Sau bốn thập niêN

Ngày cuối cùng, đoàn chúng tôi thăm viếng ĐàNẵng và Hội An. Mùa hè 2004, tôi đã thăm viếng hai nơi nầy nên tôi lợi dụng dịp nầy đi thăm một người bà con, dó là người anh rễ của tôi, nay đã 85 tuổi.

Trước khi đi thăm anh rễ của tôi, tôi đã đi thăm viếng ngôi mộ của chị tôi được chôn cất trong nghĩa địa của Giáo Phận ĐàNẵng nằm ở lưng chừng đồi, bên cạnh một nghĩa trang dành cho các thai nhi bị phá! Qua đó mới thấy nạn phá thai ở Việt Nam trầm trọng như thế nào! Hầu như những nghĩa trang dành cho các thai nhi bị phá ở rất nhiều nơi.

Khi tôi xô cửa bước vào nhà để thăm anh rễ của tôi thì anh ta đang ngồi yên lặng lần hạt trước bức ảnh của chị tôi, đặt trên một chiếc bàn nhỏ, bên cạnh bàn thờ lớn dể ảnh Chúa và Đức Mẹ, vài nén hương đang cháy dở dang. Khi tôi lên tiếng thì anh đứng dậy gạt nước mắt mà tiếp tôi.

Chị tôi đã qua đời ba năm về trước, khi được 82 tuổi, sau khi bị bệnh, nằm liệt giường ba năm mà anh và người con trai thay phiên nhau săn sóc mọi chuyện vì chị tôi không chấp nhận cho người lạ săn sóc.

Nhìn cảnh tượng nầy, tôi nhớ lại mấy câu đầu của bài thơ “Tính Già” của Phan Khôi:

“Hai mươi bốn năm xưa, một đêm vừa gió lại vừa mưa.

Nhưng mối “tình già” ở đây là giữa người sống và kẻ chết! Thật thâm thuý biết bao!

Xứ Chùa Tháp tức Cambodia mà ở Việt Nam, người ta gọi là xứ “Cam” (Cambodia).

Theo tiếng Khmer: Angkor là kinh đô, Wat là đền thờ hay chùa. Đó là một đền thờ vị thần Visnu của Ấn Độ Giáo tại Angkor – thủ đô của Đế quốc Khmer. Đây là một trong các di tích quan trọng bậc nhất tại Campuchia, được xem là tuyệt đỉnh của nghệ thuật và kiến trúc Khmer.

Đó là thành phố thủ đô cuối cùng và lâu dài nhất của Đế quốc Khmer. Thành được vua Jayavarman VII xây dựng vào cuối thế kỷ XII. Thành rộng 9 cây số vuông, bên trong có nhiều đền thờ từ các thời kỳ trước cũng như các đền thờ được Jayavarman và những người nối nghiệp ông xây dựng. Tại trung tâm thành là ngôi đền quốc gia của Jayavarman – đền Bayon – với các di tích khác quần tụ quanh khu quảng trường Chiến Thắng nằm ngay phía Bắc đền.

Địa danh này xuất phát từ Wat Phnom Daun Pênh (hay Wat Phnom, nghĩa là “Chùa trên đồi”), xây từ năm 1373 để thờ 5 pho tượng Phật. Đồi ở đây là một gò đất nhân tạo, đắp cao 27 m. Tên quả đồi lấy từ nhân vật Daun Pênh (Bà Pênh), tương truyền một góa phụ giàu có. Phnôm Pênh còn có nghĩa là “vùng đất của Bà Pênh”.

Phnôm Pênh một thời còn có tên là Krong Chaktomuk có nghĩa “Thành phố bốn mặt” do thành phố nằm trên ngã tư của mấy con sông Mekong, Bassac, sông Tonle Sap chạy ngang tạo thành bốn ngả sông. Krong Chaktomuk còn là cách gọi tắt sắc phong vua Ponhea Yat đặt cho thị trấn này là “Chaktomuk Mongkol Sakal Kampuchea Thipadei Sereythor Inthabot Borei Roth Reach Seima Maha Nokor”.

Phnôm Pênh được chọn làm kinh đô của Campuchia từ thế kỷ 15 dưới triều vua Ponhea Yat khi Angkor Thom bị quân Xiêm chiếm mất. Triều đình phải bỏ vùng Tây Bắc rút về Đông Nam lấy Phnôm Pênh làm bản doanh mới. Ngày nay trong số những mộ tháp phía sau Wat Phnom là tháp chứa di cốt Ponhea Yat cùng các hoàng thân. Chứng tích khác từ thời Angkor vàng son còn lưu lại là mấy pho tượng Phật ở Wat Phnom.

Dù vậy mãi đến năm 1866 triều vua Norodom I thì Phnôm Pênh mới trở thành doanh sở dài lâu của Miên triều. Cung điện vua Miên được xây vào thời kỳ này, đánh dấu thời điểm khi ngôi làng nhỏ dần chuyển mình thành chốn đô hội.

VIII.- GIẢ TỪ SAIGON

Chuyến thăm Việt Nam lần thứ ba của tôi đến hồi kết thúc. Trưa hôm đó, cha Q. – một vị linh mục Dòng Đa Minh mà tôi quen biết – đã tiễn tôi ra cổng Tu Viện Mai Khôi để tôi lên taxi đi phi trường Tân Sơn Nhất.

Sau khi từ biệt cha Q., tôi bước lên taxi, anh tài xế liền hỏi “Ông ấy là ông cha?” Hôm đó cha Q. mặc quần tây dài, áo cụt tay. Tôi trả lời: “Đúng là ông cha”. Vừa lái xe, anh tài xế taxi vừa nói: “Mấy ông cha khôi ngô tuấn tú, thông minh học gỉỏi, sao đi tu làm ông cha vậy?”

Câu hỏi của anh tài xế taxi cho tôi biết anh là người bên lương nên tôi không thể sử dụng từ ngữ “ơn gọi” để giải thích cho anh ta hiểu, tôi đành dùng hai chữ “lý tưởng” để trình bày cho anh ấy biết động lực khiến các linh mục sống đời tận hiến hy sinh.

Anh nói thêm: “Là người ngoại cuộc, mình nhận thấy như vậy. Nhưng nếu là người trong cuộc – cha me chẳng hạn – họ cảm nhận khác: sau khi nuôi con khôn lớn nên người, học hành thành tài, con cái lìa gia đình, rời xa cha mẹ để theo con đường lý tưởng của mình, cũng đau buồn lắm chứ!”

Tới đây tôi đành làm thinh và không biết giải thích thêm thế nào để anh tài xế taxi đó hiểu “ơn gọi” – tức là sự hy sinh của các linh mục. Trong đầu óc tôi, xuất hiện câu Chúa phán trong Phúc Âm Thánh Luca (14. 26): ^“Ai đến với tôi mà không dứt bỏ cha mẹ, vợ con, anh em, chị em, và cả mạng sống mình nữa, thì không thể làm môn đệ tôi được.” Nhưng tôi không thể đem câu đó quảng diễn cho anh tài xế taxi hiểu được.

Về sau, qua sự chia sẻ, anh tài xế taxi cho biết anh có hai cô con gái, hiện đang sống với anh: cô con gái đầu đã tốt nghiệp đại học, đi làm và giúp đỡ gia đình anh một tay. Còn cô gái thứ hai đang học đại học. Anh chia sẻ trong niềm hân hoan toại nguyện.

Cuối cùng, sẽ là một thiếu sót lớn nếu không nói ra, sau khi dâng Thánh lễ mở tay, 5 năm, 10 năm hoặc một thời gian nào đó, người linh mục ngày càng giảm dần cái sốt sắng ban đầu, tính thánh thiêng trong Thánh lễ cũng giảm dần, để biến thành những thói quen nhàm, không còn là DÂNG LỄ, nhưng chỉ là LÀM LỄ với những cử chỉ máy móc hình thức qua lần chiếu lệ. Điều này sẽ thật là tệ hại, và cũng là thánh giá cho chính mình và mọi giáo hữu con chiên…

Vào Thu 2000 – Vancouver BC Canada.

(2) “Câu Chuyện Dòng Sông”, bản dịch của Phùng Khánh, Phùng Thăng, trang 35.

(3) “Câu Chuyện Dòng Sông”, tr. 34.

(4) “Câu Chuyện Dòng Sông, tr. 138.

(5) “Câu Chuyện Dòng Sông”, tr. 6.

(6) “Câu Chuyện Dòng Sông”, tr. 5

(7) Câu cuối cùng của Thánh Gióp do cố LM Giáo Sư Nguyễn Văn Thành thêm vào, sau khi đọc bài “Dọc Đường Gió Bụi”.

(8) “Mẹ Ơi Xin Đừng Giết Con” – Hương Vĩnh

Vào Đông 2005 – Vancouver BC Canada.