Thùc tr¹ng ph¸t triÓn Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - NhËt B¶n giai ®o¹n tõ n¨m 1992 ®Õn nay

Trong thêi kú tõ n¨m 1991 ®Õn n¨m 1996, lµ thêi kú khã kh¨n nhÊt cña ViÖt Nam, do khèi thÞ tr­êng mµ ViÖt Nam cã quan hÖ chÝnh trong h¬n 40 n¨m qua lµ Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u cò ®· bÞ sôp ®æ vaß n¨m 1991. Thêi kú cã nhiÒu sù kiÖn quan träng, t¹o b­íc ngoÆt lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ta. Tr­íc n¨m 1991, khèi thÞ tr­êng Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u cò, chiÕm tíi h¬n 50% thÞ phÇn xuÊt khÈu vµ gÇn 60% thÞ phÇn nhËp khÈu cña ViÖt Nam. Sù sôp ®æ cña khèi thÞ tr­êng nµy, lµm cho kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam gi¶m 13% vµ kim ng¹ch nhËp khÈu gi¶m 15% vµo n¨m 1991. Nh­ng nhê cã chÝnh s¸ch ®æi míi cña ChÝnh phñ, ViÖt Nam ®· nhanh chãng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc, thÕ giíi. KÕt qu¶ cho thÊy thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®­îc më réng, tõ quan hÖ ngo¹i th­¬ng víi 40 n­íc n¨m 1990 ®· t¨ng lªn 174 quèc gia vµ vïng l·nh thæ n¨m 2003, trong ®ã hai ch©u lôc cã nhiÒu b¹n hµng nhÊt lµ Ch©u ¸ (27,9%) vµ Ch©u Phi lµ (25,6%). Trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung vµ ngo¹i th­¬ng nãi riªng, nhê cã nç lùc thùc thi mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ më víi nhiÒu gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý ngµy cµng th«ng tho¸ng h¬n tr­íc, nªn chóng ta ®· ®­îc sù quan t©m ñng hé hîp t¸c ph¸t triÓn kinh tÕ cña nhiÒu quèc gia, kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ kh¸c nhau trªn thÕ giíi, do ®ã ®· gÆt h¸i ®­îc nhiÒu thµnh c«ng trong mäi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. §iÒu kh¸ næi bËt, ®ang ®­îc nhiÒu nhµ ngo¹i giao, nhµ kinh doanh quan t©m. Vµ còng chÝnh ë thêi kú nµy, quan hÖ ViÖt - NhËt ®­îc ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ toµn diÖn. mang trong nã nhiÒu ®Æc tr­ng míi, ®iÒu mµ kh«ng ph¶i thêi kú nµo còng cã ®­îc nÕu kh«ng muèn nãi lµ ch­a bao giê cã. V× vËy, ng­êi ta ®· nãi ®Õn mét thêi kú míi trong quan hÖ ViÖt – NhËt. chÝnh sù ph¸t triÓn nµy, ®· t¹o lËp nh÷ng tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c trong quan hÖ hai n­íc h­íng tíi thÕ kû 21. §Æc biÖt tõ n¨m 1992 ®Õn nay, ®· cã sù tiÕn triÓn kh¶ quan víi nhiÒu sù kiÖn ®¸ng ghi nhí trªn c¸c lÜnh vùc th­¬ng m¹i, ®Çu t­ trùc tiÕp FDI vµ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA.

Sù kiÖn ®Çu tiªn diÔn ra trong th¸ng11/1992 ®ã lµ: khi chÝnh phñ NhËt B¶n tuyªn bè nèi l¹i viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA cho ViÖt Nam th× mäi rµo ch¾n ®· ®­îc th¸o gì, quan hÖ h÷u nghÞ ViÖt – NhËt ngµy cµng trë nªn th©n thiÖn.

Còng ngay sau ®ã, vµo th¸ng 12/1992, chÝnh phñ NhËt B¶n tiÕp tôc tuyªn bè huû bá chÕ ®é quy chÕ “h¹n chÕ xuÊt khÈu mét sè hµng ho¸ kü thuËt cao, hµng chiÕn l­îc sang c¸c n­íc XHCN trong ®ã cã ViÖt Nam ®· ®­îc ¸p dông tõ n¨m 1977”. nhê ®ã, ViÖt Nam ®· cã thÓ nhËp khÈu nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i cña NhËt B¶n ®Ó phôc vô cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ, ®iÒu mµ nhiÒu n¨m tr­íc ®ã kh«ng thÓ lµm ®­îc.

ChÝnh v× thÕ n¨m 1992, ®· ®­îc ghi nhËn lµ n¨m cã ý nghÜa rÊt quan träng trong quan hÖ gi÷a hai n­íc, v× ®ã chÝnh lµ mét b­íc ngoÆt trong sù tiÕn triÓn cña quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam – NhËt B¶n. ViÖc NhËt B¶n cung cÊp trë l¹i ODA cho ViÖt Nam, kh«ng chØ ®¬n thuÇn cã ý nghÜa khai th«ng quan hÖ cung cÊp viÖn trî cña hä cho ta, mµ cßn lµ tÝn hiÖn bËt ®Ìn xanh khai th«ng cho c¶ quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ ph¸t triÓn. tõ ®ã trë ®i, sÏ cã thªm nhiÒu thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc. Thùc tiÔn ph¸t triÓn nh÷ng n¨m qua kÓ tõ n¨m 1992 trë ®i, ®· cho thÊy râ t×nh h×nh kh¶ quan nµy. C¸c quan hÖ th­¬ng m¹i, ®Çu t­ trùc tiÕp FDI vµ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA ®Òu gia t¨ng liªn tôc vµ cã ®iÓm míi nhÊt lµ tÊt c¶ c¸c quan hÖ ®ã ®Òu ®· t¹o ®éng lùc hç trî, thóc ®Èy nhau cïng ph¸t triÓn.

Nãi tãm l¹i, hoµn c¶nh m«i tr­êng quèc tÕ vµ khu vùc thuËn lîi; c«ng cuéc ®æi míi cña ViÖt Nam víi c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i n¨ng ®éng, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn thêi ®¹i, lîi Ých cña hai bªn NhËt B¶n - ViÖt Nam ®· lµ nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n nhÊt, quan träng nhÊt thóc ®Èy c¸c quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ, s«i ®éng h¬n vµ còng ngµy cµng ®i vµo thÕ æn ®Þnh h¬n, v÷ng ch¾c h¬n. §­¬ng nhiªn, ®ã míi chØ lµ nh÷ng nguyªn nh©n cã tÝnh kh¸ch quan bªn ngoµi ®èi víi NhËt B¶n. §iÒu cÇn l­u ý lµ vÒ phÝa nh÷ng nh©n tè chñ quan NhËt B¶n ®· t¹o ra. Nh­ ®· ph©n tÝch ë ch­¬ng 1, së dÜ trong suèt thËp niªn 90 võa qua, ®· cã nhiÒu nç lùc trong c¸c quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam cßn lµ do sù chuyÓn h­íng chiÕn l­îc trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i cña NhËt B¶n ®èi víi c¸c n­íc ASEAN nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng.

Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam – NhËt B¶n ngµy cµng ph¸t triÓn, nhÊt lµ tõ n¨m 1992 trë l¹i ®©y, do chÝnh s¸ch hîp t¸c h÷u nghÞ, ®· lµm c¶i thiÖn th«ng tho¸ng h¬n, sau khi cã sù kiÖn PhÝa NhËt B¶n ®· chÝnh thøc nèi l¹i viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) cho ViÖt Nam vµo th¸ng 11/1992. §Æc biÖt lµ sau mét lo¹t c¸c sù kiÖn quan träng trong hai n¨m 1994 vµ 1995: Mü huû bá chÝnh s¸ch cÊm vËn th­¬ng m¹i chèng ViÖt Nam vµn th¸ng 7/1995; ViÖt Nam gia nhËp ASEAN còng vµo th¸ng 7/1995 th× c¸c quan hÖ kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - NhËt B¶n cµng ®­îc ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ s«i ®éng h¬n.

Tõ B¶ng 4, cho ta thÊy tû träng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ViÖt – NhËt trong tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña NhËt B¶n t¨ng râ rÖt trong tõng n¨m. §iÒu ®ã thÓ hiÖn mèi quan t©m cña NhËt B¶n ®èi víi thÞ tr­êng ViÖt Nam vµ triÓn väng cña mèi quan hÖ th­¬ng m¹i nµy. Nh÷ng b¶ng sè liÖu trªn còng cho thÊy th­¬ng m¹i cña NhËt B¶n víi ViÖt Nam chØ chiÕm mét tû träng rÊt nhá bÐ 0,63 % n¨m 2001, nhá h¬n rÊt nhiÒu so víi tû träng c¸c n­íc nh­ Trung Quèc lµ 13,2 %; Singapore lµ 2,9 %; Malaysia lµ 2,7%; Th¸i Lan lµ 2,6%; Philippin lµ 1,7%. Trong khi ®ã, b¶ng 5 l¹i cho thÊy tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt – NhËt trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam l¹i kh¸ cao, chiÕm tû träng trung b×nh 15,7%. §iÒu nµy ph¶n ¸nh sù phô thuéc kh¸ lín cña ViÖt nam trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi NhËt B¶n. ChØ cÇn mét thay ®æi nhá trong nÒn kinh tÕ NhËt B¶n sÏ dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi lín cho ViÖt Nam.

(§¬n vÞ: triÖu USD)

Tuy nhiªn, ®¸ng l­u ý lµ tû träng KNXNK ViÖt – NhËt trong tæng KNXNK cña ViÖt Nam l¹i t¨ng gi¶m thÊt th­êng.

T×nh tr¹ng ®ã lµ do mét sè nh©n tè chñ yÕu sau g©y nªn:

* T×nh tr¹ng quan liªu giÊy tê, sù mËp mê trong c¸c chÝnh s¸ch vÉn cßn ®Ì nÆng mµ nhµ n­íc ta ch­a cã nh÷ng biÖn ph¸p triÖt ®Ó nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i. §©y lµ, lùc c¶n lín ®èi víi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c th­¬ng m¹i song ph­¬ng ViÖt – NhËt. Kh«ng nh÷ng thÕ, vÒ phÝa NhËt B¶n, hä cho biÕt: kh¸ nhiÒu nhµ doanh nghiÖp NhËt B¶n muèn hîp t¸c víi c¸c nhµ doanh nghiÖp ViÖt Nam trong liªn doanh ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ th­¬ng m¹i, ®Æc biÖt lµ tËp trung vµo khai th¸c nh÷ng lîi thÕ so s¸nh s½n cã cña ViÖt Nam, ®Ó ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng cã thÓ xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng NhËt B¶n. song hä cßn e ng¹i m«i tr­êng ®Çu t­ vµ kinh doanh ë ViÖt Nam cßn cã nh÷ng vÊn ®Ò g©y h¹n chÕ bÊt cËp cho hä. trong ®ã cã sù e ng¹i vÒ sù hay thay ®æi chÝnh s¸ch vµ thñ tôc hµnh chÝnh cßn qu¸ nhiÒu phiÒn phøc cña ViÖt Nam (mÆc dï, sù thay ®æi chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ ta lµ; lµm ®¬n gi¶n thñ tôc hµnh chÝnh. nh­ng sù thay ®æi nµy, lu«n diÔn ra hµng n¨m g©y ra t©m lý nghi ngê…). §©y râ rµng lµ mét trë ng¹i lín mµ phÝa ViÖt Nam cÇn cã gi¶i ph¸p kÞp thêi kh¾c phôc ngay;

* Cho ®Õn nay, nhiÒu nhµ doanh nghiÖp ViÖt Nam thiÕu chñ ®éng trong viÖc thanh to¸n nî th­¬ng m¹i cho c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n. Trong khi ®ã, ChÝnh phñ ViÖt Nam l¹i ch­a cã nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt cho nhanh chãng, râ rµng vÊn ®Ò nµy. §©y còng lµ nh÷ng ®Ò bøc b¸ch mµ c¸c nhµ doanh nghiÖp NhËt B¶n ®ang mong chê sù hç trî gi¶i quyÕt cña ChÝnh phñ ViÖt Nam.

* MÆc dï, quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i ViÖt Nam – NhËt B¶n ®· cã mét tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kh¸ l©u dµi. Hai bªn ®· lµ b¹n hµng tin cËy cña nhau trong nhiÒu n¨m qua. nh­ng cho ®Õn nay phÝa ViÖt Nam vÉn ch­a cã c¸c v¨n phßng xóc tiÕn th­¬ng m¹i cña ChÝnh phñ, khiÕn cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi NhËt B¶n còng bÞ h¹n chÕ ®i rÊt nhiÒu. ChÝnh phñ ViÖt Nam vÉn phã th¸c viÖc nµy cho c¸c tham t¸n th­¬ng m¹i t¹i sø qu¸n cña m×nh ë NhËt B¶n.

* C¬ së vËt chÊt cña ngµnh ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam cßn qu¸ nghÌo nµn l¹c hËu. chÝnh v× vËy, ®· kh«ng ®ñ ®Ó ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái cña ho¹t ®éng bu«n b¸n quèc tÕ, nhÊt lµ c¸c c¬ së h¹ tÇng nh­ kho chøa hµng, c¸c c¶ng cßn chËt hÑp, thiÕt bÞ bèc dì th« s¬, Ýt ®­îc n©ng cÊp…kh«ng ®¶m b¶o cho c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i hiÖn ®¹i nh­ tµu bÌ cña c¸c b¹n hµng n­íc ngoµi khi cËp bÕn, c¶ng…

* Sù thiÕu hôt ®éi ngò chuyªn gia th­¬ng m¹i cã n¨ng lùc, tr×nh ®é ngo¹i ng÷, ngo¹i giao kinh tÕ vµ kinh nghiÖm chuyªn m«n trong kh«ng Ýt c¸c c«ng ty xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®· lµm h¹n chÕ nhiÒu tíi kÕt qu¶ cña c¸c cuéc ®µm ph¸n, th­¬ng l­îng ®Ó ký kÕt hoÆc triÓn khai thùc thi c¸c hîp ®ång th­¬ng m¹i. do ®ã, lµm ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng kinh doanh gi÷a ®«i bªn. H¹n chÕ nµy, còng cÇn ph¶i kh¾c phôc nhanh, vµ nã trùc tiÕp liªn quan ®Õn viÖc ®µo t¹o, gi¸o dôc…. ®ßi hái, ChÝnh phñ ta cÇn ph¶i quan t©m nhiÒu h¬n n­a trong viÖc ®æi míi l¹i, n©ng cao c«ng t¸c gi¸o dôc, ®µo t¹o vµ tuyÓn chän nh÷ng ng­êi cã n¨ng lùc, tr×nh ®é còng nh­ kinh nghiÖm trong lÜnh vùc kinh doanh th­¬ng m¹i.

§Ó cã thÓ hiÓu râ h¬n vÒ sù t¨ng gi¶m thÊt th­êng cña viÖc xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ nµy, còng nh­ thùc tr¹ng quan hÖ bu«n b¸n ViÖt – NhËt, chóng ta h·y ®i xem xÐt ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai n­íc trong thêi gian qua.

2.2.2.1 Ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n.

Kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ ViÖt Nam sang NhËt B¶n tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990 ®Õn nay, ®· t¨ng nhanh vµ t­¬ng ®èi æn ®Þnh. Thùc tÕ cho thÊy, thÞ tr­êng NhËt B¶n lµ mét thÞ tr­êng khã tÝnh. nh­ng b­íc ®Çu ®· cã dÊu hiÖu cho thÊy sù chÊp nhËn hµng ho¸ ViÖt Nam cña thÞ tr­êng nµy. Tuy sè l­îng gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña (kim ng¹ch xuÊt khÈu sang NhËt B¶n) t¨ng lªn liªn tôc n¨m 1992: 870 triÖu USD, n¨m 1997 lµ 2198 triÖu USD t¨ng gÊp 2,5 lÇn. Tuy nhiªn, tû träng cña xuÊt khÈu ViÖt – NhËt trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam l¹i t¨ng gi¶m thÊt th­êng. Kim ng¹ch cã xu h­ëng gi¶m m¹nh nhÊt lµ sau khi khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc x¶y ra. Tõ chç chiÕm 33.71 % n¨m 1992 ®· t¨ng lªn 35,81 % n¨m 1993, sau ®ã l¹i xuèng cßn 23,93 % n¨m 1997, ®Õn n¨m 2000, cßn 17,7% n¨m 2001 t¨ng lªn 23,25 %, nh­ng n¨m 2002 vµ n¨m 2003 l¹i tiÕp tôc gi¶m xuèng theo tû lÖ t­¬ng øng lµ: 15,03 % vµ 13,97 %.

(§¬n vÞ: triÖu USD)

Nh­ vËy tÊt c¶ nh÷ng nh©n trªn ®· khiÕn cho tû träng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n gi¶m xuèng.

(§¬n vÞ : triÖu USD)

Qua b¶ng trªn, ta cã thÓ thÊy r»ng trong c¸c mÆt hµng mµ ViÖt Nam xuÊt sang NhËt B¶n chñ yÕu lµ nguyªn liÖu, kho¸ng s¶n, h¶i s¶n; nguyªn liªu th« hoÆc míi qua s¬ chÕ vµ nh÷ng mÆt hµng cã møc ®éi gia c«ng chÕ biÕn thÊp. Cô thÓ:

* H¶i s¶n cña ViÖt nam ®­îc thÞ tr­êng NhËt B¶n ®¸nh gi¸ kh¸ cao. T¹i NhËt, h¬n 80 % nhu cÇu vÒ T«m ph¶i phô thuéc vµo nhËp khÈu. Cã thÓ nãi ®©y lµ n­íc cã mét nhu cÇu tiªu thô rÊt lín vÒ H¶i s¶n. ViÖt Nam hiÖn lµ mét trong nh÷ng n­íc xuÊt khÈu T«m hµng ®Çu vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n vµo NhËt ®¹t møc 600 triÖu USD/n¨m vµ môc tiªu t¨ng tr­ëng mÆt hµng nµy n¨m nay dù kiÕn t¨ng 720 triÖu USD, chiÕm 28 % tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¶ n­íc.

* Kim ng¹ch xuÊt khÈu giµy dÐp vµ s¶n phÈm da vµo thÞ tr­êng NhËt
B¶n cßn kh¸ khiªm tèn so víi tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cña ngµnh giµy da ViÖt Nam. Theo m¹ng tin Liªn Hîp Quèc ngµy 15 th¸ng 5 cho biÕt, ViÖt Nam hiÖn ®ang ®øng thø 8 trong c¸c n­íc s¶n xuÊt vµ ®øng thø t­ trong sè 10 n­íc xuÊt khÈu da, giµy lín nhÊt thÕ giíi. §©y lµ mét b­íc nh¶y vät cña ViÖt Nam trong lÜnh vùc nµy. HiÖn ChÝnh phñ ta ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi B¨ng- la-®et, mét n­íc cã mÆt hµng da cã chÊt l­îng cao vµ rÎ, ®©y sÏ lµ c¬ héi lín cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam s¶n xuÊt kinh doanh mÆt hµng giÇy dÐp vµ s¶n phÈm tõ da.

* VÒ than ®¸, ViÖt Nam lµ mét trong bèn n­íc xuÊt khÈu hµng ®Çu mÆt hµng nµy vµo NhËt B¶n vµ lu«n lu«n chiÕm h¬n 40 % thÞ phÇn nhËp khÈu cña nhËt.

* Hµng Cao Su cña ViÖt Nam hiÖn nay kh«ng th©m nhËp ®­îc nhiÒu vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n, mÆc dï møc thuÕ nhËp khÈu cña mÆt hµng nµy lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Nguyªn nh©n lµ do chñng lo¹i Cao Su cña ViÖt Nam ch­a thÝch hîp víi thÞ tr­êng NhËt B¶n, chÊt l­îng kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña hä.

Nh­ vËy, nh÷ng sè liÖu vµ ph©n tÝch trªn cho thÊy c¬ cÊu hµng xuÊt cña ta vÉn cßn ®¬n gi¶n, diÖn hµng xuÊt khÈu, nhÊt lµ hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cßn kh¸ h¹n hÑp, ch­a cã thay ®æi nhiÒu so víi nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90. MÆc dï, nÕu xÐt riªng vÒ viÖc phÊn ®Êu gi¶m tû träng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng ®· qua c«ng ®o¹n chÕ t¹o, chÕ biÕn th× ta còng cã nhiÒu tiÕn bé. Cô thÓ, nÕu nh­ nh÷ng n¨m ®Çu thËp niªn 1990, hµng xuÊt sang NhËt B¶n cña ta chñ yÕu lµ nguyªn liÖu th« vµ s¶n phÈm s¬ chÕ chiÕm 90 % tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, trong ®ã riªng DÇu th« ®· chiÕm ®Õn 60 %. th× hiÖn nay, ®· gi¶m xuèng nhiÒu nh­ng vÉn cßn tíi trªn 50 % lµ nguyªn liÖu th« vµ s¶n phÈm s¬ chÕ. Tuy nhiªn, c¸c mÆt hµng nªu trªn ®Òu cã ®èi thñ c¹nh tranh nh­: Trung Quèc; Hµn Quèc; §µi Loan; Th¸i Lan; Malaixia; Philippin; Ên §é… Do vËy, nÕu ta kh«ng kÞp thêi c¶i tiÕn mÉu m· s¶n phÈm, gi¶m bít chi phÝ th× sÏ khã cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c n­íc kh¸c t¹i thÞ tr­êng n­íc b¹n còng nh­ lµ ë ngµy thÞ tr­êng trong n­íc. Cã thÓ nãi kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n cßn kh¸ khiªm tèn. Cho ®Õn cuèi n¨m 2003, tæng kim ng¹ch xuÊt lµ 2.909.151 ngh×n USD. HiÖn kh«ng t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng tiªu thô rÊt lín thùc cã cña nhu cÇu ng­êi d©n NhËt B¶n.

nÕu nh­, tû träng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lµ kh¸ cao (so víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam). th× ho¹t ®éng nhËp khÈu tõ NhËt B¶n l¹i diÔn ra víi nhÞp ®é kh¸c. Kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ NhËt B¶n cßn kh¸ nhá so víi kim ng¹ch xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy, cho ®Õn cuèi n¨m 2003. míi ë møc t­¬ng ®­¬ng (kim ng¹ch xuÊt ®¹t 2.901.51 ngh×n USD; kim ng¹ch nhËp khÈu lµ 2.993.959 ngh×n USD – nguån: tæng côc H¶i Quan)

(§¬n vÞ: triÖu USD)

Trong sè nh÷ng thÞ tr­êng nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam, NhËt B¶n ®· vµ ®ang lµ thÞ tr­êng tiªu thô lín nhÊt mµ ViÖt Nam cã ®­îc. (m­êi b¹n hµng th­¬ng m¹i lín nhÊt cña ViÖt Nam trong n¨m 2003 vÉn lµ NhËt B¶n; Trung Quèc; australia; Singapore; Hoa Kú; §µi Loan; §øc; Anh; Ph¸p; Hµn Quèc.)

MÆc dï NhËt B¶n lu«n chiÕm vÞ trÝ dÉn ®Çu trong sè nh÷ng n­íc nhËp khÈu hµng ViÖt Nam, nh­ng nh×n chung tû träng cña nã trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam l¹i còng t¨ng gi¶m thÊt th­êng.

Thùc tÕ cho thÊy, chØ cã thêi kú tr­íc n¨m 1989, ViÖt Nam míi nhËp siªu tõ NhËt B¶n. Cô thÓ n¨m 1986 sè l­îng nhËp khÈu lín h¬n xuÊt khÈu lµ 109 triÖu USD, cßn c¸c n¨m sau kÓ tõ n¨m 1989 ®Õn nay, ViÖt Nam ®Òu suÊt siªu sang nhËt vµ møc xuÊt siªu nµy ngµy cµng t¨ng. Tuy bÞ ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc nªn ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt trong nh÷ng n¨m 1997 – 2000 cã sù gi¶m sót.

(§¬n vÞ : TriÖu USD)