B. Cuộc Ðời của Upatissa (Sarìputta ) và Kolita (Moggallaana)

Trước khi Phật xuất thế, có hai làng Bà-la-môn không xa Vương xá tên Upatissa 
và Kolita. 
Một hôm, vợ một người Bà-la-môn tên Rùpasàri sống ở làng Upatissa biết mình 
thọ thai, cũng cùng ngày đó vợ của Bà-la-môn tên Moggalì sống ở làng Kolita cũng biết 
mình thọ thai. Nghe kể rằng trong bảy thế hệ, hai gia đình ấy đã kết tình thân hữu chặt 
chẽ và gắn bó mật thiết với nhau. Họ tổ chức lễ Bảo-thai cho hai bà mẹ có mang trong 
ngày đó. 
Sau mười tháng âm lịch, cả hai bà đều hạ sanh. Vào ngày đặt tên cho hai trẻ, họ 
đặt tên Upatissa cho đứa con bà vợ Bà-la-môn Sàri, vì cậu bé là con của trưởng tộc trong 
làng Upatissa; và đứa bé kia, vì là con của trưởng tộc trong làng Kolita nên được tên là 
Kolita. Lớn lên, cả hai trẻ đều tài giỏi hơn ai hết trong mọi xảo thuật và học thuật. Mỗi 
khi chàng Upatissa đi ra sông hay vườn để du ngọan, có năm trăm kiệu vàng hộ tống, còn 
Kolita có năm trăm xe ngựa thuần chủng hộ tống. Hai chàng trai trẻ mỗi người có năm 
trăm gia nhân theo hầu. 
Bấy giờ có một cuộc lễ hàng năm tại Vương Xá tên là hội Ðỉnh Núi. Một cái 
giường dành cho hai chàng kê ở một nơi, và hai chàng ngồi chung chứng kiến lễ hội. Ðến 
dịp cười, họ cười vang, có dịp khóc, họ khóc thảm thiết, tới lúc bố thí họ bố thí. Như thế, 
họ dự hội nhiều ngày. Nhưng một hôm, tuổi khôn lớn, họ không cười vào những dịp ngày 
xưa họ cười, không có giọt nước mắt nào khi gặp cảnh ngày xưa họ khóc và họ không bố 
thí khi được yêu cầu. 
Người ta kể rằng, hai chàng khởi tưởng như sau: "Tại sao chúng ta lại xem những 
thứ này? Trước khi một trăm năm trôi qua, tất cả mọi người này sẽ mất đi và không còn 
ai trong thấy họ nữa. Tốt hơn chúng ta nên đi tìm con đường giải thoát". Họ ôm ấp ý 
tưởng đó, rồi Kolita bảo Upatissa: 
- Bạn Upatissa! Bạn có vẻ không hài lòng và không thích thú như ngày trước. Hơn 
thế nữa, bạn ưu sầu phiền muộn. Bạn nghĩ gì thế? 
- Bạn Kolita, tôi cảm thấy chẳng có gì toái ý lâu bền khi ngắm nhìn đám dân này, 
những cái này thật hết sức vô ích; tốt hơn tôi nên đi tìm con đường giải thoát cho chính 
mình. Nhưng tại sao bạn cũng phiền muộn? 
Kolita cũng nói thế. Khi Upatissa khám phá ra Kolita đồng tâm trạng với mình, 
anh đi đến quyết định: 
- Cả hai chúng ta đều có một hoài bão cao đẹp. Cả hai chúng ta cần phải đi tìm con 
đường giải thoát và cùng nhau rời bỏ thế gian. Chúng ta sẽ xuất gia với Ðạo sư nào đây? 
Lúc bấy giờ, có một du sĩ khổ hạnh tên Saniaya đến thành Vương Xá với đông đảo 
du sĩ khổ hạnh tùy tùng. Upsatissa và Kolita cùng nhất trí: 
- Ta sẽ xuất gia và đi tu dưới sự lãnh đạo của Sanjaya. 
Rồi cả hai người bạn đồng giải tán năm trăm người hầu và ra lệnh cho họ: 
- Hãy lấy kiệu và xe ngựa rồi đi đi! 

Với năm trăm người còn lại, họ cùng nhau xuất gia và đi tu theo Sanjaya. Từ ngày 
hai chàng trai trẻ xuất gia và đi tu, Sanjaya đã tiến tới tuyệt đỉnh của danh lợi. Nhưng 
trong vài ngày, sự thông hiểu của họ vượt qua khả năng giảng dạy của Sanjaya. Do đó, họ 
thưa với ông: 
- Thưa thầy, đây có phải là toàn thể chân lý mà thầy biết, hay ngoài ra còn có 
những gì cao hơn nữa? 
- Ðây là tất cả, các con đã biết hết rồi. 
Upatissa và Kolita đều băn khoăn: "Nếu như thế, thật vô ích cho chúng ta khi ở lại 
làm học trò vị thầy này thêm nữa. Con đường giải thoát mà chúng ta tìm kiếm khi từ bỏ 
thế gian, chắc chắn không thể đạt được từ vị thầy này. Nhưng vùng Diêm-phù-đề là một 
xứ to rộng, chúng ta hãy du hành qua thôn xóm, thành thị, hoàng thành. Chắc chắn chúng 
ta sẽ tìm được bậc thầy chỉ dạy chúng ta con đường giải thoát". 
Kể từ hôm đó, bất cứ nơi nào nghe có tu sĩ hay Bà-la-môn uyên bác, họ đều tìm 
đến và đàm luận. Những vấn đề Upatissa và Kolita nêu ra các vị ấy đều không thể trả lời; 
nhưng mọi vấn đề các vị ấy hỏi đến, Upatissa và Kolita đều trả lời trôi chảy. 
Cứ như thế, họ du hành khắp vùng Diêm-phù-đề, rồi họ quay bước trở về nhà 
riêng của mình. Trước khi từ giã, Upatissa giao ước với Kolita: 
- Bạn Kolita, ai trong chúng ta đạt đến sự bất tử trước xin báo cho người kia. 
Rồi họ chia tay. 
Trong thời gian hai người bạn sống giao ước như thế, đấng Ðạo sư sau khi du 
hành từ nơi này đến nơi khác, như đã kể ở trên, đến Vương Xá. Ðức Phật đã nhận cúng 
tinh xá Veluvana và ở lại đó. 
Sau đó đức Phật đã phái sáu mươi mốt A-la-hán đi rao giảng công đức của Tam 
Bảo. 
- Hãy đi, này các Tỳ-kheo! Hãy giảng và dạy! 
Một trong nhóm năm Tỳ-kheo, Ðại Trưởng lão Ác-bệ, quay lại về Vương Xá, và 
vào sáng sớm hôm sau, đắp y ôm bát vào thành khất thực. Cũng trong ngày đó sáng sớm, 
du sĩ khổ hạnh Upatissa ăn sáng xong đi đến khu ẩn dật của những du sĩ khổ hạnh. Hình 
dáng Trưởng lão lọt vào mắt Upatissa. Lòng đầy kinh ngạc pha lẫn thán phục, Upatissa 
chăm chú nhìn Trưởng lão: 
- Trước đây ta chưa hề thấy một tu sĩ nào như vị này. Ông phải là một trong những 
tu sĩ đã đắc A-la-hán trên thế gian, nếu không cũng là người đã bước vào con đường đưa 
đến Thánh quả A-la-hán, ta hãy thử đến gặp tu sĩ và hỏi Ngài: "Vì ai, thưa hiền hữu, mà 
hiền hữu tử bỏ thế gian? Ai là bậc thầy của hiền hữu? và hiền hữu truyền giáo pháp của 
ai?" 
Nhưng chàng dằn lại vì dè dặt, sợ mình quá đường đột: 
"Thật không đúng lúc để hỏi tu sĩ những câu như thế, vì ông đang đi khất thực 
từng nhà. Ta có nên theo sát bước của tu sĩ, như người ta vẫn thường làm để thỉnh cầu ân 
huệ một vị nào đó?" 

Upatissa bước theo Trưởng lão Ác-bệ. Trưởng lão đã nhận xong một phần khuất 
thực. Trên đường đi tiếp đến một nơi nào đó, thấy rằng Trưởng lão muốn ngồi xuống, 
chàng liền đặt tọa cụ của mình trên đất và dâng cho Trưởng lão. Tu sĩ thọ thực xong, 
chàng rót nước trong bình của mình mời Ngài. Làm xong bổn phận của một đệ tử đối với 
thầy, và khi trưởng lão thọ thực xong, chàng lễ độ chào hỏi Trưởng lão, rồi thưa: 
- Thưa hiền hữu, các căn của Ngài thật thanh tịnh, nước da của Ngài thật sáng 
bóng và trong trẻo. Vì ai, thưa hiền hữu, Ngài đã từ bỏ thế gian? Ai là thầy của Ngài? Và 
Ngài truyền bá giáo lý của ai? 
Trưởng lão thầm nghĩ: "Những du sĩ khổ hạnh hay chống đối tôn giáo ta theo, do 
đó ta sẽ chỉ cho tu sĩ này sự thậm thâm của đạo ta". 
Nhưng trước hết Ngài giải thích rằng Ngài chỉ là một sơ cơ. Ngài nói: 
- Này hiền hữu! Tôi chỉ là một sơ cơ, tôi đi tu chưa bao lâu, tôi mới đến với Pháp 
và luật này, ngay bây giờ tôi không có nhiều lời để thuyết pháp. 
Chàng tu sĩ khổ hạnh thầm nhủ: "Tôi là Upatissa, xin nói nhiều hay ít theo khả 
năng của Ngài, tôi nhất quyết sẽ tìm hiểu ý nghĩa bằng trăm ngàn cách". 
Do đó chàng nói: 
Hãy nói ít hoặc nhiều, 
Nhưng nói điều cốt yếu, 
Tôi chỉ cần cốt yếu, 
Sao phải thốt nhiều lời? 
Ðể trả lời, Trưởng lão dùng ngay dòng đầu của Pháp Cú: 
Tất cả pháp từ nhân duyên sanh, 
Nhân duyên ấy, Như Lai đã chỉ. 
Ngay dòng đầu tiên, chàng du sĩ khổ hạnh đắc quả Dự lưu, hiểu hết ý nghĩa bằng 
cả một ngàn cách. Chàng vừa đắc quả Dự lưu xong, trưởng lão đọc nốt dòng thứ hai: 
Và cũng dạy thế nào chấm dứt. 
Ðây, giáo huấn của Ðại Sa-môn. 
Chàng không chứng được quả vị cao hơn, chàng nghĩ là phải có một lý do nào đó, 
vì thế chàng trình Trưởng lão: 
- Xin Ngài đừng thuyết pháp cao hơn nữa, đã đủ! Ðạo sư của chúng ta hiện ngụ ở 
đâu? 
- Tại Trúc lâm, hiền hữu! 
- Vậy thì, thưa Tôn giả! Xin ngài đi trước đi. Tôi có một người bạn, anh ta và tôi 
đã giao ước với nhau: "Ai trong chúng ta đạt đến sự bất tử trước tiên phải báo cho người 
kia". Tôi phải giữ lời hứa này trước đã. Tôi sẽ rủ bạn tôi cùng đến đấng Ðạo sư, đi theo 
con đường của Ngài. 
Nói xong, Upatissa phủ phục năm vóc dưới chân Trưởng lão, đi nhiễu bên phải ba 
vòng và từ giã Ngài, đi đến gặp du sĩ khổ hạnh bạn chàng. 

Nhà du sĩ khổ hạnh Kolita thấy chàng từ xa, không khỏi mừng thầm: "Hôm nay, 
vẻ mặt bạn ta khác thường, chắc anh đã đến sự bất tử". 
Kolita nôn nóng hỏi ngay bạn mình: 
- Bạn đã đạt được bất tử phải không? 
Upatissa trả lời: 
- Vâng, này huynh! Tôi đã đạt đến bất tử. 
Nói xong, chàng nói Pháp Cú như Tôn giả Ác-bệ đã nói. Ngay khi kết thúc bài kệ, 
Kolita chứng quả Dự lưu. Rồi Kolita hỏi tiếp: 
- Này bạn, đấng Ðạo sư ở đâu? 
- Tại Trúc Lâm, bạn ạ. Trưởng Lão Ác-bệ, thầy chúng ta đã cho tôi biết. 
_ Tốt lắm, này bạn! Chúng ta hãy đi, hãy đến gặp đức Phật. 
Trưởng lão Xá-lợi-phất có một nét đặc biệt là luôn kính trọng sâu đậm vị thầy của 
mình. Do đó, Ngài bảo bạn: 
- Này bạn, chúng ta hãy báo cho thầy mình, du sĩ khổ hạnh Sanjaya rằng chúng ta 
đã đạt được đến bất tử, như thế tâm ông sẽ thức tỉnh và trí ông sẽ hiểu biết. Dù ông có 
thiếu sự hiểu biết đi chăng nữa chắc chắn ông vẫn tin chúng ta không nói dối, và ngay khi 
được nghe Phật thuyết pháp, ông sẽ đạt đạo quả. 
Hai du sĩ khổ hạnh liền đi đến Sanjaya. 
Gặp lại họ Sanjaya hỏi ngay: 
- Các đạo hữu! Các ông có thành công trong việc tìm người chỉ cho con đường bất 
tử không? 
- Vâng, thưa Thầy, chúng tôi đã tìm được người như thế. Ðức Phật đã hiện trên thế 
gian, Pháp đã xuất hiện, Tăng đã xuất hiện. Còn Ngài, Ngài đi trong hư huyễn phi thực. 
Hãy đến đây, thưa Ngài, đi đến đấng Ðạo sư với chúng tôi. 
- Các ông có thể đi. Ta không đi được! 
- Tại sao? 
- Trước đây, ta đã là một bậc thầy của nhiều người. Ðối với ta, trở lại thành một 
người đệ tử cũng vô lý như một tên nhếch nhác được phép đi đến giếng nước. Ta không 
thể sống cuộc đời người đệ tử. 
- Ðừng làm vậy, Thầy ạ! 
- Không sao, các bạn! Các bạn có thể đi, còn ta thì không đi được. 
- Thưa Thầy! Từ khi Phật xuất hiện trên thế gian, dân chúng mang hương hoa và 
các thứ trong tay họ, đi đến và tôn kính một mình Ngài thôi. Chúng ta hãy đi đến đó. 
Thầy định làm gì? 
- Này đạo hữu! Ai chiếm đa số trên thế gian này, người ngu hay người trí? 
- Thưa Thầy, người ngu thì nhiều, người trí thì ít. 
- Tốt lắm, đạo hữu! Hãy để người trí đến với tu sĩ trí tuệ Cồ-đàm, và hãy để người 
ngu đến với ngu phu là ta. Các anh có thể đi, còn ta không đi. 
- Thầy sẽ trở thành một người nổi tiếng, thầy ạ. 

Hai đệ tử cũ nói thế và lên đường. Khi họ đi rồi, giáo đoàn của Sanjaya tan rã, và 
khu rừng trở nên vắng vẻ. Sanjaya không chịu nổi trước cánh rừng vắng vẻ, ông buồn tức 
hộc máu tươi. Năm trăm du sĩ khổ hạnh tháp tùng Kolita và Upatissa một đoạn đường. 
Sau đó, hai trăm năm mươi người còn trung thành với Sajaya trở về, còn lại hai trăm năm 
mươi người, hai vị thu nhận họ làm đệ tử và cho họ đi theo đến Veluvana. 
Ðức Phật đang ngồi giữa tứ chúng thuyết pháp, thấy hai du sĩ khổ hạnh từ xa đến, 
Ngài liền bảo các Tỳ-kheo: 
- Này các Tỳ-kheo, có hai đạo hữu đến đây là Kolita và Upatissa. Họ sẽ là đôi đệ 
tử của ta, đôi đại đệ tử cao quý. 
Hai du sĩ khổ hạnh đảnh lễ Phật, cung kính ngồi xuống một bên và thưa: 
- Bạch Thế Tôn, chúng con xin được thu nhận vào Tăng đoàn theo Phật, chúng 
con xin quy y và xuất gia. 
Ðức Phật bảo: 
- Hãy đến Tỳ-kheo! Pháp sẽ được thuyết, hãy sống đời phạm hạnh cho đến lúc lâm 
chung để mọi đau khổ dứt hẳn. 
Ngay tức khắc, nhờ thần thông, họ tự nhiên được y bát, và trở thành những vị Tỳ-
kheo Trưởng lão một trăm hạ lạp. 
Bằng vào sự thuyết pháp của hội chúng đệ tử, đức Phật gia tăng việc thuyết giảng 
pháp. Trừ hai vị Ðại đệ tử ra, mọi người đều đắc quả A-la-hán. Lạ lùng thay, hai vị Ðại 
đệ tử vẫn không thành tựu thiền định dẫn đến ba quả vị cao hơn (Lý do gì như thế? Vì trí 
tuệ ba-la-mật của bậc Ðại đệ tử Phật có một tầm quan trọng). 
Lúc bấy giờ Tôn giả Ðại Mục-kiền-liên, ngụ gần làng Kallavàla trong vương quốc 
Ma-kiệt-đà, rơi vào trạng thái hôn trầm dã dượi vào ngày thứ bảy sau ngày được thu nhận 
vào Tăng đoàn. Nhưng được đức Phật đánh thức, Ngài trừ khỏi hôn trầm dã dượi và áp 
dụng đề mục thiền quán về các đại mà đức Phật đã trao cho Ngài. Ngài thành tựu thiền 
định dẫn đến ba quả vị cao hơn và đạt được cứu cánh của trí tuệ ba-la-mật của bậc Ðại đệ 
tử. 
Còn Trưởng lão Xá-lợi-phất, hai tuần lễ ở với đức Phật, từ ngày được thu nhận 
vào Tăng đoàn, ngụ tại hang Sưukarakhata cũng gần thành Vương Xá. Khi nghe con của 
người chị Ngài, Ðạo sĩ Dìhanakha đọc lại bài kinh Vedanà pariggaha, Ngài chú tâm vào 
bài kinh, và giống như một người ăn được cơm nấu cho người khác, Ngài đạt được cứu 
cánh của trí tuệ ba-la-mật của bậc Ðại đệ tử. 
(Chắc chắn Tôn giả Xá-lợi-phất là một người đại trí tuệ. Vậy thì tại sao Ngài cần 
đến một thời gian lâu hơn Ðại Mục-kiền-liên để đạt dến cứu cánh của trí tuệ ba-la-mật 
của bậc Ðại đệ tử? Bởi vì đối với Ngài những việc chuẩn bị cần phải tỉ mỉ. Chúng ta nên 
hiểu rằng đây là trường hợp tương tự với một vị vua, khi muốn ra ngoài du hành, cần phải 
chuẩn bị nhiều thứ, như sắp xếp những tấm phủ lên lưng những con voi sẽ cõi... Còn đối 
với một người nghèo, dù muốn đi đâu, anh ta đi được ngay không cần thêm gì lắm). 

Ngay hôm Xá-lợi-phất và Mục-kiền-liên được nhận vào Tăng đoàn, khi trời gần 
tối, đức Ðạo sư triệu tập những đệ tử tại Trúc Lâm, đề cử địa vị Ðại đệ tử cho hai vị mới 
vào Tăng đoàn, và đọc giới bổn Pàtimokkha. Các Tỳ-kheo bất bình bàn tán với nhau: 
- Ðức Thế Tôn tỏ ra thiên vị trong việc trọng vọng này. Ðịa vị Ðại đệ tử, Ngài phải 
ưu tiên cho những ai từ bỏ thế gian đầu tiên, tức là nhóm năm vị Kiều-trần-như. Nếu 
Ngài không đếm xỉa đến sự thỉnh cầu của họ, Ngài phải dành ưu tiên cho Trưởng lão 
Yasa và năm mươi bốn bạn đồng hành của ông. Nếu Ngài không cho những vị này làm 
Ðại đệ tử, Ngài phải dành ưu tiên cho nhóm ba mươi thanh niên. Nếu Ngài bác bỏ nhóm 
này thì phải dành ưu tiên cho ba anh em Uruvela-Kassapa, Nadì-Kassapa và Gayà-
Kassapa. Khi bác bỏ tất cả những Tỳ-kheo đến trước và dành địa vị Ðại đệ tử cho những 
người từ bỏ thế gian sau hết, đức Ðạo sư đã tỏ ra thiên vị. 
Phật hỏi họ: 
- Này các Tỳ-kheo! Các ông đang tranh luận vấn đề gì? 
Nghe họ kể lại, Phật nói: 
- Này các Tỳ-kheo! ta không tỏ ra thiên vị trong việc trọng vọng này. Trái lại, ta 
dành cho các Tỳ-kheo này và cho tất cả những Tỳ-kheo khác những gì mỗi người mong 
ước khi phát lời thệ nguyện. Còn Annà Kondana có cúng dường những thành quả đầu 
mùa chín lần, nhưng không có thệ nguyện làm Ðại đệ tử. Trái lại, lúc cúng dường, ông 
thệ nguyện rằng ông phải là người đầu tiên đạt đến quả vị tối thượng, đó là A-la-hán quả. 
- Bạch Thế Tôn, khi nào vậy? 
- Hãy lắng nghe, các Tỳ-kheo! 
- Vâng, Thế Tôn! 
Sau đó, Thế Tôn kể: 
Chuyện quá khứ 

tải về 3.79 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn: