Ph­¬ng ph¸p ChÈn ®o¸n bÖnh sèt rÐt Tõ chuÈn vµng giemsa ®Õn ph¶n øng chuçi trïng hîp



tải về 288.97 Kb.
trang5/7
Chuyển đổi dữ liệu03.10.2016
Kích288.97 Kb.
#32598
1   2   3   4   5   6   7

Giíi thiÖu


Qua nhiÒu thËp kû, c¸c nhµ sèt rÐt häc nghiªn cøu chi tiÕt vÒ h×nh thÓ, ®Þnh danh vµ theo dâi s¸t chu tr×nh cña KSTSR. Qua nu«i cÊy h¬n 18 giê theo dâi chu tr×nh ph¸t triÓn cña KST Plassmodium falciparum, c¸c chuyªn gia thuéc ViÖn nghiªn cøu quèc gia Cousety, USA chia KSTSR ra lµm 28 thÓ (so víi Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi th× chia lµm 25 thÓ kh¸c nhau) vµ 3 giai ®o¹n, tùu trung trong c¸c thÓ c¬ b¶n lµ t­ d­ìng (trophozoites), thÓ ph©n liÖt (schizontes) vµ thÓ giao bµo (gamatocytes),... N¾m b¾t ®­îc ®Æc ®iÓm sinh lý vµ sinh ho¸ cña KST, c¸c nhµ l©m sµng quyÕt ®Þnh ®iÒu trÞ hay kh«ng tuú thuéc vµo kÕt qu¶ xÐt nghiÖm KSTSR theo ph­¬ng ph¸p cæ ®iÓn giªm sa, ph­¬ng ph¸p AO/QBC, test chÈn ®o¸n nhanh,... mçi ph­¬ng ph¸p cã nh­îc ®iÓm nhÊt ®Þnh do tÝnh kh¸ch quan hay chñ quan (®· ®­îc ®Ò cËp trong tõng ph­¬ng ph¸p), nhÊt lµ trong thùc tÕ mét sè ca bÖnh sèt rÐt ¸c tÝnh (SRAT) xÐt nghiÖm th­êng kh«ng t×m thÊy KST trong m¸u ngo¹i vi nh­ng khi gi¶i phÈu tö thi th× ng­êi ta ph¸t hiÖn nhiÒu thÓ ph©n liÖt trong vi huyÕt qu¶n kÕt dÝnh vµ Èn c­ bªn trong lßng huyÕt qu¶n cña n·o.

ChÝnh v× lý do ®ã, ®Õn n¨m 1983 t¹i Trung Quèc, gi¸o s­ Lý Quèc KiÒu- mét chuyªn gia nghiªn cøu bÖnh sèt rÐt ë ®¶o H¶i Nam, lóc ®Çu «ng nghiªn cøu ®iÒu trÞ sèt rÐt b»ng ch©m c­ó, vÒ sau «ng quan t©m ®Õn sù biÕn ®æi cña KSTSR theo chu kú vµ diÔn tiÕn l©m sµng vµ còng tõ ý t­ëng ®ã «ng t×m ra ph­¬ng ph¸p xÐt nghiÖm ph¸t hiÖn KSTSR b»ng c¸ch lÊy m¸u trong da hay cßn gäi lµ ph­¬ng ph¸p lÈy da néi b×. Kü thuËt rÎ tiÒn, ®¬n gi¶n, kh«ng g©y ®au cho bÖnh nh©n,mang l¹i kÕt qu¶ mËt ®é vµ h×nh thÓ KSTSR trªn lam m¸u rÊt ®a d¹ng vµ phong phó h¬n vµ ®Æc biÖt gióp cho c¸c thÇy thuèc l©m sµng ®¸nh gi¸ vµ tiªn l­îng bÖnh nh©n còng nh­ theo dâi hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ.


Dông cô vµ quy tr×nh thö nghiÖm


  1. Dông cô: kim tiªm sè tõ 22-25, hai lame ®Ó lÊy m¸u, mét lam kÐo m¸u, thuèc s¸t trïng.

  2. Kü thuËt:

  • Chän mét vÞ trÝ trªn da, s¸t trïng (th­êng lÊy ë vïng khuû tay) vµ ®Ó kh« tù nhiªn.

  • Tay ph¶i cña ng­êi lµm thñ thuËt cÇm kim sao cho mÆt v¸t cña kim h­íng lªn trªn, tay tr¸i c¨ng da, cè ®Þnh vïng da ®· s¸t trïng.

  • §Ó mÆt v¸t cña kim song song mÆt da vµ ®Ì m¹nh ®Çu kim xuèng, xong nhÝch tíi dÇn phÝa tr­íc tõng tý mét ®Ó ®Çu kim võa ®am vµo mét tý trong da (th«ng th­êng chØ cho vµo kho¶ng 1/6-1/8 mÆt v¸t cña kim trong da).

  • Thùc hiÖn nh­ thÕ kho¶ng 4-6 lÇn trong mét vïng cã diÖn tÝch kho¶ng 1cm2 (h¹t ng«), tiÕp ®ã dïng ngãn tay c¸i vµ ngãn tay trá nÆng nhÑ víi mét lùc võa ph¶i cho ®Õn khi m¸u t­¬m rØ ra.

  • LÊy m¸u chç rØ ra ®ã ®em lµm giät m¸u dµy vµ máng, nhuém Giªm sa th«ng th­êng hay ph­¬ng ph¸p nhuém Field. §äc kÕt qu¶ th«ng qua KHV

* Chó ý vÒ kü thuËt: khi lµm thñ thuËt ®©m kim vµo da, nÕu ch­q nÆn mµ ®· thÊy m¸u t­¬m ra th× chóng ta ®· thùc hiÖn sai kü thuËt; do vËy, chóng ta nªn lµm nhÑ nhµng khi ®©m kim mÆt da kh«ng rØ m¸u, ®Çu kim chØ n»m trong líp b×, khi ®ã ta nÆn m¸u míi ch¶y ra lµ ®óng kü thuËt.

§äc kÕt qu¶

M¸u lÊy theo thñ thuËt nµy kh«ng dïng ®Ó ®¸nh gi¸ mËt ®é KSTSR nh­ ph­¬ng ph¸p nhuém giªm sa th­êng quy tõ m¸u ngo¹i vi, mµ ®Ó xem tû lÖ gi÷a c¸c thÓ KSTSR, giai ®o¹n ph¸t triÓn, ®Þnh tÝnh mét c¸ch ®ång bé KST, cho nªn nã tuú thuéc vµo kü thuËt nhuém.


Tiªu chuÈn ®Ó ph©n chia tõng giai ®o¹n


  1. Giai ®o¹n thÓ nhÉn (Ring form -R): ë giai ®o¹n nµy tiªu chuÈn lµ ®­êng kÝnh cña nh©n (a) so s¸nh víi ®­êng kÝnh lín nhÊt cña nguyªn sinh chÊt cña KSTSR (b). NÕu:

  • (b) < (a)/2 : xem lµ R1

  • (b) > (a)/2 nh­ng < (a): xem lµ R2

  • (b) > (a): xem lµ R3 hoÆc R4

  1. Giai ®o¹n t­ d­ìng (trophozoite-T): dùa vµo c¸c h¹t s¾c tè víi h×nh thÓ cña nh©n. NÕu:

  • Nh©n lín, h¹t s¾c tè bªn trong lín th× KST ë giai ®o¹n T1

  • Nh©n trßn, c¸c h¹t s¾c tè kh«ng cßn viÒn râ mµ lan réng ra th× KST ë giai ®o¹n T2

  1. Giai ®o¹n giao bµo (Schizontes-S): giai ®o¹n nµy c¨n cø vµo sù ph©n chia nh©n, nÕu:

  • Nh©n ph©n chia lµm 2 phÇn: gäi lµ S1

  • Nh©n ph©n chia nhiÒu h¬n 2: gäi lµ S2.

Nãi chung c¸ch ®äc kÕt qu¶ dùa trªn sù ph©n chia giai ®o¹n ë trªn giät dµy, nh­ng còng cã thÓ dù trªn ph©n chia trªn lam giät máng.

Bµn luËn kÕt qu¶


  • Ngoµi triÖu chøng l©m sµng th× ®Þnh l­îng M§KST, xem h×nh thÓ KSTSR ®Ó ®¸nh gi¸ tiªn l­îng lµ rÊt cÇn thiÕt, ®ång thêi ®¸nh gi¸ ®­îc hiÖu qu¶ cña d­îc phÈm còng nh­ kh¸ng thuèc cña KSTSR qua c¸c giai ®o¹n trong chu kú KSTSR.

  • Kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn KSTSR thÓ v« tÝnh trong m¸u tuû x­¬ng cao h¬n trong m¸u ngo¹i vi; thÓ t­ d­ìng giµ, thÓ ph©n liÖt còng ®­îc t×m thÊy nhiÒu h¬n vµ hÇu nh­ trong nhiÒu tr­êng hîp th× thÓ ph©n liÖt chØ thÊy trong tuû x­¬ng, mét ®iÒu ®Æc biÖt nÕu xuÊt hiÖn trong m¸u ngo¹i vi th× tiªn l­îng rÊt dÌ dÆt vµ c¸c thÓ KSTSR tËp trung trong tuû x­¬ng rÊt cao so víi m¸u ngo¹i vi.

  • Víi kü thuËt lÊy m¸u trong da, theo gi¸o s­ Lý Quèc KiÒu cho biÕt th× mËt ®é tËp trung còng nh­ c¸c thÓ KST ë m¸u trong da cao h¬n trong tuû x­¬ng.

  • Víi h¬n 1.200 tr­êng hîp thùc hiÖn trªn bÖnh nh©n SRT, SRN, SRAT cho kÕt qu¶ nh­ sau:

  • Víi thÓ t­ d­ìng, ph©n liÖt ®­îc t×m thÊy th× kÕt qu¶: trong da nhiÒu > trong tuû x­¬ng > m¸u ngo¹i biªn.

  • Víi thÓ giao bµo th× trong tuû > trong da = ngo¹i biªn.

  • Víi kÕt qu¶ nh­ trªn, sù theo dâi KSTSR vÒ ph­¬ng diÖn mËt ®é còng nh­ giai ®o¹n ph¸t triÓn trong chu tr×nh ph¸t triÓn KSTSR ë m¸u lÊy trong da t­¬ng ®èi trung thùc vµ chÝnh x¸c h¬n lµ lÊy m¸u ngo¹i vi hay lÊy m¸u tuû x­¬ng.

  • Kü thuËt lÊy m¸u trong da dÓ lµm, ®¬n gi¶n, kh«ng g©y sang chÊn, ®au ®ín cho bÖnh nh©n.

  • Tuy nhiªn, chóng ta kh«ng thÓ lÊy m¸u trong da ®¸nh gi¸ M§KSTSR trong m¸u ngo¹i vi v× cã thÓ c¸c hång cÇu ®ã bÞ ký sinh vµ n»m s¸t v¸ch mao qu¶n, trong khi mËt ®é KSTSR trong m¸u ngo¹i vi lµ h×nh ¶nh c¸c hång cÇu bÞ kÝ sinh l­u hµnh trong m¸u hay trong huyÕt thanh.

  • M¸u trong da chØ nªn ®¸nh gi¸ tÝnh ®ång bé, x¸c ®Þnh h×nh thÓ, giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ h×nh ¶nh ph¸t triÓn bÊt th­êng cña KSTSR (nÕu cã).

  1. Ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n ký sinh trïng sèt rÐt dùa vµo phæ xuÊt hiÖn trªn test tÕ bµo dßng ch¶y ( Flow Cytometric Assay- FCA)

Ph­¬ng ph¸p ®Õm tÕ bµo dßng ch¶y ®· ®­îc ®­a vµo øng dông nghiªn cøu, nã cã ®é nh¹y, ®é ®Æc hiÖu vµ ®é chÝnh x¸c cao gÇn t­¬ng ®­¬ng víi chuÈn vµng giªm sa vµ thêi gian thùc hiÖn mét mÉu bÖnh nh©n chØ ch­a ®Çy 5 phót, nªn cã thÓ thùc hiÖn mét sè l­îng mÉu lín; qua test nµy cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc mËt ®é KSTSR vµ ®¸nh gi¸ ®­îc c¸c hång cÇu nhiÔm KSTSR (Jackson vµ cs, 1997; Brown vµ cs, 1980; Hunter vµ cs, 1980; Jacobberger vµ cs, 1983; Whaun vµ cs, 1983; Vianen vµ cs, 1993). GÇn ®©y, Saito-Ito vµ cs (2001) m« t¶ mét hÖ thèng ®Õm tÕ bµo dßng ch¶y nhanh, ®¬n gi¶n vµ nh¹y ®Ó ph¸t hiÖn P.falciparum, sö dông kü thuËt dung giaØ hång cÇu míi ph¸t triÓn vµ dung dÞch nhuém. HÖ thèng cña hä ®· ®­îc chøng minh lµ h÷u Ých vµ cã ý nghÜa thùc tiÔn ®èi víi nghiªn cøu P.falciparum in vitro, nh­ng ch­a ®­îc xÐt nghiÖm trong chÈn ®o¸n th­êng quy sèt rÐt. Ngoµi nghiªn cøu vÒ P.falciparum nã cßn ph¸t hiÖn vµ ®Õm ®­îc P.vivax dùa trªn mét phÇn mÒm chuyªn dông ph©n tÝnh biÓu ®å (®Æc tr­ng cña mét chÊm trªn biÓu ®å lµ mét thÓ KST kh¸c nhau).

Nh­ trªn ®· ®Ò cËp, ph­¬ng ph¸p nµy hiÖn ®ang trong ph¹m vi nghiªn cøu t¹i nhiÒu quèc gia, kÕt qu¶ b­íc ®Çu mang l¹i còng cã nhiÒu kh¶ quan, song kü thuËt ®¸nh gi¸ tinh vi vµ ®ßi hái con ng­êi ph¶i ®­îc ®µo t¹o bµi b¶n. HiÖn ®· cã mét vµi b¸o c¸o do nghiªn cøu ®a trung t©m y häc ë Thailand ( ®Çu tiªn trung t©m nghiªn cøu sèt rÐt- phßng hîp t¸c nghiªn cøu gi÷a Wellcome Trust vµ Khoa y häc nhiÖt ®íi, ®¹i häc Mahidol, Bangkok, Thailand) hay trung t©m y sinh häc Nanyang, Singapore.

Trong tæng sè 453 mÉu nghiªn cøu ®Ó t×m KSTSR b»ng test ®Õm tÕ bµo dßng ch¶y (Flow Cytometric Assay-FCA), kÕt qu¶ cho thÊy test nµy cho phÐp chÈn ®o¸n KSTSR nhanh, nh¹y (Se 91,26%), ®Æc hiÖu (86,28%) vµ chÝnh x¸c (®é chÝnh x¸c 87,42%). Nh×n chung, sè l­îng KSTSR ®Õm ®­îc b»ng ph­¬ng ph¸p FCA t­¬ng øng víi mËt ®é KST ®Õm ®­îc b»ng ph­¬ng ph¸p giªm sa th«ng qua kÝnh hiÓn vi (hÖ sè Kappa 0,9409 > 0,750). Giíi h¹n ph¸t hiÖn cña test FCA chØ kho¶ng 0,05-0,1%. Sè l­îng hång cÇu l­íi trong m¸u cao cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn viÖc thùc hiÖn test FCA, nÕu lo¹i trï h¹n chÕ trªn, cã lÏ trong t­¬ng l¹i FCA sÏ trë thµnh mét phuowng ph¸p cã triÓn väng trong chÈn ®o¸n sèt rÐt.


  1. Ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n nhanh (RDT-Rapid Diagnosis Test)

Giíi thiÖu

Thö nghiÖm chÈn ®o¸n nhanh ph¸t hiÖn kh¸ng nguyªn kÝ sinh trïng sèt rÐt (chñ yÕu lµ Plasmodium falciparum) thùc sù lµ mét th¸ch ®è m¹ng l­íi ph¸t hiÖn bÖnh sèt rÐt hiÖn nay trong chiÕn l­îc “§Èy lïi sèt rÐt” (Roll Back Malaria) cña Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi (WHO) trong qu¶n lý bÖnh dÞch ®Þa ph­¬ng do muçi anopheles truyÒn, biÕn ®éng d©n c­ lín trong ph¸t triÓn l©m nghiÖp vµ n«ng nghiÖp vµ nhÊt lµ vÊn ®Ò du lÞch sinh th¸i h«m nay (ecotourisme); h¬n n÷a mét vÊn ®Ò mµ kü thuËt viªn xÐt nghiÖm cÇn biÕt lµ P.falciparum kh¸ng thuèc vµ biÕn ®æi gen ®· lµm h­ biÕn h×nh th¸i c¸c chñng lo¹i KSTSR (xÐt nghiÖm kÝnh hiÓn vi vµ sù nhÇm lÉn chñng lo¹i, ViÖn sèt rÐt-KST-CT Trung ¦¬ng, 1965). WHO ®· më cuéc ®èi tho¹i (Moody A.-Clin. Microbio. Rev.2002.1) víi c¸c nhµ khoa häc, l©m sµng vµ c¸c h·ng c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vÒ kh¶ n¨ng hiÖn thùc trong ph¸t triÓn c«ng nghÖ thö nghiÖm chÈn ®o¸n nhanh, chÝnh x¸c, nh¹y vµ hiÖu qu¶ cho bÖnh sèt rÐt víi kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn 100 KST/L cña 4 chñng lo¹i (®Æc biÖt P.falciparum) cïng víi sù ®o l­êng b¸n ®Þnh l­îng trong kiÓm tra vµ ph¸t hiÖn hiÖu qu¶ cña thuèc sèt rÐt. C«ng nghÖ míi ®· ®­îc ®èi chiÕu víi “chuÈn vµng”giªm sa- ®é nh¹y vµ ®é ®Æc hiÖu gi÷a c¸c ph­¬ng ph¸p cã kh¸c nhau.



Nguyªn lý

N¨m 1993, Shiff vµ cs lÇn ®Çu tiªn giíi thiÖu test chÈn ®o¸n nhanh (RTDs) trong chÈn ®o¸n sèt rÐt. Ph­¬ng ph¸p cã ®Æc ®iÓm lµ nhanh, kh«ng cÇn thiÕt nhiÒu bÞ phßng thÝ nghiÖm ®Æc biÖt nh­ m¸y ly t©m, kÝnh hiÓn vi, kh«ng ®ßi hái KTV cã kinh nghiÖm, thêi gian ®µo t¹o sö dông kh«ng ®¸ng kÓ,...

C¸c test nµy dùa trªn c¬ së ph¸t hiÖn kh¸ng nguyªn (KN) cña KSTSR trong m¸u khi bÞ ly gi¶i, th«ng qua nguyªn lý s¾c kÝ miÔn dÞch (immunochromatography), phæ biÕn vµ ®­îc sö dông réng r·i nhÊt hiÖn nay lµ c¸c que nhóng ®· ®­îc c¸c nhµ s¶n xuÊt cµi ®Æt s½n kh¸ng thÓ (KT) ®¬n dßng trùc tiÕp kh¸ng l¹i c¸c kh¸ng nguyªn ®Ých KSTSR cã nhiÒu trong giai ®o¹n v« tÝnh hay h÷u tÝnh, song hiÖn t¹i ng­êi ta tËp trung vµo ph¸t hiÖn lo¹i protein giµu histidine II (Histidine rich proteine II- HRPII tõ P.falciparumlatate dehydrogenase ®Æc hiÖu hay aldolase plasmodium tõ con ®­êng t¾t tiªu glucose cña mäi chñng KSTSR. Thêi gian thùc hiÖn vµ tr¶ lêi kÕt qu¶ c¸c test nµy chØ kho¶ng 7-15 phót.


Kh¸ng thÓ ®¸nh dÊu tù do

Kh¸ng thÓ

kÕt hîp


ChÊt ly gi¶i vµ kh¸ng thÓ ®¸nh dÊu

B¨ng Test- Kh¸ng thÓ kÕt hîp

B¨ng chøng

®· kÕt hîp


HiÖn t¹i, ng­êi ta ®· ph¸t hiÖn Ýt nhÊt cã 5 lo¹i protein sèt rÐt (HRP1, HRP2, EMP1, EMP2 vµ EMP3) n»m trªn bÒ mÆt hoÆc cã liªn quan víi khung tÕ bµo cña hång cÇu bÞ nhiÔm Plasmodium falciparum (Torii vµ Ikawa, 1998). HRP2 lµ mét histidine, vµ lµ mét proteine giµu alanine mµ chóng ®Þnh vÞ trªn mét sè thµnh phÇn tÕ bµo bao gåm bµo t­¬ng cña kÝ sinh trïng. Thµnh phÇn cña histidine (H), alanine (A) vµ acid aspartic (D) trong HRP2 lÇn l­ît lµ 34%, 10%, vµ 10%. §Æc tÝnh cña nã ®­îc lËp l¹i bëi nhiÒu chuçi tiÕp gi¸p nhau AHH vµ AHHAAD (Panton vµ cs, 1989). HRP2 ®­îc x¸c ®Þnh trong tÊt c¶ c¸c loµi P.falciparum kh«ng liªn quan ®Õn chuçi kiÓu h×nh cã chåi (knob-phenotype), vµ nã ®­îc chiÕt xuÊt ra tõ n­íc nu«i cÊy nh­ lµ mét protein hoµ tan ®­îc trong n­íc (Rock vµ cs, 1987). Nã còng ®­îc t×m thÊy nh­ nh÷ng c¸i tói c« ®Æc l¹i trong c¬ thÓ vËt chñ- bµo t­¬ng cña HC vµ trªn mµng HC bÞ nhiÔm (Howard vµ cs, 1986). HRP2 còng ®­îc tiÕt ra bëi kÝ sinh trïng vµ cã thÓ t×m thÊy trong huyÕt t­¬ng vµ m«i tr­êng nu«i cÊy. Nh÷ng protein giµu histidine (nh­ng kh«ng ph¶i HRP2) ®· liªn quan ®Õn sù kÕt dÝnh tÕ bµo cña nh÷ng hång cÇu nhiÔm P.falciparum vµ thÓ hoa hång vµ v× thÕ nã cã thÓ ®ãng mét vai trß quan träng trong sù “trë ng¹i” (clogging) cña c¸c tiÓu tÜnh m¹ch sau mao m¹ch (post-capillaries venules), ®©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn sèt rÐt ¸c tÝnh thÓ n·o (Magowan vµ cs, 2000; Oh vµ cs, 2000). Chóng còng cã thÓ tham gia vµo trong qu¸ tr×nh x©m nhËp cña giai ®o¹n tr­ëng thµnh cña hÖ thèng miÔn dÞch vµ sau ®ã lµ sù ph¸ huû chóng t¹i l¸ch (Lopez vµ cs, 2000). HRP” ®­îc sinh ra vµ tiÕt ra tõ kÝ sinh trïng trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ tr­ëng thµnh cña chóng (Desakorn vµ cs, 1997). Cã b»ng chøng cho thÊy r»ng th«ng qua ®­êng vËn chuyÓn néi bµo cña protein sèt rÐt nµy tõ kÝ sinh trïng qua mµng vµ bµo t­¬ng cña vËt chñ (Howard vµ cs, 1986).



HRP lµ mét trong nh÷ng protein cña plasmodium sím ®­îc nghiªn cøu mét c¸ch chi tiÕt. LÇn ®Çu tiªn chóng ®­îc ph©n lËp tõ toµn bé bµo t­¬ng trong giai ®o¹n v« tÝnh cña mét lo¹i KSTSR cña bß - P.lophurae (Kilejian, 1974). Còng chÝnh t¸c gi¶ nµy sau ®ã ®É kh¸m ph¸ ra vai trß cña nh÷ng HRP bªn trong c¸c merozoite xuyªn m¹ch, tÝnh sinh miÔn dÞch cña chóng vµ kh¶ n¨ng sö dông cña chóng ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng lo¹i vaccine sèt rÐt (Kilejian, 1976,1978,1981). Tuy nhiªn, c¸c t¸c gi¶ kh¸c kh«ng thÓ t¸i t¹o hiÖu qu¶ sinh miÔn dÞch m¹nh cña c¸c HRP, ®iÒu nµy g©y ra mét sù ®Ò kh¸ng m¹nh víi sù nhiÔm c¸c KSTSR ë bß (Sherman vµ cs, 1981). MÆc dï thÓ t­ d­ìng cña KSTSR trªn ®éng vËt cã vó kh«ng chøa c¸c h¹t bµo t­¬ng gièng nh­ cña P.lophurae, nh÷ng thÓ cùc (polar organelles) lµ ®Æc tÝnh cña c¸c loµi plasmodia. Kilejian vµ Jensen (1997) ®· b¸o c¸o lo¹i HRP cña P.falciparum víi mét khèi ph©n tö t­¬ng ®èi lín h¬n vµ nh÷ng ®Æc tÝnh t­¬ng t¸c cña nã víi mµng. T¸c gi¶ Kilejian (1983) còng b¸o c¸o thªm vÒ ph¶n øng chÐo vÒ miÔn dÞch gi÷a P.lophurae vµ protein trong phÇn nh« ra gièng nh­ chåi cña c¸c hång cÇu bÞ kÝ sinh. TÊt c¶ 3 lo¹i HRP cña P. falciparum cã mét vµi t­¬ng ®ång víi HRP cña P.lophurae. TÊt c¶ chóng ph¶n øng chÐo víi c¸c anti-HRP vµ kh«ng hîp nhÊt víi l­îng histidine ngo¹i sinh cao h¬n lµ mÊy (Sharma, 1988).

Chøc n¨ng cña Proteine giµu histidine 2 (HRP-II)

Kh«ng nh­ HRP-I, chøc n¨ng ®Çy ®ñ cña HRP-II ch­a ®­îc hiÓu biÕt mét c¸ch ®Çy ®ñ. HRP-II tõ P.falciparum ®­îc xem nh­ mét polymerase cña haeme th«ng qua sù sù polyme ho¸ víi thµnh phÇn haemozoin bÊt ho¹t (Lynn vµ cs, 1999). Tr×nh tù cña nã lµ mét chuçi 6 peptide lËp ®i lËp l¹i (Ala-His-His-Ala-Asp), xuÊt hiÖn 33 lÇn trong PfHRP2, ®©y cã thÓ lµ vïng kÕt g¾n chÝnh cña Haeme trong protein nµy. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ vïng kÕt g¾n nµy ®­îc thùc hiÖn bëi nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c nhau cho thÊy cã ®Õn 18 ®­¬ng l­îng cña haeme cã thÓ kÕt dÝnh bëi protein nµy víi mét K(d) cña 0,94mM ®­îc quan s¸t. B»ng chøng cña phæ hÊp phô cho thÊy chloroquine cã kh¶ n¨ng t¸ch haeme kÕt dÝnh víi PfHRP2. §iÒu nµy hæ trî cho gi¸ trÞ cña K(d), cña 37nM ®­îc quan s¸t trong phøc hîp haem-chloroquine. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu còng cho thÊy sù thµnh lËp phøc hîp haem-chloroquine bÞ gi¸n ®äan bëi chloroquine. Nh÷ng kÕt qu¶ nµy cho thÊy r»ng chloroquine cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng b»ng øc chÕ sù gi¶i ®éc haem/ hoÆc kÕt dÝnh víi PfHRP2. Do tÝnh ¸i lùc cao cña nã, nªn chloroquine cã thÓ lo¹i bá haem kÕt dÝnh víi PfHRP2 vµ h×nh thµnh mét phøc hîp g©y ®éc cho KSTSR (Pandey vµ cs, 2001). Nh÷ng nghiªn cøu rÊt gÇn ®©y cho thÊy mét ph­¬ng thøc ho¹t ®éng ®èi víi c¸c dÉn xuÊt artemisinin (Kannan vµ cs, 2002). Nh÷ng nghiªn cøu kh¸c còng chØ ra r»ng sau khi HRP2 ®­îc tiÕt ra tõ KST vµo trong bµo t­¬ng cña hång cÇu vËt chñ, nã ®­îc mang ®Õn vïng kh«ng bµo tiªu ho¸ acidic cïng hemoglobin. Sau khi ly gi¶i protein cña hemoglobin, HRP g¾n víi haeme tù do vµ lµm m«i tr­êng h×nh thµnh haemozoin (Sullivan vµ cs, 1996).

Nh÷ng nghiªn cøu tiÕp theo cho thÊy PfHRP2 cã thÓ thóc ®Èy qu¸ tr×nh khö ®éc cña ferriprotoporphyrin IX- mét s¶n phÈm sinh ra tõ sù tho¸i ho¸ hemoglobine vµ c¸c oxygen ph¶n øng bªn trong kh«ng bµo (Papalexis vµ cs, 2001). C¬ chÕ chÝnh x¸c cña sù trïng hîp ho¸ / polyme ho¸ (polymerization) ch­a ®­îc biÕt ®Çy ®ñ nh­ng ®· cã b»ng chøng cho thÊy r»ng HRP2 cã thÓ hæ trî viÖc vËn chuyÓn hemoglobine tíi c¸c kh«ng bµo vµ xóc t¸c cho qu¸ tr×nh polyme ho¸.



C¸c kh¸ng nguyªn ®Ých cña RTDs hiÖn ®ang sö dông cã 2 lo¹i chÝnh

  1. Proteine giµu Histidine II cña P.falciparum (Pf HRP-II) lµ mét lo¹i proteine hoµ tan trong n­íc, ®­îc tiÕt ra tõ c¸c thÓ t­ d­ìng vµ giao bµo non cña P.falciparum. C¸c s¶n phÈm th­¬ng m¹i trªn thÞ tr­êng hiÖn cã chØ dïng ph¸t hiÖn kh¸ng nguyªn Pf HRP-II cña chñng P.falciparum nh­ Assure test (h·ng Genelabs Diagnostic-Singaore), ICT Malaria Pf test (ITC Diagnostics, Sydney), DetermineTM Malaria Pf test (Abbott Laboratories, USA), hoÆc DetermineTM (Abbott Laboratories, Japan), Parasight TM-F (Becton Dickinson, USA), RapidMal (h·ng Cellabs, Australia), Paracheck P.f (Orchid, India), Uritest Malaria (?), hoÆc VecTest trong chÈn ®o¸n sèt rÐt trong lÜnh vùc c«n trïng.

§é nh¹y (Se) c¸c test ph¸t hiÖn kh¸ng nguyªn Pf HRP-II cña P.falciparum trong nhiÒu nghiªn cøu cã ®é nh¹y trªn 90%, mét sè test lªn ®Õn 99% khi mËt ®é KST> 100/L m¸u. Trong nh÷ng tr­êng hîp mËt ®é KSTSR <100 /L, ®é nh¹y cña test b¾t ®Çu gi¶m xuèng. §é ®Æc hiÖu (Sp) lµ 90%-99%. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ d­¬ng tÝnh gi¶ (false positive) ®­îc b¸o c¸o ë nh÷ng bÖnh nh©n cã yÕu tè thÊp (rheumatoide factor). Ngoµi ra, kÕt qu¶ d­¬ng tÝnh tån t¹i trong mét thêi gian tõ 7-14 ngµy thËm chÝ 21 hay 28 ngµy sau khi hoµn tÊt liÖu tr×nh ®iÒu trÞ ë mét sè bÖnh nh©n do sù hiÖn diÖn KN tõ giao bµo non, mÆc dï c¸c dÊu hiÖu, triÖu chøng l©m sµng vµ xÐt nghiÖm kÝnh hiÓn vi cho biÕt ®· s¹ch KSTSR.

  1. Men latate dehydrogenase cña kÝ sinh trïng (pLDH) ®­îc tiÕt ra ë c¸c giai ®o¹n sinh s¶n v« tÝnh vµ h÷u tÝnh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña KST, nh­ vËy chØ cã c¸c KSTSR sèng míi tiÕt mµ th«i (!). C¸c s¶n phÈm th­¬ng m¹i hiÖn ®ang ®­îc sö dông cã thÓ ph¸t hiÖn pLDH cña tÊt c¶ c¸c chñng Plasmodium ë ng­êi, mét sè chØ ph©n biÖt 2 chñng P.falciparum vµ P.vivax; mÆc dï cã thÓ ph©n biÖt ®­îc P.falciparum víi c¸c chñng KSTSR kh¸c, nh­ng kh«ng thÓ ph©n biÖt gi÷a P.vivax, P.ovale, hay P.malariae, ch¼ng h¹n; test OptiMAL version 1, OptiMAL version 2, OptiMAL version 3 hay OptiMAL version 4 (Flow Inc., Porland, USA), ITC Malaria P.f/ P.v test (ITC Diagnostics, Sydney, Australia).


tải về 288.97 Kb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn:
1   2   3   4   5   6   7




Cơ sở dữ liệu được bảo vệ bởi bản quyền ©hocday.com 2024
được sử dụng cho việc quản lý

    Quê hương