Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy quan hÖ bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam - NhËt B¶n

Ngay tõ ®¹i héi §¶ng lÇn thø VI, §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh râ rµng môc tiªu chiÕn l­îc trong nh÷ng n¨m tiÕp theo lµ gi÷ v÷ng hoµ b×nh tranh thñ ®iÒu kiÖn bªn ngoµi thuËn lîi, tranh thñ thêi gian nh»m tõng b­íc gi÷ v÷ng æn ®Þnh hoµ b×nh ®Ó tËp trung ph¸t triÓn kinh tÕ. Ph­¬ng h­íng trong thêi gian tíi lµ chóng ta cÇn vËn dông ®­êng lèi ®éc lËp, tù chñ, ®a ®¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸; cÇn x¸c ®Þnh chiÕn l­îc ®èi ngo¹i míi võa hîp t¸c võa ®Êu tranh, cñng cè sù tin cËy quèc tÕ vµ khu vùc ®èi víi n­íc ta b»ng nhiÒu biÖn ph¸p, ®Ó c¸c n­íc thÊy ViÖt Nam lµ mét ®èi t¸c tin cËy, mét thÞ tr­êng lµm ¨n cã lîi. Më réng quan hÖ lµm ¨n ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc, tr­íc hÕt lµ c¸c n­íc lín , c¸c n­íc l¸ng giÒng, c¸c n­íc trong khu vùc, cè g¾ng lµm tèt tr¸ch nhiÖm cña mét thµnh viªn ASEAN vµ h­íng tíi chñ ®éng hoµ nhËp vµo kinh tÕ khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng. §ång thêi quan hÖ víi c¸c n­íc khu vùc kh¸c, kh«ng v× quan hÖ h¼n víi mét n­íc nµy mµ ph¶i tr¸nh quan hÖ víi c¸c n­íc kh¸c. Tranh thñ sù hîp t¸c, ®Çu t­ vµ viÖn trî ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi tèc ®é cao vµ bÒn v÷ng. Ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng trªn c¬ së x©y dùng nÒn kinh tÕ më, h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu thay thÕ hµng xuÊt khÈu b»ng c¸c mÆt hµng s¶n xuÊt trong n­íc cã chÊt l­îng cao mÉu m· ®Ñp, gi¸ thµnh æn ®Þnh.

* Quan hÖ kinh tÕ – th­¬ng m¹i víi NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng mèi quan hÖ lín, æn ®Þnh l©u dµi trong ho¹t ®éng kinh doanh ®èi ngo¹i cña n­íc ta. H¬n n÷a n­íc ta n»m trong khu vùc ch©u ¸ vµ ®Æc biÖt lµ thµnh viªn cña khèi c¸c n­íc ASEAN nªn chóng ta cïng chÞu t¸c ®éng chiÕn l­îc kinh tÕ tµi chÝnh cña NhËt B¶n ®èi víi khu vùc Ch©u ¸ vµ cña khèi ASEAN ®èi víi NhËt B¶n.

* T¨ng c­êng hîp t¸c kinh tÕ víi NhËt B¶n nh»m tranh thñ c¸c lîi Ých kinh tÕ cã ®­îc, phôc vô cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, nh­ng ®ång thêi ®Ó gi¶m tèi thiÓu sù phô thuéc kinh tÕ vµo NhËt B¶n còng nh­ t¸c ®éng xÊu ®Õn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc trong thêi gian tíi, chóng ta cÇn x©y dùng nh÷ng chiÕn l­îc cô thÓ trong quan hÖ kinh tÕ vµ quan hÖ ®èi ngo¹i víi NhËt B¶n trªn quan ®iÓm: §¸nh gi¸ ®óng chiÕn l­îc kinh tÕ c¸c n­íc trong khu vùc, c¸c tæ chøc quèc tÕ, thÊy râ nh÷ng ®iÓm chung ®iÓm bÊt ®ång gi÷a ta vµ hä, cñng cè t¨ng c­êng c¸c ®iÓm chung, kh«ng bá lì thêi c¬ ®Ó hîp t¸c ®Ó tr¸nh nh÷ng bÊt ®ång vÒ lîi Ých gi÷a c¸c bªn.

* C¶i tiÕn hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ kho¸ vµ thuÕ quan phï hîp víi xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i thÕ giíi :

Nhanh chãng thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh vÒ thuÕ quan trong ch­¬ng tr×nh cña khèi ASEAN ®Ó cã thÓ sím hoµ nhËp vµo thÞ tr­êng khu vùc, vµ cã thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhÊp kinh tÕ quèc tÕ. §iÒu nµy, sÏ t¹o cho chóng ta c¬ héi tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i víi NhËt B¶n. Th«ng qua viÖc cung cÊp c¸c nguyªn - nhiªn liÖu ®Çu vµo cho m¹ng l­íi c¸c c«ng ty NhËt B¶n, ®· vµ ®ang ®­îc h×nh thµnh trªn khu vùc Ch©u ¸ sÏ t¨ng thªm vÒ mÆt sè l­îng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi víi hµng ho¸ cña ta.

Song víi ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan trªn, chóng ta còng nªn m¹nh d¹n ¸p dông c¸c møc thuÕ ­u ®·i ®èi víi thu nhËp cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp thu nhËp cao h¬n. §Ó t¨ng nhanh khèi l­îng hµng ho¸ qua chÕ biÕn, c¸ch tèt nhÊt chÝnh phñ nªn ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch tÝch cùc, khuyÕn khÝch sù tham gia cña c¸c h·ng NhËt B¶n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. §©y chÝnh lµ ch×a khãa ®Ó ViÖt Nam n©ng cao chÊt l­îng vµ thay ®æi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng NhËt B¶n vµ thÞ tr­êng c¸c n­íc kh¸c.

* Ngoµi ra, ViÖt Nam còng ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p hiÖu qu¶ trong viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu hîp lý ®Ó quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - NhËt B¶n ph¸t triÓn thùc sù víi tiÒm n¨ng vµ nhu cÇu cña hai n­íc. nhÊt lµ vÒ phÝa ViÖt Nam, chóng ta ph¶i kh«ng ngõng ®æi míi, hoµn thiÖn hÖ thèng ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, kh«ng chØ dõng l¹i trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng cña c¬ së h¹ tÇng mµ ë ngay c¶, c¸c chÝnh s¸ch thuÕ quan, giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn…. HiÖn t¹i, chóng ta ph¶i chÊp nhËn c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu nh­ ®· tr×nh b¶y ë (ch­¬ng 2). song ®Ó gi¶m bít sù “tr¶ gi¸”, ngay tõ b©y giê c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ ph¸t triÓn theo h­íng lµ: lµm gi¶m vµ tiÕn tíi lo¹i bá c¸c nguyªn, nhiªn liÖu th«, gia t¨ng tû träng xuÊt cña nh÷ng mÆt hµng ®· qua chÕ biÕn. C¬ cÊu nhËp khÈu còng ph¶i chuyÓn dÞch theo h­íng ­u tiªn nhËp khÈu nh÷ng m¸y mãc c«ng nghÖ ®¸p øng nhu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong n­íc. Cã nghÜa lµ c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i sÏ chiÕm tû träng cao trong gi¸ trÞ nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ NhËt B¶n, bëi v× NhËt B¶n lµ mét n­íc cã tiÒm lùc khoa häc, c«ng nghÖ rÊt ph¸t triÓn so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. C¸c mÆt hµng tiªu dïng, nÕu kh«ng ph¶i lµ thiÕu yÕu th× sÏ kh«ng nhËp khÈu hoÆc chØ nhËp khÈu víi tû träng kh«ng ®¸ng kÓ, ­u tiªn dµnh mäi nguån lùc cho nhËp khÈu m¸y mãc, c«ng nghÖ phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®aÞ ho¸ ®Êt n­íc.

* T×nh tr¹ng yÕu kÐm trong kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty ViÖt Nam, nhÊt lµ c¸c c«ng ty nhµ n­íc, khiÕn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu gi÷a ViÖt Nam - NhËt B¶n bÞ gi¶m sót. Do vËy, ChÝnh phñ còng cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nh÷ng kho¶n nî mµ c¸c c«ng ty ViÖt Nam ®ang m¾c ph¶i (chñ yÕu lµ nî khã ®ßi). Cho phÐp c¸c c«ng ty mua l¹i d­íi h×nh thøc tr¶ chËm. ChÝnh phñ ViÖt Nam còng cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p cñng cè, s¾p xÕp, ®iÓu chØnh c¬ cÊu, ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc kÓ c¶ nh÷ng doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸. Cã thÓ cho gi¶i thÓ nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ trong c¸c lÜnh vùc Ýt phôc vô cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. §Èy nhanh h¬n tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ n©ng cao h¬n n÷a vai trß cña thÞ tr­êng Chøng kho¸n trong ®êi sèng kinh tÕ quèc gia, ®ång thêi khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ®a d¹ng ho¸ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n réng r·i trong nh÷ng ngµnh nghÒ s¶n xuÊt, kinh doanh mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm, ®a d¹ng ho¸ c¶ nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi 6 thµnh phÇn kinh tÕ chÝnh mµ §¹i héi §¶ng XI ®· c«ng nhËn.

* MÆt kh¸c, ChÝnh phñ ta còng cÇn cã biÖn ph¸p nghiªn cøu t×m hiÓu s©u s¾c h¬n vÒ c¸ch thøc lµm ¨n cña ng­êi NhËt, ®Ó ®iÒu chØnh l¹i chÝnh s¸ch cña m×nh cho phï hîp h¬n vµ ®Ó t¨ng c­êng hiÓu biÕt h¬n n÷a vÒ thÞ tr­êng ®èi t¸c cña m×nh. HiÖn nay, ViÖt Nam ®· thµnh lËp c¸c trung t©m t­ vÊn chuyªn vÒ NhËt B¶n trùc thuéc Bé th­¬ng m¹i nh»m gi¶m bít nh÷ng thua thiÖt kh«ng ®¸ng cã cña c¸c c«ng ty ViÖt Nam khi ký hîp ®ång gia c«ng, liªn doanh… víi c¸c c«ng ty NhËt B¶n.

* Mét vÊn ®Ò n÷a, kh«ng kÐm phÇn quan träng ®èi víi ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®ã lµ chóng ta ph¶i tÝch cùc ®Èy m¹nh viÖc t×m kiÕm, më réng thÞ tr­êng ra c¸c n­íc tr­íc hÕt víi c¸c n­íc trong khu vùc ASEAN vµ thu hót nhiÒu quèc gia hîp t¸c ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng phô thuéc vµo c¸c c«ng ty NhËt B¶n trong viÖc cung cÊp s¶n phÈm ®Çu t­ còng nh­ tiªu thô s¶n phÈm ®Çu ra. Môc ®Ých cña viÖc nµy, mét mÆt lµ ®Ó h¹n chÕ vµ chia nhá nh÷ng rñi ro cho c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam khi c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng bÞ biÕn ®éng. MÆt kh¸c, n©ng cao tÝnh c¹nh tranh, vÞ thÕ cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, tr¸nh bÞ Ðp gi¸ do mÊt ®Çu ra.

* Ngoµi ra, còng cÇn cã c¸c biÖn ph¸p triÓn khai tõ c¶ hai phÝa ViÖt Nam vµ NhËt B¶n

§ã lµ, hai n­íc cÇn cã trao ®æi, bµn b¹c cô thÓ trong khu«n khæ song ph­¬ng ®Ó ®i ®Õn ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc, trong ®ã NhËt B¶n dµnh cho ViÖt Nam quy chÕ tèi huÖ quèc (MFN) ®Çy ®ñ. HiÖp ®Þnh nµy nÕu ®­îc ký sÏ t¹o ra hµnh lang ph¸p lý cho quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc ph¸t triÓn h¬n n÷a.

+ Sím thµnh lËp côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®Ó lµm cÇu nèi gi÷a Bé Th­¬ng m¹i, Th­¬ng vô t¹i c¸c n­íc víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ n­íc ngoµi trong viÖc trao ®æi, thu thËp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng còng nh­ th«ng tin vÒ hµng ho¸ n­íc ngoµi.

+ Trong tiÕn tr×nh c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ vµ ®Èy m¹nh thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, phÝa nhµ n­íc ViÖt Nam cÇn hÕt søc quan t©m tíi vèn ®Çu t­ cña NhËt B¶n v× c¸c nhµ ®Çu t­ NhËt khi chuyÓn sang s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam sÏ xuÊt khÈu trë l¹i NhËt B¶n mét phÇn, hoÆc cã thÓ toµn bé s¶n phÈm cña nhµ m¸y hä, gãp phÇn n©ng cao kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam xuÊt sang thÞ tr­êng NhËt B¶n. §Æc biÖt c¸c nhµ ®Çu t­ NhËt B¶n còng rÊt quan t©m ®Õn sù kiÖn ViÖt Nam ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi Mü ngµy 13/7/2000 vµ sù kiÖn ViÖt Nam ®¨ng cai tæ chøc Seagame lÇn thø 22 cña §«ng Nam ¸. §©y lµ c¬ héi cho c¸c c¬ së ®Çu t­ cña hä t¹i ViÖt Nam cã thÓ xuÊt khÈu hµng ho¸ sang c¶ thÞ tr­êng Mü vµ c¸c n­íc kh¸c gióp cho viÖc t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nãi chung vµ t¹o ra mét c¬ héi cho viÖc tiÕp thÞ qu¶ng c¸o giíi thiÖu c¸c s¶n phÈm míi.

Tãm l¹i, trong xu thÕ æn ®Þnh, hîp t¸c ph¸t triÓn cña khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng cïng dÊu hiÖu tÝch cùc trong c¶i c¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¶ hai quèc gia, víi viÖc phèi hîp chÆt chÏ triÓn khai nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nªu trªn, chóng ta cã thÓ hy väng vÒ t­¬ng lai rùc s¸ng trong quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam – NhËt B¶n trong thêi gian tíi.

KÕt luËn

KÓ tõ khi ViÖt Nam vµ NhËt B¶n chÝnh thøc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao n¨m 1973 ®Õn nay, mÆc dï cã nh÷ng b­íc th¨ng trÇm nh­ng mèi quan hÖ gi÷a hai n­íc hiÖn nay ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ vµ t­¬ng lai mèi quan hÖ nµy cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn h¬n n÷a. Nghiªn cøu mèi quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam – NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m cña thËp kû 90 cña thÕ kû thø 20 ta thÊy cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ so víi thËp kû tr­íc. Còng cã thÓ kÕt luËn r»ng, tõ khi NhËt B¶n thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi ViÖt Nam cho tíi nay, quan hÖ kinh tÕ ViÖt – NhËt liªn tôc ph¸t triÓn, ViÖt Nam lu«n ®¹t ®­îc thÆng d­ th­¬ng m¹i víi NhËt B¶n, c¬ cÊu cña mÆt hµng còng cã chuyÓn biÕn tÝch cùc gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam.

Qua phÇn néi dung trªn cã thÓ thÊy, quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam – NhËt B¶n ®· gia t¨ng m¹nh c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Nh÷ng thÕ m¹nh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®­îc ph¶n ¸nh qua viÖc ViÖt Nam xuÊt khÈu ngµy cµng nhiÒu lo¹i hµng ho¸ vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n vµ ®­îc thÞ tr­êng nµy chÊp nhËn. §iÒu ®ã chøng tá r»ng hµng ViÖt Nam ®· b­íc ®Çu x¸c lËp ®­îc vÞ thÕ cña m×nh trªn thÞ tr­êng n­íc nµy. Nh÷ng thÕ m¹nh vÒ c«ng nghÖ - kü thuËt cña NhËt B¶n ®· xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam, ®­îc kh¼ng ®Þnh qua viÖc c¸c doanh nghiÖp n­íc ta xuÊt khÈu ngµy cµng nhiÒu c¸c lo¹i hµng ho¸ cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao sang NhËt B¶n vµ c¸c n­íc ph¸t triÓn kh¸c. Mét vµi n¨m trë l¹i ®©y, nÒn kinh tÕ NhËt suy tho¸i ®· lµm ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn tr×nh xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai n­íc. Trong nh÷ng n¨m tíi, ViÖt Nam cÇn nhiÒu h¬n n­a c¸c nguån lùc vÒ vèn, c«ng nghÖ, tr×nh ®é qu¶n lý… ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc. V× vËy, chóng ta cÇn tËn dông lîi thÕ trong quan hÖ víi ®èi t¸c NhËt B¶n, mét cã d­ thõa vÒ vèn, cã tr×nh ®é c«ng nghÖ cao, ph­¬ng thøc qu¶n lý tiªn tiÕn…

Ngoµi ra, muèn cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®óng ®¾n trong quan hÖ gi÷a c¸c n­íc, ®ßi hái ph¶i cã c¸i nh×n l©u dµi, vÒ phÝa ViÖt Nam chñ yÕu lµ ph¶i thay ®æi chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng theo h­íng th«ng tho¸ng h¬, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ nhu cÇu hîp t¸c cña NhËt B¶n, mÆt kh¸c ph¶i nghiªn cøu thùc tÕ vµ cã nh÷ng kiÕn thøc s©u réng, hiÓu biÕt vÒ nhau c¶ ViÖt Nam – NhËt B¶n còng vËy.