01
|
7,79
|
6,85
|
8,97
|
76,38
|
d. Ngoµi QD
|
36.097
|
0,01
|
3,26
|
4,97
|
23,94
|
65,75
|
Nguån: Tæng hîp tõ phiÕu ®iÒu tra vµ Côc Th«ng kª.
Tõ c¬ cÊu lao ®éng nh trªn, chóng ta thÊy tr×nh ®é lao ®éng ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ, tuy nhiªn tû lÖ lao ®éng phæ th«ng vÉn cßn chiÕm mét tû träng cao. Trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, tû träng tr×nh ®é ®¹i häc, trªn ®¹i häc ë CNTW vµ §TNN cao h¬n so víi c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng vµ ngoµi quèc doanh. §iÒu ®ã cho thÊy søc hót lao ®éng cã tr×nh ®é cña c¸c doanh nghiÖp ®Çu t níc ngoµi lµ rÊt lín. §©y còng ph¶n ¸nh mét thùc tr¹ng chung, ®ã lµ lao ®éng chÊt x¸m ®ang cã xu híng chuyÓn dÞch sang c«ng nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. §iÒu nµy cho thÊy kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ mäi lÜnh vùc cña c¸c doanh nghiÖp trong níc vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN lµ hÕt søc khã kh¨n.
d) Tr×nh ®é qu¶n lý, kü thuËt c«ng nghÖ
Víi xu thÕ héi nhËp nÒn kinh tÕ quèc tÕ, vÊn ®Ò chuÈn hãa c¸c tiªu chuÈn qu¶n lý còng nh chÊt lîng s¶n phÈm lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng. NhËn thÊy ®îc sù cÇn thiÕt trªn, nhiÒu doanh nghiÖp ®· triÓn khai x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý chÊt lîng theo tiªu chuÈn ISO 9000, ISO14000. Tuy nhiªn, víi sè lîng doanh nghiÖp trªn ®Þa bµn th× ®Õn nay sè doanh nghiÖp thùc hiÖn HÖ thèng qu¶n lý chÊt lîng theo tiªu chuÈn ISO cßn rÊt khiªm tèn, víi trªn 800 doanh nghiÖp (35 doanh nghiÖp TW, 25 DN ®Þa ph¬ng, 165DN §TNN, 9 Cty cæ phÇn, 138 Cty TNHH, 481 DNTN vµ 8 HTX) trªn ®Þa bµn nhng sè doanh nghiÖp ®îc cÊp chøng nhËn ISO míi chØ cã 45 doanh nghiÖp (trong ®ã 40 doanh nghiÖp ®¹t ISO 9000 vµ 5 doanh nghiÖp ®¹t ISO 14000), mÆc dï tØnh ®· cã chÝnh s¸ch hç trî kinh phÝ cho c¸c doanh nghiÖp triÓn khai x©y dùng. §iÒu nµy còng lµ mét trong nh÷ng tån t¹i cña ngµnh c«ng nghiÖp trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
Bªn c¹nh tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp, tr×nh ®é tù ®éng hãa s¶n xuÊt cña ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai còng ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhÊt lµ trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. HiÖn tr¹ng tr×nh ®é tù ®éng hãa ngµnh c«ng nghiÖp nh sau:
Thµnh phÇn kinh tÕ
|
Tæng
Sè
|
Chia theo tr×nh ®é tù ®éng hãa
|
Tù ®éng vµ b¸n
tù ®éng hãa
|
C¬ khÝ vµ
b¸n c¬ khÝ
|
Thñ
c«ng
|
Toµn ngµnh c«ng nghiÖp (%)
|
100
|
30,18
|
42,24
|
27,58
|
1) Khu vùc trong níc
|
100
|
16,47
|
47,11
|
36,42
|
+ QD Trung ¬ng
|
100
|
62,5
|
37,5
|
-
|
+ QD §Þa ph¬ng
|
100
|
43,48
|
52,17
|
4,35
|
+ Ngoµi QD
|
100
|
10,7
|
47,49
|
41,81
|
2) Khu vùc cã vèn §TNN
|
100
|
70,34
|
27,97
|
1,69
|
Nguån: Côc Thèng kª §ång Nai.
Nh×n chung, tr×nh ®é tù ®éng hãa khu vùc trong níc cßn rÊt thÊp, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh ®Þa ph¬ng. Víi tr×nh ®é tù ®éng hãa ®¹t ®îc trªn 70% tù ®éng vµ b¸n tù ®éng, c¬ khÝ vµ b¸n c¬ khÝ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè thuËn lîi chung cho toµn ngµnh c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh héi nhËp AFTA, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. Tuy nhiªn, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong níc, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ doanh nghiÖp quèc doanh ®Þa ph¬ng th× ®©y lµ nh÷ng khã kh¨n, nh÷ng nh©n tè h¹n chÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp kh«ng chØ trong qu¸ tr×nh héi nhËp thêi gian tíi, mµ cßn ph¶i chÞu sù c¹nh tranh gay g¾t víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi cã tr×nh ®é thiÕt bÞ, tr×nh ®é tù ®éng hãa cao h¬n rÊt nhiÒu.
§i ®«i víi tr×nh ®é tù ®éng hãa, tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ cña ngµnh c«ng nghiÖp §ång Nai còng diÔn ra t¬ng tù:
-
Tt
|
Danh môc
|
Tæng sè
|
Tr×nh ®é
|
Tiªn tiÕn
|
Tr. b×nh
|
L¹c hËu
|
|
Toµn ngµnh c«ng nghiÖp(%)
|
100
|
14,4
|
73,9
|
11,7
|
1
|
Khu vùc vèn trong níc
|
100
|
2,6
|
81,8
|
15,6
|
|
- Quèc doanh TW
|
100
|
16,7
|
75,0
|
8,3
|
|
- Quèc doanh §P
|
100
|
4,3
|
87,0
|
8,7
|
|
- Ngoµi quèc doanh
|
100
|
1,4
|
81,9
|
16,7
|
2
|
Khu vùc cã vèn §TNN
|
100
|
49,2
|
50,8
|
|
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |