Thời thơ ấu[sửa

Thời thơ ấu[sửa | sửa mã nguồn]

Wolfgang Amadeus Mozart sinh ngày 27 tháng 1 năm 1756 trong gia đình có cha là Leopold Mozart (1719–1787) và mẹ là bà Anna Maria, nhũ danh Pertl (1720–1778), tại căn nhà số 9 đường Getreidegasse ở Salzburg. Thành phố này từng là thủ phủ của Tổng giáo phận của Giáo hội Công giáo La Mã, một công quốc giáo hội mà ngày nay là nước Áo, sau này thuộc Đế quốc La Mã Thần thánh.^[3]

Ông Leopold Mozart là người gốc Augsburg,^[4] Đức, một nhà soạn nhạc nhỏ, một giáo viên có nhiều kinh nghiệm. Năm 1743, ông được bổ nhiệm là nhạc công chơi vĩ cầm thứ 4 trong đoàn nhạc được thành lập bởi Giám mục Công giáo Count Leopold Anton von Firmian, Giám mục cầm quyền của Salzburg (1213–1803).^[5] Bốn năm sau, ông kết hôn với bà Anna Maria ở Salzburg. Leopold trở thành chỉ huy phó của dàn nhạc Kapellmeister vào năm 1763. Trong năm Mozart ra đời, ông Leopold đã xuất bản một cuốn sách giáo khoa về vĩ cầm có tên Versuch einer gründlichen Violinschule và đã đạt được thành công.^[6]

Mozart là con út trong số 7 người con mà có 5 người đã mất khi còn bé.^[7] Chị gái duy nhất còn lại của ông là Maria Anna Mozart (1751–1829) với biệt danh "Nannerl". Mozart được làm lễ rửa tội sau khi sinh tại nhà thờ St. Rupert's Cathedral. Theo hồ sơ rửa tội thì ông được đặt tên tiếng La-tinh là Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart. Ông thường tự gọi mình là "Wolfgang Amadè Mozart"^[8] khi lớn lên nhưng tên của ông cũng có rất nhiều biến thể.

Khi chị gái của Mozart là Nannerl lên 7 tuổi, cô bé bắt đầu được cha dạy các bài học về chơi đàn phím, trong lúc đó cậu em trai 3 tuổi Mozart ngồi nhìn. Nhiều năm sau khi Mozart mất, người chị gái đã hồi tưởng lại:

Cậu ấy thường dành nhiều giờ liền trên phím đàn, lựa chọn các quãng 3 mà cậu ấn tượng sâu sắc nhất và niềm vui của cậu hiện rõ khi nó nghe có vẻ hay.... Ở tuổi lên 4, cha cậu, với một mục tiêu lúc đó, đã bắt đầu dạy cậu một vài phút và các bản nhạc trên phím đàn.... Cậu có thể chơi đàn không một chút lỗi và với sự mềm mại tuyệt vời nhất và giữ chính xác đúng lúc.... Năm 5 tuổi, cậu đã hoàn thành sáng tác các bản nhạc nhỏ mà cậu đã chơi với cha và ông là người ghi lại.^[9]

Những phần đầu này thuộc K. 1–5, được ghi lại trong cuốn hồi ký Nannerl Notenbuch.

Có một số tranh cãi của học giả về việc Mozart lên 4 hay 5 tuổi khi ông tạo ra các tác phẩm âm nhạc đầu tiên của mình, dù có những chút nghi ngờ về việc Mozart đã sáng tác ra những quãng 3 nhạc đầu tiên trong một vài tuần ở các phần các nhau: KVs 1a,^[10] 1b^[11] and 1c.^[12]

Solomon lưu ý rằng dù ông Leopold là giáo viên tận tụy cho các con ông, có bằng chứng rằng cậu bé Mozart đã tỏ ra xuất xắc trong việc phát triển xa hơn những gì cậu được dạy.^[13] Những sáng tác đầu tiên đầy vết mực loang của ông và những kết quả đạt được cho thấy trí tuệ phát triển sớm với đàn vĩ cầm là nhờ óc sáng tạocủa chính bản thân cậu bé và mang đến sự ngạc nhiên vô cùng lớn cho người cha.^[14] Ông Leopold cuối cùng đã từ bỏ sự nghiệp sáng tác để tập trung phát triển tài năng của con trai trở nên rõ ràng.^[15] Trong những năm đầu đời, cha Mozart là giáo viên duy nhất của ông. Cùng với âm nhạc, cha ông đã dạy các con mình nhiều ngoại ngữ và các môn học thuật.^[13]

1762–73: Du lịch[sửa | sửa mã nguồn]

Những sự kiện này bắt đầu bằng một buổi triển lãm vào năm 1762 tại cung điện của Tuyển hầu tước Maximilian III Joseph của Bavaria ở Munich và tại Cung điện Hoàng gia ở Vienna và Prague.

Một chuyến lưu diễn tiếp đó kéo dài 3 năm rưỡi, cả gia đình đã đến các cung điện tại Munich, Mannheim, Paris, London,^[16] The Hague, tiếp đến lại tới Paris và trở về nhà qua Zurich, Donaueschingen và Munich.^{[cần dẫn nguồn]}

Gia đình Mozart trong chuyến đi: Leopold, Wolfgang và Nannerl. Tranh màu nước của Louis Carrogis Carmontelle, ca. 1763^[17]

Mozart viết bản giao hưởng đầu tiên năm lên 8 tuổi. Có thể cha ông đã chuyển biên hầu hết cho ông.^[18]

Trong chuyến đi này, Mozart đã gặp một số nhạc công và tự mình làm quen với các tác phẩm của các nhạc công khác. Một trong những sự ảnh hưởng quan trọng đó là Johann Christian Bach, người mà Mozart ghé thăm ở London trong năm 1764 và 1765. Gia đình ông lại tới Vienna vào cuối năm 1767 và ở lại đó cho đến tháng 12 năm 1768.

Những chuyến đi này thường gặp khó khăn do điều kiện đi lại còn thô sơ.^[19] Cả gia đình phải đợi thư mời và tiền hoàn trả từ giới quý tộc và họ phải chịu đựng các căn bệnh hiểm nghèo, dai dẳng xa nhà: đầu tiên là ông Leopold (London, mùa hè năm 1764),^[20] sau đó đến hai con (The Hague, mùa thu năm 1765).^[21]

Sau một năm về Salzburg, ông Leopold và Mozart bắt đầu lên đường đến Ý, để lại mẹ và chị gái ở nhà. Chuyến đi kéo dài từ tháng 12 năm1769 tới tháng 3 năm 1771. Giống với những hành trình thuở đầu, ông Leopold muốn phô diễn các khả năng của con trai như một nghệ sĩ trình diễn và một nhạc công trưởng thành nhanh chóng. Mozart đã gặp Josef Mysliveček và Giovanni Battista Martini ở Bologna và được nhận làm thành viên của dàn nhạc giao hưởng Học viện nghệ thuật Accademia Filarmonica danh tiếng.

Tại Rome, năm 14 tuổi, ông được nghe bản nhạc Miserere của Gregorio Allegri hai lần trong buổi biểu diễn tại nhà thờ Sistine Chapel và đã viết lại theo trí nhớ, nhờ vậy xuất bản các bản sao chép trái phép đầu tiên khi mà bản nhạc này thuộc quyền sở hữu được bảo vệ nghiêm ngặt của tòa thánh Vatican.^[22][23]

Tại Milan, Mozart đã viết vở nhạc kịch Mitridate, re di Ponto (1770) và đã được trình diễn tạo nên thành công. Điều này đã dẫn đến sự ra đời của các vở nhạc kịch sau này. Ông cùng cha trở lại Milan 2 lần (tháng 8–tháng 12 năm 1771; tháng 10 năm 1772 – tháng 3 năm 1773) với việc sáng tác và cho ra mắt Ascanio in Alba (1771) và Lucio Silla (1772). Ông Leopold đã hy vọng chuyến viếng thăm này sẽ đem lại kết quả là con trai ông được bổ nhiệm vị trí chuyên nghiệp ở Ý nhưng những hy vọng này chưa bao giờ được thực hiện.^[24]