Muoán Laáy Maät Ñöøng Phaù Toå Ong

      Luùc oâng Chamberlain tôùi, coù giôùi thieäu cho Toång Thoáng ngöôøi thôï maùy ñi theo oâng. Anh naøy nhuùt nhaùt, ñöùng xa xa, khoâng noùi nöûa lôøi, maø teân cuûa anh tröôùc sau chæ nhaét coù moät laàn, vaäy maø tröôùc khi töø giaõ, Toång Thoáng ñöa maét kieám anh ta, baét tay anh ta, goïi teân anh ta vaø caùm ôn ñaõ maát coâng tôùi. Nhöõng lôøi ñoù khoâng phaûi thoát ra töø caùi maùy ñaâu, maø traùi laïi, coù moät gioïng yeâu meán thaät thaø.

      Ít ngaøy sau, oâng Chamberlain nhaän ñöôïc taám hình vôùi chöõ kyù cuûa Toång Thoáng gôûi bieáu vaø maáy lôøi caûm ôn moät laàn nöõa. Thaät khoâng sao hieåu ñöôïc oâng kieám ñaâu ñuû thì giôø ñeå laøm coâng vieäc gaây caûm tình ñoù.

      Franlin D. Roosevelt bieát raèng moät trong nhöõng caùch chaéc chaén deã daøng vaø coâng hieäu nhaát ñeå laøm cho moät ngöôøi vui loøng laø nhôù teân hoï ngöôøi aáy vaø toû cho hoï thaáy raèng hoï quan troïng. Toång Thoáng Roosevelt laøm nhö vaäy, coøn phaàn ñoäng chuùng ta, ra sao? Chuùng ta khi ñöôïc giôùi thieäu vôùi moät ngöôøi laï, noùi chuyeän vôùi hoï moät laùt, roài khi töø bieät khoâng nhôù teân ngöôøi ta ñeå maø chaøo nöõa.

      Moät nhaø chính trò tröôùc nhaát phaûi nhôù teân cöû tri. Nhö vaäy môùi coù danh vaø quyeàn ñöôïc. Neáu khoâng thì bò thieân haï boû queân. Trong thöông maïi vaø xaõ giao, söï nhôù teân ngöôøi cuõng quan heä khoâng keùm gì trong chính trò.

      Hoaøng Ñeá Naõ Phaù Luaân ñeä tam khoe raèng duø vieäc nöôùc beà boän maø oâng vaãn coù theå nhôù teân moãi ngöôøi oâng ñaõ gaëp. Phöông phaùp oâng giaûn dò laém. Khoâng oâng nghe khoâng roõ moät teân naøo, oâng noùi: "Xin loãi, toâi chöa nghe roõ". Neáu teân hôi laï, oâng baûo ngöôøi ta ñaùnh vaàn cho oâng nhôù, oâng tìm caùch noùi teân ngöôøi ñoù vaøi ba laàn vaø raùn ghi trong trí nhôù hình daùng, veû maët ngöôøi ñoù ñeå khi thaáy ngöôøi thì lieân töôûng ngay tôùi teân ñöôïc.

      Neáu laø moät nhaân vaät raát quan troïng, oâng vieát ngay teân ngöôøi ñoù treân moät mieáng giaáy, ngoù kyõ noù, taäp trung tö töôûng vaøo noù, cho noù khaéc saâu trong oùc. Nhö vaäy, oâng duøng caû tai laãn maét ñeå nhôù. Taát caû nhöõng caùi ñoù maát thì giôø laém. Nhöng Emerson noùi: "Muoán leã pheùp thì phaûi chòu nhieàu hy sinh nhoû".

      Vaäy, muoán gaây thieän caûm, xin baïn ñeå yù tôùi quy taéc thöù ba naøy:

      "Phaûi nhôù raèng teân moät ngöôøi ñoái vôùi ngöôøi ñoù laø moät aâm thanh quan troïng vaø eâm tai hôn heát thaûy nhöõng aâm thanh khaùc".

Phaàn Taùm

Baïn Muoán Thaønh Moät Ngöôøi
Noùi Chuyeän Coù Duyeân Khoâng? Deã Laém

     Môùi roài, sau moät tieäc röôïu, chuû nhaø môøi toâi ñaùnh baøi. Toâi khoâng bieát chôi maø baø ngoài beân caïnh toâi cuõng vaäy. Chuùng toâi noùi chuyeän vôùi nhau.

      Baø aáy bieát raèng hoài tröôùc toâi coù vieäc phaûi ôû beân AÂu naêm naêm.

      Baø noùi: "OÂng Carnegie, toâi öôùc ao ñöôïc oâng taû cho nghe nhöõng thaéng caûnh beân ñoù".

      Chuùng toâi laïi ngoài treân chieác gheá daøi, baø ta cho hay raèng môùi ôû chaâu Phi veà vôùi choàng baø. Toâi noùi: "Chaâu Phi coù nhieàu caùi thuù laém. Toâi vaãn mong moûi töø laâu ñöôïc dòp qua ñoù, maø chæ ñi moät laàn tôùi Alger roài trôû veà. Toâi ôû Alger ñöôïc ñuùng hai möôi boán giôø ñoàng hoà... ÔÛ beân ñoù, oâng baø coù saên thuù röøng khoâng? ... Coù ö? OÂng baø thaät may maén, toâi muoán ñöôïc nhö oâng baø laém. Xin baø keå cho toâi nghe".

      Theá laø baø ta dieãn thuyeát trong boán möôi laêm phuùt, khoâng nhôù gì tôùi nhöõng caûnh beân AÂu nöõa. Baø chæ muoán gaëp ñöôïc ngöôøi chaêm chuù nghe ñeå baø coù caùi vui ñöôïc dòp noùi tôùi baø vaø nhöõng kyû nieäm cuûa baø.

      Baø ñoù kyø dò khoâng? Thöa khoâng! Voâ soá ngöôøi cuõng nhö baø. Taát caû chuùng ta ñeàu muoán dieãn thuyeát khi coù ngöôøi chaêm chuù nghe ta.

      Trong moät böõa côm toái, taïi nhaø moät ngöôøi baïn laøm ngheà xuaát baûn, toâi ñöôïc gaëp moät nhaø thöïc vaät hoïc coù danh. Ñoù laø laàn ñaàu tieân trong ñôøi toâi ñöôïc gaëp moät nhaø thöïc vaät hoïc vaø oâng aáy noùi chuyeän nghe muoán meâ. Toâi xích laïi gaàn, nghe oâng dieãn giaûi veà caùc loaøi caây coû vaø nhöõng chi tieát laï luøng veà moät caây raát taàm thöôøng laø khoai taây... OÂng khuyeân toâi nhieàu ñieàu raát quyù veà caùch giöõ gìn khu vöôøn nhoû cuûa toâi.

      Trong böõa tieäc ñoù, coù möôøi hai oâng khaùch nöõa maø toâi nhö khoâng bieát coù ai heát: toâi phaïm heát thaûy nhöõng ñieàu thöôøng thöùc veà xaõ giao ñeå nghe trong maáy giôø ñoàng hoà nhaø thöïc vaät hoïc cuûa toâi.

      Tôùi nöûa ñeâm toâi xin pheùp ra veà. Sau naøy coù ngöôøi cho hay raèng, toâi vöøa ra khoûi phoøng, nhaø thoâng thaùi ñoù quay laïi vôùi oâng chuû nhaø, khen toâi theá naøy, theá khaùc vaø cho raèng caâu chuyeän toâi raát höùng thuù vaø toâi laø moät ngöôøi aên noùi coù duyeân.

      Toâi maø noùi chuyeän coù duyeân ö? Nhöng hoâm ñoù toâi coù thoát ra nöûa lôøi naøo ñaâu?

      Giaû thöû toâi coù noùi, thì caâu chuyeän ñaõ xoay qua moät vaán ñeà naøo khaùc roài, vì veà khoa thaûo moäc hoïc, toâi hoaøn toaøn khoâng bieát chuùt chi heát. Toâi chæ meâ maån nghe thoâi. Vì nhöõng ñieàu oâng giaûng giaûi kích thích toâi nhieàu laém. OÂng aáy thaáy roõ nhö vaäy vaø ñieàu ñoù laøm cho oâng vui laø leõ töï nhieân. Chaêm chuù nghe moät ngöôøi noùi, khaùc gì nhieät lieät khen ngôïi hoï. Moät thi só baûo "Say meâ nghe lôøi cuûa moät ngöôøi, töùc laø toân kính hoï, maø raát ít ngöôøi khoâng caûm ñoäng tröôùc söï toân kính ñoù".

      Toâi ngoû yù muoán ñöôïc taùi ngoä oâng vaø thaät tình toâi baây giôø raát muoán ñöôïc gaëp oâng laàn nöõa.

      Ñoù, chæ vì vaäy maø oâng khen toâi noùi chuyeän kheùo, söï thaät toâi chæ laø moät thính giaû kieàu maãu vaø bieát coå vuõ oâng noùi thoâi.

      Laøm sao cho khaùch haøng coù thieän caûm vôùi ta, vui veû nghe ta, tin ta vaø theo yù ta? Theo giaùo sö C. W. Eliot thì khoâng khoù chi heát. Tröôùc heát ta phaûi ñaëc bieät chaêm chuù nghe hoï. Khoâng coù chi laøm ñeïp loøng hoï baèng.

      Ñieàu ñoù deã hieåu quaù maø! Khoâng caàn phaûi theo hoïc boán naêm taïi Harvard ñeå tìm thaáy chaân lyù ñoù. Vaäy maø toâi thaáy vaø caùc baïn cuõng thaáy coù nhöõng nhaø buoân khoâng ngaàn ngaïi, möôùn nhöõng cöûa haøng xa hoa, chuù troïng veà söï buoân haøng vôùi caùc giaù hôøi nhaát ñeå coù theå baùn reû maø vaãn lôøi, cöûa haøng hoï chöng baøy loäng laãy, hoï tieâu haøng traêm ñoàng vaøo coâng cuoäc quaûng caùo, maø roài roát cuoäc, möôùn nhöõng ngöôøi laøm coâng khoâng bieát ngheä thuaät "nghe" ngaét lôøi khaùch haøng, caõi laïi hoï, laøm maát loøng hoï, nhö vaäy coù khaùc gì ñuoåi hoï ra khoûi cöûa haøng khoâng?

      Xin caùc baïn nghe chuyeän oâng J. C. Wooton, moät ngöôøi hoïc troø cuûa toâi. OÂng aáy mua moät boä ñoà taïi tieäm lôùn noï. Veà nhaø baän ít böõa oâng böïc mình vì thaáy maøu aùo thoâi ra vaø laøm ñen coå aùo sô mi.

      OÂng ñem boä ñoà laïi tieäm, phaøn naøn vôùi ngöôøi laøm coâng ñaõ baùn boä ñoà ñoù cho oâng. Cuõng khoâng phaûi ñeå phaøn naøn nöõa, maø ñeå giaûng giaûi cho ngöôøi baùn haøng nghe, nhöng ngöôøi naøy chöa nghe, ñaõ ngaét ngay lôøi: "Chuùng toâi ñaõ baùn caû ngaøn boä ñoà thöù ñoù, maø chöa heà coù ai keâu ca chi heát".

      Lôøi thì nhö vaäy, nhöng gioïng coøn teä hôn nöõa. Gioïng hung haêng nhö muoán baûo: "Chuù noùi doái, chuù ôi! Toâi ñi guoác trong buïng chuù roài!".

      Nghe thaáy chuùng toâi caõi coï nhau, moät ngöôøi baùn haøng khaùc chaïy laïi, cheâm vaøo: "Boä ñoà maøu ñen naøo, luùc môùi ñaàu cuõng hôi thoâi ra nhö vaäy, khoâng theå traùnh ñöôïc... Nhaát laø nhöõng boä ñoà giaù ñoù. Taïi nöôùc nhuoäm nhö vaäy".

      Toâi giaän soâi leân, oâng Wooton noùi, ngöôøi baùn haøng thöù nhaát coù yù cho toâi doái tra, ngöôøi thöù nhì muoán cheâ toâi ñaõ mua ñoà xaáu, reû tieàn. Toâi noåi ñieân, muoán lieäng boä ñoà vaøo ñaàu hoï thì thình lình, ngöôøi chuû gian haøng tôùi. Ngöôøi naøy thaät thaïo ngheà, laøm cho moät khaùch haøng ñöông thònh noä hoùa ra haøi loøng.

      OÂng ta laøm ra sao?

      Tröôùc heát: oâng ta nghe caâu chuyeän cuûa toâi töø ñaàu chí cuoái, khoâng noùi nöûa lôøi.

      Sau: khi toâi ngöøng noùi, hai ngöôøi baùn haøng kia trình baøy lyù leõ cuûa hoï ra thì oâng beânh toâi maø beû lyù leõ cuûa hoï. Khoâng nhöõng oâng coâng nhaän raèng quaû thaät aùo ngoaøi ñaõ thoâi va laøm ñan coå aùo sô mi toâi maø oâng coøn nhaéc laïi raèng baát kyø moùn naøo baùn ôû tieäm ñoù, cuõng phaûi laøm cho khaùch haøng veà nhaø hoaøn toaøn vöøa yù.

      Sau heát: oâng nhaän raèng khoâng bieát taïi sao noù laïi thoâi ra nhö vaäy, vaø oâng thaúng thaén noùi vôùi toâi: "Xin oâng cho bieát chuùng toâi phaûi laøm sao, vaø chuùng toâi seõ tuaân leänh oâng".


1 2 

      OÂng ta khuyeân toâi mang veà baän thöû moät tuaàn nöõa. Neáu luùc ñoù khoâng vöøa loøng thì seõ mang laïi ñoåi. Vaø oâng ta laáy laøm aân haän vì söï ñoù laém.

      Toâi trôû veà, töôi tænh. Moät tuaàn sau, aùo ñoù quaû nhieân heát thoâi. Vaø töø ñoù toâi hoaøn toaøn tín nhieäm cöûa haøng ñoù".

      Ngöôøi ñoù ñöôïc laøm chuû gian haøng, coù chi laï? Hai ngöôøi baùn haøng kia seõ laøm phuï suoát ñôøi... Coù leõ coøn neân ñoåi hoï xuoáng goùi hay khuaân ñoà nöõa laø khaùc, ñeå hoï heát tieáp xuùc vôùi khaùch haøng.

      Nhieàu khi muoán cho moät ngöôøi maéc beänh caøu nhaøu kinh nieân nguoâi côn giaän chæ caàn coù moät kieân taâm hieåu hoï, chòu laøm thinh nghe hoï, ñeå hoï maëc tình phuøng mang, trôïn maét nhö con raén hoå, phun ra ngoaøi caùi noïc ñoäc noù laøm cho hoï ñöông ngheït thôû.

      Vaøi naêm tröôùc, coâng ty ñieän thoaïi Nöõu Öôùc gaëp moät thaân chuû gaét goûng, khoù tính, traàn gian coù moät. Y laøm ñuû tình, ñuû toäi, doïa ñaäp maùy ñieän thoaïi, khoâng chòu traû tieàn y thieáu, cho raèng coâng ty tính loän, keâu naøi treân maët baùo naêm baûy phen, ñaàu ñôn kieän ôû toøa vaø taïi UÛy ban caùc coâng sôû. Sau cuøng muoán cho yeân chuyeän, coâng ty phaùi moät söù giaû khoân lanh nhaát laïi thaêm con "aùc laø" ñoù. Söù giaû bình tónh nghe oâng töôùng quaïu ñoù, ñeå maëc oâng tuoân nhöõng lôøi cay ñaéng ra cho haû loøng, vaø chæ gaät ñaàu taùn thaønh vaø "moâ phaät".

      Nghe oâng ta tuoân ra trong ba giôø ñoàng hoà roài veà. Laàn sau trôû laïi nghe oâng ta tieáp tuïc cuoäc dieãn thuyeát doâng toá cuûa oâng. Boán phen nhö vaäy. Laàn thöù tö, tröôùc khi veà, nhaø söù giaû ñaõ nghieãm nhieân thaønh moät danh döï Hoäi vieân trong "Hoäi baûo trôï nhöõng ngöôøi duøng ñieän thoaïi", maø oâng ñoù môùi saùng laäp. Hoäi ñoù, cho maõi tôùi baây giôø cuõng vaãn voûn veïn coù hai ngöôøi ñoù laøm Hoäi vieân thoâi.

      Nhaø söù giaû chæ vieäc chuù yù nghe vaø keát quaû laø oâng töôùng quaïu ñoù thaønh ra thuaàn haäu, chòu traû heát soá tieàn ñaõ thieáu coâng ty vaø chòu ruùt ñôn khoâng kieän coâng ty nöõa. Thaät chöa töøng thaáy oâng ta deã daõi vôùi oâng coâng ty bao giôø.

      Taïi sao vaäy? Laø vì oâng keâu naøi, phaûn khaùng ñeå toû caùi quan troïng cuûa oâng ra, khi ngöôøi thay maët cho coâng ty chòu nhaän thaáy söï quan troïng ñoù, thì nhöõng noåi baát bình töôûng töôûng cuûa oâng tan nhö maây khoùi heát.

      Nhieàu naêm tröôùc, moät khaùch haøng giaän döõ böôùc vaøo vaên phoøng oâng F. J. Detmer, nhaø saùng taïo xöôûng deät Detmer lôùn nhaát theá giôùi.

      Ngöôøi ñoù roõ raøng thieáu cuûa xí nghieäp Detmer möôøi laêm Myõ Kim, vieát thö ñoøi nhieàu laàn maø khoâng chòu traû, hoâm ñoù ñi xe löûa töø nhaø laïi haõng, noùi khoâng nhöõng khoâng traû soá tieàn maø töø raøy khoâng theøm mua haøng ôû haõng nöõa.

      OÂng Detmer saün saøng kieân taâm nghe, khi ngöôøi ñoù ñaõ truùt heát côn loâi ñình, bình tónh laïi roài, cô hoäi thuaän tieän, oâng Detmer môùi oân toàn noùi: "Toâi caùm ôn oâng ñaõ laïi taän ñaây ñeå cho toâi hay nhöõng ñieàu ñoù. Nhö vaäy oâng ñaõ giuùp toâi moät vieäc lôùn laém; vì neáu phoøng keá toaùn cuûa chuùng toâi ñaõ laøm cho oâng baát bình thì chaéc coù nhieàu khaùch haøng deã daõi cuõng baát bình nöõa. Vaø ñieàu ñoù chuùng toâi taát nhieân laø muoán traùnh. Xin oâng tin toâi, oâng noùng loøng laïi phaân traàn vôùi toâi moät, thì toâi noùng muoán bieát nhöõng noåi baát bình cuûa oâng tôùi hai kia".

      OÂng ta chaéc laø tuyeät nhieân khoâng ngôø toâi traû lôøi nhö vaäy, oâng Detmer keå laïi. Toâi töôûng oâng ta hôi cuït höùng vì oâng ta töø xa laïi coát yù laø ñeå "xaøi" toâi cho haû... Theá maø ñaùng leõ gaây vôùi oâng aáy, toâi laïi caùm ôn oâng! Toâi höùa vôùi oâng xoùa noù ñi, vì "moät ngöôøi ngaên naép nhö oâng, tính toaùn moãi moät cuoán soå taát laø ít laãn loän hôn caùc vieân keát toaùn cuûa toâi phaûi tính toaùn soå cuûa caû ngaøn khaùch haøng.

      Toâi laïi theâm raèng, toâi hieåu loøng oâng aáy laém vaø ôû ñòa vò oâng ta, coù leõ cuõng haønh ñoäng nhö oâng. Roài toâi laïi giôùi thieäu vôùi oâng aáy vaøi nhaø baùn len khaùc vì oâng aáy khoâng muoán mua giuùp toâi nöõa.

      Hoài tröôùc, moãi laàn oâng aáy ra tænh, toâi thöôøng môøi oâng duøng böõa tröa vôùi toâi. Laàn naøy toâi cuõng môøi oâng, oâng ta baát ñaéc dó nhaän lôøi... Nhöng tôùi chieàu, khi cuøng vôùi toâi trôû laïi phoøng giaáy cuûa toâi, oâng ñaët mua cho toâi moät soá haøng lôùn nhaát töø tröôùc tôùi giôø. OÂng veà nhaø bình tónh hôn vaø muoán toû ra coâng baèng vôùi chuùng toâi, cuõng nhö chuùng toâi ñaõ coâng baèng vôùi oâng, oâng luïc giaáy tôø cuûa oâng ra, kieám thaáy toa haøng ñaõ thaát laïc vaø gôûi traû chuùng toâi möôøi laêm Myõ Kim vôùi vaøi lôøi xin loãi.

      "Sau naøy, khi con trai oâng ta sanh, oâng laáy teân Detmer cuûa toâi ñaët teân ñeäm cho con oâng vaø oâng coøn laø baïn thaân vaø khaùh haøng cuûa chuùng toâi cho tôùi khi oâng töø traàn hai naêm sau".

      Ñaõ laâu roài, moät caäu beù Hoøa Lan tôùi di truù nöôùc Myõ. Cha meï caäu ngheøo laém. Tan giôø hoïc, caäu phaûi kieám tieàn baèng caùch lau cöûa kính moät tieäm baùnh mì vaø löôïm nhöõng cuïc than vuïng maø caùc xe chôû than ñeå rôùt treân ñöôøng. Teân caäu laø Edward Bok. Suoát thieáu thôøi, caäu ñi hoïc caû thaûy coù saùu naêm. Vaäy maø sau trôû thaønh moät trong nhöõng nhaø xuaát baûn taïp chí lôùn nhaát ôû chaâu Myõ. Chuyeän ñôøi caäu daøi laém. Nhöng sôû dó coù keát quaû ñoù laø vì caäu thi haønh ñuùng caùc quy taéc daïy trong chöông naøy.

      Caäu thoâi hoïc töø hoài möôøi ba tuoåi, phaûi laøm boài cho moät coâng ty noï. Nhöng vaãn quyeát chí hoïc, hoïc moät mình. Caäu nhòn aên böõa tröa vaø ñeå daønh tieàn ñi xe ñieän cho tôùi khi mua ñöôïc moät cuoán töï ñieån taû coâng nghieäp caùc danh nhaân nöôùc Myõ. Vaø caäu naûy ra moät yù raát môùi. Sau khi ñoïc tieåu söû caùc danh nhaân hieän ñaïi, caäu vieát thö cho nhieàu vò yeâu caàu hoï cho bieát theâm nhöõng chi tieát thuoäc hoài thô aáu maø töï ñieån khoâng ghi cheùp. Vì caäu toû ra "bieát nghe" cho neân ñöôïc caùc danh nhaân ñoù keå chuyeän mình cho caäu. Hoài ñaïi töôùng J.A.Garfield öùng cöû Toång Thoáng, caäu vieát thö hoûi coù phaûi hoài thieáu thôøi ñaïi töôùng ñaõ laøm ngheà keùo ghe treân kinh ñeå ñoä nhaät khoâng? Vaø Garfield traû lôøi caäu... Caäu laïi vieát thö hoûi ñaïi töôùng Grant xin cho bieát nhöõng chi tieát trong moät traän maø ñaïi töôùng caàm quaân. Grant veõ cho caäu moät baûn ñoà roài môøi caäu luùc ñoù môùi möôøi boán tuoåi röôõi laïi nhaø duøng böõa vaø noùi chuyeän.

      Nhôø kheùo kích thích nhöõng ngöôøi ñoù, taû laïi nhöõng thaønh coâng cuûa ho, moät vaán ñeà maø baát cöù danh nhaân hay thöôøng nhaân ai cuõng öa noùi tôùi maø khoâng chaùn, cho neân caäu beù xuaát thaân heøn haï ñoù khoâng bao laâu ñöôïc giao thieäp vôùi moät soá danh nhaân nöôùc Myõ vaø ñöôïc nhieàu vò tieáp ñaõi nhö khaùch quyù. Söï giao thieäp ñoù nung ñuùc cho caäu moät ñöùc tính quyù baùu, moät hoaøi baõo vaø moät hy voïng cao xa, xoay chuyeån haún caû cuoäc ñôøi caäu. Vaø toâi nhaéc laïi, ñöôïc vaäy chæ nhôø caäu thi haønh ñuùng nhöõng quy taéc maø chuùng ta neâu ra ñaây.

      Isaac Marcosson, nhaø quaùn quaân veà moân phoûng vaán caùc danh nhaân, noùi raèng phaàn ñoâng phoûng vaán vieân khoâng thaønh coâng chæ vì quaù chaêm chuù nghe nhöõng caâu vaán thaønh ra khoâng chuù yù nghe nhöõng caâu ñaùp... Nhieàu danh nhaân noùi vôùi Marcosson raèng hoï öa gaëp moät ngöôøi bieát nghe hôn laø moät ngöôøi bieát noùi chuyeän. Tai haïi thay! Khaû naêng bieát nghe ñoù hình nhö laïi laø khaû naêng hieám thaáy nhaát.

      Khoâng phaûi chæ caùc danh nhaân môùi thích ñöôïc ngöôøi ta nghe mình noùi ñaâu, veà phöông dieän ñoù, thöôøng nhaân cuõng nhö hoï. Moät vaên só ñaõ noùi: "Nhieàu ngöôøi môøi baùc só tôùi chæ ñeå keå leå taâm söï thoâi".

      Trong nhöõng ngaøy ñen toái nhaát cuûa cuoäc Nam Baéc chieán tranh, Lincoln vieát thö môøi moät oâng baïn cuõ ôû xöù Illinois tôùi Washington ñeå baøn veà vaøi vaán ñeà. OÂng baïn tôùi Baïch OÁc vaø Lincoln noùi vôùi oâng trong maáy tieáng ñoàng hoà veà tôø boá caùo oâng tính coâng boá ñeå thuû tieâu cheá ñoä noâ leä. Lincoln oân laïi taát caû nhöõng lyù leû beânh vöïc ñaïo luaät ñoù vaø nhöõng lyù leû choáng ñaïo luaät ñoù, oâng ñoïc laïi heát caû nhöõng böùc thö vaø baøi baùo noùi veà vaán ñeà ñoù, trong ñoù coù nhieàu baøi thoáng traùch oâng sao chöa pheá tröø cheá ñoä noâ leä, laïi coù nhieàu baøi khaùc chæ trích oâng vì oâng muoán huûy boû cheá ñoä ñoù.

      Sau khi dieãn thuyeát moät hoài laâu. Lincoln baét tay oân baïn giaø, chuùc oâng ta bình an vaø môøi oâng ta trôû veà Illinois, chaúng hoûi yù kieán oâng ta moät chuùt chi heát. Lincoln ñaõ noùi ñeå truùt nhöõng noåi suy nghó noù ñeø naëng trong loøng oâng, nhö vaäy ñeå cho oùc oâng ñöôïc saùng suoát. OÂng baïn giaø keå laïi: "Khi oâng Lincoln noùi xong roài, oâng aáy bình tónh hôn".

      Lincoln khoâng caàn moät ngöôøi khuyeân baûo, oâng chæ muoán coù moät baïn thaân nghe oâng noùi vaø hieåu oâng ñeå oâng truùt taâm söï cuûa oâng thoâi. Heát thaûy chuùng ta chaúng nhö vaäy ö? Vaø oâng khaùch haøng böïc töùc, ngöôøi laøm coâng baát bình, oâng baïn maát loøng... ñeàu caàn kieám ngöôøi ñeå than thôû.

      Neáu caùc baïn muoán ngöôøi ta troán baïn, cheá gieãu leùn baïn hay khinh gheùt baïn thì baïn laøm nhö vaäy: Ñöøng bao giôø nghe ngöôøi khaùc noùi heát, baïn cöù noùi hoaøi veà baïn thoâi. Trong khi ngöôøi khaùc noùi, baïn naåy ra moät yù gì chaêng, thì ñöøng ñôïi ngöôøi ta noùi heát caâu. Ñôïi maø laøm gì? Caâu chuyeän ngöôøi ta keå ñaâu coù thuù vò hay ho baèn gcaâu chuyeän baïn saép keå ra? Taïi sao maát thì giôø nghe chuyeän con caø con keâ ñoù? Maïnh baïo ñi, caét ngang caâu ngöôøi ta noùi ñi.

      Baïn coù quen ai haønh ñoäng nhö vaäy khoâng? Rieâng toâi. Toâi ñaõ thaáy... Thöïc tai haïi.Chòu khoâng noåi hoï! Hoï ñaày töï phuï, say meâ veà caùi quan troïng cuûa hoï! Nöïc cöôøi nhaát laø moät soá trong nhöõng keû ñoù laïi ñöôïc moïi ngöôøi coi laø giôùi thöôïng löu! Keû naøo chæ noùi veà mình thì chæ nghó tôùi mình thoâi. Vaø keû chæ nghó tôùi mình thoâi, nhaát ñònh laø moät keû thieáu giaùo duïc. OÂng Nicholas Murray Putler, hoäi tröôûng tröôøng Ñaïi hoïc Columbia noùi nhö vaày: "Duø keû ñoù hoïc haønh tôùi böïc naøo nöõa thì cuõng vaãn laø thieáu giaùo duïc".

      Vaäy neáu baïn muoán ngöôøi ta coi laø noùi chuyeän coù duyeân thì baïn phaûi bieát caùch nghe. Neân nghe lôøi khuyeân taøi tình naøy cuûa moät ngöôøi ñaøn baø: "Muoán ñöôïc ngöôøi chuù yù tôùi, tröôùc heát phaûi bieát chuù yù tôùi ngöôøi". Baïn neân ñaët nhöõng caâu vaán maø ai cuõng say meâ ñaùp: töùc nhö nhöõng caâu hoûi veà ñôøi tö hay ñôøi coâng cuûa hoï, nhöõng thaønh coâng cuûa hoï.

      Neân nhôù raèng ngöôøi noùi chuyeän vôùi ta quan taâm tôùi nhöõng thò duïc, nhöõng vaán ñeà cuûa hoï traêm phaàn thì chæ quan taâm ñeán ta, ñeán noãi thaéc maéc cuûa ta moät phaàn thoâi. Beänh nhöùc raêng daøy voø ngöôøi ñoù hôn laø caûnh ñoùi keùm laøm cheát caû trieäu daân Trung Quoác. Moät caùi nhoït taïi coå ngöôøi ñoù laøm cho ngöôøi ñoù lo laéng hôn boán chuïc naïn ñoäng ñaát ôû chaâu Phi. Laàn sau, coù noùi chuyeän vôùi ai, xin baïn nhôù tôùi ñieàu ñoù.

      Vaäy muoán cho ngöôøi meán, baïn theo quy taéc thöù tö sau naøy:

      Bieát chaêm chuù nghe vaø khuyeán khích ngöôøi khaùc noùi tôùi hoï.

Phaàn Chín

Laøm Sao Gaây Ñöôïc Thieän Caûm

     Nhöõng ai ñaõ gaëp Toång Thoáng Theùodore Roosevelt ñeàu ngaïc nhieân veà söï bieát nhieàu, hieåu roäng cuûa oâng. Baát kyø moät ngöôøi chaên boø hay kî binh, moät nhaø chính trò, hay moät nhaø ngoaïi giao laïi thaêm. OÂng ñeàu bieát caùch hoûi chuyeän ngöôøi ñoù. Bí quyeát cuûa oâng ö? Giaûn dò laém. Khi Roosevelt phaûi tieáp moät ngöôøi khaùch, thì caû buoåi toái hoâm tröôùc oâng nghieân cöùu vaán ñeà maø oâng bieát khaùch öa noùi tôùi hôn heát.

      Cuõng nhö heát thaûy nhöõng ngöôøi daãn ñaïo quaàn chuùng, oâng bieát raèng caùch thaàn dieäu nhaát ñeå chieám loøng ngöôøi laø baøn tôùi vaán ñeà maø ngöôøi ñoù thöôøng aáp uû trong loøng.

      Moät thieân taøi, William Lyon Phelps, tröôùc laøm giaùo sö vaên chöông ôû Ñaïi hoïc ñöôøng Yale, ñaõ hieåu chaân lyù ñoù töø hoài coøn nhoû. Trong moät baøi luaän veà "Nhaân taùnh" oâng keå:

      Hoài taùm tuoåi, toâi veà nghæ heø ôû nhaø coâ toâi. Moät buoåi toái, moät oâng khaùch laïi chôi. Sau khi chaøo hoûi coâ toâi, oâng heát söùc chuù yù tôùi toâi. Hoài ñoù toâi meâ chôi taøu laém vaø oâng noùi veà taøu moät caùch laøm cho toâi thích ñaët bieät. Khi oâng veà roài, toâi nhieät lieät khen oâng. Ñaùng phuï laø döôøng naøo! OÂng aáy yeâu taøu laøm sao? Vaø bieát roõ noù laém? Nhöng coâ toâi baûo oâng aáy laøm luaät sö ôû Nöõu Öôùc vaø chaúng bao giôø ñeå yù tôùi taøu heát. Toâi la leân: "Theá thì taïi sao oâng chæ noùi tôùi taøu cho chaùu nghe?" .

      Coâ toâi traû lôøi: "Taïi oâng laø ngöôøi coù giaùo duïc, oâng thaáy chaùu meâ veà taøu thì oâng noùi veà taøu. OÂng raùn söùc gaây thieän caûm vôùi chaùu".

      Vaø William Lyon Phelps noùi theâm: "Khoâng bao giôø toâi queân lôøi nhaän xeùt ñoù cuûa coâ toâi".

      Hieän toâi coøn giöõ moät böùc thö cuûa oâng Edward L. Chalif, moät ngöôøi hoaït ñoäng nhieàu cho caùc hoäi höôùng ñaïo.

      OÂng vieát: Moät hoâm hay tin coù moät ñoaøn höôùng ñaïo saép qua chaâu AÂu hoïp ñaïi hoäi caùc höôùng ñaïo sinh toaøn caàu, toâi muoán cho moät höôùng ñaïo sinh cuûa toâi döï cuoäc ñoù. Toâi beøn laïi thaêm oâng hoäi tröôûng moät xí nghieäp vaøo haøng lôùn nhaát ôû Myõ xin oâng caáp cho toâi phí toån du lòch.

      Tröôùc khi tôùi thaêm oâng, toâi tình côø hay raèng oâng môùi kyù moät taám chi phieáu moät trieäu Myõ kim, roài sau khi huûy boû ñi, vì khoâng caàn xaøi tôùi, oâng ñem ñoùng khung laïi, giöõ laøm kyû nieäm moät vaät hieám coù. Gaëp maët oâng, toâi lieàn xin oâng cho coi vaät quyù ñoù. Moät chi phieáu moät trieäu Myõ kim! Toâi noùi vôùi oâng raèng toâi chöa töøng bieát ngöôøi naøo kyù moät chi phieáu khoång loà nhö vaäy vaø toâi muoán keå laïi cho caùc höôùng ñaïo sinh cuûa toâi raèng chính maét toâi ñaõ thaáy moät chi phieáu moät trieäu ñoàng! OÂng vui veû ñöa toâi coi. Toâi ngaém nghía, taùn thöôûng vaø xin oâng keå cho nghe vì nhöõng ñaïi söï gì maø oâng ñaõ phaùt noù ra.

      Caùc baïn nhaän thaáy raèng oâng Chalif khi baét ñaàu caâu chuyeän khoâng heà noùi tôùi höôùng ñaïo sinh, tôùi cuoäc du lòch hoaëc tôùi muïc ñích cuûa oâng. OÂng chæ noùi tôùi vaán ñeà maø oâng kia öa nhaát. Vaø söï kheùo leùo cuûa oâng ñöôïc thöôûng nhö sau naøy:

      Moät luùc sau, oâng hoäi tröôûng hoûi toâi: "AØ! OÂng laïi thaêm toâi coù chuyeän chi?" . Toâi baøy toû lôøi toâi yeâu caàu. Vaø ngaïc nhieân laøm sao, oâng öng lieàn, laïi coøn cho toâi nhieàu hôn soá toâi muoán nöõa. Toâi chæ xin phí toån cho moät höôùng ñaïo sinh, maø oâng chòu phí toån cho tôùi naêm ngöôøi vaø caû cho toâi nöõa, oâng laïi coøn cho toâi moät tôø tín duïng ñeå tôùi chaâu AÂu laõnh moät ngaøn Myõ kim. OÂng laïi khuyeân toâi neân ôû chaâu AÂu 7 tuaàn leã. OÂng coøn ñöa cho nhieàu böùc thö giôùi thieäu toâi vôùi caùc nhaø ñaïi lyù cuûa oâng. Khi chuùng toâi tôùi Paris, luùc aáy oâng coù maët taïi ñoù, oâng tieáp ñoùn chuùng toâi vaø töï laùi xe ñöa chuùng toâi ñi coi chaâu thaønh nöõa.