Thay låÌi tæÛa viãÛc daûy vaì hoüc män tháÖN hoüc luán lyï CÄng giaïO hoüC ÅÍ BÁÛC ÂAÛI hoüC



tải về 1.51 Mb.
trang17/18
Chuyển đổi dữ liệu17.08.2016
Kích1.51 Mb.
#21221
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18
1.bãûnh tám càn “Hysteria”, thæåìng xuáút hiãûn sau nhæîng cháún thæång tám tháön åí nhæîng ngæåìi coï nhán caïch yãúu. Biãøu hiãûn cuía bãûnh hãút sæïc âa daûng nhæ : khoïc, cæåìi, kãu la, caïc cån co dáût, liãût, máút caím giaïc, cám, âiãúc...Âàûc âiãøm cuía hysteria laì tênh dãù bë aïm thë vaì khaí nàng dãù tæû aïm thë cuía ngæåìi bãûnh, coï xu hæåïng ly kyì hoïa, haình vi mang këch tênh ,thêch âæåüc moüi ngæåìi chuï yï âãún. Nguyãn nhán chuí yãúu do cháún thæång tám tháön, thæåìng laì nhæîng cháún thæång gáy caím xuïc maûnh nhæ : lo såü cao âäü, tæïc giáûn quaï mæïc, tháút voüng nàûng nãö....Bãûnh thæåìng phaït sinh mäüt thåìi gian ngàõn sau khi cháún thæång, coï khi phaït sinh do mäüt nhán täú thuïc âáøy khäng liãn quan âãún cháún thæång, âäi khi bãûnh coï veí nhæ tæû phaït. 2.Bãûnh tám tháön phán liãût, laì mäüt trong nhæîng bãûnh loaûn tháön nàûng nháút vaì phäø biãún nháút. Caïc triãûu chæïng cuía tám tháön phán liãût hãút sæïc âa daûng : ngæåìi bãûnh coï nhæîng yï nghé laû luìng, khäng phuì håüp våïi thæûc tãú (hoang tæåíng) hoàûc tháúy nhæîng hçnh aính nghe nhæîng tiãúng noïi khäng coï trong thæûc taûi (aío giaïc) ; coï nhæîng haình vi kyì dë, khoï hiãøu, caím xuïc ngaìy caìng khä laûnh, máút dáön liãn hãû âäúi våïi thãú giåïi xung quanh vaì taïch råìi trong thãú giåïi âäüc âaïo riãng biãût cuía mçnh (thãú giåïi tæû kyí), mäüt säú êt coï thãø tråí nãn máút trê. Loaûi tám tháön phán liãût naìy khäng do nguyãn nhán âäüc nháút maì do nhiãöu nguyãn nhán : räúi loaûn tæ duy, räúi loaûn ngän ngæî, räúi loaûn tri giaïc, räúi loaûn caím xuïc, räúi loaûn tám lê váûn âäüng, räúi loaûn yï chê. 3. Räúi loaûn tráöm caím : âáy laì traûng thaïi giaím khê sàõc, giaím nàng læåüng vaì hoaût âäüng, thæåìng coï khê sàõc buäön ráöu, uî ruî, caím tháúy tæång lai aím âaûm, tæ duy cháûm chaûp, giaím suït loìng tæû tin, thæåìng hoang tæåíng phaûm täüi dáùn âãún tæû saït, giaím váûn âäüng êt noïi, thæåìng nàòm hoàûc ngäöi láu åí mäüt tæ thãú, keìm theo sæû räúi loaûn chæïc nàng sinh hoaût : máút nguí, chaïn àn, moíi mãût.


48 Erasme (1469 -1536) : nhaì nhán vàn, triãút hoüc ngæåìi Haì Lan, viãút nhæîng taïc pháøm traìo phuïng, chäúng ngu däút, giaïo âiãöu, lãn aïn mã tên, dë âoan vaì chiãún tranh do caïc vua chuïa. Tæ tæåíng tæ saín tiãún bäü, coï aính hæåíng âãún truyãön thäúng nhán âaûo cuía vàn minh Cháu Áu. Chênh tæ tæåíng cuía Erasme âoïng goïp vaìo phong traìo caíi caïch tän giaïo nhæng äng laûi khäng muäún nháûp cuäüc. Tuy lãn aïn tàng læî, Erasme váùn åí laûi trong Giaïo häüi.

49 Voltaire (1694 -1778) : nhaì vàn, nhaì triãút hoüc Phaïp. Âi tiãn phong trong phong traìo AÏnh Saïng Phaïp, coï aính hæåíng låïn âãún caïch maûng tæ saín 1789, âãún vàn hoüc vaì triãút hoüc Cháu Áu. Nàm 23 tuäøi bë tuì 11 thaïng åí nguûc Bastille vç viãút vàn chãú diãùu giai cáúp quyï täüc. Voltaire nghiãn cæïu triãút hoüc duy váût Anh, âaí kêch phong kiãún vaì Giaïo Häüi cäng giaïo. Ba nàm sau caïch maûng 1789 haìi cäút Voltaire âæåüc chuyãøn vaìo âiãûn Pantheïon. Voltaire laì mäüt nhaì vàn hån laì nhaì triãút hoüc. Tæ tæåíng khäng coï hãû thäúng . Pháön âaí phaï roî neït hån pháön xáy dæûng. Voltaire cuîng noïi lãn nguyãûn voüng cuía nhán dán bë aïp bæïc, chäúng laûi gai cáúp quyï täüc vaì tàng læî. Tæ tæoíng Voltaire âáöy máu thuáùn : âaí kêch tän giaïo nhæng laûi tin vaìo sæû hiãûn hæîu cuía Thæoüng Âãú, âaí phaï quán chuí chuyãn chãú nhæng laûi tin vaìo chênh thãø chuyãn chãú minh quán, âoìi hoíi dán chuí nhæng laûi cho báút bçnh âàóng laì mäüt quy luáût. Voltaire tin vaìo lyï tênh vaì tiãún bäü, äng chuí træång mäüt thæï âaûo âæïc thæûc tãú, dæûa trãn cå såí laì laìm âiãöu thiãûn vaì lao âäüng.

50 Toìa aïn tän giaïo. Toìa aïn âàûc biãût âæåüc Häüi Thaïnh Cäng Giaïo giao cho nhiãûm vuû phaït hiãûn vaì deûp boí laûc giaïo cuîng nhæ træìng phaût nhæîng ngæåìi laûc giaïo. Xuáút hiãûn vaìo thãú kyí XII (1184), âãø âäúi phoï nhæîng sæû taìn phaï cuía phaïi Albi âäúi våïi xaî häüi. Træåïc tiãn laì ngæåìi ta tçm caïch caíi taûo keí laûc giaïo. Chè nhæîng ai taïi phaûm måïi bë trao cho chênh quyãön træìng phaût theo dán luáût. Trong bäúi caính cuía thåìi báúy giåì : laûc giaïo bë xem laì täüi phaín quäúc vaì vä chênh phuí. Giäúng nhæ mäüi cå chãú mang tênh cháút nhán loaûi, cå chãú naìy cuîng khäng traïnh khoíi nhæînng laûm duûng. Baín aïn thæåìng âæåüc cäng bäú trong mäüt khung caính trang nghiãm, måí âáöu bàòng mäüt baìi thuyãút trçnh, aïn tæí hçnh chè daình cho nhæîng âáuì âaíng, cäú cháúp hoàûc âaî âæåüc tha maì nay taïi phaûm nhiãöu láön.

51 Chiãúc la baìn : la baìn laì duûng cuû xaïc âënh phæång hæåïng gäöm coï mäüt kim nam chám luän chè hæåïng Bàõc - Nam. Theo tæì âiãøn Larousse, thç ngæåìi Trung Hoa âaî sæí duûng la baìn hån mäüt ngaìn nàm TCN. Ngæåìi Trung Hoa daûy cho ngæåìi AÍ- ráûp. Nhæîng ngæåìi naìy âaî mang noï vãö Táy Phæång. Màût troìn cuía la baìn maì caïi kim nam chám chaûy qua, âæåüc chia laìm 32 pháön. La baìn ráút cáön thiãút cho nhæîng nhaì thaïm hiãøm vaì nhæîng ngæåìi væåüt biãøn, noï cho pheïp hoü âënh hæåïng âi åí giæîa biãøn khåi hay âi khàõp nhæîng miãön maì hoü chæa biãút âoï laì âáu. La baìn coï hoaìn toaìn chè hæåïng Bàõc khäng ? Moüi la baìn åí Bàõc baïn cáöu âãöu chè vãö hæåïng cæûc bàõc tæì træåìng âæåüc quy cho laì taûi mäüt baïn âaío coï tãn laì Boothia Peninsula, åí âiãøm cæûc Bàõc Bàng Dæång vuìng Bàõc Myî. ÅÍ Nam baïn cáöu, kim la baìn chè vãö hæåïng cæûc Nam tæì træåìng, phêa cæûc Nam næåïc UÏc. Cæûc Bàõc tæì træåìng xã xêch trong khoaíng mäüt voìng troìn, âæåìng kênh tåïi khoaíng 32 km, saïng chäù naìy, chiãöu chäù kia. Caïc thuyãön træåíng trong caïc cuäüc haíi haình trãn haíi âäö âãöu phaíi tênh âãún sæû khaïc biãût naìy vaì coï sæû âiãöu chènh thêch âaïng âãø coï thãø âi âuïng hæåïng.

52 Thuyãút Stoa : Thuyãút naìy do Zeïnon chuí træång (336-264). Vaì khåíi xæåïng, âaî coï khaï âäng ngæåìi theo. Thuyãút Stoa laì thuyãút âaûo âæïc khuyãn ta luän cäú gàõng âaût tåïi haûnh phuïc täúi háûu laì säúng bçnh thaín håüp våïi Logos ( trê khän) cuía tråìi âáút. Häön, Thæåüng âãú ...âãöu laì váût cháút : vaûn váût nháút thãø.

53 Baín tuyãn ngän nhán quyãön cuía LHQ. Thaïng 12-1948, åí Paris, våïi 48 phiãúu thuáûn, 8 phiãúu chäúng vaì 2 vàõng màût. Soaûn thaío do mäüt ngæåìi Phaïp laì Reneï Cassin. Noï chè coï hiãûu læûc vãö âaûo âæïc, gäöm coï 30 âiãöu khoaín. ÅÍ âáy xin âæåüc nãu lãn 6 âiãöu quan troüng nháút : 1. Quyãön âæåüc säúng. 2. Quyãön âæåüüc tæû do. 3. Quyãön såí hæîu. 4. Quyãön cäng dán 5. Quyãön buäüc caïc chênh phuí tän troüng luáût phaïp, hiãún phaïp, cäng lyï. 6. Quyãön âæåüc hæåíng phuïc låüi vãö xaî häüi, kinh tãú, vàn hoïa.

54 Luán lyï hoaìn caính (morale de situation) laì luán lyï chuí træång theo hoaìn caính cuû thãø maì phã phaïn. Khäng coï luáût lãû tæû nhiãn hay siãu nhiãn naìo cäú âënh caí. Luán lyï hoaìn caính âi ngæåüc laûi nãön luán lyï Chuïa âàût âãø trong læång tám moüi ngæåìi vaì lãö luáût Chuïa âaî toí baìy cho nhán loaûi. Thuyãút luán lyï naìy âaî bë Giaïo häüi kãút aïn, vç cuäúi cuìng noï chäúi boí moüi nguyãn tàõc luán lyï.

55 Caïc quan niãûm khaïc nhau vãö tæû nhiãn. Luáût tæû nhiãn laì quy tàõc chi phäúi vuî truû vaì con ngæåìi, theo baín tênh chung váùn coï. Luáût tæû nhiãn laì luáût tham pháön vaìo luáût vénh cæîu nåi thuû taûo coï lyï trê (coìn luáût thiãn nhiãn nåê thuû tao khäng coï lyï trê).

56 Luáût vénh cæíu laì gç ? Goüi laì vénh cæíu, vç âàût cå såí trãn chênh yãúu tênh cuía Thiãn Chuïa, gäöm nhæîng luáût hãút sæïc täøng quaït chi phäúi, âënh hæåïng muûc âêch täúi háûu cuía vuî truû. Theo nghéa heûp, luáût vénh cæíu laì âæåìng läúi Thiãn Chuïa truyãön cho caïc thuû taûo phaíi tuán giæî tráût tæû nhiãn, khäng âæåüc gáy räúi loaûn tráût tæû áúy. Luáût vénh cæíu coï tæì âåìi trong thæåüng trê Thiãn Chuïa, luáût vénh cæíu laì luáût theo nghéa loaûi suy, laì luáût cuía moüi luáût in sáu vaìo caïc váût thuäüc thãú giåïi váût lyï, vaì nháút laì thuäüc thãú giåïi loaìi ngæåìi, laì luáût täúi cao trong laînh væûc âaûo âæïc.

57 Äng Luther quan niãûm thãú naìo vãö quyãön bênh trong Giaïo Häüi ? Vaìo khoaíng âáöu thãú kyí XVI, åí Áu Cháu xaíy ra khuíng hoaíng trong Giaïo Häüi Cäng Giaïo do tham voüng quyãön læûc tráön thãú vaì sæû sa suït vãö âaûo âæïc cuía haìng giaïo pháøm... Martin Luther sinh nàm 1483 taûi xæï Saxonia næåïc Âæïc. Mæåìi taïm tuäøi, Luther vaìo hoüc luáût tai træåìng âaûi hoüc Erfurt. Nàm 1505, quyãút âënh dáng mçnh cho Chuïa trong doìng Augustinä, âæåüc thuû phong linh muûc, laìm giaïo sæ træåìng âaûi hoüc täøng håüp Wittenberg, âäù tiãún syî tháön hoüc. Nàm 1511, Luther sang Räma. Äng hoaìn toaìn tháút voüng vç âæåüc táûn màõt chæïng kiãún nãúp säúng xa hoa, tráön tuûc cuía säú âäng giaïo sé. Tråí vãö Âæïc, Luther bë âaïnh âäüng båíi cáu noïi cuía Thaïnh Kinh : “Ngæåìi cäng chênh seî säúng nhåì âæïc tin” (Rm 1,17) vaì nhen nhoïm yï tæåíng caíi caïch tän giaïo. Nàm 1514, Âæïc giaïo hoaìng Lãä X ra lãûnh baïn “ån toaìn xaï” cho nhæîng ai dáng cuïng tiãön cuía cho Giaïo Häüi. ÅÍ Âæïc, caïc tu siî doìng Âominicä âi baïn “buìa xaï täüi”. Ngaìy 31- 11- 1517, Luther cäng bäú “95 luáûn âãö” taûi nhaì thåì Wittenberg, phã phaïn këch liãût viãûc låüi duûng danh thaïnh âãø boïc läüt dán chuïng. Äng khàóng âënh quyãön mäùi caï nhán âæåüc dëch Kinh Thaïnh khi tháúy thêch håüp. Nàm 1519, taûi Leibzig, Luther tuyãn bäú phuí nháûn quyãön læûc cuía Toìa Thaïnh vaì Cäng âäöng chung, chè cäng nháûn chè coï Chuïa Giãsu vaì Kinh Thaïnh. Luther liãn tiãúp cho ra âåìi ba taïc pháøm våïi näüi dung lãn aïn giaïo quyãön Räma. Nàm 1520, Âæïc Giaïo Hoaìng ra lãûnh tuyãût thäng. Luther phaín æïng bàòng viãûc âäút sàõc chè cuía Giaïo Hoaìng. Tai häüi nhë toaìn âãú quäúc, Luther tiãúp tuûc baïc boí giaïo quyãön Räma. Häüi nghë quyãút âënh âæa äng lãn giaìn hoía. Væång háöu Freïderic xæï Saxonia âaî cæïu äng. Luther máút nàm 1546, thoü 63 tuäøi.

58 Huáún quyãön laì gç ? Laì quyãön daûy däù cuía Häüi Thaïnh, âæåüc ban cho caïc giaïm muûc, nhæîng ngæåìi kãú vë caïc täng âäö, dæåïi sæû laînh âaûo cuía âæïc Giaïo Hoaìng Räma, âáúng kãú vë thaïnh Phãrä. Quyãön naìy cuîng âæåüc ban cho caïc Âæïc Giaïo Hoaìng laì âaûi diãûn Âæïc Kitä vaì laì thuí liînh hæîu hçnh cuía Häüi Thaïnh Cäng Giaïo. Coï hai loaûi huáún quyãön : * Huáún quyãön âàûc biãût, laì viãûc giaíng daûy cuía Häüi Thaïnh âæåüc thæûc hiãûn mäüt caïch long troüng, nhæ qua nhæîng tuyãn bäú chênh thæïc cuía Âæïc Giaïo Hoaìng hay caïc Cäng Âäöng chung vaì âaî âæåüc Âæïc Giaïo Hoaìng phã chuáøn. Khi huáún quyãön âàûc biãût âæåüc thi haình qua nhæîng âënh tên cuía Âæïc Giaïo Hoaìng hay caïc quyãút âënh cuía caïc Cäng Âäöng coï sæïc boï buäüc læång tám cuía moüi tên hæîu vãö âæïc tin vaì luán lyï, thç huáún quyãön áúy khäng thãø sai láöm.* Huáún quyãön thäng thæåìng, laì viãûc giaíng daûy cuía haìng giaïo pháøm dæåïi sæû laînh âaûo cuía Âæïc Giaïo Hoaìng, âæåüc thæûc hiãûn mäüt caïch bçnh thæåìng, nghéa laì bàòng nhæîng phæång tiãûn thäng thæåìng âãø daûy däù caïc tên hæîu. Nhæîng phæång tiãûn áúy laì táút caí nhæîng phæång caïch thæåìng duìng âãø thäng tin : chæî viãút, låìi noïi hay haình âäüng khi huáún quyãön thäng thæåìng coï gêaï trë phäø quaït nghéa laì nhàõm tåïi moüi tçn hæîu trãn toaìn cáöu, huáún quyãön áúy cuîng khäng thãø sai láöm.


59 Thäng âiãûp Pacem in terris (Hoìa Bçnh Trãn Traïi) âáút âæåüc cäng bäú ngaìy 11 thaïng 04 nàm 1963 do Âæïc Gioan XXIII. Thäng âiãûp nháún maûnh ràòng hoìa bçnh âæåüc xáy dæûng trãn sæû tháût, sæû cäng bçnh, loìng baïc aïi vaì sæû tæû do. Hoìa bçnh thuäüc vãö táút caí nhæîng ai coï thiãûn cbê.

60 Âãø âaïnh giaï mäüt haình vi luán lyï laì täút hay xáúu ngæåìi ta coï thãø coï nhæîng thaïi âäü khaïc nhau vaì theo nhiãöu thuyãtú khaïc nhau.Thuyãút caïi nhiãn (probabilisme) : Khi khäng thãø phán âënh roî rãût phaíi traïi thç âæåüc pheïp laìm khi biãút chàõc coï lyï do phaíi leî. Thuyãút xaïc suáút (probabiliorisme : chàõc hån næîa ) : Laì säú âo khaí nàng khaïch quan xuáút hiãûn cuía mäüt sæû kiãûn hay hiãûn tæåüng trong nhæîng âiãöu kiãûn nháút âënh khi nhæîng âiãöu kiãûn áúy coï thãø láûp laûi vä haûn âënh. Thuyãút âaûi xaïc caïch (tutiorisme) : phaíi laìm theo yï kiãún chàõc àn hån, nghéa laì giaíi quyãút naìo âuïng luáût hån. Thuyãút chàõc vaì khäng chàõc âäöng âãöu (Equiprobabilisme) : Âæåüc haình âäüng khi hai yï kiãún thuáûn vaì nghëch âem ra cán nhàõc tháúy bàòng nhau. Thuyãút nghiãm ngàût(Rigorisme) : Khi nghi ngåì, bao giåì cuîng phaíi theo phêa an toaìn hån, nghéa laì phêa bãnh væûc lãö luáût. Thuyãút phoïng khoaïng (laxisme): chuí træång cuï theo hæåïng tæû do maì haình âäüng.

61 Læång tám bäúi räúi laì gç ? Caïch chæîa trë. Læång tám bäúi räúi laì læång tám thäúng khäø (scrupuleux) båíi tám tçnh láöm láùn vãö bäøn pháûn hay täüi läùi. Coï thãø coi âáy laì træåìng håüp tám bãûnh, chäù naìo cuîng såü täüi mäüt caïch vä lyï, caí trong khi coï âuí lyï do âãø haình âäüng täút. Læång tám bäúi räúi coï nhiãöu triãûu chæïng : phaïn âoaïn æång ngaûnh, khäng muäún nghe låìi khuyãn cuía ai caí, hoíi yï kiãún hãút ngæåìi naìy âãún ngæåìi noü maì khäng an tám våïi yï kiãún naìo caí, traïi laûi , caìng hoíi nhiãöu ngæåìi caìng thãm bäúi räúi, quaï læu yï tåïi nhæîng âiãöu nhoí nhàût... Nguyãn nhán sinh ra bãûnh bäúi räúi thæåìng laì : xeït vãö màût cå thãø, naûn nhán bë suy nhæoüc tháön kinh, thán xaïc mãût nhoüc; Xeït vãö màût tám linh, naûn nhán chuï tám quaï vãö luán lyï, vãö sæû säúng toaìn thiãûn. Hoü cáøn tháûn quaï mæïc cáön thiãút. Muäún træì bãûnh bäúi räúi, naûn nhán cáön âæåüc âiãöu trë væìa thãø xaïc væìa tám linh. Truåïc hãút phaíi giuïp cå thãø láúy laûi quán bçnh. Vãö màût tám linh, naûn nhán cáön âæåüc giaïo duûc cho biãút roî lãö luáût Chuïa vaì biãút aïp duûng luáût lãû âoï vaìo hoaìn caính cuû thãø. Tçm cho hoü mäüt ngæåìi cäú váún khän ngoïan hay mäüt vë linh hæåïng coï uy tên âãø giuïp hoü giaíi quyãút nhæîng træåìng håüp khoï khàn trong læång tám.

62 Bçnh thæåìng con ngæåìi muäön gç ? Chàõc chàõn ai cuîng muäún säúng haûnh phuïc. Haûnh phuïc âæåüc nhçn dæåïi nhiãöu goïc âäü khaïc nhau. Nhæng duì thåìi naìo hay tän giaïo naìo âi næîa thç haûnh phuïc cuîng coï nghéa laì thoía maîn âæåüc âiãöu mong muäún : Váût cháút cuîng nhæ tinh tháön. Ngæåìi khäng tin coï Chuïa thç mong muäún cuía hoü laì thoía maîn caïi gç thæûc tãú åí âåìi naìy vç hoü khäng tin coï âåìi sau. Âäúi våïi Pháût Giaïo muäún âæåüc haûnh phuïc phaíi diãût âæåüc moüi æåïc muäún. Våïi ngæåìi Cäng Giaïo haûnh phuïc khäng chè åí âåìi naìy maì coìn åí âåìi sau næîa. Mong muäún âæåüc haûnh phuïc cuía con ngæåìi khäng bao giåì âæåüc thoía maîn. “Thiãn Chuïa âàût loìng æåïc ao haûnh phuïc trong traïi tim con ngæåìi háöu läi keïo con ngæåìi laûi gáön Ngaìi, båíi vç chè coï mçnh Ngaìi måïi coï thãø laìm thoía maîn æåïc voüng cuía con ngæåìi “ (Saïch Giaïo lyï Giaïo Häüi cäng giaïo säú 1718).

63 Thaïnh Thomas More (1478-1525). Thaïnh nhán sinh taûi Luán âän. Nàm 14 tuäøi, ngaìi âãún Oxford vaì theo hoüc ngaình luáût. Ngaìi säúng tiãút haûnh vaì haîm mçnh nhæ mäüt tháöy doìng. Ngaìi xin gia nháûp âaûo. Ngaìi váùn duy trç nãúp säúng âaûo âæïc vaì tråí thaình mäüt ngæåìi gæång máùu. Sau khi âæåüc vinh thàng âãún báûc tãø tæåïng, ngaìi cæûc læûc phaín âäúi cuäüc hän nhán giæîa vua Henri VIII våïi baì Anna Boleyn. Ngaìi tæì chäúi chæïc vë Täøng giaïm muûc Anh Giaïo. Vua quaï tháút voüng, bæûc tæïc bàõt giam ngaìi trong mäüt nhaì tuì åí Luán âän. Sau cuìng, ngaìi âaî tæí âaûo ngaìy 06-07-1525.

Thaïnh John Fisher (Häöng y tæí âaûo 1535). Thuäüc doìng hoü Baï tæåïc, thuû giaïo taûi Cambridge, sau laìm giaïo sæ vaì khoa træåíng taûi âáy. Khi Vua Henry VIII ngoí yï muäún kãút hän våïi Anna Boleyn. Ngaìi hãút sæïc ngàn caín vaì quyãút liãût phaín âäúi. Âæïc Phaolä III âàût ngaìi lãn chæïc häöng y, âäöng thåìi cuîng laì dëp âãø cho nhaì vua àn nàn häúi läùi. Vua Henri VIII tuyãn bäú : “Âæïc Giaïo Hoaìng coï gæíi muî häöng y nhæng giaïm muûc Fisher chàóng coìn âáöu âãø maì âäüi”.

64 Táön Thuíy Hoaìng (?-209 Tcn). Vë hoaìng âãú thäúng nháút Trung Hoa vaì taìn baûo nháút. Nàm 221 Tcn, vua næåïc Táön laì Dinh Chênh cho âoïng âä åí Haìm Dæång, boí danh hiãûu “væång” maì láúy danh hiãûu laì “hoaìng âãú”. Xæng laì Thuíy Hoaìng âãú (hoaìng âãú âáöu tiãn). Giãút cha laì Laî Báút Vi, âaìy meû laì hoaìng thaïi háûu, thæûc hiãûn haìng loaût caïc chênh saïch vä cuìng haì khàõc. Tiãu huíy voî khê. Phaït læu giai cáúp quyï täüc giaìu coï. Âäút hãút nhæîng saïch khäng coï låüi cho nãön chênh trë nhaì Táön, chän säúng hån 1000 nhaì nho. Nhæîng cäng trçnh xáy cáút âaî laìm cho nhán dán phaíi âäø biãút bao laì xæång maïu. Táön Thuíy Hoaìng chuí træång duìng chênh saïch ngu dán âãø dãù bãö cai trë. Khi Thuíy Hoaìng chãút, chän vaìo mäü xong, thåü vaì ngæåìi háöu haû âãöu bë chän säúng laìm mäüt, våïi Hoaìng âãú vaì mang theo moüi bê máût vãö làng mäü.

65 Adolf Hitler (1889-1945) tãn truìm phaït xêt. Hitler sinh taûi næåïc AÏo, hoüc keïm, boí hoüc khi chæa hãút trung hoüc. Tæì nhoí Hitler âaî coï khuynh hæåïng dán täüc, thêch män lëch sæí, gheït ngæåìi Do Thaïi. Nàm 1914 gia nháûp quán âäüi, laìm máût thaïm. Nàm 1919 âæåüc giao traïch nhiãûm theo doîi “Âaíng cäng nhán Âæïc”, gia nháûp Âaíng, sau âoï âäøi tãn Âaíng naìy thaình “ Âaíng quäúc xaî”. Bë bàõt boí tuì máúy thaïng. Trong tuì y viãút cuäún ”Cuäüc tranh âáúu cuía täi“ phè baïng Do Thaïi vaì chuí træång laì ngæåìi Âæïc coï quyãön thäúng trë caïc dán yãúu keïm vaì nãúu cáön phaíi duìng vuî læûc. Nàm 1933 Hitler âæåüc âãö baût laìm ngæåìi täø chæïc chênh phuí Âæïc, biãún næåïc Âæïc thaình traûi lênh, âaìn aïp âaíng cäüng saín vaì giãút ngæåìi Do Thaïi. Nàm 1936 kyï hiãûp æåïc våïi Mussolini , nhaì âäüc taìi ngæåìi YÏ, láûp truûc phaït xêt Âæïc- Nga-YÏ. Mæåìi bäún næåïc Bàõc Áu, Âäng Áu, Táy Áu råi vaìo tay phaït xêt. ÅÍ Âæïc moüi cäng dán âãöu bë máût thaïm theo doîi. Sau tráûn Stalingrad (1942-1943 ) mäüt säú sé quan mæu haë y. Y chè bë thæång nheû, 4500 maûng ngæåìi phaíi chãt. Y tæû saït. Y âaî gáy chãút choïc cho 5,5 triãûu ngæåìi Do Thaïi , 48 triãûu ngæåìi khaïc vaì gáy thiãût haûi 4000 tè âäla.

66 John Henry Newman (1804-1890 ). Thåìi Phuûc hæng Cäng Giaïo bàõt âáöu ngay giæîa loìng Anh Giaïo, våïi nhæîng phong traìo phaït xuáút tæì Âaûi hoüc Oxford, 1833, maì âæïng âáöu laì hai giaïo sæ tháön hoüc : Newman vaì Pusuy. Âoï laì phong traìo âi tçm hiãøu nguäön gäúc Anh Giaïo qua caïc giaïo phuû,. Âäöng thåìi caïc ngaìi cuîng chuí træång tråí vãö våïi nhæîng lãù nghi long troüng , nhæîng caïch trang hoaìng läüng láùy thuía xæa. Tiãún xa hån næîa sau mäüt thåìi gian âaìo sáu vãö nguäön gäúc Kitä giaïo qua caïc thaïnh giaïo phuû. Riãng Newman âaî tuyãn xæng âæïc tin Cäng giaïo nàm 1845 (træåïc âoï äng laì muûc sæ Anh giaïo). Nàm 1879 âæåüc phong Häöng Y, ngaìi laì mäüt nhaì häü giaïo näøi tiãúng., Ngaìi minh chæïng ràòng, duì khäng coï nhæîng hiãøu biãút vãö triãút hoüc vaì tháön hoüc, ngæåìi ta váùn coï thãø âãún våïi âæïc tin.

67 Ngoaìi Giaïo Häüi coï ån cæïu âäü khäng ? Hiãún chãú Tên lyï vãö Giaïo Häüi, säú 16 cuía Cäng Âäöng Vaticanä II : “Thæûc thãú, nhæîng keí vä tçnh khäng nháûn biãút Phuïc Ám cuía Chuïa Kitä vaì Giaïo Häüi Ngæåìi, nhæng nãúu hoü thaình tám tçm kiãúm Thiãn Chuïa, vaì dæåïi taïc âäüng cuía ån thaïnh, hoü cäú gàõng chu toaìn thaïnh yï Thiãn Chuïa trong cäng viãûc mçnh theo hæåïng dáùn cuía læång tám, thç hoü coï thãø âæåüc cæïu räùi. Caí nhæîng keí vä tçnh chæa nháûn biãút Thiãn Chuïa caïch roî raìng, nhæng nhåì ån Chuïa cäú gàõng säúng âåìi chênh træûc, thç Chuïa quan phoìng khäng tæì chäúi ban ån tråü læûc cáön thiãút âãø hoü âæåüc cæïu räùi. Thæûc váûy, Giaïo Häüi xem táút caí nhæîng gç laì chán thiãûn nåi hoü nhæ nhæîng yãúu täú chuáøn bë cho hoü caím nháûn Phuïc Ám, maì Âáúng soi saïng moüi ngæåìi ban hoü cho âãø cuäúi cuìng hoü âæåüc säúng...”.

68 Bäü Täøng luáûn tháön hoüc cuía Thaïnh Thomas. Thaïnh Thomas âaî thæûc hiãûn mäüt bäü Täøng luáûn tháön hoüc vé âaûi. Âáy laì mäüt bäü saïch âäö säü vãö âaûo âæïc hoüc, tháön hoüc vaì siãu hçnh hoüc. Âáy cuîng laì mäüt bäü täøng håüp haìi hoìa giæîa Kinh Thaïnh vaì hoüc thuyãút caïc giaïo phuû, vaì nhæîng âoìi hoíi cuía trê thæïc thåìi báúy giåì. Noïi mäüt caïch cuû thãø Bäü Täøng Luáûn âaî tçm caïch dung hoìa âæïc tin vaì lyï trê, siãu nhiãn vaì tæû nhiãn, tháön hoüc vaì triãút hoüc. Bäü Täøng luáûn tháön hoüc ra âåìi âaî gáy nhiãöu tranh luáûn, âàûc biãût tæì phêa thaïnh Bonaventura vaì Duns Scot.

69 Hiãún phaïp næåïc cäüng hoìa xaî häüi chuí nghéa Viãût Nam. Hiãún phaïp âáöu tiãn cuía næåïc Viãût Nam âæåüc thäng qua ngaìy 9/11/1946 sæía âäøi vaì thäng qua nàm 1959, 1980. Hiãún phaïp hiãûn haình thäng qua ngaìy 15/4/1992 cäng bäú ngaìy 18/4/1992. Hiãún phaïp 1992 gäöm 147 âiãöu chia laìm 12 chæång. Quyãön vaì nghéa vuû cå baín cuía cäng dán (34 âiãöu). HIãún phaïp laì luáût cå baín cuía nhaì næåïc coï hiãûu læûc phaïp lyï cao nháút

70 Hçnh phaût vaû tuyãût thäng. Tuyãût thäng laì hçnh phaût. Keí bë phaût bë càõt âæït liãn laûc våïi Giaïo häüi . Cáúm cæí haình vaì laînh nháûn caïc bê têch. Khäng âæåüc giæî báút cæï nhiãûm vuû naìo trong Giaïo häüi, khäng âæåüc tham gia âiãöu haình Giaïo häüi. (Gl 1331).

71 Luáût - Hiãún chæång - Näüi quy - Hiãún chãú - Sàõc lãûnh - Tuyãn ngän

Luáût laì nhæîng nguyãn tàõc quy âënh haình vi cuía caï nhán vaì xaî häüi buäüc moüi ngæåìi phaíi tuán theo.

Hiãún chæång laì vàn kiãûn phaïp lyï laìm nãön taíng cho viãûc âënh ra hiãún phaïp, hoàûc âãø giuïp aïp duûng hiãún phaïp trong cuû thãø. Khäng coï tênh caïch bàõt buäüc tuán theo nhæ luáût hay hiãún phaïp.

Näüi quy laì luáût lãû thi haình åí bãn trong mäüt täø chæïc hay mäüt cå quan.

Hiãún chãú laì nhæîng quy âënh quan troüng cuía Cäng Âäöng chung, cuía Âæïc Giaïo Hoaìng, coï hiãûu læûc nhæ mäüt vàn kiãûn buäüc moüi ngæåìi phaíi giæî.

Sàõc lãûnh coï giaï trë nhæ mäüt lãûnh truyãön cho caí Giaïo Häüi hoaìn vuî.

Tuyãn Ngän laì vàn kiãûn giaíi thêch mäüt âaûo luáût ban haình, hay quaíng diãùn mäüt láûp træåìng.

72 Baûo âäüng vaì báút baûo âäüng. Vãö màût triãút hoüc cuîng nhæ tän giaïo, báút baûo âäüng khäng coï nghéa laì chëu âæûng sæû dæî caïch thuû âäüng, maì traïi laûi laì mäüt sæû tæû nguyãûn tæì chäúi khäng sæí duûng háûn thuì, báút cäng vaì baûo læûc dæåïi moüi hçnh thæïc. Âäúi våïi mäüt säú caïc nhaì tæ tæåíng thç báút baûo âäüng laì trung tám cuía sæï âiãûp Phuïc Ám. Quaí váûy trong thåìi Giaïo Häüi så khai caïc tên hæîu âáöu tiãn âaî khäng hãö chäúng laûi caïc cuäüc baïch haûi vaì sau naìy, vaìo thåìi Tháûp tæû chinh, Giaïo Häüi quaí coï duìng sæïc maûnh, nhæng váùn coï nhæîng ngæåìi nhæ thaïnh Phanxicä, chuí træång mäüt thaïi âäü än hoìa. Ngaìy nay lyï tæåíng báút baûo âäüng âang tæì tæì säúng laûi. Ngæåìi ta xem âoï laì caïch thæïc haình âäüng hay nháút trong laînh væûc chênh trë vaì xaî häüi. Nhæîng ngæåìi coï tãn tuäøi nhæ Martin Luther King, Helder Camara. Cäng Âäöng Vaticanä II vaì nhiãöu Häüi Âäöng Giaïm Muûc trãn thãú giåïi khäng ngæìng ca ngåüi nhæîng ngæåìi chuí træång báút baûo âäüng. Vãö màût dán sæû ngæåìi ta âang tçm kiãúm mäüt âæåìng läúi khaí dé giuïp ngæåìi dán tæû baío vãû maì khäng phaíi duìng âãún baûo læûc (Theïo 872a).

Quyãön âçnh cäng, baîi thë. Âçnh cäng, baîi thë laì mäüt cuäüc âáúu tranh coï täø chæïc mang tênh tiãu cæûc. Ngæåìi ta boí hoüp chåü, ngæìng buän baïn, nghè viãûc trong caïc xê nghiãûp... âãø phaín âäúi. Coï nhiãöu loaûi hçnh baîi cäng. Cuäüc baîi cäng âáöu tiãn xaíy ra åí Ai cáûp nàm 2100 TCN. Cuäüc baîi cäng näùi tiãúng laì cuäüc baîi cäng åí Chicagä ngaìy 1- 5-1886, trong âoï nhæîng ngæåìi laînh âaûo bë kãút aïn tæí hçnh. Vãö sau, ngaìy 1- 5 tråí thaình ngaìy quäúc tãú lao âäüng. Ngaìy nay, nhaì næåïc Viãût Nam âaî xaïc âënh roî taûi âiãöu 7 Bäü luáût lao âäüng laì ngæåìi lao âäüng coï quyãön âçnh cäng theo quy âënh cuía phaïp luáût.
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18




Cơ sở dữ liệu được bảo vệ bởi bản quyền ©hocday.com 2024
được sử dụng cho việc quản lý

    Quê hương