Tác giả phạm hồng thái bài giảng ngôn ngữ LẬp trình c/C++

Đặc điểm

Để vòng lặp không lặp vô hạn thì trong khối lệnh thông thường phải có ít nhất một câu lệnh nào đó gây ảnh hưởng đến kết quả của điều kiện, ví dụ làm cho điều kiện đang đúng trở thành sai.

Nếu điều kiện luôn luôn nhận giá trị đúng (ví dụ biểu thức điều kiện là 1) thì trong khối lệnh lặp phải có câu lệnh kiểm tra dừng và lệnh break.

Ví dụ minh hoạ

void main()

{

long m, n, kq; // Các số cần nhân và kết quả kq

kq = 0 ;

{

if (m%2) kq += n ;

n <<= 1;

cout << “m nhân n =” << kq ;

}

Trong chương trình trên câu lệnh while (m) … được đọc là "trong khi m còn khác 0 thực hiện …", ta thấy trong khối lệnh lặp có lệnh m >>= 1, lệnh này sẽ ảnh hưởng đến điều kiện (m), đến lúc nào đó m bằng 0 tức (m) là sai và chương trình sẽ dừng lặp.

void main()

{

long m, n, kq; // Các số cần nhân và kết quả kq

kq = 0 ;

if (m%2) kq += n ;

m >>= 1;

n <<= 1;

}

cout << “m nhân n =” << kq ;

: Bài toán cổ: vừa gà vừa chó bó lại cho tròn đếm dủ 100 chân. Hỏi có mấy gà và mấy con chó, biết tổng số con là 36.

void main()

{

int g, c ;

while (g <= 36) {

c = 0 ;

while (c <= 50) {

c++;

g++;

}

: Tìm ước chung lớn nhất (UCLN) của 2 số nguyên m và n.

void main()

{

int m, n, r;

if (m < n) { int t = m; m = n; n = t; } // nếu m < n thì đổi vai trò hai số

while (m != n) {

r = m - n ;

if (r > n) m = r; else { m = n ; n = r ; }

}

cout << "UCLN = " << m ;

: Tìm nghiệm xấp xỉ của phương trình e^x - 1.5 = 0, trên đoạn [0, 1] với độ chính xác 10^-6 bằng phương pháp chia đôi.

Để viết chương trình này chúng ta nhắc lại phương pháp chia đôi. Cho hàm f(x) liên tục và đổi dấu trên một đoạn [a, b] nào đó (tức f(a), f(b) trái dấu nhau hay f(a)*f(b) < 0). Ta đã biết với điều kiện này chắc chắn đồ thị của hàm f(x) sẽ cắt trục hoành tại một điểm x₀ nào đó trong đoạn [a, b], tức x₀ là nghiệm của phương trình f(x) = 0. Tuy nhiên việc tìm chính xác x₀ là khó, vì vậy ta có thể tìm xấp xỉ x' của nó sao cho x' càng gần x₀ càng tốt. Lấy c là điểm giữa của đoạn [a, b], c sẽ chia đoạn [a, b] thành 2 đoạn con [a, c] và [c, b] và do f(a), f(b) trái dấu nên chắc chắn một trong hai đoạn con cũng phải trái dấu, tức nghiệm x₀ sẽ nằm trong đoạn này. Tiếp tục quá trình bằng cách chia đôi đoạn vừa tìm được … cho đến khi ta nhận được một đoạn con (trái dấu, chứa x₀) sao cho độ dài của đoạn con này bé hơn độ xấp xỉ cho trước thì dừng. Khi đó lấy bất kỳ điểm nào trên đoạn con này (ví dụ hai điểm mút hoặc điểm giữa của a và b) thì chắc chắn khoảng cách của nó đến x₀ cũng bé hơn độ xấp xỉ cho trước, tức có thể lấy điểm này làm nghiệm xấp xỉ của phương trình f(x) = 0.

Trong ví dụ này hàm f(x) chính là e^x - 1.5 và độ xấp xỉ là 10^-6. Đây là hàm liên tục trên toàn trục số và đổi dấu trên đoạn [0, 1] (vì f(0) = 1 - 1.5 < 0 còn f(1) = e - 1.5 > 0). Sau đây là chương trình.

void main()

{

float a = 0, b = 1, c; // các điểm mút a, b và điểm giữa c

while (b-a > 1.0e-6) // trong khi độ dài đoạn còn lớn hơn e

{

c = (a + b)/2; // tìm điểm c giữa đoạn [a,b]

if (fa*fc == 0) break; // f(c) = 0 tức c là nghiệm

if (fa*fc > 0) a = c; else b = c;

}

cout << "Nghiem xap xi cua phuong trinh = " << c ;

Trong chương trình trên câu lệnh if (fa*fc > 0) a = c; else b = c; dùng để kiểm tra f(a) và f(c), nếu cùng dấu (f(a)*f(c) > 0) thì hàm f(x) phải trái dấu trên đoạn con [c, b] do đó đặt lại đoạn này là [a, b] (để quay lại vòng lặp) tức đặt a = c và b giữ nguyên, ngược lại nếu hàm f(x) trái dấu trên đoạn con [a, c] thì đặt lại b = c còn a giữ nguyên. Sau đó vòng lặp quay lại kiểm tra độ dài đoạn [a, b] (mới) nếu đã bé hơn độ xấp xỉ thì dừng và lấy c làm nghiệm xấp xỉ, nếu không thì tính lại c và tiếp tục quá trình.

Để tính f(a) và f(c) chương trình đã sử dụng hàm exp(x), đây là hàm cho lại kết quả e^x, để dùng hàm này hoặc các hàm toán học nói chung, cần khai báo file nguyên mẫu math.h.

Lệnh lặp do ... while

Cú pháp

Thực hiện

Đặc điểm

Ví dụ minh hoạ

void main()

{

int n = 1; float S = 0;

float pi = sqrt(6*S);

cout << "pi = " << pi ;

}
: Kiểm tra một số n có là số nguyên tố.

Để kiểm tra một số n > 3 có phải là số nguyên tố ta lần lượt chia n cho các số i đi từ 2 đến một nửa của n. Nếu có i sao cho n chia hết cho i thì n là hợp số ngược lại n là số nguyên tố.

void main()

{

int i, n ; // n: số cần kiểm tra

i = 2 ;

if (n%i == 0) {

cout << n << "là hợp số" ;

return ; // dừng chương trình

}

i++;

cout << n << "là số nguyên tố" ;

}
: Nhập dãy kí tự và thống kê các loại chữ hoa, thường, chữ số và các loại khác còn lại đến khi gặp ENTER thì dừng.

void main()

{

char c; // kí tự dùng cho nhập

n1 = n2 = n3 = n4 = 0;

cout << “Hãy nhập dãy kí tự: \n” ;

do

cin >> c;

if (‘a’ <= c && c <= ‘z’) n1++; // nếu c là chữ thường thì tăng n1

else if (‘A’ <= c && c <= ‘Z’) n2++; // chữ hoa, tăng n2

else if (‘0’ <= c && c <= ‘9’) n3++; // chữ số, tăng n3

else n4++; // loại khác, tăng n4

cout << n1 << n2 << n3 << n4 ; // in kết quả

} while (c != 10) ; // còn lặp khi c còn khác kí tự ¿

}