Thay låÌi tæÛa viãÛc daûy vaì hoüc män tháÖN hoüc luán lyï CÄng giaïO hoüC ÅÍ BÁÛC ÂAÛI hoüC
V. NGÆÅÜC LAÛI VÅÏI NAÎO TRAÛNG CHÄÚNG TÄN GIAÏO, LUÁN LYÏ KYTÄ GIAÏO XAÏC ÂËNH NHÆÎNG GÇ ?
tải về 1.51 Mb.
|
V. NGÆÅÜC LAÛI VÅÏI NAÎO TRAÛNG CHÄÚNG TÄN GIAÏO, LUÁN LYÏ KYTÄ GIAÏO XAÏC ÂËNH NHÆÎNG GÇ ? Hiãún Chãú Muûc vuû Giaïo Häüi trong thãú giåïi ngaìy nay (säú 12 - 22) xaïc âënh : - Con ngæåìi laì taûo váût mang hçnh aính Thiãn Chuïa. - Giaïo Häüi nhçn nháûn tênh tæû láûp cuía con ngæåìi. Giaïo Häüi âãö cao táút caí nhæîng thaình tæûu cuía khoa hoüc kyî thuáût. Giaïo Häüi cuîng cäng nháûn nhæîng gç laì täút âeûp, laì chán tháût trong caïc nãön vàn hoïa, nhæng Giaïo Häüi khäng thãø cháúp nháûn mäüt nãön luán lyï gaût Thiãn Chuïa ra ngoaìi. - Giaïo Häüi nhçn nháûn giaï trë cuía lyï trê, cuía tæû do, cuía læång tám vaì caïc âæïc tênh xaî häüi khaïc nåi con ngæåìi, nhæng khäng hãö quãn sæû tháût con ngæåìi mang hçnh aính cuía Thiãn Chuïa vaì vç thãú phaíi säúng âuïng tæ caïch laì ngæåìi mang hçnh aính Thiãn Chuïa. - Giaïo Häüi nhçn nháûn laì con ngæåìi âæåüc pheïp vaì phaíi âæåüc taûo âiãöu kiãûn âãø âaût tåïi haûnh phuïc vénh cæíu, nhæng haûnh phuïc âoï åí âåìi naìy måïi chè bàõt âáöu seî viãn maîn åí âåìi sau. - Giaïo Häüi cuîng vaûch ra mäüt thæï luán lyï láúy sæû pháún âáúu laìm phæång tiãûn âaût tåïi sæû hoaìn thiãûn (máöu nhiãûm tháûp giaï). Vaì sæû hoaìn thiãûn naìy chênh laì sæû hoaìn thiãûn vãö caí hai màût kênh Chuïa vaì yãu ngæåìi. Cuîng cáön nhàõc laûi låìi noïi cuía Cäng âäöng liãn quan tåïi lyï trê cuía con ngæåìi : "Lyï trê cuía con ngæåìi khäng thãø laì mäüt thæûc thãø âäüc láûp - noï lãû thuäüc vaìo Thiãn Chuïa vaì phaíi càn cæï trãn Thiãn Chuïa" (Tuyãn ngän vãö Tæû Do Tän Giaïo 3)18. Ta cuîng coï thãø noïi nhæ thãú vãö sæû tæû do, tæïc laì tæû do khäng coï nghéa muäún laìm gç thç laìm, nhæng laì laìm nhæîng gç håüp våïi chæång trçnh räüng låïn cuía Thiãn Chuïa âäúi våïi mçnh vaì âäúi våïi nhán loaûi. Ngoaìi ra Cäng âäöng coìn daûy : "Taûo váût khäng coï Âáúng taûo hoïa seî uïa taìn.... vaì mäüt khi quãn Thiãn Chuïa, taûo váût tråí nãn måì âuûc" (Vui Mæìng vaì Hy Voüng 36,3). Con ngæåìi lãû thuäüc vaìo Thiãn Chuïa nhæ ngæåìi con gàõn boï våïi ngæåìi meû. Ngæåìi meû âãø cho ngæåìi con säúng tæû do maì váùn âæa màõt theo doîi. Mäüt caïch naìo âoï, ngæåìi con lãû thuäüc vaìo ngæåìi meû, nhæng âiãöu âoï khäng coï nghéa laì ngæåìi con máút haûnh phuïc.
Roî raìng laì con ngæåìi ngaìy nay muäún coï mäüt nãön luán lyï taïch biãût khoíi moüi raìng buäüc, phaït xuáút tæì niãöm tin tän giaïo. Coï nhæîng triãút gia nhæ A. Camus âaî cäú gàõng thæûc hiãûn æåïc voüng naìy nhæng âaî khäng thaình cäng. Càõt âæït niãöm hy voüng vaìo cuäüc säúng mai sau, vaìo Thiãn Chuïa, con ngæåìi nhæ con noìng noüc âæït âuäi, khäng tiãún lãn âæåüc. Chè caím tháúy bæûc tæïc vaì cho ràòng moüi sæû chè laì phi lyï. Nghé cho cuìng nãön luán lyï naìo cuîng mang êt nhiãöu tênh cháút tän giaïo vaì nhæ thãú giáúc må vãö mäüt nãön luán lyï hoaìn toaìn nhán baín, khäng Thæåüng Âãú, laì khäng thæûc tãú.
Ngaìi khäng nháút trê våïi mäüt nãön luán lyï nhæ thãú. Sau khi âæåüc thuû phong linh muûc, ngaìi âaî coï nhiãöu baìi viãút vãö luán lyï. Ngaìi chuí træång xáy dæûng mäüt nãön luán lyï dæûa trãn Thaïnh Kinh. Ngaìi âi trong âæåìng hæåïng cuía caïc nhaì tháön hoüc nhæ Hirscher, Tillmann, Sailer. Nàm 1954, ngaìi viãút bäü saïch luán lyï mang tãn : “Das Gesetz Christi” (Luáût cuía Âæïc Kitä), qua âoï säúng luán lyï seî laì säúng theo giaïo huáún Âæïc Kitä vaì bæåïc theo chán Âæïc Kitä. Màût khaïc linh muûc Häring coìn muäún xáy dæûng mäüt nãön âaûo âæïc hoüc phuûc vuû con ngæåìi toaìn diãûn (caí váût cháút láùn tinh tháön) vaì phuûc vuû moüi ngæåìi (mang tênh nhán baín). Caí hai cäú gàõng trãn âæåüc ngaìi trçnh baìy trong taïc pháøm “Tæû do vaì trung thaình trong Âæïc Kitä”. Tæûa âãö cuía taïc pháøm naìy cho tháúy nhaì tháön hoüc Häring mäüt màût muäún bung ra, nhæng màût khaïc laûi muäún trung thaình våïi Giaïo Häüi, nhæng khäng phaíi laì mäüt Giaïo Häüi chuyãn män xeït xæí maì laì mäüt Giaïo Häüi chuyãøn taíi ån cæïu âäü âãún cho nhán loaûi. Luáûn vàn Tiãún sé maì ngaìi baío vãû thaình cäng nàm 1947, mang tæûa âãö : “Caïi thaïnh thiãng vaì caïi täút laình : tæång quan giæîa tän giaïo vaì âaûo âæïc”. Âãø viãút luáûn vàn naìy, B. Häring âaî nghiãn cæïu caïc taïc pháøm cuía M. Scheler, E. Kant, vaì cuía caïc nhaì tháön hoüc Tin Laình tiãu biãøu nhæ F. Schleimacher, E. Brunner, R. Otto... cuîng nhæ cuía caïc triãút gia, âaûi diãûn cho thãú giåïi tráön tuûc. Noïi chung B. Häring tiãu biãøu cho caïc nhaì tháön hoüc luán lyï säúng giæîa hai thãú chiãún vaì coï aính hæåíng træåïc thåìi Cäng âäöng. Luáûn vàn tiãún sé cuía ngaìi noïi lãn mäüt khuynh hæåïng cuía nãön tháön hoüc luán lyï luïc báúy giåì laì phán biãût caïi thaïnh thiãng maì caïc tän giaïo daûy cho con ngæåìi vaì caïi täút laình maì con ngæåìi coï lyï trê, coï máöm mäúng tháön linh trong mçnh coï thãø khaïm phaï vaì thæûc hiãûn. Cuäúi cuìng thç ngaìi cuîng âi âãún kãút luáûn laì giæîa caïi thaïnh thiãng vaì caïi täút laình coï nhæîng liãn hãû máût thiãút vaì häù tråü cho nhau. B. Häring laì thaình viãn cuía tiãøu ban luán lyï, cäú váún cho caïc nghë phuû taûi Cäng âäöng Vaticanä II. Ngaìi âaî goïp pháön xáy dæûng pháön âáöu cuía Hiãún Chãú Muûc Vuû : “Vui mæìng vaì Hy voüng”. Viãút theo François Vial vaì baìi tæû sæû cuía B. Häring trong “Tháön hoüc luán lyï - Nhæîng yï tæåíng chuí âaûo”, Paris, 1992. CHÆÅNG IV : LËCH SÆÍ KHOA THÁÖN HOÜC LUÁN LYÏ CÄNG GIAÏO Âãø coï mäüt caïi nhçn täøng quaït vãö khoa luán lyï, ta seî ghi laûi mäüt säú mäúc thåìi gian cuîng nhæ nhæîng nhán váût vaì sæû kiãûn trãn bæåïc âæåìng âi tåïi cuía khoa luán lyï trong 20 thãú kyí qua. I. GIAÏO HUÁÚN LUÁN LYÏ TRONG CÆÛU ÆÅÏC Luán lyï Kitä giaïo khäng bàõt âáöu våïi Chuïa Giãsu. Phaíi noïi ràòng noï bàõt âáöu tæì thåìi Cæûu Æåïc qua låìi giaíng daûy cuía caïc nhaì laînh âaûo nhæ Mäsã, qua caïc vua nhæ Âavêt, Salomon, qua caïc ngän sæï låïn vaì nhoí, cuîng nhæ qua caïc saïch lëch sæí, tháön hoüc, thi ca vaì nháút laì loaûi saïch khän ngoan. Táút caí nhæîng låìi giaíng daûy coï thãø cä âoüng laûi trong nhæîng cuäún saïch luáût, goüi laì luáût Mäsã. Bäü luáût naìy qui âënh caïch säúng cuía con ngæåìi âäúi våïi Giavã Thiãn Chuïa maì ngæåìi Do thaïi tin laì mäüt vë tháön quyãön nàng, coï khi khe khàõt, coï khi khoan dung vaì hoü gàõn boï cuäüc âåìi cuía hoü våïi Gia-vã Thiãn Chuïa, khi thç nhæ mäüt tháön dán âäúi våïi mäüt âæïc vua maì tênh khê coï khi thay âäøi nhanh choïng nhæ tênh khê cuía mäüt con ngæåìi, khi thç nhæ mäüt ngæåìi ngang haìng, duìng khãú æåïc âãø thoía thuáûn våïi nhau, khi thç nhæ mäüt ngæåìi con âäúi våïi mäüt ngæåìi cha, báút cháúp täüi läùi váùn yãu thæång âãún cuìng. Âäúi våïi tha nhán, âáy laì mäüt thæï luán lyï mang tênh hæîu tháön. Moüi ngæåìi laì con cuía Chuïa vaì do âoï laì anh em våïi nhau. Tuy nhiãn trong bäúi caính cuía thãú giåïi häöi âoï, ngæåìi ta váùn giæî luáût “maûnh âæåüc, yãúu thua”, ngæåìi ta giãút haûi keí thuì khäng thæång xoït vaì âäúi våïi ngæåìi khäng cuìng mäüt chê hæåïng, ngæåìi ta chuí træång loaûi træì. Tiãún bäü hån mäüt chuït, ngæåìi ta giæî luáût Talion, màõt âãön màõt, ràng âãön ràng. Chè coï mäüt säú êt ngæåìi måïi sàôn saìng tha thæïcho keí laìm haûi mçnh. Âäúi våïi caï nhán thç xem ra êt âæåüc noïi tåïi. Quyãön låüi cuía caï nhán trong táûp thãø âæåüc qui âënh khaï roî raìng (saïch Lãvi), coìn traïch nhiãûm cuía caï nhán thç khäng âæåüc âàût nàûng làõm. Do âoï måïi coï cáu noïi laì dán Chuïa chè giæî luáût bàòng mäi, miãûng, coìn loìng thç xa Chuïa. (Xem Lv 19, 1 - 18) II. GIAÏO HUÁÚN LUÁN LYÏ CUÍA ÂÆÏC GIÃSU 1. Qua giaïo huáún : Ta coï thãø noïi mäüt caïch täøng quaït laì Âæïc Giãsu âaî tuán giæî vaì daûy moüi ngæåìi tuán giæî luáût luán lyï cuía Cæûu Æåïc. Mäüt cháúm mäüt pháøy Ngaìi cuîng khäng boí qua. Âàûc biãût Ngaìi nháún maûnh nhæîng âiãøm sau âáy : a) Tråí vãö : Caïc ngän sæï âaî kãu goüi dán chuïng quay vãö våïi Chuïa. Âæïc Giãsu coìn kãu goüi mäüt caïch maûnh meî hån. Âáy laì mäüt sæû tråí vãö táûn gäúc. b) Tçnh yãu : Cæûu Æåïc khäng nhæîng khäng ngæng nhàõc tåïi luáût yãu thæång. Chuïa Giãsu coìn kãu goüi kháøn thiãút hån næîa vaì Ngaìi laìm gæång cho caïc män âãû trong váún âãö naìy : “Anh em haîy yãu thæång nhau nhæ Tháöy âaî yãu thæång anh em”. c) Tuán giæî luáût lãû : Caïc ngän sæï khäng ngæìng kãu goüi quáön chuïng giæî luáût cuía Mäsã, Chuïa Giãsu cuîng kãu goüi giæî luáût lãû nhæng våïi táút caí loìng chán thaình (khäng giaí hçnh) vaì tçnh ngæåìi. Luáût lãû vç con ngæåìi chæï khäng phaíi con ngæåìi vç luáût lãû. d) Thaïnh giaï : Âiãøm âàûc biãût nháút trong giaïo huáún Âæïc Kitä âoï laì sæû hy sinh quãn mçnh cho keí khaïc. Hy sinh laì dáúu hiãûu cuía tçnh yãu âêch thæûc, ngoaìi ra sæû hy sinh âoï laì cáön thiãút trãn âæåìng vãö nhaì Cha. Theo triãút lyï thaïnh giaï naìy, ngæåìi Kitä hæîu phaíi pháún âáúu âãún cuìng, træåïc khi âæåüc Thiãn Chuïa án thæåíng. 2. Qua âåìi säúng : Âæïc Giãsu âaî cháúp nháûn mäüt cuäüc âåìi ngheìo khoï tæì luïc sinh ra, trong thåìi gian säúng åí Nazareth tåïi luïc chãút trãn tháûp giaï. Caïi ngheìo bãn ngoaìi âi âäi våïi caïi ngheìo bãn trong, tæïc laì sæû khiãm täún, sæû tæû huíy mçnh âãø váng phuûc Chuïa Cha. Âæïc Giãsu âaî toí ra báút khuáút træåïc ngæåìi biãút phaïi, caïc luáût sé vaì caïc tæ tãú. Caïi chãút anh duîng trãn tháûp giaï laì biãøu tæåüng báút khuáút træåïc sæû dæî. Cuäúi cuìng Âæïc Giãsu laì con ngæåìi thuäüc troün vãö Chuïa Cha vaì âäúi våïi caïc män âãû, Ngaìi âaî laì mäüt vë Tháöy troün haío.
Træåïc luïc noïi tåïi thaïnh Phaolä, chuïng ta noïi tåïi nhæîng vë Täng âäö âaî âãø laûi cho chuïng ta nhæîng bæïc thæ muûc vuû. Goüi laì thæ muûc vuû vç chuïng nhàõm tåïi viãûc giaíi quyãút nhæîng váún âãö træåïc màõt xáøy ra trong caïc cäüng âoaìn thåìi báúy giåì (laûc giaïo, phaín Kitä). Âàûc biãût laì nhæîng váún âãö yãu thæång, váún âãö laìm chæïng vãö niãöm tin vaì loìng cáûy träng cuía mçnh giæîa thãú gian (1Pr 2,4) cuîng nhæ sæû taïch biãût khoíi nãúp säúng xä bäö cuía nhæîng ngæåìi âæång thåìi. 2. Trong saïch Täng Âäö Cäng Vuû Nãúu ngæåìi Do thaïi vaì âaûo Do thaïi coï pháön naìo tinh tháön “phán biãût âäúi xæí”, phán biãût ngæåìi trong âaûo vaì ngæåìi ngoaìi âaûo, ngæåìi trong saûch, ngæåìi khäng trong saûch... thç tçnh tháön cuía saïch Täng Âä Cäng Vuû laì mäüt tinh tháön hoìa âäöng. Tinh tháön âaî laìm cho nãúp säúng Kitä giaïo tråí nãn háúp dáùn âäúi våïi dán ngoaûi. Chênh caïc täng âä Phãrä vaì Gioan âaî nháûn ra ràòng Chuïa Thaïnh Linh cuîng åí våïi dán ngoaûi. 3. Nåi thaïnh Phaolä Thaïnh Phaolä âaî noïi nhiãöu vãö ba nhán âæïc âäúi tháön, trong âoï Ngaìi nháún maûnh tåïi Âæïc aïi (1Cr 13,13), âæåüc cuû thãø hoïa trong baìi ca baïc aïi (1Cr 13, 1-8). Ngoaìi ra Ngaìi coìn âãø laûi cho chuïng ta mäüt danh saïch vãö caïc täüi nàûng nheû, mäüt danh saïch vãö caïc nhán âæïc gia âçnh (Cl 3,18 tt) kãø caí bäøn pháûn âäúi våïi nhaì næåïc. Coï thãø noïi Ngaìi laì ngæåìi chäúng laûi luáût Mäsã, mäüt thæï luáût cæåîng eïp, âäüc âoaïn, taûo âiãöu kiãûn cho con ngæåìi laìm sæû dæî. Âäúi våïi Ngaìi, caïi quan troüng khäng phaíi laì luáût lãû maì chênh laì loìng con ngæåìi. IV. THÅÌI CAÏC THAÏNH GIAÏO PHUÛ Mäüt trong nhæîng quan tám låïn cuía caïc giaïo phuû laì sao cheïp laûi giaïo huáún luán lyï cuía Cæûu Æåïc vaì Tán Æåïc, ghi laûi nhæîng âiãöu goüi laì : “Låìi noïi cuía Chuïa”, âæåüc truyãön miãûng. Cuäún saïch daûy luán lyï âáöu tiãn laì cuäún Didache19ï, phán biãût hai con âæåìng, con âæåìng laình gäöm caïc nhán âæïc, con âæåìng hæ hoíng gäöm caïc nãút xáúu vaì täüi läùi. Caïc giaïo phuû âaî tçm caïch ngàn ngæìa caïc kitä hæîu bàõt chæåïc dán ngoaûi thåì tháön vaì tham dæû caïc troì tiãu khiãøn âäüc aïc. Mäüt trong nhæîng âæåìng neït chênh yãúu cuía nãön luán lyï thãú kyí II laì daûy ngæåìi ta bàõt chæåïc Chuïa Kitä caïch troün veûn. Bàõt chæåïc Ngaìi âãø chãút (tæí âaûo, giæî mçnh âäöng trinh) vaì träún vaìo trong sa maûc âãø säúng chãút våïi Ngaìi. 1. Cleïmente thaình Alexandria vaì Origeìne Cleïmente thaình Alexandria laì ngæåìi âáöu tiãn âæa ra mäüt hãû thäúng luán lyï âäö säü âãø hæåïng dáùn ngæåìi Kitä hæîu säúng giæîa tráön thãú. Ngaìi chuí træång thêch nghi luán lyï Kitä giaïo våïi luán lyï cuía thãú giåïi luïc báúy giåì. Cleïmente cho ràòng trong caïc nãön triãút hoüc ngoaûi giaïo cuîng coï “máöm mäúng thán linh” (Logos spermaticos). Origeìne laì ngæåìi âaî âãö cáûp tåïi nhæîng chuí âãö cå baín cho mäüt nãön tháön hoüc luán lyï : tæû do læång tám, täüi läùi, phuûc häöi vaûn váût. Origeìne chuí træång sæí duûng sæû khän ngoan dán ngoaûi âãø phuûc vuû cho nãön tháön hoüc Kitä giaïo. 2. Ambrosio : Âãö cao tênh æu viãût cuía luán lyï Kitä giaïo. Âäöng thåìi Ngaìi cuîng muäún chæïng mênh sæû æu viãût cuía Cæûu Æåïc trãn caïc taïc pháøm vàn chæång cuía ngæåìi Hy laûp. Ngaìi âaî noïi mäüt caïch sáu sàõc vãö 4 nhán âæïc “càn baín” trong luán lyï Kitä giaïo. 3. Augustinä (354-430) : Laì nhaì luán lyï xuáút sàõc cuía thåìi âaûi. Ngaìi baìn vãö âuí moüi váún âãö luán lyï : âåìi säúng våü chäöng, âåìi säúng trênh khiãút... ba nhán âæïc Tin, Cáûy, Mãún, Án Suíng vaì sæû Tæû Do, Âæïc Tin vaì Viãûc Laình, Âæïc Tin vaì Tçnh Yãu, Täüi Täø Täng, Án Suíng vaì Luáût Lãû, Luáût Tæû Nhiãn, nhæîng hoaût âäüng phaït sinh tæì Âæïc Tin... Ngaìi coï biãût taìi sæí duûng Thaïnh Kinh laìm cå såí cho lyï luáûn luán lyï. Ngaìi nháún maûnh viãûc con ngæåìi giäúng hçnh aính Thiãn Chuïa ; con ngæåìi coï bäøn pháûn pháún âáúu âãø hæåíng haûnh phuïc muän âåìi. 4. Gregorio : Vë thaïnh naìy mang caí baín cháút La maî, nãn ráút thæûc tãú. Ngaìi cung cáúp cho ngæåìi âoüc caïch giaíi quyãút caïc váún âã thêch håüp våïi tinh tháön Kitä giaïo. V. TÆÌ NÀM 600-1100 Khäng coï taïc pháøm luán lyï låïn maì chè coï caïc baìi giaíng, caïc huáún thë cuía caïc Giaïo Hoaìng, caïc Giaïm Muûc vaì caïc Cäng Âäöng. Âiãöu âaïng nghi nhåï laì sæû xuáút hiãûn cuía caïc cuäún saïch giuïp ra viãûc âãön täüi (Libri poenitientiales), khiãún caïc linh muûc máút hãút saïng kiãún luïc ngäöi toìa. Trong thåìi gian naìy caïc tu viãûn Biãøn Âæïc laì nhæîng phaïo âaìi phäø biãún vaì bãnh væûc luán lyï Kitä giaïo. VI. THÁÖN HOÜC LUÁN LYÏ KINH VIÃÛN (Tk XII - XV) Tæì thãú kyí XII, tháön hoüc luán lyï våïi tênh caïch laì mäüt khoa hoüc, bàõt âáöu âæåüc caïc nhaì tháön hoüc trçnh baìy mäüt caïch coï hãû thäúng, coï lyï luáûn. Caïc váún âãö luán lyï âaî âæåüc caïc Cäng Âäöng baìn thaío vaì âæåüc táûp håüp laûi thaình mäüt toaìn thãø coï täø chæïc, âæåüc phán chia theo thæï tæû lä gêc. Caïc váún âãö luán lyï khäng coìn âæåüc trçnh baìy dæåïi hçnh thæïc caïc låìi khuyãn hoàûc baìi diãùn giaíng, nhæng dæåïi hçnh thæïc giaïo khoa nhæ thæåìng laìm trong caïc træåìng hoüc. Thæåìng thç ngæåìi ta dæûa vaìo triãút hoüc cuía Aristote laì triãút hoüc coï uy tên trong caïc træåìng âaûi hoüc luïc báúy giåì. Tháön hoüc luán lyï Kitä giaïo vç thãú maì coï nhæîng giåïi haûn cuía triãút lyï Aristote. Ta coï thãø phán biãût ba giai âoaûn : - Giai âoaûn 1 laì giai âoüan chuáøn bë (Tk XII) - Giai âoaûn 2 laì giai âoaûn hoaìng kim (Tk XIII) - Giai âoaûn 3 laì giai âoaûn suy âäöi, giai âoaûn cuía nhæîng phán biãût tinh vi. Giai âoaûn naìy truìng våïi sæû phaït triãøn cuía triãút hoüc. a. Giai âoaûn 1 : Giai âoaûn naìy laì giai âoaûn chuáøn bë. Træåïc hãút phaíi kãø âãún Phãrä Lombardä (1100 - 1160). Ngaìi âaî tháu tháûp táút caí nhæîng gç caïc giaïo phuû âaî viãút liãn quan âãún tháön hoüc, laìm thaình mäüt bäü saïch låïn gäöm 4 cuäún, mang tæûa âãö “Libri quattuor sententiarum”, tæïc laì “Bäún cuäún saïch vãö caïc luáûn âãö”, trêch tæì taïc pháøm cuía caïc Giaïo phuû. Âáy laì mäüt täøng luáûn Tháön Hoüc vaì luán lyï. Trong cuäún 3 vaì cuäún 4, Phãrä Lombardä âaî âãö cáûp âãún âåìi säúng Kitä hæîu laì âåìi säúng hãû taûi åí viãûc trau däöi caïc nhán âæïc âäúi tháön vaì thæï âãún laì caïc nhán âæïc luán lyï, 20 viãûc tuán giæî 10 giåïi ràn trong Cæûu Æåïc vaì giaïo lyï cuía Âæïc Kitä trong Tán Æåïc. b. Giai âoaûn 2 : laì giai âoaûn hoaìng kim cuía tháön hoüc kinh viãûn, giai âoaûn cuía caïc täøng luáûn tháön hoüc daìy cäüm, trong âoï luán lyï âæåüc xem nhæ mäüt hãû luáûn cuía tên lyï. Ta phaíi kãø : * Alexandre de Haleìs (Khoaíng 1245), doìng Phanxicä, âaî baìn âãún luán lyï Kitä giaïo åí pháön sau quyãøn saïch trçnh baìy vãö máöu nhiãûm Chuïa Nháûp Thãø. Mäüt caïch naìo âoï, Alexandre de Haleìs âaî doün âæåìng cho thaïnh Thomas viãút bäü Täøng luáûn cuía ngaìi. * Thaïnh Thomas (+ 1274) 21 : nãön tháön hoüc luán lyï cuía Thaïnh Thomas coï liãn hãû våïi tên lyï. Træåïc hãút ngaìi baìn vãö muûc âêch chung cuûc cuía con ngæåìi laì Thiãn Chuïa ; räöi ngaìi baìn âãún caïc haình vi nhán linh nhåì âoï maì con ngæåìi âaût tåïi muûc âêch áúy. Cuäúi cuìng ngaìi nghiãn cæïu âãún caïc bäøn pháûn chung cuía moüi ngæåìi laì trau däöi caïc nhán âæïc âäúi tháön, sau cuìng ngaìi baìn âãún caïc bäøn pháûn riãng cuía mäùi báûc säúng. * Gioan Duns Scotus (Khoaíng 1266-1038) doìng Phanxicä, Duns Scotus (khoaíng 1266-1038), doìng Phanxicä, Duns Cotus âaî khäng âãø laûi cho chuïng ta mäüt täøng håüp luán lyï hoaìn bë nhæ bäü Täøng luáûn Tháön hoüc cuía thaïnh Thomas, nhæng tháön hoüc cuía ngaìi mang nhiãöu neït âäüc âaïo. Ngaìi âaî choün âæïc AÏi laìm truû cäüt. Ngaìi nhçn con ngæåìi trong thán pháûn täüi läùi, cáön âãún tçnh thæång cuía Thiãn Chuïa, maì Thiãn Chuïa laì Âáúng giaìu loìng thæång xoït. Theo ngaìi, giaí nhæ loaìi ngæåìi khäng phaûm täüi, Thiãn Chuïa váùn cho Âæïc Giãsu xuäúng thãú âãø chia seí nãúp säúng våïi con ngæåìi vaì giuïp con ngæåìi tçm vãö haûnh phuïc. Måïi âáy ngaìi âaî âæåüc phong chán phæåïc. c. Giai âoaûn 3 : laì giai âoaûn suy âäöi. Khoa luán lyï hoüc âi vaìo nhæîng läúi phán biãût chi li, dãù gáy tranh caîi giæîa caïc nhaì tháön hoüc. Bãn caûnh sæû xuäúng däúc cuía khoa luán lyï vaì cuäüc ly giaïo keïo daìi tæì 1378 âãún 1429. Coï luïc coï âãún ba vë Giaïo Hoaìng åí Räma vaì Avignon (Phaïp). Saïch luán lyï âa pháön laì nhæîng sæu táûp, gäöm caïc khoaín giaïo luáût, nhæîng baín vàn khuyãún thiãûn âæåüc gom goïp laûi, nhàòm giuïp caïc linh muûc giaíi täüi giaíi quyãút caïc træåìng håüp phæïc taûp, goüi laì caïc “näú”. Thaïnh Antonin coï leî laì nhaì viãút saïch luán lyï näøi tiãúng thåìi báúy giåì. VII. THÁÖN HOÜC LUÁN LYÏ CÁÛN ÂAÛI (Tæì Tk XVI âãún Tk XVIII) Âáy laì thåìi kyì Phuûc hæng vàn hoïa taûi Áu Cháu, thåìi kyì Caíi Caïch cuía anh em Tin Laình, thåìi kyì triãút hoüc vaì khoa koüc tçm âæåüc nhæîng con âæåìng tæ duy vaì phæång phaïp khaïm phaï måïi. a. Giai âoaûn 1 (Tk XVI-XVII). AÍnh hæåíng cuía thåìi Phuûc hæng vàn hoïa. Caïc nhaì tháön hoüc luán lyï chuí træång tråí vãö våïi Thaïnh Kinh vaì giaïo huáún cuía caïc thaïnh Giaïo phuû. Âáy cuîng laì thåìi kyì xaíy ra nhiãöu cuäüc tranh luáûn säi näøi giæîa caïc nhaì tháön hoüc chuí træång nghiãm nhàût vaì caïc nhaì tháön hoüc chuí træång räüng raîi, phoïng thæï, giæîa caïc nhaì tháön hoüc chuí træång chè haình âäüng khi biãút tháût chàõc vaì nhæîng nhaì tháön hoüc khaïc haìi loìng våïi mäüt sæû tæång âäúi naìo âoï.22 Coï nhiãöu træåìng phaïi khaïc nhau : - Træåìng phaïi Daminh våïi thaïnh Thomas Cajetan (+ 1634). - Træåìng phaïi Phaxicä våïi Dominique Sätä (+ 1560). - Træåìng phaïi Doìng Tãn våïi Canisius (+ 1597), Suarez (+ 1617). - Træåìng phaïi thuäüc caïc giaïo sé triãöu våïi thaïnh Carolo Boromãä (+ 1584), thaïnh Phanxicä Salãsiä (+ 1622). b. Giai âoaûn 2 (tæì Tk XVIII âãún giæîa Tk XIX), giai âoaûn suy âäöi. Mäúi báûn tám haìng âáöu cuía nhiãöu taïc giaí laì thæûc duûng. Täøng luáûn tháön hoüc cuía thaïnh Thomas âi vaìo quãn laîng, nhæåìng chäù cho caïc váún âãö cuû thãø, caïc “näú”. Ngoaìi ra, ngæåìi ta coìn phán biãût tháön hoüc tu âæïc våïi tháön hoüc luán lyï. Quaí váûy, tháön hoüc luán lyï chè chuï troüng âãún khêa caûnh tiãu cæûc nhæ täüi, caïc nãút xáúu, coìn vãö caïc nhán âæïc vaì caïc phæång thãú trau däöi nhán âæïc thç chè âæåüc baìn læåït qua, láúy leî ràòng âoï laì laînh væûc cuía ngaình tu âæïc. Nhaì luán lyï näøi báût thåìi naìy laì thaïnh Anphongxä Ligori,23 Doìng Chuïa Cæïu Thãú, tiãún sé luáût luïc 16 tuäøi. Ngaìi nàõm væîng hoüc thuyãút luán lê cuía thaïnh Thomas. Våïi khaí nàng cuía mäüt luáût gia vaì våïi khaí nàng phán têch tám lyï tinh vi, thaïnh Anphongxä âaî âãø laûi ba taïc pháøm låïn : “Tháön hoüc luán lyï”, âæåüc taïi baín 70 láön. “Vë täng âäö”ö (homo apostolicus) 118 láön taïi baín. “Giaíi täüi cho ngæåìi miãön quã” (Paraxis confessarii) Ngoaìi ra nhiãöu taïc pháøm chuyãn âãö khaïc âaî laìm ngaìi tråí nãn nhaì luán lyï coï oïc phaïn âoaïn âuïng, trung dung , tháûn troüng. VIII. THÃÚ KYÍ XIX VAÌ THÅÌI HIÃÛN ÂAÛI : NHÆÎNG CÄÚ GÀÕNG MÅÏI (Tæì Tk XVIII âãún nay) 1. Sailer, Hirscher vaì Træåìng phaïi Tubingen Thãú kyí XVIII âæåüc goüi laì thãú kyí aïnh saïng, caïc khoa hoüc âæåüc âem ra xeït laûi dæåïi aïnh saïng duy lyï. Nãön luán lyï Kitä giaïo bë cháút váún. Trong hoaìn caính âoï, mäüt säú nhaì luán lyï Âæïc nhæ Sailer, Hirscher vaì træåìng phaïi Tubingen âaî âæïng ra chäúng âåî khaï thaình cäng. Sailer laì mäüt bë Giaïm Muûc. Ngaìi chuí træång xáy dæûng mäüt khoa luán lyï phuûc vuû sæû säúng càn cæï trãn caïi âaî säúng. Thay vç phán caïch luán lyï vaì tên lyï, ngaìi liãn kãút caí hai thaình mäüt hãû thäúng nhàòm laìm näøi báût lyï tæåíng säúng Kitä giaïo. Sailer xuáút baín taïc pháøm : “Saïch luán lyï Kitä giaïo daình cho caïc chuí chàn tæång lai vaì caïc Kitä hæîu trê thæïc”. Qua taïc pháøm naìy, ta tháúy Sailer khäng chuï troüng âãún luáût lãû cho bàòng chuï troüng âãún âåìi säúng thaïnh âæïc. Hirscher (1788-1865), láúy Thaïnh Kinh laìm cå såí vaì láúy “Næåïc Thiãn Chuïa” laìm tiãu âãö âãø lyï luáûn. Äng chäúng laûi mäüt thæï Âæïc Tin lyï thuyãút vaì bãnh væûc mäüt Âæïc Tin vç cuäüc säúng. Træåìng phaïi Tubingen (Âæïc), âæåüc nhiãöu ngæåìi biãút âãún. Theo træåìng phaïi naìy thç “säúng luán lyï” khäng chè laì tuán giæî mäüt måï luáût lãû, nhæng chiãún âáúu khäng ngæìng âãø âi lãn maîi. Trong thåìi kyì naìy, nãön Tháön Hoüc luán lyï åí Phaïp khäng coï gç näøi báût. Mäüt vaìi ngæåìi tãn tuäøi nhæ Lamennais, Lacordaire hay Blondel âaî khäng âãø laûi taïc pháøm naìo tháût giaï trë. Каталог: wp-content -> uploads -> downloads -> 2011 2011 -> CÔng đỒng vatican II qua bốn thập niêN 2011 -> TÒa giám mục xã ĐOÀi chỉ nam giáo phận vinh lưỢC ĐỒ TỔng quáT 2011 -> 1. phép lạ thánh thể ĐẦu tiên khoảng năm 700 Tại làng Lanciano, nước Ý (italy) 2011 -> Thiên chúa giáo và tam giáO Đường Thi Trương Kỷ 2011 -> Tác giả Võ Long Tê chưƠng I bối cảnh lịch sử 2011 -> LỊch sử truyền giáo tại việt nam quyển II lm. Nguyễn hồng chưƠng I: MỘt cha dòng têN Ở việt nam tới rôMA 2011 -> Các mẫu thức MẠc khải lm. Lê Công Đức 2011 -> Một lời nói đầu không phải là nơi nhiều chỗđể tóm lược lập luận của một cuốn sách cũng như định vị hoặc phát biểu về sựquan trọng của nó. Đây quả thực là một cuốn sách rất quan trọng 2011 -> LỜi giới thiệu suy tư ban đẦu về MẦu nhiệm giêSU tải về 1.51 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|