Thay låÌi tæÛa viãÛc daûy vaì hoüc män tháÖN hoüc luán lyï CÄng giaïO hoüC ÅÍ BÁÛC ÂAÛI hoüC
tải về 1.51 Mb.
|
- Điều hướng trang này:
- 2. VIÃÛC DAÛY VAÌ HOÜC CAÏC MÄN THÁÖN HOÜC NOÏI CHUNG
- Âäúi våïi ngæåìi giaíng huáún
- 3. VIÃÛC DAÛY VAÌ HOÜC MÄN THÁÖN HOÜC LUÁN LYÏ CÄNG GIAÏO a. Tãn goüi
- LUÁN LYÏ GIÆÎA TRIÃÚT HOÜC VAÌ THÁÖN HOÜC CHÆÅNG I : TÄØNG QUAÏT VÃÖ KHOA LUÁN LYÏ CHÆÅNG II : NHÆÎNG CHUÍ THUYÃÚT LUÁN LYÏ
- CHÆÅNG V : NÄÜI DUNG CUÍA MÄN THÁÖN HOÜC LUÁN LYÏ CÀN BAÍN CHÆÅNG I : TÄØNG QUAÏT VÃÖ KHOA LUÁN LYÏ I. ÂËNH NGHÉA
- III. LUÁN LYÏ COÏ BÁÚT DI, BÁÚT DËCH KHÄNG
- IV. COÏ HAY KHÄNG NHÆÎNG TIÃÚN BÄÜ VÃÖ MÀÛT LUÁN LYÏ
- Män luán lyï âaî coï nhiãöu tiãún bäü
- Tiãún bäü trong yï thæïc vaì trong nãúp säng luán lyï
- BAÌI ÂOÜC THÃM THÁÖN HOÜC LUÁN LYÏ PHAÍI MANG TÊNH KHOA HOÜC
THAY LÅÌI TÆÛA VIÃÛC DAÛY VAÌ HOÜC MÄN THÁÖN HOÜC LUÁN LYÏ CÄNG GIAÏO 1. HOÜC ÅÍ BÁÛC ÂAÛI HOÜC Sau thåìi gian hoüc åí tiãøu hoüc vaì trung hoüc, ta bæåïc vaìo thåìi gian âaûi hoüc. Sæû khaïc biãût giæîa tiãøu hoüc, trung hoüc vaì âaûi hoüc khäng nàòm åí säú læåüng hiãøu biãút maì mäùi cáúp phaíi thu tháûp âæåüc, maì coìn khaïc åí caïch laìm viãûc cuía mäùi cáúp. Trong luïc, åí báûc tiãøu hoüc vaì trung hoüc, ngæåìi ta sæí duûng täúi âa trê nhåï, thç åí báûc âaûi hoüc, ngæåìi ta phaíi chuï troüng âãún trê hiãøu, khaí nàng suy luáûn vaì oïc saïng taûo. Trong phong caïch laìm viãûc cuîng coï âiãöu khaïc biãût. ÅÍ báûc âaûi hoüc, mäùi ngæåìi phaíi nàõm væîng nhæîng phæång phaïp laìm viãûc vaì tæû mçnh nghiãn cæïu nhiãöu hån åí báûc tiãøu hoüc vaì trung hoüc. Coï nhæ thãú måïi tiãún bäü âæåüc. Ngoaìi ra, viãûc hoüc åí âaûi hoüc cuîng khäng chè chuí træång tháu tháûp kiãún thæïc chuyãn män maì coìn nhàõm âaìo taûo ngæåìi sinh viãn thaình ngæåìi täút, hæîu êch cho xaî häüi. Saïch Âaûi Hoüc viãút : “Âaûi hoüc chi âaûo, taûi minh minh âæïc, taûi tán dán, taûi chè æ chê thiãûn”. 2. VIÃÛC DAÛY VAÌ HOÜC CAÏC MÄN THÁÖN HOÜC NOÏI CHUNG Cäng âäöng Vaticanä II, trong sàõc lãûnh Âaìo taûo linh luûc coï viãút : ”Phaíi daûy caïc män Tháön hoüc trong aïnh saïng Âæïc tin vaì dæåïi sæû hæåïng dáùn cuía Giaïo Häüi, âãø caïc chuíng sinh chàm chuï muïc láúy hoüc thuyãút Cäng giaïo tæì nguäön maûc khaíi cuía Chuïa, tháúu triãût räöi biãún thaình læång thæûc nuäi âåìi tu âæïc cuía hoü, laûi coï thãø rao giaíng, trçnh baìy cuîng nhæ baío toaìn hoüc thuyãút áúy trong khi thi haình chæïc vuû linh muûc” (SL. ÂTLM, säú 16).1 Ta coï thãø giaíi thêch nhæ sau : Âäúi våïi ngæåìi giaíng huáún, phaíi daûy : - Trong aïnh saïng Âæïc Tin. - Dæåïi sæû hæåïng dáùn cuía Giaïo Häüi. Âäúi våïi ngæåìi thuû huáún, phaíi : - Muïc láúy hoüc thuyãút Cäng Giaïo tæì nguäön maûc khaíi. - Biãún thaình cuía àn nuäi dæåîng âåìi säúng thiãng liãng vaì tu âæïc. - Rao giaíng vaì baío toaìn troün veûn hoüc thuyãút luán lyï Cäng Giaïo.
Âi sáu vaìo chi tiãút- Trong aïnh saïng Âæïc tin : Âæïc Tin nhæ ngoün âeìn pha chiãúu xuäúng ngæåìi giaíng huáún, giuïp cho ngæåìi giaíng huáún truyãön laûi nhæîng gç Thaïnh Kinh vaì Thaïnh Truyãön daûy våïi táút caí niãöm xaïc tên. Ngoün âeìn pha áúy cuîng chiãúu xuäúng ngæåìi thuû huáún, giuïp hoü tiãúp thu trong tinh tháön tin tæåíng vaìo Chuïa, vaìo Giaïo Häüi vaì vaìo táút caí caïc vë âaûi diãûn cuía Chuïa åí tráön gian. Nãön Tháön Hoüc Cäng Giaïo daình mäüt chäù âæïng xæïng âaïng cho lyï trê, tuy nhiãn chuí ;yãúu noï váùn dæûa trãn maûc khaíi vaì loìng tin cuía con ngæåìi. - Dæåïi sæû hæåïng dáùn cuía Giaïo Häüi : Træåïc hãút laì tiãúng noïi cuía Âæïc Giaïo Hoaìng : “Moüi ngæåìi phaíi láúy yï chê vaì lyï trê maì kênh cáøn tuán phuûc mäüt caïch âàûc biãût nhæîng giaïo huáún chênh thæïc cuía Âæïc Giaïo Hoaìng Roma, dáöu khi Ngaìi khäng tuyãn bäú tæì thæåüng toìa” (Hiãún Chãú ASMD 25). Kãú âoï laì tiãúng noïi cuía Häüi Âäöng Giaïm Muûc : “Do âoï, mäùi dán täüc hay mäùi lãù chãú phaíi aïp duûng mäüt ‘phæång thæïc âaìo taûo linh muûc riãng’, âæåüc Häüi Âäöng Giaïm Muûc áún âënh, kiãøm nghiãûm sau mäüt thåìi gian vaì âæåüc täng Toìa phã chuáøn” (SL. ÂTLM säú 1). Vaì træûc tiãúp nháút laì sæû hæåïng dáùn cuía Âæïc Giaïm Muûc såí taûi. Caïc vë Giaïm âäúc vaì giaïo sæ (chuíng viãûn) phaíi nhiãût thaình vaì nháút trê haình âäüng trong khi trung thaình váng phuûc quyãön Giaïm Muûc... maì theo âuäøi muûc âêch âoï. (SL. ÂTLM säú 5). Ngaìy nay hån bao giåì hãút, huáún quyãön cuía Giaïo Häüi bë ngay caí con caïi Giaïo Häüi hoaìi nghi. Caïi khoï cuía nhaì luán lyï Cäng Giaïo laì phaíi âi saït våïi con ngæåìi vaì hoaìn caính säúng phæïc taûp häm nay, âäöng thåìi phaíi trung thaình våïi giaïo huáún cuía Giaïo Häüi våïi táút caí loìng xaïc tên cuía mçnh. Âiãöu naìy âoìi hoíi mäüt sæû mãöm deío trong caïch phã phaïn, nhæng cuîng âoìi hoíi phaíi coï láûp træåìng dæït khoaït nhán danh Âæïc Kitä vaì giaïo huáún cuía Ngaìi.
Váún âãö âàût ra laì phaíi phán biãût trong caïc nguäön maûc khaíi áúy nhæîng gç laì do Thiãn Chuïa, trong kãú hoaûch maûc khaíi tiãûm tiãún cuía Ngaìi, toí baìy cho con ngæåìi vaì nhæîng gç laì do con ngæåìi, vä tçnh hay cäú yï âaî thãm båït vaìo maûc khaíi cuía Chuïa theo tæìng giai âoaûn khaïc nhau. - Biãún thaình læång thæûc nuäi dæåîng âåìi tu âæïc : Quaí váûy, hoüc caïc män Tháön Hoüc khäng chè nhàòm thu tháûp kiãún thæïc maì coìn nhàòm giuïp ngæåìi thuû huáún sæí duûng kiãún thæïc thu tháûp âæåüc âãø nuäi dæåîng âåìi säúng thiãng liãng, vaì tråí nãn âæïc âäü nhåì ra sæïc luyãûn táûp. - Rao giaíng, trçnh baìy vaì baío toaìn hoüc thuyãút : Viãûc hoüc caïc män Tháön Hoüc nhàõm tåïi cäng taïc muûc vuû sau naìy. Ngæåìi thuû huáún phaíi coï âuí khaí nàng âãø trçnh baìy gaîy goün, âem ra rao giaíng âuïng phæång phaïp sæ phaûm vaì gçn giæî nguyãn veûn hoüc thuyãút Cäng Giaïo. Viãûc baío toaìn hoüc thuyãút Cäng Giaïo khäng cho pheïp trçnh baìy sai, soït, vaì cuîng khäng âæåüc duîa goüt hoüc thuyãút âoï nhàòm laìm vui loìng ngæåìi thåìi âaûi. Tuy nhiãn baío toaìn nguyãn veûn khäng coï nghéa laì baío thuí nhæng coï nghéa laì phaíi tçm hiãøu, coü xaït våïi caïc hoüc thuyãút cuía thåìi âaûi maì cuäúi cuìng váùn giæî væîng vaì laìm saïng toí âæåüc hoüc thuyãút cuía mçnh. 3. VIÃÛC DAÛY VAÌ HOÜC MÄN THÁÖN HOÜC LUÁN LYÏ CÄNG GIAÏO a. Tãn goüi : Træåïc hãút cáön phán biãût : Luán Lyï, Tháön Hoüc Luán Lyï vaì Tháön Hoüc Luán Lyï Cäng Giaïo. Luán Lyï laì män daûy cho ngæåìi ta säúng âuïng luán thæåìng âaûo lyï luïc säúng chung våïi nhau. Tháön Hoüc Luán Lyï laì män luán lyï daûy säúng âuïng luán thæåìng âaûo lyï nhæ Thiãn Chuïa daûy. Tháön Hoüc Luán Lyï Cäng Giaïo gäöm táút caí nhæîng yãúu täú noïi trãn, chè khaïc mäüt âiãöu laì dæåïi caïi nhçn khäng phaíi cuía ngæåìi Tin Laình hay Chênh Thäúng Giaïo... maì cuía ngæåìi Cäng Giaïo. Roî raìng laì nhæîng ngæåìi tin vaìo Chuïa Kitä (Chênh Thäúng Giaïo, Tin Laình, Anh Giaïo) âãöu tuán giæî nhæîng luáût lãû gáön giäúng nhau. Tuy nhiãn do mäüt säú sæû khaïc biãût trong Âæïc Tin, trong caïch säúng âaûo, trong truyãön thäúng maì mäùi Giaïo Häüi, ngoaìi nhæîng âiãøm chênh yãúu truìng håüp (chåï giãút ngæåìi) váùn coï nhæîng âiãøm thæï yãúu khaïc biãût (quyãön täúi thæåüng cuía Âæïc Giaïo Hoaìng), do âoï maì ta tháúy coï caïc män Tháön Hoüc Luán Lyï Chênh Thäúng Giaïo, Tin Laình hoàûc Anh Giaïo bãn caûnh nãön Tháön Hoüc Luán Lyï Cäng Giaïo.
“Mäi con hàòng nhàõc âi nhàõc laûi Caïc quyãút âënh miãûng Ngaìi phaïn ra Tuán theo thaïnh yï Ngaìi, con vui sæåïng Hån laì âæåüc tiãön ræìng baûc bãø” (Tv 118,13-14). Våïi âäi tay : Hoüc Tháön Hoüc Luán Lyï Cäng Giaïo laì âãø säúng vaì âãø giuïp ngæåìi khaïc säúng theo luán lyï Cäng Giaïo. Âiãöu naìy âoìi hoíi ngæåìi chuíng sinh mäüt âaìng phaíi giæî væîng láûp træåìng, âaìng khaïc biãút læu tám âãún nhæîng hoaìn caính säúng cuû thãø cuía con ngæåìi. Cäng âäöng Vaticanä II âaî viãút : “Hoü phaíi hoüc cho biãút caïch giaíi âaïp caïc váún âãö nhán sinh theo aïnh saïng maûc khaíi, biãút aïp duûng nhæîng chán lyï maûc khaíi vénh cæíu vaìo hoaìn caính âäøi thay cuía nhæîng thæûc taûi nhán loaûi vaì biãút thäng truyãön caïc chán lyï áúy cho thêch håüp våïi con ngæåìi thåìi âaûi” (SL. ÂTLM 16). “Caïch chung laì phaíi laìm phaït triãøn nåi caïc chuíng sinh nhæîng khaí nàng thêch håüp, ráút cáön thiãút âãø âäúi thoaûi âæåüc våïi ngæåìi khaïc, thê duû biãút làõng nghe ngæåìi khaïc, biãút læu tám âãún nhæîng hoaìn caính khaïc nhau cuía thán pháûn con ngæåìi trong tinh tháön baïc aïi” (SL ÂTLM 19). Tuy nhiãn, ngæåìi chuíng sinh häm nay vaì ngæåìi Linh muûc mai âáy, cáön biãút thæûc haình âiãöu mçnh daûy. Gæång saïng luán lyï làõm luïc aính hæåíng lãn con ngæåìi nhiãöu hån laì lyï thuyãút luán lyï.
- Sæû tiãún bäü cuía khoa sæ phaûm : Âiãöu naìy âoìi hoíi phaíi trçnh baìy caïc nguyãn tàõc luán lyï sao cho dãù nghe, dãù hiãøu vaì dãù laìm.2 Cáön phaíi nãu ra caïc nguyãn tàõc, nhæng phaíi laìm sao cho hæîu lyï, hæîu tçnh âãø væìa thuyãút phuûc âæåüc ngæåìi nghe, væìa khäng âãø hoü caím tháúy bë aïp bæïc. Âáy laì läúi maì Cäng âäöng goüi laì trçnh baìy coï khoa hoüc (SL. TÂGD säú 16). - Tênh âa daûng vãö màût luán lyï 3 häm nay khiãún cho nãön Tháön Hoüc Luán Lyï Cäng Giaïo máút tênh âäüc tän. Phaíi trçnh baìy Luán Lyï Cäng Giaïo trong tæång quan våïi caïc nãön luán lyï khaïc. Âiãöu naìy coï thãø giuïp nãön luán lyï Cäng Giaïo tråí nãn trung dung hån vaì phong phuï hån nhåì tiãúp thu âæåüc nhæîng tæ tæåíng luán lyï tæì nhæîng nguäön gäúc khäng phaíi laì Thaïnh Kinh. - Caïc khoa hoüc hæåïng ngoaûi nhæ Xaî Häüi Hoüc, Nhán Chuíng Hoüc, Luáût Hoüc vaì caïc khoa hoüc hæåïng näüi nhæ Tám Lyï Hoüc, Phán Tám Hoüc, Tám Lyï Chiãöu Sáu... coï thãø giuïp ngæåìi giaíng huáún veî laûi khuän màût cuía con ngæåìi caïch trung thæûc hån. Do âoï, khoa luán lyï khäng thãø khäng quan tám âãún nhæîng khaïm phaï måïi nháút cuía caïc khoa hoüc naìy. Toïm laûi, daûy Tháön Hoüc Luán Lyï cuîng nhæ daûy caïc män Tháön Hoüc khaïc âoìi hoíi ngæåìi giaíng daûy, tuy âæåüc pheïp váûn duûng táút caí sæû hiãøu biãút cuía mçnh vãö caïc khoa hoüc âåìi, maì váùn phaíi trung thaình våïi caïc nguäön maûc khaíi, vaì trung thaình våïi läúi chè daûy træûc tiãúp cuía Giaïo Häüi. Âäúi våïi ngæåìi thuû huáún, viãûc hoüc Tháön Hoüc Luán Lyï khäng chè nhàõm giuïp caïc chuíng sinh nàõm væîng caïc nguyãn tàõc, maì coìn nhàõm giuïp hoü tuán giæî caïc nguyãn tàõc âoï, træåïc luïc âem ra rao giaíng nguyãn veûn cho âoaìn chiãn våïi tæ caïch laì muûc tæí.4 SAÏCH THAM KHAÍO - SL Âaìo taûo Linh Muûc, Cäng âäöng Vaticanä II, baín dëch cuía Giaïo Hoaìng Hoüc Viãûn Âaì Laût, 1972. - HC Maûc Khaíi cuía Thiãn Chuïa, Cäng âäöng Vaticanä II, baín dëch cuía Giaïo Hoaìng Hoüc Viãûn Âaì Laût, 1972. - La formation au ministeìre presbyteïral, Häüi Âäöng Giaïm Muûc Phaïp, Lourdes, 1983.
Khoa luán lyï laì gç ? Træåïc hãút ta dæìng laûi åí tãn goüi : "Khoa luán lyï". Tæì "Luán lyï" laì do cuûm tæì "luán thæåìng âaûo lyï" ruït goün laûi (läúi ruït goün naìy thæåìng gàûp bãn tiãúng Haïn Viãût, vê duû : kinh tãú laì tæì ruït goün cuía kinh bang tãú thãú). "Luán thæåìng âaûo lyï" coï nghéa laì caïch thæïc phaíi coï khi ngæåìi ta säúng våïi nhau. Ngaìy nay nhiãöu ngæåìi duìng tæì âaûo âæïc hoüc thay cho tæì luán lyï hoüc, nguû yï noïi âãún nhæîng caïch säúng âuïng âaïng (âaûo) vaì täút laình (âæïc) giæîa nhæîng ngæåìi säúng chung våïi nhau. Ngæåìi Phaïp goüi khoa hoüc naìy laì La Morale. Tæì Morale cuía Phaïp phaït xuáút tæì chæî mos, mores bãn tiãúng Latinh diãùn taí nhæîng läúi säúng hoàûc täút, hoàûc xáúu nhæng nay âaî thaình lãû, khiãún ngæåìi ta phaíi theo hay phaíi traïnh. Sau naìy tæì "Morale" âæåüc gaïn cho mäüt yï nghéa xáúu, tæïc laì män "daûy âåìi". Do âoï, ngæåìi ta thæåìng duìng tæì L'Ethique, coï nghéa laì âaûo âæïc hoüc, âãø thay thãú tæì Morale. Tæì L'Ethique phaït xuáút tæì tiãng Hilaûp (ethe). Cuîng coï nghéa laì khoa hoüc vãö nhæîng caïch säúng täút laình, phaíi leî, giæîa ngæåìi våïi ngæåìi. Ta goüi tàõt laì phong hoïa. Chung quy laûi, luán lyï hay âaûo âæïc hoüc hiãøu theo nghéa ténh laì män hoüc mä taí nhæîng tæång quan giæîa ngæåìi våïi nhau trong cuäüc säúng. Khoa hoüc naìy gáön våïi khoa nhán hoüc vaì xaî häüi hoüc. Hiãøu theo nghéa âäüng thç luán lyï hay âaûo âæïc hoüc, ngoaìi viãûc mä taí nãúp säng cuû thãø giæîa con ngæåìi våïi nhau, coìn âãö ra mäüt nãúp säúng lyï tæåíng maì con ngæåìi phaíi âaût tåïi (devoir ãtre).5 II. LUÁN LYÏ - MÄÜT MÄN HOÜC LIÃN QUAN TRÆÛC TIÃÚP TÅÏI CON NGÆÅÌI VAÌ CUÄÜC SÄÚNG - MÄÜT MÄN HOÜC MUÄN MAÌU Âáy laì mäüt män hoüc vãö con ngæåìi, vãö caïch con ngæåìi säúng chung trong xaî häüi, vãö nhæîng må æåïc cuía con ngæåìi... Do âoï noï laì mäüt män hoüc phæïc taûp. * Quaí váûy con ngæåìi laì mäüt hæîu thãø sinh âäüng, bãn trong cuîng nhæ bãn ngoaìi thay âäøi khäng ngæìng. "Khi täi coìn nhoí, täi noïi nàng, suy nghé nhæ mäüt em beï...khi täi âaî træåíng thaình, täi loaûi âi nhæîng gç laì treí con" (1Cr 13,11). Thay âäøi vãö màût thãø lyï, thay âäøi vãö màût tám lyï. Nhæîng phán taïch sau âáy cho tháúy ngay caí nhæîng nháûn thæïc vãö luán lyï cuîng thay âäøi theo læïa tuäøi. Mäüt em beï lãn ba chè caím âæåüc âiãöu täút xáúu qua khuän màût cuía ngæåìi meû. Nãúu em beï laìm âiãöu gç maì tháúy meû cæåìi, em beï cho âiãöu âoï laì täút. Nãúu ngæåüc laûi, em tháúy meû buäön, em láûp tæïc caím tháúy âiãöu âoï laì khäng täút. Khi lãn baíy tuäøi, em laûi hæåïng vãö ngæåìi cha, vaì xem ngæåìi cha laì mæûc thæåïc cho âåìi säúng luán lyï. Seî laì täút nhæîng gç ngæåìi cha cho pheïp laìm. Lãn mæåìi bäún tuäøi, em beï ngaìy xæa nay âaî laì cáûu thiãúu niãn. Cáûu yï thæïc mçnh laì ngæåìi säúng trong xaî häüi vaì vç leî âoï, cáûu buäüc phaíi säúng theo luáût lãû chung cuía xaî häüi. Tæì mæåìi taïm tuäøi tråí lãn, ngæåìi thanh niãn bàõt âáöu yï thæïc "mçnh laì mçnh". Tæì âoï thæåìng xaíy ra xung âäüt giæîa ngæåìi thanh niãn áúy våïi xaî häüi bãn ngoaìi. Con ngæåìi laì chuí thãø cuía caïc haình vi luán lyï. Mäùi chuí thãø laûi biãún âäøi caïch phæïc taûp - thç män luán lyï cuîng phaíi dæûa theo âoï maì giaíi quyãút caïc váún âãö cho phuì håüp. * Laûi næîa, con ngæåìi säng trong nhiãöu xaî häüi khaïc nhau, xaî häüi táy phæång - xaî häüi âäng phæång - xaî häüi tæ baín - xaî häüi chuí nghéa, åí nhæîng nåi âoï coï thãø coï nhæîng quan niãûm vãö luán lyï khaïc nhau. Sau âáy ta thæí láúy mäüt âiãøm duy nháút laì máùu ngæåìi lyï tæåíng âãø xem caïc xaî häüi âaïnh giaï sao vãö máùu ngæåìi naìy. - Ngæåìi Hilaûp cho máùu ngæåìi coï gäúc gaïc quyãön gia thãú täüc, coï sæïc khoeí däöi daìo, coï thán hçnh cán âäúi, coï khiãúu ám nhaûc vaì coï taìi nàng huìng biãûn laì ngæåìi lyï tæåíng nháút. Hoü goüi laì máùu ngæåìi Kalos Kayathos. - Ngæåìi Lamaî cho ràòng máùu ngæåìi lyï tæåíng cuîng phaíi laì mäüt ngæåìi quyï phaïi, thêch nghãû thuáût, nhæng thãm vaìo âoï laì mäüt ngæåìi duîng caím, báút khuáút, nháút âënh khäng chëu thua ai, noïi gç âãún chuyãûn laìm nä lãû ngæåìi khaïc (Homo liber). - Ngæåìi Táy phæång cäø âiãøn laûi choün laìm ngæåìi máùu mäüt con ngæåìi cao thæåüng, ngay thàóng, láúy chæî tæû troüng laìm âáöu (l'honnãte homme). - ÅÍ Trung hoa, máùu ngæåìi lyï tæåíng laûi laì ngæåìi säúng theo nguî thæåìng "nhán nghéa lãù trê tên", láúy lãù nghéa laìm troüng, khinh chã ngæåìi ngu âáön, ham danh, ham låüi. Âoï laì máùu ngæåìi quán tæí. - Nhæîng vê duû trãn âáy cho tháúy mäùi nãön vàn hoïa coï thãø coï mäüt läúi âaïnh giaï naìo âoï vãö màût luán lyï. * Con ngæåìi, âäúi tæåüng cuía män luán lyï coìn lãû thuäüc vaìo mäi træåìng säúng vaì giai cáúp trong xaî häüi. Âãø dáùn chæïng, ta láúy træåìng håüp cuía ngæåìi phuû næî trong caïc xaî häüi : quáún khàn che màût (åí Trung Âäng), che khàn luïc ra giæîa âaïm häüi (thaình Phao lä), trong gia âçnh "chäöng chuïa våü täi" (trong xaî häüi phong kiãún) vaì phuû næî bçnh âàóng, bçnh quyãön våïi nam giåïi (trong xaî häüi ngaìy nay). Gáön âáy ngæåìi ta noïi nhiãöu vãö quan âiãøm giai cáúp. Ngæåìi vä saín coi moüi sæû laì cuía chung, mäùi ngæåìi âãöu coï quyãön hæåíng duìng vaì cuía caíi phaíi duìng âãø phuûc vuû êch chung; Ngæåìi tæ saín xem cuía caíi laì cuía riãng cuía nhæîng ngæåìi taûo ra noï, vaì ai laìm thç ngæåìi âoï âæåüc hæåíng. Mäùi giai cáúp nhçn âåìi qua càûp kiãúng giai cáúp cuía mçnh. III. LUÁN LYÏ COÏ BÁÚT DI, BÁÚT DËCH KHÄNG Nhåì caïc khoa hoüc vãö con ngæåìi, vãö xaî häüi, vãö quaï trçnh tiãún hoïa cuía nhán loaûi maì ngæåìi ta nháûn ra laì : - Coï thãø coï nhiãöu nãön luán lyï.6 - Coï nhæîng nãön luán lyï âang åí daûng thä thiãøn nhæng cuîng coï nhiãöu nãön luán lyï tháût tinh vi, âi sáu vaìo mäùi tæ tæåíng, tçnh caím, haình vi cuía con ngæåìi trong moüi mäi træåìng, åí moüi thåìi gian. - So saïnh caïc nãön luán lyï áúy ta tháúy coï ba loaûi yãúu täú. - Nhæîng yãúu täú luán lyï âæåüc moüi ngæåìi cháúp nháûn, mang tênh phäø quaït vaì kãø nhæ báút di, báút dëch, vê duû nhæ : chåï giãút ngæåìi. Âáy laì quan âiãøm chung. - Nhæîng yãúu täú luán lyï âæåüc mäüt säú ngæåìi cháúp nháûn, vê duû : âæìng ly dë. Âáy laì quan âiãøm cuía mäüt nhoïm ngæåìi. - Nhæîng yãúu täú mang tênh caï thãø, cuía mäüt ngæåìi naìo âoï trong mäüt hoaìn caính riãng naìo âoï, vê duû : khäng âæåüc coï quaï hai con. - Laìn ranh giæîa caïc yãúu täú mang tênh phäø quaït, mang tênh "khu væûc", vaì mang tênh caï thãø kia tháût ra khäng roî raìng, vaì vç thãú luän bë tranh caîi. - Nhæng coï âiãöu chàõc chàõn laì coï nhæîng yãúu täú luán lyï phaït xuáút tæì baín tênh con ngæåìi nãn khäng thay âäøi âæåüc, chuïng tråí thaình báút di báút dëch, vaì buäüc moüi ngæåìi phaíi tuán giæî. - Coï nhæîng âiãöu maì lyï trê con ngæåìi vaì kinh nghiãûm ngaìn âåìi âaî coi nhæ laì âuïng âàõn nhæ lyï tæåíng : chán, thiãûn, myî, kãø nhæ khäng máúy thay âäøi. - Coï nhæîng âiãöu mang tênh caï thãø, cuía mäüt ngæåìi trong mäüt hoaìn caính nháút âënh thç coï thãø vaì làõm luïc phaíi thay âäøi. IV. COÏ HAY KHÄNG NHÆÎNG TIÃÚN BÄÜ VÃÖ MÀÛT LUÁN LYÏ Chuïng ta cáön phán biãût hai âiãöu : - Tiãún bäü cuía män hoüc goüi laì män luán lyï. - Tiãún bäü vãö yï thæïc luán lyï vaì caïch säúng luán lyï . Män luán lyï âaî coï nhiãöu tiãún bäü : Nãúu hiãøu luán lyï laì män hoüc vãö caïc tæång quan maì chuí yãúu laì tæång quan ngæåìi våïi ngæåìi trong xaî häüi, thç quaí âaî coï nhiãöu tiãún bäü. Træåïc hãút nhåì nhæîng hiãøu biãút vãö con ngæåìi : bãn trong (tám lyï - phán tám - tám lyï chiãöu sáu) vãö con ngæåìi luïc haình âäüng (luáût phaïp) vaì vãö con ngæåìi trong cuäüc säúng chung (xaî häüi hoüc). - Viãûc khuyãún khêch laìm âiãöu täút cuîng coï khoa hoüc hån - viãûc ngàn chàûn âiãöu xáúu cuîng coï cå såí khoa hoüc hån. - Viãûc âãö cao hoàûc kãút täüi cuîng chênh xaïc hån. Tuy nhiãn män luán lyï Cäng Giaïo coìn phaíi mang tênh khoa hoüc nhiãöu hån næîa. - Män luán lyï váùn phaíi giaíi quyãút caïc váún âãö måïi træåïc kia chæa coï hoàûc chæa khaïm phaï ra. - Nãúu thãú kyí 18, cuäüc caïch maûng Phaïp âaî âàût ra nhæîng váún âãö nhæ : huynh âãû - bçnh âàóng - tæû do, thç ngaìy nay ngæåìi ta laûi âàût ra vä säú caïc váún âãö khaïc nhæ : âáúu tranh giai cáúp, sæû lãn ngäi cuía váût cháút, sæû hæåíng thuû, viãûc ngæìa thai phaï thai, viãûc thuû thai trong äúng nghiãûm, càõt boí mäüt pháön thán thãø... Træåïc nhæîng váún âãö naìy, ngæåìi ta chæa tçm ra âæåüc nhæîng giaíi âaïp khaí dé âæåüc moüi ngæåìi cháúp nháûn âäöng âãöu. Tiãún bäü trong yï thæïc vaì trong nãúp säng luán lyï.7 * Coï ngæåìi cho laì âaî coï tiãún bäü. Hoü nghé ràòng cuìng âêch cuía luán lyï laì laìm sao cho con ngæåìi säng våïi nhau täút âeûp vaì mäùi ngæåìi âæåüc säúng haûnh phuïc. Hoü tháúy, êt ra laì trong giai âoaûn naìy, thãú giåïi noïi chung âang säúng yãn äøn : “...Âuïc gæåm âao thaình cuäúc thaình caìy.... ...Reìn giaïo maïc nãn liãöm nãn haïi" (Is 2,4). Caïc næåïc giao læu vaì sinh hoaût chung våïi nhæîng hiãûp æåïc âæåüc tän troüng. Quyãön låüi caï nhán, quyãön låüi táûp thãø âæåüc luáût phaïp baío vãû... * Con ngæåìi säúng tæû do hån, coï veí nhæ khäng bë thãú læûc naìo tæì bãn ngoaìi hay bãn trong chi phäúi (tháön minh, tän giaïo...). * Con ngæåìi âæåüc giaíi phoïng khoíi ngu däút (âæåüc hoüc haình), khoíi moüi thæï màûc caím täüi läùi, coï thãø laìm âiãöu gç mçnh muäún. Coï ngæåìi khaïc, cho ràòng con ngæåìi, tuy bãö màût laì nhæ thãú, nhæng bãn trong âang tiãún tåïi mäüt "nãön vàn hoïa cuía sæû chãút". Do nhæîng yãúu täú sau âáy : - Khäng giaíi quyãút âæåüc nhæîng váún âãö cå baín nhæ con ngæåìi tæì âáu tåïi, âi vãö âáu? - Mäüt quan niãûm quaï lu måì vãö chán, thiãûn, myî. - Mäüt quan niãûm quaï váût cháút, quaï "khoa hoüc, kyî thuáût", vãö con ngæåìi vaì cuäüc säúng laìm cho con ngæåìi nhæ bë giæî chán laûi : khäng bay lãn cao, khäng chçm xuäúng sáu maì cuîng khäng væån ra tåïi anh em âæåüc. Luán lyï chæa tiãún bäü. Âáy cuîng laì quan niãûm maì ta nháûn ra âæåüc khi âoüc Thäng âiãûp "AÏnh raûng ngåìi chán lyï" cuía Âæïc Giaïo Hoaìng Gioan Phaolä II.8 BAÌI ÂOÜC THÃM THÁÖN HOÜC LUÁN LYÏ PHAÍI MANG TÊNH KHOA HOÜC Nhaì tháön hoüc luán lyï Bernard Haring trong cuäún Tháön Hoüc luán lyï - Nhæîng yï tæåíng chuí âaûo, Italia, 1990, coï viãút mäüt chæång mang tæûa âãö : “Tháön Hoüc luán lyï mang tênh khoa hoüc”, âaûi yï nhæ sau : 1. Tháön hoüc luán lyï laì mäüt khoa hoüc thaïnh tuìy theo mæïc âäü noï coï chuyãøn taíi âæåüc sæï âiãûp cuía Kinh Thaïnh mäüt caïch trung thaình hay khäng ... vaì noï coï biãút chuï yï âãún caïc dáúu chè cuía thåìi âaûi hay khäng . 2. Trong ba thãú kyí qua, nhiãöu nhaì luán lyï biãn soaûn giaïo trçnh âaî khäng yï thæïc laì cáön phaíi quan tám âãún nhæîng ngæåìi seî âoüc vaì säúng theo caïc pháøm cuía mçnh. Caïc ngaìi âaî khäng xeït laûi nhæîng sæû hiãøu biãút coï sàôn cuía caïc ngaìi vãö luán lyï mäüt caïch coï hãû thäúng vaì våïi oïc phã bçnh hàón hoi. Caïc ngaìi cuîng khäng xeït laûi nhæîng sæû hiãøu biãút maì caïc âäüüc giaí âaî coï sàôn vãö caïc váún âãö luán lyï ,vaì vãö bäúi caính xaî häüi maì âäüc giaí âang säúng trong âoï . Каталог: wp-content -> uploads -> downloads -> 2011 2011 -> CÔng đỒng vatican II qua bốn thập niêN 2011 -> TÒa giám mục xã ĐOÀi chỉ nam giáo phận vinh lưỢC ĐỒ TỔng quáT 2011 -> 1. phép lạ thánh thể ĐẦu tiên khoảng năm 700 Tại làng Lanciano, nước Ý (italy) 2011 -> Thiên chúa giáo và tam giáO Đường Thi Trương Kỷ 2011 -> Tác giả Võ Long Tê chưƠng I bối cảnh lịch sử 2011 -> LỊch sử truyền giáo tại việt nam quyển II lm. Nguyễn hồng chưƠng I: MỘt cha dòng têN Ở việt nam tới rôMA 2011 -> Các mẫu thức MẠc khải lm. Lê Công Đức 2011 -> Một lời nói đầu không phải là nơi nhiều chỗđể tóm lược lập luận của một cuốn sách cũng như định vị hoặc phát biểu về sựquan trọng của nó. Đây quả thực là một cuốn sách rất quan trọng 2011 -> LỜi giới thiệu suy tư ban đẦu về MẦu nhiệm giêSU tải về 1.51 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|