SÔ caáp cöÙu cöÙu thöÔng – CÖÙu hoä phoøng vaø chöÕa beäNH

Hoaû hoaïn laø moät tai naïn coù khi raát thaûm khoác, vì vaäy chuùng ta phaûi bieát caùch ñeà phoøng. Vì “PHOØNG CHAÙY DEÃ HÔN CHÖÕA CHAÙY”.

Phoøng chaùy khoâng coù nghóa laø chuùng ta daäp taét ñöôïc moät ngoïn löûa khi môùi phaùt ra maø phaûi coù nhöõng bieän phaùp cuï theå ñeå phoøng ngöøa ngoïn löûa coù theå phaùt ra.

NHÖÕNG NGUY CÔ HOAÛ HOAÏN

Chuùng ta caàn phaûi bieát roû tính chaát nguy hieåm cuûa caùc vaät deã chaùy ñeå coù nhöõng xöû lyù thích ñaùng.

• 
  Khoâng huùt thuoác hay baät löûa nhöõng choã gaàn xaêng daàu
  
• 
  Khi döøng xe ñoå xaêng, taét maùy xe, khoâng goïi ñieän thoaïi di ñoäng
  
• 
  Khi chaâm daàu vaøo ñeøn, loø ñun naáu. . . caùc baïn phaûi chaéc chaén raèng löûa ñaõ taét
  
• 
  Khi chaâm coàn vaøo loø naáu, hay laãu, . caùc baïn cuõng phaûi chaéc chaén raèng löûa ñaõ taét. (vì löûa coàn raát khoù thaáy vaøo ban ngaøy)
  
• 
  Khi vaøo choã toái maø ngöûi thaáy muøi ga hay xaêng daàu, ñöøng baät queït ñeå soi
  
• 
  Tröôùc khi ñaùnh löûa beáp gas ñeå ñun naáu, neân kieåm tra laïi oáng daãn gas vaø van an toaøn, nhaát laø sau khi qua ñeâm.
  
• 
  Neáu duøng than cuûi ñeå naáu aên, khi naáu xong, phaûi duïi taét hoaøn toaøn cho heát khoùi. Nhoát than chaùy dôû vaøo trong moät huõ ñaát.
  
• 
  Ñieän laø moät nguyeân nhaân gaây chaùy cao. Kieåm tra thöôøng xuyeân caùc daây ñieän, thay theá caùc daây cuõ, troùc voû boïc, caùc thieát bò ñieän quaù cuõ kyõ. Baêng laïi caùc moái noái. . .
  
• 
  Neáu coù söû duïng maùy phaùt ñieän thì neân ñeå caùch xa nhaø vaø khoâng ñeå xaêng daàu gaàn nôi ñaët maùy
  
• 
  Doïn saïch coû raùc vaø caùc vaät deã chaùy chung quanh nhaø
  

• 
  Tröôùc khi ñi vaéng, nhôù cuùp caàu dao ñieän, taét ñeøn daàu, beáp loø, khoaù beáp gas, kieåm tra nhang ñeøn nôi thôø cuùng.
  
• 
  Khoâng chong ñeøn daàu trong muøng
  
• 
  Khoâng huùt thuoác treân giöôøng
  
• 
  Khi ñun naáu baèng cuûi hay rôm raï, khoâng ñöôïc rôøi xa beáp
  
• 
  Khoâng ñeå xaêng daàu, coàn, caùc chaát deã chaùy . . . gaàn nôi naáu nöôùng
  

Naêm 1998 Phong Traøo Höôùng Ñaïo ñaõ ñöôïc Lieân Hieäp Quoác quy ñònh laø phong traøo baûo veä moâi sinh. Vì vaäy, moãi Höôùng Ñaïo Sinh phaûi laø moät thaønh vieân tích cöïc trong vieäc baûo veä röøng, baûo veä thieân nhieân. Thaän troïng veà vaán ñeà löûa cuûi, vì chaùy röøng laø moät thaûm hoaï cho taøi nguyeân quoác gia vaø moâi töôøng sinh thaùi cuûa traùi ñaát

Caùc baïn ñöøng bao giôø chuû quan cho raèng trong röøng chæ toaøn laø caây xanh thì laøm sao maø chaùy ñöôïc. Vì cho duø coù nhieàu caây xanh khoù chaùy, nhöng vaãn coù nhieàu loaïi caây chæ caàn moät tia löûa laø baét chaùy ngay, nhaát laø caùc loaïi caây coù daàu. Hôn nöõa, trong röøng coù raát nhieàu loïai chaát daãn löûa nhanh nhö coû khoâ, laù khoâ, caønh caây khoâ, traùi caây khoâ…

Haõy ghi nhôù:

1. 
   Nhoùm löûa naáu côm ôû choã ít gioù, xa goác caây khoâ, goác caây coù daàu.
   
2. 
   Khoâng ñoát löûa döôùi caùc taøn caây, vì laù coù theå baét chaùy hoaëc heùo khoâ do söùc noùng cuûa ngoïn löûaboác leân
   
3. 
   Doïn saïch caønh caây, laù khoâ … chung quanh khu vöïc laøm beáp hay ñoát löûa traïi ñeå ñeà hoøng chaùy lan
   
4. 
   Khoâng ñeå nhöõng vaät deã chaùy, nhöõng chaát daãn löûa aàn ñoáng löûa
   
5. 
   Caét ngöôøi tröïc troâng chöøng löûa
   
6. 
   Chuaån bò nhöõng vaät lieäu phoøng chaùy: nöôùc, caùt, caønh töôi boù thaønh choåi . . .
   

-Duøng moät caùi caây kheàu ñoáng tro roài doäi nöôùc laïi moät laàn nöõa, vì coù theå than hoàng coøn chaùy aâm æ ôû döôùi ñoáng tro.

-Ñeå chaéc chaén löûa ñaõ taét haún caùc baïn duøng tay ñeå kieåm tra. Neáu ñoáng löûa ñaõ hoaøn toaøn nguoäi laïnh thì môùi ñöôïc duøng xeûng ñeå xuùc boû xuoáng hoá roài laáp laïi

CHÖÕA CHAÙY RÖØNG:

Khi bò chaùy röøng, caùc baïn phaûi haønh ñoäng thaät nhanh, caøng sôùm caøng toát, khi maø löûa chöa kòp lan ra.

• 
  Laáy caønh caây töôi ñeå boù thaønh choåi ñeå daäp löûa
  
• 
  Saép haøng moät bao quanh ñaùm löûa, ñaäp laàn vaøo
  
• 
  Moät soá ñi sau ñaäp nhöõng ngoïn löõa bò gioù buøng leân trôû laïi
  
• 
  Neáu coù caùt hay nöôùc thì phaûi taän duïng ngay baèng caùch saép haøng moät ñeå chuyeàn ñeán choã chaùy
  
• 
  Neáu ñaùm chaùy vöôït ra ngoaøi taàm kieãm soaùt thì phaûi baùo cho sôû cöùu hoaû vaø cö daân ôû gaàn ñoù bieát ngay.
  

Trong caùc cuoäc soáng haøng ngaøy, chuùng ta neân taäp thaønh thoùi quen giöõ gìn veä sinh thaân theå, veä sinh nôi aên ôø, sinh hoaït . . . Veä sinh coù taàm quan troïng trong vieäc phoøng beänh vaø phoøng nhieãm truøng, nhaát laø nhöõng luùc chuùng ta ñi caém traïi, du lòch , thaùm hieåm. . . chuùng ta caøng caàn phaûi caån thaän hôn.

• 
  Röûa tay tröôùc khi aên, sau khi ñi caàu baèng xaø phoøng
  
• 
  Taém röûa haøng ngaøy baèng xaø phoøng
  
• 
  Khoâng ñi chaân ñaát khi ra khoûi nhaø
  
• 
  Giaët giuõ quaàn aùo, phôi naéng, uûi
  
• 
  Ñaùnh raêng,suùc mieäng tröôùc vaø sau böõa aên khi nguû
  
• 
  Vaän ñoäng cô theå, chôi theå thao, theå duïc
  
• 
  Caån thaän khi phaûi tieáp xuùc vôùi beänh nhaân maéc beänh truyeàn nhieãm.
  
• 
  Tieâm chuûng
  
• 
  Aên uoáng ñieàu ñoä vaø ñuû chaát
  

• 
  Queùt doïn vaø coï röûa nhaø cöûa trong ngoaøi saïch seõ,
  
• 
  Vaät duïng saép xeáp goïn gaøng thöù töï ngaên naép.
  
• 
  Môû nhieàu cöûa cho aùnh naéng vaøo.
  
• 
  Thöôøng xuyeân ñem meàn, chieáu . . . ra phôi naéng
  
• 
  Beáp nuùc goïn gaøng , saïch seõ.
  
• 
  Tieâu dieät muoãi, ruoài, chuoät boï, vaø nhöõng loaøi coù haïi.
  
• 
  Nguoàn nöôùc sinh hoaït hôïp veä sinh
  
• 
  Nhaø caàu veä sinh ñuùng quy caùch.
  
• 
  Raùc röôûi phaûi ñöôïc xöû lyù haøng ngaøy
  
• 
  Khoâng khaïc nhoå leân neàn nhaø
  

• 
  Röûa tay tröôùc khi aên, ñöøng boác thöùc aên baèng tay baån.
  
• 
  Uoáng nöôùc ñaõ ñöôïc ñun soâi hoaëc khöû truøng.
  
• 
  Ñöøng aên cuû hay cuû coøn soáng.
  
• 
  Ñöøng aên thöùc aên oâi, thiu, ñeå laâu…
  
• 
  Ñöøng ñeå ruoài nhaëng vaø coân truøng ñaäu vaøo thöùc aên.
  
• 
  Veä sinh khu vöïc sinh hoaït
  

• 
  Ñöøng laøm vieäc quaù söùc döôùi trôøi noùng
  
• 
  Ñöøng ôû trong phoøng ngoät ngaït, noùng nöïc quaù laâu.
  
• 
  Ñöøng ôû laâu döôùi trôøi naéng
  
• 
  Uoáng oresol hay nöôùc soâi ñeå nguoäi pha muoái(1/2 muoãng caø pheâ cho moät lít nöôùc) khi ra nhieàu moà hoâi
  

• 
  söôûi aám cô theå mình baèng moïi caùch .
  
• 
  giöõ aùo quaàn ñöôïc khoâ raùo, nhaát laø quaàn aùo loùt, vôù…
  
• 
  maëc nhieàu quaàn aùo ñeå giöõ aám(coù theå duøng giaáy baùo ñeäm giöõa caùc lôùp aùo quaàn ñeå choáng laïnh.
  
• 
  Giöõ cho tay chaân khoâng bò teâ coùng.
  
• 
  Khoâng taém möa hoaëc daàm nöôùc laïnh quaù laâu.
  

1. 
   Giöõ gìn saïch seõ gieáng nöôùc, nôi chöùa nöôùc, nguoàn nöôùc coâng coäng
   
2. 
   Khoâng giaët giuõ, phôi phoùng gaàn gieáng nöôùc
   
3. 
   Khoâng ñeå suùc vaät ñeán nôi chöùa nöôùc uoáng
   
4. 
   Khoâng ñi caàu, xaû nöôùc thaûi hay vöùt raùc gaàn gieáng nöôùc, gioøng suoái, khuùc soâng . . . nôi ta laáy nöôùc uoáng
   
5. 
   Ñoát boû moïi thöù raùc, loaïi naøo khoâng ñoát ñöôïc thì phaûi choân (neáu ôû noâng thoân) hay boû caùc loaïi raùc vaøo thuøng raùc coâng coäng (neáu ôû thaønh thò).
   

Ranh giôùi giöõ sô cöùu vaø chöõa beänh thöôøng khoâng ñöôïc roõ raøng. Nhieàu beänh thoâng thöôøng haøng ngaøy (nhö leân côn ñau, soát. . .) dieãn ra nhanh choùng vaø caàn ñöôïc chöõa trò kòp thôøi. Trong khi ñoù, nhieàu beänh naèm ôû trong chöông naøy khoâng naèm trong phaàn huaán luyeän sô cöùu, nhöng ñoâi khi laïi ñöôïc chöõa khoûi nhôø phöông phaùp sô cöùu.

Kinh nghieäm vaø söï “saép saün” cuûa moät Höôùng Ñaïo Sinh coù theå giuùp caùc baïn ñeà phoøng vaø chöõa trò moät soá beänh cho mình vaø cho nhöõng ngöôøi quanh mình, nhaát laø khi ñang ñi traïi, ñi du lòch. . .

Caùch söû duïng thuoác

Moät côn ñau nheï bình thöôøng ñoâi khi laø böôùc khôûi ñaàu cuûa moät caên beänh naëng. Neáu caùc baïn nghi ngôø khaû naêng cuûa mình thì neân tham vaán yù kieán cuûa caùc baùc só (ngay caû baèng ñieän thoaïi). Khoâng neân cho beänh nhaân uoáng thuoác böøa baõi. Trong phaïm vi sô cöùu, caùc baïn chæ neân cho beänh nhaân uoáng thuoác haï soát (paracetamol, panadol. . .) vaø thuoác giaûm ñau maø thoâi.

• 
  Giuùp beänh nhaân caûm thaáy caøng deõ chòu caøng toát.
  
• 
  Neáu coù theå thì tieán haønh caùc böôùc laøm giaûm ñau vaø bôùt nguy kòch
  
• 
  Trong voøng moät giôø maø caùc bieän phaùp ñôn giaûn khoâng giuùp beänh nhaân thuyeân giaûm thì phaûi goïi baùc só
  

Caùch chöõa trò

Nhöùt ñaàu coù theå do töø moät beänh khaùc nhö: caûm cuùm, vieâm maøng naõo, ñoät quò. . . Ngöôøi khoeû maïnh cuõng coù theå bò nhöùc ñaàu do khoâng khí ngoät ngaït, do uoáng röôïu, do phaûn öùng moát soá thuoác, do maát nguû, do caêng thaúng thaàn kinh . . .

Caùch chöõa trò:

• 
  Xaûy ñeán quaù ñoät ngoät
  
• 
  Trong 2 giôø maø côn ñau khoâng giaûm
  
• 
  Traàm troïng vaø beänh nhaân maát khaû naêng laøm vieäc
  
• 
  Taùi ñi taùi laïi hay ñau hoaøi khoâng heát
  
• 
  Keøm theo tinh thaàn suy giaûm, maát khaû naêng caûm giaùc
  
• 
  Xuaát hieän sau khi bò chaán thöông ôû ñaàu
  

Ñau buïng laø beänh thoâng thöôøng (nhö khoù tieâu), nhöng coù theå laø trieäu chöùng cuûa moät beänh naëng nhö thuûng ruoät, ngheõn ruoät hay vieâm ruoät thöøa. . .

Nhöõng beänh naëng thöôøng gaây ñau döõ doäi laøm beänh nhaân phaûi vaät vaõ, laên troøn vaø thöôøng keøm theo noân möûa.

Caùch chöõa trò:

Ñau buïng nheï coù theå chöõa trò baèng caùc phöông phaùp ñôn giaûn, nhöng khi bò ñau naëng vaø dai daúng thì phaûi ñöa ñi baùc só.

Nguyeân nhaân coù theå laø do ngoä ñoäc thöùc aên, do uoáng nöôùc khoâng hôïp veä sinh, do thöùc aên laï . . . Khi bò tieâu chaûy thì coù theå khoâng noân möûa hay ngöôïc laïi. Khi bò tieâu chaûy laãn noân möûa thì nguy cô maát nöôùc naëng vaø nhanh choùng, coù theå ñe doaï ñeán tính maïng.

Taàn soá vaø löôïng noân möûa vaø tieâu chaûy phaûn aûnh möùc ñoä traàm troïng cuûa vaán ñeà. Neáu traàm troïng, phaûi ñöa ñi caáp cöùu.

Caùch chöõa trò:

Phuïc hoài löôïng nöôùc vaø muoái ñaõ bò maát

Ghi chuù: Neáu khoâng coù goùi Oresol, caùc baïn coù theå pha moät dung dòch hoãn hôïp nhö sau

- 1 lít nöôùc ñun soâi ñeå nguoäi

- 1 muoãng caø pheâ muoái

- 4-5 muoãng caø pheâ ñöôøng

Ñeà phoøng:

• 
  Khoâng uoáng nöôùc ao hoà, soâng, suoái . . . chöa qua xöû lyù
  
• 
  Baûo quaûn thöïc phaåm trong tuû laïnh, tuû ñaù, chæ laáy ra tröôùc khi naáu nöôùng
  
• 
  Khoâng röûa duïng cuï naáu aên, ñóa baùt baèng nöôùc ao hoà, soâng, suoái . . . chöa qua xöû lyù. Neân naáu nöôùc soâi ñeå röûa
  
• 
  Röûa tay baèng xaø phoøng tröôùc khi aên vaø sau khi ñi caàu. ñöøng boác thöùc aên baèng tay baån.
  
• 
  Röûa rau vaø hoa quaû baèng nöôùc saïch
  
• 
  Uoáng nöôùc ñaõ ñöôïc ñun soâi hoaëc khöû truøng.
  
• 
  Ñöøng aên cuû hay cuû coøn soáng.
  
• 
  Ñöøng aên thöùc aên oâi, thiu, ñeå laâu…
  
• 
  Ñuøng aên thöùc aên, ñoà bieå soáng hoaëc chöa naáu chín
  
• 
  Ñöøng ñeå ruoài nhaëng vaø coân truøng ñaäu vaøo thöùc aên.
  

Caûm cuùm laø beänh thoâng thöôøng do nhieãm vi ruùt, coù theå gaây ra ho, ñau hoïng, soå muõi, nhöùc ñaàu, soát, ñau nhhöùc khôùp xöông, tieâu chaûy nheï . . .

Caûm cuùm thöôøng töï khoûi, khoâng caàn duøng thuoác men gì. Nhöng ñeå giaûm ñau, haï soát, ñôõ nhöùc ñaàu, ta coù theå uoáng aspirin, actaminolphen, paracetamol…

• 
  Khoâng neân duøng baát cöù loaïi khaùng sinh naøo.
  
• 
  Uoáng nhieàu nöôùc vaø nghæ ngôi
  
• 
  Khoâng caàn thieát phaûi aên cheá ñoä ñaëc bieät. Tuy nhieân, neân uoáng nöôùc cam vaø chanh , nöôùc caùc loaïi traùi caây khaùc. . .
  
• 
  Duøng daàu khuynh dieäp ñeå ñaùnh gioù doïc soáng löng, coå, vai, ngöïc. . . hoaëc naáu moät noài nöôùc xoâng ñeå xoâng.
  
• 
  Neáu caûm cuùm keùo daøi quaù moät tuaàn hoaëc neáu beänh nhaân soát, ho ra ñôøm ñaëc, khoù thôû, ñau ngöïc,thì coù theå bò vieâm phoåi hay vieâm pheá quaûn nhaát laø ôû ngöôøi giaø vaø nhöõng ngöôøi coø vaán ñeà veà phoåi.caàn phaûi uoáng khaùng sinh.
  

• 
  Caûm cuùm khoâng phaûi do bò laïnh hay aåm öôùt , maø do laây töø ngöôøi naøy cho ngöôøi khaùc, neân phaûi caån thaän khi caàn tieáp xuùc vôùi ngöôøi beänh. Phaûi caùch ly vôùi ngöôøi beänh.
  
• 
  Nguû ñaày ñuû, aên traùi caây coù chöùa vitamin C, cam, caø chua. . .
  

Ngaït muõi hay soå muõi coù theå do caûm laïnh hoaëc do dò öùng. Chaát nhaày trong muõi nhieàu coù theå gaây vieâm tai ôû treû em hoaëc vieâm xoang ôû ngöôøi lôùn.

1. 
   Treû em: duøng quaû bôm nhoû hoaëc oáng tieâm khoâng kim huùt chaát nhaày trong muõi.
   
2. 
   Ngöôøi lôùn: cho moät ít nöôùc muoái vaøo loøng baøn tay vaø hít vaøo muõi cho chaát nhaày loaõng ra.
   
3. 
   Xoâng hít hôi nöôùc noùng hay nöôùc tinh daàu saû, baïc haø… cuõng seõ giuùp laøm thoâng muõi.
   

Ho khoâng phaûi laø moät beänh nhöng ho laø daáu hieäu cuûa nhieàu beänh khaùc nhau lieân quan ñeán hoïng, phoåi hoaëc pheá quaûn.

Ho laø phaûn öùng cuûa cô theå ñeå ñaåy ñôøm vaø caùc maàm beänh töø hoïng hay phoåi ra ngoaøi, laøm cho heä thoáng thôû ñöôïc saïch. Vì vaäy, khi ho coù ñôøm, ñöøng duøng thuoác giaûm ho maø phaûi laøm moïi caùch cho loaõng ñôøm.

Ñeå laøm loaõng ñôøm:

• 
  Xoâng nöôùc soâi vôùi laù baïc haø hay khuynh dieäp, hít maïnh
  
• 
  Uoáng potassium iodide( cali oidua)
  
• 
  Uoáng nhieàu nöôùc.
  

Uoáng xi roâ vôùi codeine hoaëc aspirin vôùi codeine (neáu coù nhieàu ñôøm hoaëc thôû rít, khoâng duøng codeine)

Ñaây laø caên beänh phoå bieán nhaát treân theá giôùi; haøng naêm coù khoaûng 200 trieäu ngöôøi maéc beänh.

Soát reùt laø do muoãi huùt kyù sinh vaät soát reùt töø trong maùu cuûa ngöôøi maéc beänh roài truyeàn sang cho ngöôøi khaùc trong khi ñoát.

Trieäu chöùng:

- Côn soát cöù 2 hay 3 ngaøy laïi xuaát hieän (tuyø theo loaïi soát reùt) vaø keùo daøi haøng maáy giôø ñoàng hoà.

- Côn soát coù 3 giai ñoaïn:

1. 
   Baét ñaàu laø reùt run (thöôøng coù nhöùc ñaàu). Beänh nhaân ôùn laïnh hoaëc reùt run töø 15 phuùt ñeán moät giôø.
   
2. 
   Sau reùt laø soát cao, thöôøng töø 40^o hoaëc hôn. Beänh nhaân meät, da ñoû vaø coù luùc meâ saûng keùo daøi nhieàu giôø
   
3. 
   Cuoái cuøng, beänh nhaân ra moà hoâi, haï soát, cô theå meät laõ, yeáu ôùt, nhöng caûm thaáy deã chòu
   

Vì coù nhieàu loaïi kyù sinh gaây ra nhöõng loaïi soát khaùc nhau, cho neân neáu nghi laø bò soát reùt hoaëc bò soát ñi soát laïi nhieàu laàn, caàn ñeán beänh vieän ñeå thöû maùu. Khoâng neân töï ñi mua thuoác ñieàu trò.

• 
  Maëc quaàn aùo kín – Nguû muøng ñeå traùnh muoãi
  
• 
  Dieät muoãi vaø aáu truøng (con cung quaêng) baèng caùch doïn saïch ao hoà (thaû caù), caùc vaät duïng chöùa nöôùc ôû quanh nhaø,
  
• 
  Uoáng thuoác ngöøa soát reùt tröôùc vaø sau khi ñi traïi, ñi du lòch (chloroquine,fansidar…)