Thay låÌi tæÛa viãÛc daûy vaì hoüc män tháÖN hoüc luán lyï CÄng giaïO hoüC ÅÍ BÁÛC ÂAÛI hoüC


LYÏ TRÊ VAÌ SÆÛ HIÃØU BIÃÚT TRONG MÄÜT HAÌNH VI LUÁN LYÏ



tải về 1.51 Mb.
trang7/18
Chuyển đổi dữ liệu17.08.2016
Kích1.51 Mb.
#21221
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   18

3. LYÏ TRÊ VAÌ SÆÛ HIÃØU BIÃÚT TRONG MÄÜT HAÌNH VI LUÁN LYÏ

Mäüt haình vi chè thæûc sæû laì haình vi nhán linh khi ngæåìi thãø hiãûn noï laì mäüt ngæåìi biãút sæí duûng lyï trê cuía mçnh. Khaí nàng sæí duûng naìy caìng cao thç haình vi âoï caìng coï giaï trë. Nãúu âoï laì mäüt haình vi täút, seî coï cäng phuïc. Nãúu laì haình vi xáúu, seî phaíi chëu traïch nhiãûm. Noïi chung lyï trê laì mäüt khaí nàng Chuïa ban, nhæng cuîng nhæ táút caí moüi khaí nàng khaïc, nãúu âæåüc táûp luyãûn, noï seî hoaût âäüng hæîu hiãûu hån. Coï nhæîng ngæåìi hoàûc do bãûnh táût (âiãn khuìng, khäng bçnh thæåìng), hoàûc do bë cæåîng baïch, do aính hæåíng cuía âam mã khäng thãø haình âäüng theo lyï trê, khiãún cho haình vi cuía hoü khäng hoaìn toaìn laì haình vi nhán linh.

Hiãøu lyï trê theo nghéa hiãøu biãút thç âiãöu naìy lãû thuäüc ráút nhiãöu vaìo con ngæåìi. Træåïc hãút noï lãû thuäüc vaìo cáúu truïc cuía naîo, cuía hãû tháön kinh. Kãú âoï noï tuìy thuäüc vaìo sæû siãng nàng hoüc hoíi cuía tæìng ngæåìi. ÅÍ âáy cuîng cáön phaíi noïi tåïi nhæîng báöu khê khäng thuáûn låüi cho viãûc hoüc hoíi, viãûc thiãúu phæång tiãûn hoüc hoíi cuîng nhæ sæû lå laì cuía xaî häüi trong váún âãö gia tàng kiãún thæïc cho ngæåìi dán trong xaî häüi. Riãng âäúi våïi khaí nàng hiãøu biãút caïc váún âãö luán lyï, thiãút tæåíng phaíi nhçn nháûn ràòng coï nhæîng ngæåìi ráút nhaûy beïn våïi váún âãö luán lyï, coï nhæîng ngæåìi ham tçm hiãøu vaì hoüc hoíi caïc váún âãö naìy. Traïch nhiãûm cuía tæìng ngæåìi mäüt pháön tuìy thuäüc vaìo xaî häüi bãn ngoaìi, mäüt pháön tuìy thuäüc vaìo cäú gàõng caï nhán.

Âi saït hån næîa vaìo haình vi nhán linh, âàûc biãût trong váún âãö hiãøu biãút, ngæåìi ta buäüc chuí thãø cuía haình vi, træåïc khi thæûc hiãûn phaíi yï thæïc laì chênh mçnh âang laìm, näüi dung viãûc mçnh laìm vaì ngay caí khaí nàng khäng laìm viãûc âoï. Nhæîng haình vi cuía ngæåìi máút trê, nhæîng haình vi bäüc phaït, nhæîng haình vi maì chuí thãø khäng hiãøu hãút näüi dung cuîng nhæ khäng biãút mçnh coï thãø khäng laìm, âãöu khäng thãø coï giaï trë luán lyï troün veûn.


SAÏCH THAM KHAÍO

- Brugues J.L: Dictionnaire de Morale catholique, Sâd 354 - 355.

- Hiãún chãú Vui mæìng vaì Hy voüng, säú 16.

- Giaïo lyï Giaïo häüi Cäng giaïo, säú 30, 35, 1704, liãn quan âãún lyï trê.


Baìi âoüc thãm

THÁÖN LYÏ TRÊ

Cuäüc caïch maûng Phaïp nàm 1789 quaí laì mäüt cuäüc caïch maûng coï tênh toaìn cáöu. Noï aính hæåíng âãún caïc næåïc Táy Phæång, Bàõc Myî, räöi theo phaín æïng dáy chuyãön, aính hæåíng âãún caïc quäúc gia trãn thãú giåïi.

Âãm daìi Trung cäø våïi nhæîng sæû aïp bæïc vãö chênh trë, tän giaïo, xaî häüi âaî laìm cho nhiãöu ngæåìi báút maîn. Thåìi Phuûc hæng näúi tiãúp våïi nhæîng cäú gàõng caíi caïch âaî âaïnh thæïc læång tám nhiãöu ngæåìi. Phong traìo triãút hoüc cuía næía âáöu thãú kyí XVIII våïi caïc triãút gia nhæ Descartes, Monstesquieu, Diderot, Rousseau, Voltaire... vaì caïc cáu laûc bäü vàn hoïa âaî chám ngoìi cho cuäüc caïch maûng Phaïp (1789). Caïch maûng âoìi vua chuïa phaíi quan tám âãún quyãön låüi cuía dán chuïng, âoìi haìng giaïo pháøm phaíi tæì boí nhæîng âàûc án, âàûc quyãön, âoìi låïp quê täüc phaíi nghé tåïi quyãön låüi cuía ngæåìi dán âen. Trong xaî häüi ngæåìi ta âoìi thæûc hiãûn lyï tæåíng bçnh âàóng, tæû do vaì huynh âãû. Âàûc biãût ngæåìi ta âoìi quyãön tæû do tæ tæåíng, quyãön âæåüc sæí duûng lyï trê trong moüi laînh væûc. Tæì nay lyï trê âæåüc duìng nhæ mäüt muîi khoan nung âoí âám thuíng bæïc maìn maûc khaíi, phaï tung nhæîng tæ tæåíng âaî thaình nãúp theo doìng thåìi gian.

Taûi Paris, khäng coìn nhæîng cuäüc ræåïc tæåüng Chuïa maì thay vaìo âoï ngæåìi ta täø chæïc ræåïc lyï trê, âæåüc nhán caïch hoïa thaình Tháön Lyï Trê (1793)

Kãø tæì nay vai troì cuía lyï trê tråí nãn tháût quan troüng. Táút caí âãöu phaíi âæåüc âæa ra træåïc aïnh saïng cuía lyï trê, kãø caí nhæîng giaï trë luán lyï maì caïc thãú hãû træåïc cho laì báút di báút dëch... Säúng luán lyï laì säúng håüp lyï. Nhæîng gç khäng håüp lyï laì khäng luán lyï.

Thiãút tæåíng nhæîng gç cuäüc Caïch maûng Phaïp âaî noïi vãö lyï trê âãöu âaïng cho caïc nhaì luán lyï phaíi suy nghé, nháút laì trong bäúi caính cuía xaî häüi häm nay. Tuy nhiãn, chuïng ta cuîng khäng thãø giang räüng caïnh tay âãø âoïn nháûn thuyãút duy lyï maì khäng cán nhàõc båíi leî kinh nghiãûm cho tháúy noï âaî màõc phaíi mäüt säú sai láöm. Chênh vç coï nhæîng sæû sai láöm nhæ thãú maì noï âaî bë Âæïc Piä IX vaì Âæïc Lãä XIII cæûc læûc phaín âäúi trong nhæîng nàm 1864 vaì 1888.


CHÆÅNG IV : LÆÅNG TÁM
I. ÂËNH NGHÉA

Læång tám do hai tiãúng Haïn Viãût laì : læång (täút) vaì tám (loìng), nhæng khäng coï nghéa laì loìng täút maì laûi coï nghéa laì khaí nàng âãø nháûn ra caïi täút trong mäüt haình vi. Khi nháûn ra âæåüc caïi täút thç âäöng thåìi cuîng nháûn ra âæåüc caïi xáúu. Nhæ khi ta âãø vaíi täút vaì vaíi xáúu láùn läün våïi nhau, nãúu ta nháûn ra âæåüc vaíi täút thç táút nhiãn vaíi xáúu coìn laûi cuîng seî hiãûn ra. Do âoï læång tám laì khaí nàng nháûn ra caïi täút vaì caïi xáúu. Coï âiãöu âàûc biãût laì caïi gç giuïp cho læång tám laìm viãûc âoï. Coï ngæåìi baío âoï laì caïi trê (læång tri), coï ngæåìi baío âoï laì caïi loìng (læång tám). Bãn AÏ Âäng chuïng ta, chæî tám coï nghéa laì loìng vaì loìng khäng chè laì cå nàng cuía tçnh caím (vê duû: loìng duûc...) maì noï coìn laì cå nàng cuía tæ tæåíng, cuía hiãøu biãút (vê duû: täi nghé trong loìng ràòng...). Noïi chung, læång tám laì khaí nàng cuía con ngæåìi âãø nháûn ra âiãöu täút xáúu, laình dæî. væìa do lyï trê væìa do loìng cuía con ngæåìi. Læång tám laì chiãúc la baìn51 giuïp con ngæåìi haình âäüng âuïng hæåïng.



II. YÏ NIÃÛM VÃÖ LÆÅNG TÁM

YÏ niãûm vãö læång tám âaî coï tæì láu. Trong nãön vàn hoïa Hy - La, noï bàõt âáöu våïi caïc triãút gia thuäüc phaïi Stoa,52 chuí træång phaíi tra xeït læång tám mäùi ngaìy, vç theo hoü læång tám laì mäüt caïi gç giuïp cho âåìi säúng con ngæåìi àn khåïp våïi nhau. Vãö sau naìy, ngæåìi ta thãm nhiãöu yãúu täú måïi vaìo yï niãûm læång tám, khiãún cho ngæåìi ngaìy sau, khi noïi âãún læång tám coï thãø coï nhiãöu yï niãûm khaïc nhau.

Âaûo Kitä coï mäüt quan niãûm âäüc âaïo vãö læång tám. Tæì “læång tám” chæa âæåüc biãút âãún trong Cæûu æåïc, màûc dáöu hiãûn tæåüng læång tám thç váùn coï (Træåìng håüp Adam, Eva, Cain sau luïc phaûm täüi ). Lyï do coï leî laì åí chäù âaûo Do thaïi coï khuynh hæåïng coi troüng luáût lãû bãn ngoaìi hån laì luáût lãû bãn trong. Cáu chuyãûn con ràõn caïm däù vaì baì Eva sa ngaîì âæåüc xem nhæ mäüt viãûc läùi luáût cuía Gia-vã bãn ngoaìi, coìn bãn trong khäng tháúy noïi tåïi mäütï sæû giàòng co naìo caí. Maîi tåïi thåìi caïc Ngän sæï ta måïi tháúy roî cäú gàõngì näüi tám hoïa caïc luáût lãû khaïch quan,tæïc laì tra hoíi læång tám træåïc khi tuán giæî luáût lãû. Coï thãø noïi chênh Thaïnh Phaolä måïi laì ngæåìi thæûc sæû âæa ra mäüt lyï thuyãút væîng chàõc vãö læång tám.

3. LYÏ THUYÃÚT VÃÖ LÆÅNG TÁM

Theo nghéa räüng, læång tám laì khaí nàng nháûn ra luáût Chuïa nåi tæìng caï nhán, træåïc khi caï nhán naìy thãø hiãûn haình vi luán lyï. Âáy thuäüc phaûm vi lyï trê. Nhæng khäng chè coï thãú.

Cäng âäöng Vaticanä II, trong hiãún chãú Vui mæìng vaì Hy voüng âaî viãút : “Con ngæåìi khaïm phaï ra táûn âaïy læång tám mäüt lãö luáût maì chênh con ngæåìi khäng âàût ra cho mçnh, nhæng váùn phaíi tuán theo, vaì tiãúng noïi læång tám luän kãu goüi con ngæåig phaíi yãu mãún vaì thi haình âiãöu thiãûn cuîng nhæ traïnh âiãöu aïc. Tiãúng noïi áúy vang lãn âuïng luïc trong tám häön cuía chênh con ngæåìi : haîy laìm âiãöu naìy, haîy traïnh âiãöu kia. Quaí thæûc con ngæåìi coï lãö luáût âæåüc Chuïa khàõc ghi trong tám häön. Tuán theo lãö luáût áúy chênh laì pháøm giaï cuía con ngæåìi vaì chênh con ngæåìi cuîng bë xeït xæí theo lãö luáût áúy næîa. Læång tám laì tám âiãøm sáu kên nháút vaì laì cung thaïnh cuía con ngæåìi khi hiãûn diãûn mäüt mçnh våïi Thiãn Chuïa vaì tiãúng noïi cuía Ngaìi vang däüi trong tám häön hoü. Nhåì læång tám, lãö luáût âæåüc thæûc hiãûn trong sæû yãu mãún Thiãn Chuïa vaì anh em, vaì âæåüc biãøu läü caïch kyì diãûu. Trung thaình våïi læång tám, ngæåìi kitä hæîu liãn kãút våïi nhæîng ngæåìi khaïc dãø tçm kiãúm chán lyï vaì giaíi quyãút trong chánl lyï biãút bao váún âãö luán lyï âæåüc âàût ra trong âåìi säúng caï nhán cuîng nhæ trong giao tiãúp xaî häüi. Båíi váûy, læång tám ngay thàóng caìng thàõng thãú thç nhæîng caï nhán vaì cäng âoaìn caìng traïnh âæåüc âäüc âoaïn, muì quaïng vaì caìng näø læûc tuán phuûc nhæîng tiãu chuáøn khaïch quan cuía luán lyï.

Tuy nhiãn læång tám nhiãöu khi láöm laûc vç vä tri báút khaí thàõng, nhæng cuîng khäng vç thãú maì máút hãút pháøm giaï. Tuy nhiãn con ngæåìi khäng thãø noïi nhæ váûy, khi con ngæåìi êt lo làõng tçm kiãúm âiãöu chán vaì âiãöu thiãûn, cuîng nhæ khi vç thoïi quen phaûm täüi maì læång tám dáön dáön tråí nãn muì quaïng”. (HC. Giaïo häüi trong thãú giåïi ngaìy nay, säú 16).

Ta coï thãø phán taïch nhæ sau yï tæåíng cuía Cäng âäöng:

1) Læång tám laì tiãúng noïi trong näüi tám cuía tæìng ngæåìi.

2) Måìi goüi mäùi ngæåìi yãu âiãöu thiãûn, thi haình âiãöu thiãûn, gheït âiãöu dæî vaì traïnh âiãöu dæî.

3) Låìi måìi goüi áúy mang tênh eïp buäüc (haîy, phaíi )

4) Tiãúng noïi áúy phaït xuáút tæì con ngæoìi nhæng laûi khäng do con ngæåìi.

5) Maì laì tiãúng noïi cuía Lãö luáût Chuïa, âæoüc khàõc sáu vaìo loìng con ngæåìi.

6) Lãö luáût áúy khäng do chênh con ngæåìi láp ra.

7) Pháøm giaï cuía con ngæåìi laì åí chäù tuán theo tiãúng noïi cuía læång tám.

8) Mäùi ngæåìi seî bë xeït xæí tuìy theo mçnh coï tuán theo læång tám hay khäng.

9)Tæì nåi thám sáu nháút cuía coîi loìng, con gæåi gàûp Chuïa, tra hoíi luáût Chuïa âãø biãút giaï trë täút xáúu cuía mäüt haình vi luán lyï.

10) Lãö luáût cuía Chuïa âæåc thæûc hiãûn caïch nghiãm tuïc trong tçnh mãún Chuïa, yãu ngæåìi.

11) Âãø traïnh moüi sæû chuí quan trong viãûc âaïnh giaï caïc giaï trë luán lyï trong mäüt váún âãö gç âoï, âãø tçm ra tiãúng noïi trung thæûc nháút våïi lãö luáût Chuïa.Tiãúng noïi âoï måïi laì tiãúng noïi tháût cuía læång tám.

12) Âäúi chiãúu mäüt caïch thàóng thàõn nhæ thãú måïi traïnh âæåüc nhæîng tiãúng noïi cuía læång tám muì quaïng, âäüc âoaïn vaì måïi tçm âæåüc tiãúng noïi thæc sæû khaïch quan.

13) Âäöng thåìi traïnh âæåc tiãúng noïi cuía læång tám sai laûc, sai laûc hoàûc do thiãúu hiãøu biãút khäng væåüt qua âæåüc, hoàûc do læåìi biãúng khäng chëu hoüc hoíi, hoàûc do aính hæåíng täüi läùi laìm muì quaïng.



IV. NHÆÎNG VÁÚN ÂÃÖ ÂÀÛT RA CHO LÆÅNG TÁM HÄM NAY

Ngaìy nay, baín Tuyãn ngän nhán quyãön cuía Liãn Hiãûp Quäúc53 giuïp chuïng ta giaíi quyãút mäüt säú váún âãö læång tám. Sau âáy laì nhæîng váún âãö âàût ra cho læång tám häm nay.



1. Læång tám chuí quan vaì luán lyï hoaìn caính.54 Hiãûn nay coï nhiãöu ngæåìi cho ràòng læång tám laì váún âãö caï nhán (chuí quan)vaì tuìy hoaìn caính (Luán lyï hoaìn caính). Nhæ thãú laì khäng âuïng vç læång tám khäng phaíi laì mäüt thæûc thãø âäüc láûp. Noï lãû thuäüc vaìo lãö luáût cuía Chuïa. Haình âäüng theo læång tám laì haình âäüng theo nhæîng chuáøn mæûc khaïch quan. Nãúu coï váún âãö caï nhán laì chè åí chäùï viãûc hiãøu caïc luáût lãû âoï, cuîng nhæ viãûc aïp duûng nhæîng luáût lãû âoï vaìo hoaìn caính cuû thãø . Caïi nguy laì luïc âoï mäùi ngæåìi seî laì chuí cuía haình vi luán lyï mçnh thæûc hiãûn. Mçnh væìa âaï boïng væìa thäøi coìi cho chênh mçnh. Læång tám cuîng coï thãø seî laì mäüt thaình luîy kiãn cäú âæåüc chênh mçnh baío vãû, khäng cáön quan tám âãún báút cæï luáût lãû naìo tæì bãn ngoaìi. Mäùi ngæåìi mäüt caïch, tuìy hoaìn caính. Âæïc Häöng Y J. H. Newman âaî mä taí caïch hoïm hènh thæï luán lyï naìy nhæ sau: “Âáy laì quyãön cuía mäùi ngæåìi Anh âæåüc haình âäüng theo chán lyï riãng cuía mçnh, âæåüc tæû do tin theo såí thêch, chàóng cáön hoíi yï ai caí”.

Theo quan niãûm Kitä giaïo, læång tám khäng tæû nhäút trong caïi läöng cuía mçnh. Traïi laûi noï hæåïng con ngæåìi lãn Thiãn Chuïa vaì tåïi våïi tha nhán. Læång tám khäng âäüc láûp, cuîng khäng âäüc quyãön phaïn quyãút vãö sæû laình hay sæû dæî. Noï chè laì “phaït ngän viãn” cuía lãö luáût Thiãn Chuïa, âæåüc ghi khàõc trong loìng con ngæåìi. Thiãn Chuïa noïi qua læång tám. Thiãn Chuïa duìng lãö luáût cuía Ngaìi âãø soi saïng, huáún luyãûn, sæía chæîa, laìm nhaûy beïn læång tám con ngæåìi väún dãù bë täøn thæång vaì yãúu âuäúi. Luáût Chuïa taûo cho læång tám nhæîng chuáøn mæûc khaïch quan, khäng thay âäøi. Luáût áúy khäng phaíi laì gç khaïc hån laì luáût tæû nhiãn,55 phaín aïnh vaì aïp duûng cuû thãø luáût vénh cæíu.56 Ta láúy mäüt vê duû liãn quan âãún váún âãö âiãöu hoìa sinh saín. Cäng âäöng khäng ngæìng nhàõc laûi laì : “... Giaï trë luán lyï cuía haình âäüng khäng chè lãû thuäüc vaìo yï muäún thaình thæûc vaì viãûc cán nhàõc caïc lyï do, nhæng phaíi âæåüc tháøm âënh theo nhæîng tiãu chuáøn khaïch quan, suy diãùn tæì baín tçnh cuía nhán vë vaì cuía haình âäüng nåi nhán vë. Chçnh nhæîng tiãu chuáøn áúy seî tän troüng yï nghéa troün veûn cuía sæû trao hiãún vaì sinh saín con caïi trong khung caïnh tçnh yãu âêch thæûc” (HC Giaïo häüi trong thãú giåïi ngaìy nay, säú 51)

Tuy nhiãn cuîng khäng âæåüc quan niãûm luáût Chuïa nåi læång tám con ngæåìi nhæ laì mäüt caïi gç xa laû, báút cháúp con ngæåìi. Quaí váûy luáût áúy laì luáût cuía Thiãn Chuïa âáöy loìng thæång xoït, âæåüc maûc khaíi cho con ngæåìi laì taûo váût maì Chuïa thæång mãún, vaì måìi goüi tiãún tåïi sæû hoaìn thiãûn. Thaïnh Phaolä caím tháúy vui mæìng vç âæåüc säúng theo luáût Chuïa Kitä, luáût måïi, luáût âem laûi sæû cäng chênh vaì sæû khän ngoan cho con ngæåìi. Âæïc Häöng Y Newman âaî viãút : “Tiãúng noïi áúy cuía læång tám, täi tæåíng noï nhæ tiãúng noïi cuía mäüt con ngæåìi. Khi täi nghe theo noï, täi caím tháúy thoía maîn; khi täi khäng nghe theo noï, täi caím tháúy phiãön muäün, âuïng nhæ khi täi laìm vui loìng hay laìm máút loìng mäüt ngæåìi baûn thán. Mäüt tiãúng voüng laûi cho biãút coï ai âoï âang goüi täi. Maì ngæåìi âoï chênh laì Âáúng maì täi yãu mãún vaì tän thåì”.

2. Læång tám vaì chán lyï. Thäng âiãûp AÏnh raûng ngåìi chán lyï cho tháúy cå nguy maì con ngæåìi ngaìy nay gàûp phaíi âoï laì sæû máút phæång hæåïng trong laînh væûc luán lyï. Do âoï maì thäng âiãûp âàût laûi váún âãö tæû do læång tám vaì chán lyï. Tæì chán lyï åí âáy phaíi hiãøu trong bäúi caính laì nhæîng ngæåìi coï læång tám ngay thàóng cáön âäúi chiãúu phaïn quyãút luán lyï cuía mçnh âãø xem nhæîng phaïn quyãút âoï coï trung thaình våïi nhæîng chán lyï maûc khaíi cuía Chuïa hay khäng. Chuïa måïi laì chán lyï, laì sæûû thiãûn. Con ngæåìi muäún säúng theo chán lyï phaíi quy hæåïng vãö Chuïa âãø âiãöu chènh nãúp säúng cuía mçnh. Roî raìng laì trong thæûc tãú coï mhæîng læång tám sai láöm. Sai láöm træåïc tiãn do khäng hiãøu biãút âáöy âuí vãö luáût lãû cuía Chuïa, kãú âoï laì do sæû aïp duûng khäng âuïng lãö luáût áúy vaìo hoaìn caính cuû thãø. Træåïc nhæîng sai láöm âoï, nãúu ta âãø cho moüi ngæåïi cæï theo læång tám sai laûc cuía mçnh thç chàóng khaïc gç âæa hoü âãún chäù lám laûc. Phaíi khuyãún khêch hoü âäúi chiãúu læångtám hoü våïi læång tám cuía keí khaïc, giuïp hoü âäúi chiãúu våïi lãö luáût khaïch quan cuía Chuïa, vaì chè dáùn cho hoü tçm âãún våïi nhæîng ngæåi khän ngoan âãø baìn hoíi, cuäúi cuìng hoü phaíi cáöu xin Chuïa Thaïnh Tháön soi saïng. Riãng âäúi våïi nhæîng sai láöm do âiãöu kiãûn tám lyï, phaíi giuïp hoü huáún luyãûn laûi læång tám cho ngay thàóng.

3. Tæång quan giæîa læång tám vaì quyãön bênh. Khaïc våïi quan niãûm cuía ngæåìi cäng giaïo, äng Luther57 coï mäüt quan niãûm riãng vãö quyãön bênh trong Giaïo häüi. Âäúi våïi ngæåìi cäng giaïo, nguyãn tàõc càn baín laì moüi ngæåìi âæåüc tæû do læång tám. Khäng ai âæåüc eïp buäüc keí khaïc laìm traïi våïi læång tám cuía mçnh. Âiãöu naìy âæåüc noïi roî trong baín nhán quyãön vaì luän âæåc Liãn Hiãûp Quäúc nhàõc nhåí. Quyãön bênh åí âáy âæåüc hiãøu theo nghéa thäng thæåìng vaì aïm chè quyãön bênh noïi chung, trong Giaïo häüi cuîng nhæ trong xaî häüi.

Nãúu quyãön bênh laì håüp phaïp (nhæ quyãön cuía cha meû), bàõt buäüc täi phaíi theo, træì nhæîng gç thæûc sæû traïi våïi læång tám.

Quyãön bênh trong xaî häüi, tæïc quyãön bênh dán sæû, cuîng buäüc täi phaíi theo trong nhæîng gç håüp lyï, håüp hiãún, håüp tçnh, båíi leî theo Thaïnh Phaolä, quyãön bênh naìo cuîng do Chuïa âàût lãn.

Quyãön bênh trong Giaïo häüi, nãúu quyãön bênh áúy âæåüc âàût lãn caïch håüp phaïp vaì âi âuïng våïi giaïo huáún Âæïc Kitä, buäüc täi phaíi tuán theo Huáún quyãön58 cuía Giaïo häüi, træì nhæîng træåìng håüp Giaïo häüi âãø täi tæû do læûa choün. Váng phuûc ngæåìi cáöm quyãön khäng phaíi vç hoü laì ngæåìi nhæng vç hoü âaî âæåüc Chuïa xãúp âàût âãø cáöm quyãön theo tráût tæû maì Ngaìi mong muäún. Nãúu nhæîng chè dáùn do quyãön bênh kia ban maì khäng håüp våïi luáût cuía Chuïa thç chuïng khäng coìn bàõt buäüc næîa. Âi xa hån, khi nhæîng luáût lãû áúy sai traïi, tråí thaình nhæîng gç âeì nàûng trãn con ngæåìi thç buäüc læång tám khäng nhæîng khäng tuán phuûc maì coìn phaíi chäúng laûi. Huáún quyãön, âäöng thåìi taûo âiãöu kiãûn bãn ngoaìi vaì bãn trong âãø ngæåìi tên hæîu âoïn nháûn nhæîng gç Huáún quyãön daûy (Rm 9,1). Ngæåìi kitä hæîu tin laì coï Chuïa âæïng sau Giaïo häüi, chè daûy cho Giaïo häüi âãø Giaïo häüi hæåïng dáùn læång tám con ngæåìi. Moüi gaïn gheïp yï mçnh laìm yï cuía Chuïa Thaïnh Tháön åí phêa naìy hay phêa kia âãöu cáön phaíi xeït laûi.

Coï leî cáön noïi thãm vãö viãûc váng phuûc Huáún quyãön trong Giaïo häüi. Quyãön giaïo huáún cuía Giaïo häüi âoïng mäüt vai troì sæ phaûm, chênh yãúu. Nåi Thaïnh Phaolä læång tám mang tênh Giaïo häüi sáu xa. Khi Giaïo häüi tuyãn bäú âiãöu gç thuäüc laînh væûc âæïc tin vaì luán lyï, Huáún quyãön cuîng tuyãn bäú theo tiãúng læång tám. Do âoï Huáún quyãön chåì âåüi mäüt sæû váng phuûc tuyãût âäúi, mäüt sæû âäöng tçnh mang tênh âæïc tin hay êt ra laì mäüt sæû coi troüng Huáún quyãön (ASMD säú 25), khäng phaín âäúi. Âáy laì váún âãö âæïc tin.

Nhaì sæ phaûm täút nháút cuía læång tám chênh laì Chuïa Thaïnh Tháön. Lyï thuyãút Kitä giaïo vãö læång tám seî khäng hiãøu âæåüc nãúu vai troì naìy cuía Chuïa Thaïnh Tháön khäng âæåüc nháún maûnh.

Tæû do læång tám khäng loaûi træì sæû váng phuûc trong nhæîng gç håüp lyï, håüp phaïp, båíi leî tæû do laì khaí nàng laìm nhæîng gç håüp lyï, håüp phaïp, chæï khäng phaíi muäún laìm gç thç laìm.



V. CAÏC LOAÛI LÆÅNG TÁM

Thaïnh Phaolä âaî cho tháúy laì coï ba loaûi læång tám càn baín :



1. Læång tám ngay thàóng, trong tràõng. Læång tám naìy âæåüc tiãu biãøu bàòng yï muäún maîi maîi kiãn trç trong sæû thiãûn. Læång tám naìy biãút luáût cuía Chuïa vaì giaíi thêch luáût Chuïa caïch âuïng âàõn, vä phæång traïch cæï (Cv 24,16), luän trong tràõng (2Tm 1,3), ngay laình (Hp 13,18). saïng cho

2. Læång tám suy thoaïi (Tt 1,15) laì læång tám âaî bë täüi läùi laìm hæ hoíng (1Tm 4,12). Noï tråí nãn báút læûc, khäng phán biãût âæåüc laình dæî næîa vaì vç thãú khäng thãø âoïng vai troì ngæåìi hæåïng dáùn luán lyï.

3. Læång tám yãúu âuäúi (1Cr 8,7,10,12) laì læång tám khäng chäúng laûi âæåüc gæång xáúu do keí khaïc gáy ra.

VI. HUÁÚN LUYÃÛN LÆÅNG TÁM

Læång tám luán lyï cáön âæåüc huáún luyãûn. Læång tám khäng phaíi laì loaûi cáy chuïng ta laìm moüc lãn, nhæng chuïng ta coï bäøn pháûn chàm boïn, càõt tèa âãø noï coï giaï trë hån. Âáy chênh laì bäøn pháûn cuía tæìng caï nhán, cuía tæìng mäi træåìng gia âçnh vaì xaî häüi. Huáún luyãûn læång tám træåïc hãút laì daûy cho ngæåìi ta biãút nhæîng luáût lãû cuía Thiãn Chuïa, kãú âoï cung cáúp cho ngæåìi ta âáöy âuí caïc dæî kiãûn liãn quan tåïi haình vi luán lyï âãø ngæåìi ta coï thãø suy xeït, räöi âem aïp duûng luáût lãû cuía Chuïa vaìo trong caïc hoaìn caính cuû thãø. Trong tiãún trçnh naìy, caïi chênh khäng phaíi laì coï mäüt khäúi oïc âáöy àõp luáût lãû nhæng laì biãút âem aïp duûng caïc luáût lãû áúy vaìo trong tæìng træåìng håüp cuû thãø sao cho thêch håüp. Vàn haìo ngæåìi Phaïp laì Montaigne âaî noïi mäüt caïch hæîu lyï ràòng: “Mäüt khäúi oïc âæåüc huáún luyãûn âãø biãút phã phaïn âuïng thç quê hån laì mäüt âáöu oïc âáöy kiãún thæïc” (une tãïte bien faite vaut mieux qu’une tãte bien pleine). Cha meû, tháöy daûy, xaî häüi dán sæû âaî nháûn tæì Thiãn Chuïa sæï maûng giaïo duûc læång tám cuía nhæîng ngæåìi âæåüc giao phoï cho hoü, âàûc biãût laì giåïi treí. Træåïc luïc tråí nãn ngæåìi chëu traïch nhiãûm træåïc læång tám hoü phaíi chëu traïch nhiãûm vãö chênh læång tám cuía mçnh.

Læång tám khäng thãø tæû taïch råìi våïi Thiãn Chuïa, trong mäüt thaïi âäü tæû maîn, cho mçnh laì âáöy âuí. Nhæ âaî noïi, læång tám khäng phaíi laì mäüt cå quan âæa ra nhæîng phaïn quyãút báút di báút dëch, båíi leî noï laì mäüt cå quan âang âæåüc reìn luyãûn, tæû âiãöu chènh âãø tråí nãn saïng suäút, chán thæûc vaì tinh vi mäùi ngaìy.

Khäng coï mäüt quyãön bênh nhán loaûi naìo coï quyãön cæåîng eïp læång tám. Moüi ngæåìi âãöu bçnh âàóng xeït vãö màût pháøm giaï ; do âoï khäng ai coï quyãön eïp buäüc ngæåìi khaïc phaíi âäöng yï våïi mçnh. Tuy nhiãn, säúng trong xaî häüi, læång tám coï thãø bë raìng buäüc båíi mäüt thæïü quyãön bênh, khi quyãön bênh naìy gàõn liãön våïi quyãön bênh cuía Chuïa hoàûc âæåüc tham dæû vaìo quyãön bênh cuía Chuïa (Pacem in terris).59 Váng phuûc ngæåìi cáöm quyãön khäng phaíi vç hoü laì ngæåìi nhæng vç hoü âaî âæåüc Chuïa xãúp âàût âãø cáöm quyãön theo tráût tæû maì Ngaìi mong muäún. Nãúu nhæîng chè dáùn do quyãön bênh kia ban maì khäng håüp våïi luáût cuía Chuïa thç chuïng khäng coìn bàõt buäüc næîa. Âi xa hån, khi nhæîng luáût lãû áúy sai traïi, tråí thaình nhæîng gç âeì nàûng trãn con ngæåìi thç buäüc læång tám khäng nhæîng khäng tuán phuûc maì coìn phaíi chäúng laûi quyãön bênh áúy.



Hiãøu theo caïch âoï, læång tám âæåüc xem nhæ toìa aïn cuäúi cuìng coï thãø âæa ra nhæîng phaït quyãút vaì quyãút âënh coï tênh luán lyï. Táút caí nhæîng gç laìm maì khäng qua læång tám laì täüi läùi (Rm 14,23b). Vaì læång tám âáy âæåüc hiãøu nhæ laì læång tám âaî âæåüc âæïc tin âäøi måïi.
Cho âãún âáy chuïng ta váùn tçm hiãøu læång tám theo nghéa räüng, nhæ laì mäüt cå nàng biãøu hiãûu cho luáût luán lyï trong näüi tám cuía con ngæåìi, báy giåì ta noïi tåïi læång tám nhæ laì cå nàng phaíi âæa caïc luáût lãûï aïp duûng cho caïc haình vi nhán linh. Noïi roî hån laì aïp duûng luáût cuía Chuïa vaìo caïc haình vi cuû thãø.

Âãø cho læång tám coï thãø haình âäüng âuïng âàõn, læång tám phaíi âaût tåïi mäüt âäü chàõc chàõn cao. Khi læång tám chàõc chàõn, noï biãút roî lãö luáût cuía Chuïa vaì biãút aïp duûng âãøû choün læûa cuû thãø. Læång tám biãút laìm cho caïc luáût lãû âo àn khåïp våïi sæû choün læûa, hoàûc nãúu chæa àn khåïp, noï seî laìm cho àn khåïp. Læång tám chàõc chàõn biãút nháûn ra leî phaíi traïi.

Tuy nhiãn læång tám cuîng coï thãø láöm. Coï hai træåìng håüp. Âæång sæû âaî sæí duûng hãút caïc phæång tiãûn coï trong tay âãø soi saïng cho læång tám, dáöu váûy, phaïn quyãút cuía læång tám váùn sai. Luïc âoï læång tám váùn coï giaï trë, vaì âæång sæû khäng phaíi chëu traïch nhiãm, nãúu coï nhæîng viãûc laìm sai traïi do âoï maì ra.

Ngæåüc laûi, nãúu âæång sæû láöm láùn laì do laìm biãúng, do thoïi quen säúng trong täüi läùi, êt quan tám trong viãûc tçm kiãúm nhæîng gç laì chán thiãûn, khiãún cho læång tám nãn muì quaïng thç âæång sæû phaíi chëu traïch nhiãûm vãö tçnh traûng naìy, cuîng nhæ phaíi chëu traïch nhiãûm vãö tai haûi do caïc quyãút âënh áúy gáy ra.



VII. CAÏCH ÆÏNG XÆÍ CUÍA LÆÅNG TÁM

Coï nhæîng luïc con ngæåìi phaíi quay cuäöng trong nhæîng tçnh huäúng phæïc taûp dáùu âaî cäú gàõng, dáùu âaî duìng hãút thiãûn chê, læång tám váùn khäng âaût âæåüc mæïc âäü chàõc chàõn cáön thiãút vaì váùn cæï hoaìi nghi. Tæì thãú kyí XVI caïc nhaì tháön hoüc âaî nghé ra nhiãöu caïch thãú âãø haình âäüng khi læång tám hoaìi nghi vãö giaï trë luán lyï cuía caïc haình vi. Trong thæûc tã,ú ngæåìi ta âaî theo nhæîng thuyãút nhæ thuyãút caïi nhiãn (Probabilisme), thuyãút âaûi xaïc xuáút (Probabiliorisme), thuyãút âaûi xaïc caïch (Tutiorisme), thuyãút “chàõc vaì khäng chàõc âäöng âãöu” (Eïquiprobabilisme). Thæûc ra laì ngæåìi ta muäún baío âaím tênh chàõc chàõn täút cuía caïc haình vi luán lyï.60

Cuäúi cuìng, liãn quan tåïi caïch tuán theotiãúng læång tám vaì quan niãûm säúng luán lyï cuía tæìng ngæåìi, ngæåìi ta coìn âàût ra nhæîng thuyãút nghiãm nhàût (Rigorisme) hay thuyãút phoïng khoaïng (Laxisme). Noïi chung nhæîng thuyãút trãn âáy nay khäng coìn håüp thåìi næîa.

Váún âãö coï tênh thåìi sæû häm nay laì sæû khoï khàn trong læång tám cuía ngæåìi kitä hæîu luïc phaíi váng låìi huáún quyãön trong nhiãöu váún âãöì, âàûc biãût trong váún âãö luán lyï giåïi tênh vaì luán lyï gia âçnh. Vaìo thåìi âaûi chuïng ta moüi ngæåìi hay háöu nhæ moüi ngæåìi âãöu noïi âãún læång tám. Coï thãø noïi laì læång tám âang bë phaï saín. Coï nhiãöìu lyï do, nhæng roî nháút laì do viãûc coï hai läúi phaïn quyãút, phaïn quyãút theo læång tám vaì phaïn quyãút theo sæû khän ngoan thæûc tãú. Hai läúi phaïn quyãút khäng bao giåì truìng håüp våïi nhau. Mäüt âaìng âi tæì luáût lãû âãún caïc haình vi cuû thãø. Âaìng khaïc ngæåìi ta khåíi âi tæì hoaìn caính cuû thãø âãø tçm vãö våïi nguyãn tàõc, vaì âáy laì phaïn quyãút theo sæû khän ngoan thæûc tãú. Caïc âæång sæû thæåìng “phaï raìo” khi sæí duûng con âæåìng phaïn quyãút theo leî khän ngoan.

Noïi chung caïch æïng xæí täút nháút cuía chung ta laì theo caïc nguyãn tàõc sau âáy: Khäng bao giåì laìm mäüt âiãöu aïc âãø noï sinh ra mäüt âiãöu thiãûn. “Táút caí nhæîng gç anh em muäún ngæåìi khaïc laìm cho mçnh,thç anh em haîy laìm cho hoü”. Bao giåì baïc aïi cuîng tän troüng tha nhán vaì tän troüng læång tám cuía hoü.

VIII. LUÁN LYÏ CÄØ ÂIÃØN NOÏI GÇ VÃÖ LÆÅNG TÁM

Læång tám theo caïi nhçn cuía nãön luán lyï cäø âiãøn giäúng nhæ ngæåìi gaïc cäøng åí mäüt cäng ty låïn âang hoaût âäüng. Äng ta coï bäøn pháûn kiãøm soaït ngæåìi ra vaìo, nháûn biãút ngæåìi täút keí xáúu âãø baïo laûi cho cäng ty. Cho ra vaìo laì quyãön cuía cäng ty. Cäng ty cho äng biãút roî raìng vãö tæ caïch cuía ngæåìi ra vaìo, caïch thæïc ra vaìo, giåì giáúc ra vaìo. Caï nhán äng coï thãø laì ngæåìi ngay thàóng, chán tháût ngæåìi nghiãm nhàût, hoàûc ngæåìi phoïng âaût, hay hoaìi nghi hoàûc bäúi räúi... Nãúu nhæ trong thæûc tãú coï bao nhiãu loaûi ngæåìi gaïc cäøng thç trong luán lyï Cäng giaïo ngæåìi ta cuîng tçm ra âæåüc ngáön áúy loaûi læång tám. Sau âáy laì nhæîng loaûi chênh: læång tám chàõc chàõn (certaine), ngay thàóng (droite), nghiãm nhàût (etroite), phoïng âaût (large), sai láöm (erroneïe), låi loíng (laxe), læåîng læû (perplexe), bäúi räúi 61(scrupuleuse), ruût reì, såü sãût (timoreïe), hoàûc hoaìi nghi (douteuse).

Mäüt säú nguyãn tàõc giuïp haình xæí âuïng :

- Biãút chàõc (probabilisme) laì täút thç nãn laìm.

- Chàõc chàõn hån mäüt chuït (probabilior) thç caìng nãn laìm.

- Khi biãút roî nhæ âinh âoïng cäüt (tutiorisme) laì täút thç dæït khoaït phaíi laìm.

- Biãút khäng chàõc maì váùn cæï laìm, coi chæìng âoï laì læång tám låi loíng.


Каталог: wp-content -> uploads -> downloads -> 2011
2011 -> CÔng đỒng vatican II qua bốn thập niêN
2011 -> TÒa giám mục xã ĐOÀi chỉ nam giáo phận vinh lưỢC ĐỒ TỔng quáT
2011 -> 1. phép lạ thánh thể ĐẦu tiên khoảng năm 700 Tại làng Lanciano, nước Ý (italy)
2011 -> Thiên chúa giáo và tam giáO Đường Thi Trương Kỷ
2011 -> Tác giả Võ Long Tê chưƠng I bối cảnh lịch sử
2011 -> LỊch sử truyền giáo tại việt nam quyển II lm. Nguyễn hồng chưƠng I: MỘt cha dòng têN Ở việt nam tới rôMA
2011 -> Các mẫu thức MẠc khải lm. Lê Công Đức
2011 -> Một lời nói đầu không phải là nơi nhiều chỗđể tóm lược lập luận của một cuốn sách cũng như định vị hoặc phát biểu về sựquan trọng của nó. Đây quả thực là một cuốn sách rất quan trọng
2011 -> LỜi giới thiệu suy tư ban đẦu về MẦu nhiệm giêSU

tải về 1.51 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   18




Cơ sở dữ liệu được bảo vệ bởi bản quyền ©hocday.com 2024
được sử dụng cho việc quản lý

    Quê hương