Chöông IV: ÑAËC ÑIEÅM ÑÒA CHAÁT

Chöông IV: ÑAËC ÑIEÅM ÑÒA CHAÁT

Tuy nhieân, vuøng nghieân cöùu chuû yeáu naèm ôû ñôùi suït voõng Kainozoi neân caáu truùc Kainozoi ñöôïc theå hieän roõ hôn, caùc caáu truùc Mezozoi chæ ñöôïc phaùt hieän ôû moät soá coâng trình khoan ñôn leû. Lòch söû nghieân cöùu vaø caáu truùc ñòa chaát khu vöïc ñaõ ñöôïc theå hieän ôû baùo caùo Baûn ñoà Ñòa chaát thaønh phoá Hoà Chí Minh tæ leä 1/50.000 (Ma Coâng Coï - 1987) vaø Baùo caùo laäp baûn ñoà ñòa chaát thuyû vaên – coâng trình vuøng thaønh phoá Hoà Chí Minh tæ leä 1/50.000 (Ñoaøn Vaên Tín – 1988).

Traàm tích Neogen loä ra raát ít ôû aáp Haøm Luoâng (Thuû Ñöùc) coøn haàu nhö chæ gaëp trong moät soá loã khoan.

Caùc thaønh taïo cuûa heä taàng naøy gaëp taïi loõi khoan 820, phöôøng Bình Tröng, Quaän 02. Maët caét loõi khoan töø döôùi leân coù theå chia thaønh ba taäp nhö sau:

Taäp 1: caùt, saïn soûi chöùa caùc maûnh daêm gaén keát yeáu bôûi boät seùt maøu luïc, phuû baát chænh hôïp leân ñaù andesitobasalt cuûa heä taàng Long Bình, daøy 3,3 meùt; phía treân laø seùt boät keát coù maøu naâu, daøy 0,5 meùt.

Taäp 2: caùt boät keát maøu xaùm, daøy 7,6 meùt.

Taäp 3: seùt boät keát maøu xaùm, phaân lôùp moûng (phaân lôùp töø 0,5 ñeán 4,0 cm) daøy 8 meùt, treân maët lôùp coù thöïc vaät hoùa than maøu ñen, bò caùc traàm tích Pliocene thöôïng heä taàng Baø Mieâu phuû baát chænh hôïp beân treân. Taäp naøy coù chöùa hoùa thaïch baøo töû phaán hoa vôí caùc daïng ñaëc tröng nhö: Microlepia sp., Schizea sp., Anemia sp., Ginkgo sp., Plicea sp., Tsuga sp., Quercus sp., Castanopsis sp., Alaria sp., Fragus sp., Alnus sp., Juglans sp., ñöôïc Nguyeãn Ñöùc Tuøng xeáp vaøo tuoåi Miocene muoän.

b) Thoáng Pliocen – baäc döôùi. Heä taàng Nhaø Beø (N₂¹nb):

Chæ xuaát loä ra moät phaàn dieän tích quaän 9, phaàn ñoâng baéc quaän Thuû Ñöùc, nhöng gaëp heä taàng trong haàu heát caùc loã khoan saâu treân dieän tích cuûa Thaønh phoá.

Khu vöïc nghieân cöùu gaëp heä taàng naøy ôû ñoä saâu töø 133,5m ñeán 320m (LK.808) vaø töø 211,9m ñeán 330m (LK.812). Taïi loõi khoan 812, töø döôùi leân coù caùc taäp :

Taäp 1: Caùt saïn soûi, caùt pha boät seùt chöùa saïn, caùt pha boät seùt xen keïp ít lôùp moûng seùt boät maøu xaùm, cuoäi soûi xen caùc lôùp seùt caùt maøu xaùm luïc chöùa baøo töû, phaán hoa vaø taûo nöôùc maën. Beà daøy khoaûng 26-50m, phuû baát chænh hôïp leân caùt keát maøu ñoû cuûa heä taàng Long Bình. Döïa vaøo caáp haït, ñöôøng kính trung bình, caùc thoâng soá ñoä haït khaùc cho thaáy traàm tích coù ñoä choïn loïc trung bình, leäch veà phía caáp haït nhoû. Phaàn beân döôùi caùt saïn soûi chieám chuû yeáu, phaàn treân traàm tích mòn hôn. Caùc traàm tích thuoäc cuïm töôùng tieàn chaâu thoå laéng ñoïng trong cheá ñoä thuûy ñoäng löïc trung bình nhöng thay ñoåi nhanh, daïng ñoà thò ñöôøng cong haït coù 1-3 ñænh.

Taäp 2: Boät seùt pha caùt maøu xaùm loang loå nheï, seùt boät caáu taïo khoái chöùa thaân caây hoùa than maøu xaùm tro, phôùt tím, chöùa baøo töû phaán hoa vaø taûo nöôùc maën, daøy khoaûng 9 meùt (LK812).

Taäp 3: Caùt, caùt chöùa saïn-soûi maøu xaùm xanh, xen ít lôùp moûng boät seùt pha caùt chöùa di tích thöïc vaät hoùa than, baøo töû phaán hoa, taûo nöôùc maën, truøng loã, daøy khoaûng 80 - 90m. Thaønh phaàn caáp haït: caùt saïn soûi chieám 60 - 68%, boät 6 -16%, seùt 25 - 31%; caùc thoâng soá ñoä haït khaùc cho thaáy traàm tích coù ñoä choïn loïc keùm, phaân boá leäch veà phía caáp haït lôùn. Traàm tích thuoäc cuïm töôùng tieàn chaâu thoå, coù cheá ñoä thuûy ñoäng löïc trung bình, bieán ñoäng phöùc taïp, ñoà thò ñöôøng cong phaân boá haït coù 2-3 ñænh.

Taäp 4: Boät seùt pha caùt maøu xanh, seùt boät phaân lôùp moûng maøu vaøng ngheä, loang loå naâu ñoû, beà daøy khoaûng 2,6 - 7m. Thaønh phaàn caáp haït caùt saïn =20%, boät=47%, seùt =33%. Caùc thoâng soá ñoä haït khaùc cho thaáy traàm tích choïn loïc keùm, phaân boá leäch veà phía haït nhoû, coù cheá ñoä thuûy ñoäng löïc keùm nhöng xaùo ñoäng, ñoà thò ñöôøng cong phaân boá haït coù 4 ñænh. Taäp naøy bò heä taàng Baø Mieâu tuoåi Pliocen muoän phuû baát chænh hôïp leân.

Baøo töû phaán hoa thu thaäp ñöôïc bao goàm caùc daïng nhö Polypodiacae gen. sp., Rhus sp., Phorbiaceae gen. sp., Betula sp., Cystopteris sp., Quercus sp., Ginkgo sp., Lygodium sp., Palmae gen. sp., Podocarpus sp. ñöôïc Nguyeãn Ñöùc Tuøng xaùc ñònh coù tuoåi Pliocen sôùm. Taûo nöôùc maën goàm coù caùc gioáng loaøi nhö Cyclotella striata, Paralia sulcata, Schuettia annulata, Coscinodiscus sp., Thalassiosira sp., Thalassionema nitzschioides, Nitzschia cocconeiformis, Coscinodiscus lineatus, Actinocyclus ohrenbergii, Hantzschia amphioxys Ñöôïc Ñaøo Thò Mieân xaùc ñònh tuoåi Pliocen. Taäp 3 chöùa caùc baøo töû phaán hoa nhö Picea, Pinus, Florschuetzia meridionalis cho tuoåi Pliocen (Nguyeãn Ñöùc Tuøng); di tích truøng loã goàm caùc gioáng loaøi nhö Lagena aff. laevis, Asterorotalia pulchella.

Theo höôùng Ñoâng Baéc-Taây Nam (töø Thuû Ñöùc ñeán Bình Chaùnh), beà maët noùc cuûa taàng Pliocene haï chìm daàn vôùi daïng baäc thang töø ñoä saâu 80-86 meùt ôû khu vöïc Bình Thaïnh, Quaän 9, 136-144 m ôû khu vöïc noäi thaønh, 140-142 meùt ôû khu vöïc Bình Chaùnh, vôùi chieàu daøy cuûa loaït traàm tích naøy cuõng thay ñoåi moät caùch töông öùng laø 43-68 meùt, 100-128 meùt vaø 118-180 meùt. Traàm tích chuyeån daàn töø cuïm töôùng ñoàng baèng tam giaùc chaâu sang cuïm töôùng tieàn tam giaùc chaâu vaø bieån noâng, töông öùng vôùi kyø bieån tieán thôøi naøy.

c) Thoáng Pliocen – baäc treân. Heä taàng Baø Mieâu (N₂²bm):

Phaân boá roäng raõi ôû caùc khu vöïc mieàn Ñoâng vaø mieàn Taây Nam Boä. Khu vöïc Thaønh phoá Hoà Chí Minh, heä taàøng thöôøng baét ñaàu baèng caùc traàm tích haït thoâ caùt saïn pha boät, vaø keát thuùc baèng caùc traàm tích haït mòn seùt boät phaân lôùp.

Trong vuøng nghieân cöùu heä taàng naøy gaëp ôû ñoä saâu töø 74,5m ñeán 133,5m (LK.808) vaø töø 129 m ñeán 211,9 m (LK.812) ñöôïc chia laøm hai taäp:

Taäp döôùi: Caùt pha boät chöùa saïn soûi maøu xaùm vaøng, naâu vaøng daïng bôû rôøi , daøy khoaûng 35-40m.

Taäp treân: Seùt boät maøu traéng xaùm bò phong hoaù loang loå naâu vaøng, naâu ñoû, daøy khoaûng 20-25m. Heä taàng bò caùc traàm tích Pleistocen phuû beân treân.

Theo höôùng Theo höôùng Taây Baéc – Ñoâng Nam, beà maët noùc cuûa heä taàng chìm saâu daàn töø moät vaøi meùt ôû khu vöïc taây baéc Cuû Chi, 20-45 meùt ôû khu vöïc Hoùc Moân vaø khu vöïc noäi thaønh, 34 ñeán 84 meùt ôû khu vöïc Caàn Giôø. Söï bieán ñoåi theo höôùng naøy keùm roõ.

Theo höôùng Ñoâng Baéc – Taây Nam, do aûnh höôûng cuûa ñöùt gaõy kieán taïo phöông Taây Baéc – Ñoâng Nam, ñoä saâu beà maët noùc, chieàu daøy vaø töôùng traàm tích thay ñoåi nhanh hôn. Beà maët noùc cuûa taàng coù ñoä cao töø 27 meùt ôû Thuû Ñöùc, ñeán saâu 25 meùt vaø 37 meùt ôû Bình Thaïnh – Taân Bình vaø saâu 72,5 meùt ôû Bình Chaùnh. Töôùng traàm tích chuyeån töø cuïm töôùng ñoàng baèng tam giaùc chaâu sang tieàn tam giaùc chaâu. Cuïm töôùng ñoàng baèng tam giaùc chaâu (daøy 40 ñeán 70 meùt) ôû Thuû Ñöùc, Bình Tröng (quaän 2) chuyeån qua cuïm töôùng tieàn tam giaùc chaâu coù chieàu daøy thay ñoåi töø 90 ñeán 120 meùt (khu vöïc noäi thaønh) vaø 100 ñeán 136 meùt ôû khu vöïc Taây Nam Bình Chaùnh.

Veà thaønh phaàn khoaùng vaät cuõng cho thaáy hoaït ñoäng bieån tieán. Phaàn beân döôùi gaëp caùc khoaùng vaät tích tuï trong vuøng ñoàng baèng tam giaùc chaâu nhö: maûnh ñaù, ilmenit, turmalin, andalusit, zircon; taäp treân coù caùc khoaùng vaät hình thaønh trong ñieàu kieän tieàn tam giaùc chaâu hay bieån noâng nhö: siderit, nhoùm carbonat.

Caùc thaønh taïo cuûa heä taàng naøy khoâng loä ra treân beà maët ñòa hình, beà daøy cuûa heä taàng naøy thay ñoåi töø 25 meùt ñeán 50 meùt. Trong loõi khoan 812 taïi Bình Chaùnh, caùc traàm tích cuûa heä taàng naøy gaëp ôû ñoä saâu töø 72 m ñeán 129 m, maët caét loõi khoan töø döôùi leân:

Taäp 1: Caùt haït trung ñeán thoâ, coù maøu xaùm naâu. Daøy 9 meùt.

Taäp 2: caùt thoâ, saïn soûi maøu xaùm coù taûo nöôùc maën ôû ñoä saâu 98 meùt, 101 meùt, 109 meùt vaø baøo töû phaán ôû ñoä saâu 90 meùt, 100 meùt, 114 meùt. Daøy 37 meùt.

Taäp 3: seùt boät maøu tím, gaén keát raén chaéc, baøo töø phaán hoa ñöôïc nghieân cöùu ôû maãu ñoä saâu 81 meùt. Daøy 11 meùt.

Trong caùc loõi khoan, chæ coù moät soá loõi khoan laø gaëp traàm tích cuûa heä taàng naøy, nhöng cuõng cho thaáy ñöôïc chieàu daøy traàm tích cuûa heä taàng taêng daàn khi ñi veà höôùng Ñoâng Nam vaø Taây Nam.

Thöôøng loä ra ôû nhöõng nôi coù ñòa hình cao 20-40m ôû Thuû Ñöùc, quaän 9; 10-20m ôû Cuû Chi.

Khu vöïc Bình Chaùnh gaëp heä taàng ôû ñoä saâu töø 39m ñeán 74,5m (LK.808) vaø 36,7m ñeán 75,5m (LK.812). Vôùi thaïch hoïc chuû yeáu laø caùt pha boät seùt chöùa saïn maøu xaùm phôùt hoàng chuyeån leân seùt boät maøu naâu vaøng loang loå traéng.

Theo höôùng Ñoâng Baéc -Taây Nam, traàm tích thuoäc heä taàng naøy thay ñoåi veà thaønh phaàn, töôùng vaø beà daøy ñaùng keå. Traàm tích chuyeån töø cuïm töôùng ñoàng baèng tam giaùc chaâu vôùi beà daøy 27m taïi Linh Xuaân, Thuû Ñöùc qua cuïm töôùng tieàn tam giaùc chaâu vôùi beà daøy 12m ôû quaän Taân Bình ñeán cuïm töôùng bieån noâng vôùi beà daøy 14m ôû Taân Tuùc, Bình Chaùnh.

Theo höôùng töø Taây Baéc xuoáng Ñoâng Nam thì ñoä saâu vaø chieàu daøy cuûa traàm tích heä taàng naøy cuõng lôùn daàn. Töôùng traàm tích cuõng thay ñoåi töø cuïm töôùng ñoàng baèng tam giaùc chaâu ôû Taây Baéc Cuû Chi sang cuïm töôùng tieàn tam giaùc chaâu ôû Hoùc Moân vaø töôùng bieån ven bôø – bieån noâng ôû Nhaø Beø- Caàn Giôø.

c) Thoáng Pleistocen- baäc treân. Heä taàng Cuû Chi (Q_III³cc):

Heä taàng loä ra treân caùc theàm baäc II coù ñòa hình cao trung bình töø 5-10m. Heä taàng goàm hai taäp traàm tích: taäp treân laø caùt boät, saïn maøu xaùm bò phong hoùa yeáu loang loå, naâu vaøng; taäp döôùi laø cuoäi soûi thaïch anh coù kích thöôùc töø 1cm ñeán 3cm.

Trong vuøng nghieân cöùu, heä taàng naèm ôû ñoä saâu töø 29 ñeán 39m (LK.808), ñoä saâu töø 27 meùt ñeán 53 meùt LK. 813). Thaønh phaàn chuû yeáu cuûa heä taàng laø caùt pha boät chöùa saïn maøu xaùm vaøng, naâu vaøng chuyeån leân seùt boät maøu naâu ñoû, laãn muøn thöïc vaät. Phuû beân treân heä taàng naøy laø caùc thaønh taïo traàm tích Holocen.

Maët caét taïi loõi khoan 813 (xaõ An Laïc, Bình Chaùnh), töø döôùi leân goàm 2 taäp:

Taäp 1: töø ñoä saâu 42 meùt ñeán 53 meùt, goàm caùt seùt coù maøu xaùm vaøng, lôùp ñaùy coù ít saïn soûi. Daøy 11 meùt, phuû baát chænh hôïp leân lôùp caùt vaøng tím cuûa heä taàng Thuû Ñöùc.

Taäp 2: töø ñoä saâu 27 meùt ñeán ñoä saâu 42 meùt, goàm caùt saïn seùt maøu xaùm xanh chöùa taûo nöôùc maën vaø baøo töû phaán hoa. Daøy 15 meùt.

Theo höôùng töø Taây Baéc xuoáng Ñoâng Nam (töø Cuû Chi ñeán Caàn Giôø) beà maët noùc cuûa heä taàng haï thaáp daàn, traàm tích chuyeån töø moâi tröôøng ñoàng baèng tam giaùc chaâu – tieàn tam giaùc chaâu sang moâi tröôøng bieån noâng ven bôø.

Theo höôùng Ñoâng Baéc xuoáng Taây Nam (töø Thuû Ñöùc ñeán Bình Chaùnh), ñoä cao beà maët noùc cuûa heä taàng cuõng giaûm daàn töø ñoä cao 5 – 15 meùt taïi vuøng Thuû Ñöùc, 4 – 10 meùt ôû vuøng noäi thaønh thuoäc moâi tröôøng ñoàng baèng tam giaùc chaâu – tieàn tam giaùc chaâu, vaø saâu töø 22 meùt ñeán 25 meùt ôû Taây Nam Bình Chaùnh vôùi caùc traàm tích thuoäc moâi tröôøng tieàn tam giaùc chaâu – söôøn tam giaùc chaâu.

Beà daøy traàm tích cuûa heä taàng thay ñoåi khoâng oån ñònh, söï thay ñoåi naøy coù theå lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa ñöùt gaõy soâng Saøi Goøn, soâng Ñoàng Nai vaø soâng Vaøm Coû (Vuõ Vaên Vónh vaø Trònh Nguyeân Tính, 2002), ñieàu naøy cuõng phuø hôïp vôùi söï xuaát hieän caùc traàm tích cuûa soâng Saøi Goøn vaøo Holocen sôùm (Phaïm Theá Hieån, Mai Coâng Coï, Leâ Vaên Lôùn, 1995).

d) Thoáng Holocen- baäc döôùi-giöõa. Heä taàng Bình Chaùnh (Q_IV^1-2bc):

Ñöôïc hình thaønh trong thôøi kì bieån tieán Flandri, khu vöïc Thaønh phoá Hoà Chí Minh phaân boá roäng raõi ôû caùc phaàn ñoàng baèng, theàm thaáp vaø loä ra treân ñòa hình theàm cao 2-5m chuû yeáu ôû huyeän Bình Chaùnh, Nam Hoùc Moân. Thaønh phaàn chuû yeáu cuûa heä taàng laø boät-seùt, boät-seùt pha caùt, thænh thoaûng coù caùt chöùa saïn pha boät-seùt. Taàng boät-seùt coù maøu xaùm xanh chöùa di tích thaân meàm, truøng loã vaø baøo töû phaán hoa cuûa thöïc vaät ñaàm laày maën. Traàm tích ñöôïc thaønh taïo trong ñieàu kieän bieån noâng, vuõng vònh vaø tieàn chaâu thoå.

Maët caét loõi khoan 812 trong khu vöïc nghieân cöùu, heä taàng Bình Chaùnh ñöôïc chia laøm hai taäp:

Taäp döôùi: Goàm seùt boät pha caùt maøu xaùm ñen chöùa di tích thöïc vaät vaø voû thaân meàm, daøy 7m. Thaønh phaàn caáp haït caùt=11-17%, boät=28-30%, seùt=53-61%. Ñöôøng kính trung bình 0,01-0,014mm. Caùc thoâng soá ñoä haït khaùc cho thaáy traàm tích choïn loïc keùm, phaân boá leäch veà phía caáp haït nhoû. Traàm tích hình thaønh trong moâi tröôøng vuõng vònh hôû vôùi cheá ñoä thuûy ñoäng löïc yeáu nhöng xaùo ñoäng, ñoà thò ñöôøng cong phaân boá haït coù 3 ñænh.

Taäp treân: Goàm boät seùt maøu xaùm ñen chöùa voû soø oác, daøy 15m. Boät-seùt= 92-98%, löôïng seùt taêng veà phía treân. Ñöôøng kính trung bình 0,005-0,026mm. Caùc thoâng soá ñoä haït khaùc cho thaáy traàm tích choïn loïc keùm, phaân boá leäch veà phía caáp haït lôùn. Traàm tích hình thaønh trong moâi tröôøng vuõng vònh nöûa hôû - ñaàm laày ngaäp maën, cheá ñoä thuûy ñoäng löïc yeáu, ñoà thò ñöôøøng cong phaân boá coù 2 ñænh.

Caû hai taäp ñeàu xuaát hieän phong phuù taäp hôïp taûo nöôùc maën, thuoäc moâi tröôøng bieån noâng ñöôïc Ñaøo Thò Mieân xaùc ñònh nhö Cyclotella striata, C. stylorum, Paralia sulcata, Thalassiosira decipiens, Coscinodiscus nodulifer, C. lineatus, Actinocyclus ellipticus, Schuettia annulata, Thalassionema nitzschioides, Aulacosira sp., Thalassiosira lineatus, Actinocyclus sp., A. ohrenbergii, Diploneis interrupta, Planktonielea Sol. . Phöùc heä truøng loã ñöôïc Ma Vaên Laïc xaùc ñònh goàm nhöõng gioáng loaøi thuoäc bieån ven bôø vaø bieån noâng Asterorotalia pulchel1a, Ammonia japonica, Ammonia beccarii, Elphidium crispum, El.phidium adventur. Phöùc heä baøo töû phaán hoa ñöôïc Nguyeãn Ñöùc Tuøng xaùc ñònh goàm coù Rhizophoraceae, Sonneratiaceae, Acrostichum aureum,…v.v. thuoäc moâi tröôøng ñaàm laày ven bieån.

Ñöôïc hình thaønh trong thôøi kì bieån luøi, tieáp theo sau kì bieån tieán Flandri. Chuùng loä ra gaàn hoaøn toaøn treân ñòa hình ñoàng baèng thaáp vôùi nhieàu cuïm töôùng khaùc nhau.

Khu vöïc Bình Taân caùc thaønh taïo traàm tích cuûa heä taàng thuoäc cuïm töôùng tieàn chaâu thoå. Maët caét loõi khoan 813 taïi thò traán An Laïc, caùc traàm tích thuoäc heä taàng Caàn Giôø gaëp ôû ñoä saâu 0-5m, goàm 2 taäp:

Taäp döôùi: Seùt maøu xaùm ñen chöùa muøn thöïc vaät, daøy 1m. Taäp naøy phuû tröïc tieáp treân lôùp seùt maøu xaùm xanh thuoäc heä taàng Bình Chaùnh. Tæ leä phaân boá haït boät-seùt chieám 99% coøn laïi laø caùt. Ñöôøng kính trung bình 0,004mm. Traàm tích thuoäc töôùng buøn laày ngaäp maën ven bieån, coù cheá ñoä thuûy ñoäng löïc yeáu vaø oån ñònh. Caùc thoâng soá traàm tích khaùc cho thaáy traàm tích choïn loïc keùm, leäch veà phía caáp haït nhoû. Trong traàm tích coù chöùa di tích taûo nöôùc maën khaù phong phuù.

Taäp treân: Boät, seùt, boät-seùt pha caùt maøu xaùm ñen, xaùm nhaït chöùa thöïc vaät phaân huûy yeáu, daøy 4m. Trong taäp naøy chöùa taûo nöôùc ngoït, nöôùc lôï vaø thaân meàm nöôùc lôï vaø nöôùc maën ven bôø.

Trong caùc traàm tích keå treân gaëp nhöõng lôùp than buøn daïng thaáu kính coù chöùa baøo töû phaán hoa ñieån hình cho caùc vuøng ñoàng baèng ngaäp maën ven bieån.

Khu vöïc nghieân cöùu thuoäc phía Taây Nam cuûa Thaønh phoá, laø ñòa hình truõng thaáp neân phaàn lôùn bò phuû bôûi traàm tích bôû rôøi thuoäc heä taàng Caàn Giôø, heä taàng Bình Chaùnh vaø heä taàng Cuû Chi.

V. KIEÁN TAÏO VAØ CAÙC HEÄ THOÁNG ÑÖÙT GAÕY.

1/. Caùc heä thoáng ñöùt gaõy:

Khu vöïc nghieân cöùu coù hai heä thoáng ñöùt gaõy chính: Taây Baéc – Ñoâng Nam vaø Ñoâng Baéc – Taây Nam. Hai heä thoáng ñöùt gaõy Taây Baéc – Ñoâng Nam cuûa soâng Ñoàng Nai vaø soâng Vaøm Coû Ñoâng laø hai heä thoáng ñöùt gaõy caáp I cuûa khu vöïc, phaân ñònh mieàn caáu truùc.

 Heä thoáng Taây Baéc – Ñoâng Nam:

Heä thoáng ñöùt gaõy soâng Saøi Goøn ñöôïc xem laø heä thoáng ñöùt gaõy caáp II naèm song song vôùi hai heä thoáng ñöùt gaõy soâng Ñoàng Nai vaø soâng Vaøm Coû Ñoâng, coù taùc duïng phaân ñònh mieàn caáu truùc ôû hai beân cuûa ñöùt gaõy naøy, cuøng vôùi heä thoáng soâng ñöùt gaõy soâng Vaøm Coû Ñoâng vaø soâng Ñoàng Nai taïo caáu truùc baäc thang cuûa moùng vôùi bieân ñoä suït luùn theo phöông Taây Nam höôùng veà ñôùi suït Cöûu Long. Ñöùt gaõy soâng Saøi Goøn keùo daøi doïc theo soâng Laùi Thieâu – Raïch Goø Döa – Caùt Laùi, caùc taøi lieäu dò thöôøng Bouger chöùng minh ñaây laø ñöùt gaõy thuaän, coù ñoä saâu 40 km, maët tröôït caém veà phía Taây Nam vôùi goùc 60⁰ – 80⁰ ôû gaàn maët vaø thoaûi daàn 40⁰ – 50⁰ ôû ñoä saâu 40 km, cöï li dòch chuyeån trong Neogen laø 100 meùt. Caùnh Ñoâng Baéc ñöôïc naâng leân vôùi dòch chuyeån ñaù moùng tröôùc Pliocen laø 60 meùt, Pliocen thöôïng laø 22 meùt. Cuøng phöông vôùi ñöùt gaõy soâng Saøi Goøn coøn coù ñöùt gaõy Bình Chaùnh - Caàn Giuoäc, ñöùt gaõy Hoùc Moân – Bình Thaïnh

 Heä thoáng Ñoâng Baéc – Taây Nam:

Heä thoáng ñöùt gaõy naøy gaàn nhö thaúng goùc vôùi heä thoáng ñöùt gaõy Taây Baéc – Ñoâng Nam. Phaàn lôùn chuùng bò môø ñi. Tuy nhieân cuõng coù heä thoáng theå hieän roõ nhö heä thoáng Bình Chaùnh – Nhaø Beø – Thuû Ñöùc. Heä thoáng naøy vaø coøn moät vaøi ñöùt gaõy.

2/.Kieán taïo

Caùc nhaø nghieân cöùu(Traàn Kim Thaïch, Höùa Vaên Hoaøng, Nguyeãn Tröôøng Tri, Taï Hoaøng Tinh, Leâ Ñöùc An, Nguyeãn Kinh Quoác, Nguyeãn Vaên Vaân…)ñaõ phaùt hoaï laïi caùc hoaït ñoäng kieán taïo cuûa khu vöïc TP.Hoà Chí Minh vaø caùc vuøng laân caän baèng caùch keát hôïp nhieàu phöông phaùp nhö: giaûi ñoaùn khoâng aûnh, phaân tích thaïch hoïc, nguoàn goác ñòa maïo vaø caùc phöông phaùp khaùc

Baét ñaàu töø cuoái Jura ñeán ñaàu Kreta moät chuyeån ñoäng coù tính chaát toaøn caàu, ñoù laø chuyeån ñoäâng Cimeri (Traàn Kim Thaïch, Höùa Vaên Hoaøng_1997) vaø moät vaøi chuyeån ñoäng phuï cuûa noù tröôùc ñoù. Vaøo cuoái Triat ñeå laïi nhieàu daáu veát ôû Nam Boä. Sang Kreta caùc hoaït ñoäng magma ñaõ hình thaønh neân caùc thaønh taïo andesit ôû daïng maïch caét qua ñaù dacit hay ôû daïng chaûy traøn maø ngaøy nay bò caùc traàm tích Pleistocen che phuû ôû Bieân Hoaø. Sau ñoù caùc maïch ryolit laïi ñöôïc thaønh taïo caét ngang qua dacit vaø andesit thaønh taïo tröôùc ñoù

Caùc hoaït ñoäng taân kieán taïo coù aûnh höôûng lôùn hôn nhieàu so vôùi coå kieán taïo trong vieäc taïo neân beà maët ñòa hình cuûa khu vöïc nghieân cöùu cuõng nhö trong söï traàm tích cuûa vaät lieäu ôû khu vöïc naøy.

Kainozoi(KZ) caùc hoaït ñoäng kieán taïo ñöôïc ñaëc tröng bôûi söï aûnh höôûng maïnh meõ cuûa söï chuyeån ñoäng Hymalaya(Traàn Kim Thaïch, Nguyeãn Vaên Vaân_1964)

Vaøo ñaàu Holocen moät ñôït bieån tieán vaøo ñaát lieàn ôû ñoàng baèng Soâng Cöûu Long, ôû Haø Tieân ngöôøi ta ghi nhaän hai theàm bieån coù ñoä cao 5m vaø 2m ghi daáu treân ñaù voâi.

Khu vöïc TP.HCM naèm ôû rìa ñoàng baèng truõng Kainozoi Cöûu Long coù moùng laø caùc ñaù Mezozoi(MZ) mang tính chaát laø ñaù phuû hoaït hoaù treân neàn bieán chaát tieàn Cambri. Caùc hoaït ñoäng kieán taïo naâng cao cuøng caùc hoaït ñoäng xaâm thöïc, boùc moøn vaøo giai ñoaïn Kreta muoän vaø Paleogen cuõng nhö caùc hoaït ñoäng taân kieán taïo vaøo ñaàu Kainozoi vôùi tính chaát hoaït ñoäng khoái taûng, ñaõ taïo neân beà maët moùng cuûa vuøng nghieân cöùu coù daïng baäc thang thaáp töø Ñoâng Baéc sang Taây Nam.

Trong Kainozoi moät phaàn dieän tích hoaït ñoäng bò haï thaáp, hình thaønh truõng Neogen – Ñeä Töù Cöûu Long, trong ñoù coù truõng Kainozoi thaønh phoá Hoà Chí Minh.

Lòch söû phaùt trieån ñòa chaát Kainozoi cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh traõi qua 2 giai ñoaïn chính: Miocen muoän – Pliocen vaø Ñeä Töù, töông öùng vôùi 2 phuï taàng caáu truùc cuûa taàng caáu truùc lôùp phuû Kainozoi. Quaù trình phaùt trieån naøy gaén lieàn vôùi caùc hoaït ñoäng Taân kieán taïo vaø söï hình thaønh ñòa hình.

Vaøo cuoái Miocen muoän, caùc heä thoáng ñöùt gaõy tröôùc ñoù hoaït ñoäng laïi. Phaàn phía Taây Thaønh phoá (Taây ñöùt gaõy Vaøm Coû Ñoâng) laø ñoàng baèng soâng Cöûu Long tieáp tuïc suït luùn. Phía Ñoâng Thaønh phoá (Ñoâng ñöùt gaõy Baø Ròa – Bieân Hoaø – Loäc Ninh) laø caáu truùc Nam Trung Boä, veà cô baûn ñöôïc naâng leân. Doïc theo ñöùt gaõy Baø Ròa – Bieân Hoaø – Loäc Ninh, soâng Vaøm Coû Ñoâng ñöôïc laáp ñaày bôûi caùc traàm tích luïc ñòa, thaønh phaàn chuû yeáu laø caùt, saïn, soûi maøu xaùm.

Vaøo ñaàu Pliocen, khu vöïc Thaønh Phoá Hoà Chí Minh coù söï sut luùn xaûy ra vôùi toác ñoä lôùn, ôû phía Nam bieån tieán vaøo phaù huyû caùc thaønh taïo tröôùc vaø sau ñoù hình thaønh caùc traàm tích phaàn giöõa chaâu thoå. Caùc traàm tích naøy chuû yeáu laø caùt keát voâi maøu xaùm chöùa caùc di tích taûo nöôùc maën. Söï suït luùn coù tính chaát phaân dò theo caùc khoái taûng. Theo höôùng Taây Nam, caùc khoái bò suït luùn saâu hôn, beà daøy traàm tích lôùn hôn. Caên cöù vaøo ñöôøng ñaúng daøy vaø caùc höôùng phaân boá cuûa caùt coù theå döï ñoaùn höôùng doøng chaûy töø Thuû Ñöùc xuoáng Bình Chaùnh. Giôùi haïn phía Ñoâng cuûa ñôït bieån tieán naøy laø ñöùt gaõy Baø Ròa – Bieân Hoaø – Loäc Ninh. Caùc khoái naâng Thuû Ñöùc vaø Gioàng Chuøa luùc naøy chòu taùc ñoäng cuûa xaâm thöïc vaø maøi moøn.

Cuoái Pliocen sôùm, khu vöïc Thaønh phoá coù theå chòu aûnh höôûng cuûa caùc hoaït ñoäng naâng cuïc boä, taïo neân caùc giaùn ñoaïn traàm tích. Thôøi gian giaùn ñoaïn traàm tích coù theå khoâng daøi do khoâng phaùt hieän ñöôïc caùc beà maët baøo moøn lôùn naøo giöõa caùc traàm tích thuoäc Heä taàng Nhaø Beø (N₂¹ nb) vôùi caùc traàm tích thuoäc Ñieäp Baø Mieâu (N₂² bm).

Vaøo Pliocen muoän, khu vöïc Thaønh Phoá Hoà Chí Minh tieáp tuïc suït luùn vôùi toác ñoä vaø qui moâ lôùn hôn thôøi kyø Plioxen sôùm. Bieån bao phuû phaàn lôùn dieän tích mieàn Ñoâng Nam Boä taïo neân caùc lôùp traàm tích caùt boät maøu xaùm chöùa caùc di tích taûo nöôùc maën vaø Foraminifera. ÔÛ nhieàu nôi hình thaønh neân caùc traàm tích ñaàm laày ven bieån. Quaù trình suït luùn ñöôïc laáp ñaày raát nhanh bôûi caùc vaät lieäu chuû yeáu laø caùt ñaõ taïo thaønh chaâu thoå Nam Boä roäng lôùn, khi ñoù khu vöïc thaønh phoá Hoà Chí Minh vaãn thuoäc phaàn giöõa Chaâu thoå. Döïa vaøo caùc ñöôøng ñaúng daøy traàm tích vaø söï phaân boá cuûa caùt nhaän thaáy caùc doøng chaûy coù höôùng töø Ñoâng Baéc xuoáng Taây Nam.

ÔÛ caùc loã khoan saâu, caùc traàm tích thuoäc Ñieäp Baø Mieâu (N₂² bm) thöôøng coù maøu xaùm naèm xen keïp caùc taäp seùt, caùt maøu ñoû, vaøng loang loã. Ñieàu ñoù chöùng toû trong khi caùc vuøng truõng laéng ñoïng vaät lieäu thì caùc vuøng noåi cao ñaõ xaûy ra quaù trình phong hoaù hoaù hoïc theo kieåu Feralit.

Cuoái Pliocen muoän – ñaàu Pleistocen, vaän ñoäng naâng xaûy ra treân toaøn boä khu vöïc phía Ñoâng vaø phía Baéc Thaønh phoá (thuoäc 2 tænh Ñoàng Nai vaø Bình Döông), hoaït ñoäng phun traøo bazan xaûy ra raàm roä, quaù trình xaâm thöïc boùc moøn phaùt trieån maïnh meõ. Thôøi kyø naøy ñieàu kieän khí haäu raát thuaän lôïi ñeå hình thaønh caùc voû phong hoaù Laterit treân noùc caùc traàm tích Ñieäp Baø Mieâu (N₂² bm) vaø caùc ñaù khaùc; hieän töôïng naâng leân keøm theo bieån luøi vaø soâng laán bieån.

Vaøo cuoái Pleistocen sôùm, soâng Ñoàng Nai ñaõ vaän chuyeån moät khoái löôïng phuø sa raát lôùn boài ñaép leân phaàn lôùn dieän tích mieàn Ñoâng Nam Boä. Caùc taäp caùt, saïn, caùt boät maøu xaùm traéng, ñoû, vaøng vôùi beà daøy 20m (ôû Thuû Ñöùc) ñeán 55m (ôû Bình Chaùnh) ñöôïc thaønh taïo. Keát quaû cuûa ñôït bieån luøi naøy ñaõ hình thaønh Ñoâng Nam Boä, môû roäng phaàn phía Nam baùn ñaûo Ñoâng Döông ra ngoaøi theàm luïc ñòa taïo thaønh moät luïc ñòa roäng lôùn. Trong traàm tích thuoäc taàng Traûng Bom (Q_I³ tb) phaùt hieän ñöôïc caùc di tích taûo nöôùc maën ôû caùc LK 802, 808. Ñieàu naøy chöùng toû luùc laéng ñoïng traàm tích thì Taây Thaønh phoá vaãn chòu aûnh höôûng cuûa thuyû trieàu. Nhö vaäy, vaøo cuoái Pleistocen sôùm, khu vöïc thaønh phoá Hoà Chí Minh laø moät phaàn nhoû cuûa ñoàng baèng chaâu thoå Ñoâng Nam Boä.

Vaøo ñaàu Pleistocen giöõa, hoaït ñoäng naâng taân kieán taïo keøm theo phun traøo bazan Xuaân Loäc, Loäc Ninh, Hôùn Quaûng phuû leân caùt, cuoäi, soûi cuûa taàng Traûng Bom (Q_I³ tb) ôû moät soá nôi. Taàng caùt cuoäi soûi naøy taïo neân caùc baõi boài hay caùc ñoàng baèng thaáp tröôùc nuùi. Keát quaû cuûa vaän ñoäng naâng laø hình thaønh theàm baäc IV vaø caùc quaù trình phong hoùa boùc moøn. Ñaây laø thôøi ñieåm baét ñaàu cho giai ñoaïn phong hoùa thöù hai ôû Ñoâng Nam Boä vaø Vieät Nam noùi chung.

Cuoái Pleistocen giöõa – ñaàu Pleistocen muoän, khu vöïc thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø caùc vuøng laân caän töø töø haï luùn. Bieån tieán, dieän tích thaønh phoá traàm ñoïng caùc traàm tích thuoäc töôùng ven bôø, caùc doi caùt cöûa soâng vaø doi caùt ven bieån. Caên cöù vaøo caùc ñöôøng ñaúng daøy traàm tích thaáy raèng: caùc doi caùt coù phöông keùo daøi Taây Baéc – Ñoâng Nam vaø theo phöông naøy coù theå tìm thaáy chuùng ôû Traûng Baøng – Taây Ninh.

Traàm tích taàng Thuû Ñöùc (Q_II³ – Q_III¹ tñ) coù beà daøy lôùn nhaát theo truïc Hoùc Moân – Cuû Chi ñaït 40m, ôû Bình Chaùnh vaø Thuû Ñöùc 30m – 35m, ôû Taây Baéc Caàn Giôø 15 – 25m. Do taøi lieäu coå sinh quaù ít neân khoù phaân bieät giöõa caùc doi caùt cöûa soâng vaø doi caùt ven bieån. Tuy vaäy, döïa vaøo söï phaân boá vaät lieäu, höôùng chuyeån vaät chaát keát hôïp vôùi taøi lieäu Diatome vaø thaïch hoïc cho pheùp xaùc ñònh caùc doi caùt cöûa soâng phaân boá theo truïc Thuû Ñöùc, Hoùc Moân, Bình Chaùnh; coøn hai beân caùnh cöûa truïc (Caàn Giôø, Cuû Chi) thöôøng phaân boá theo doi caùt ven bieån.

Sang Pleistocen muoän, luùc ñaàu khu vöïc Ñoâng Nam Boä ñöôïc naâng leân keøm theo phun traøo bazan ôû Soùc Lu, Trò An, Phöôùc Taân (Ñoàng Nai) vaø hình thaønh theàm baäc III. Caùc traàm tích thuoäc taàng Thuû Ñöùc (Q_II³ – Q_III¹ tñ), taàng Traûng Bom (Q_I³ tb) bò xaâm thöïc, phong hoùa. Tieáp theo laø bieån tieán vaøo rìa phía Taây vaø Ñoâng Nam khu vöïc thaønh phoá Hoà Chí Minh taïo neân caùc traàm tích hoãn hôïp soâng bieån vaø traàm tích bieån, chuû yeáu laø caùt saïn, boät seùt maøu xaùm traéng caáu taïo neân Ñoàng baèng chaâu thoå môùi. Caùc taøi lieäu veà coå sinh vaø ñòa maïo ñaõ xaùc nhaän laø rìa phía Taây cuûa thaønh phoá töø Cuû Chi tôùi Caàn Giôø laø ñôùi ven bôø chòu aûnh höôûng cuûa hoaït ñoäng thuyû trieàu.

Vaøo cuoái Pleistocen muoän, hoaït ñoäng naâng laïi xaûy ra thaønh taïo neân theàm baäc II. Luùc naøy toaøn boä Ñoàng baèng Nam Boä ñaõ hoaøn toaøn giaûi phoùng khoûi möïc nöôùc bieån. Quaù trình phong hoùa, xaâm thöïc dieãn ra treân beà maët ñoàng baèng roäng lôùn keùo daøi ñeán ñaàu Holocen. Caùc soâng Ñoàng Nai, Saøi Goøn, Vaøm Coû bò xaâm thöïc taïo neân nhöõng thung luõng roäng töø 3m – 6km.

Vaøo cuoái Holocen sôùm, moät ñôït bieån tieán môùi laïi traøn vaøo thaønh phoá töø höôùng Taây Nam. Bieån phuû leân toaøn boä dieän tích Bình Chaùnh, Nhaø Beø, Caàn Giôø; laán theo truõng Leâ Minh Xuaân vaø soâng Saøi Goøn qua thung luõng soâng phía Baéc Hoùc Moân.

Vaøo Holocen giöõa, bieån tieán cöïc ñaïi. Keát quaû cuûa ñôït bieån tieán naøy ñaõ hình thaønh caùc traàm tích cuûa taàng Bình Chaùnh (Q_IV^{1 – 2} bc). Veát tích cuûa ñôït bieån tieán naøy ñöôïc ghi laïi treân baäc maøi moøn 4m ôû nuùi soùt Gioàng Chuøa, caùc di tích truøng loã ña daïng trong traàm tích cuûa taàng Bình Chaùnh vaø nhöõng ngaán soùng voã ôû ñoä cao 4m treân vaùch ñaù voâi ôû Haø Tieân. Caên cöù vaøo caùc di tích truøng loã phaùt hieän ñöôïc, deã daøng nhaän thaáy ñieàu kieän bieån hôû giaûm daàn töø Caàn Giôø ñeán Nhaø Beø, Bình Chaùnh, Cuû Chi. Caùc taøi lieäu veà ñaúng daøy traàm tích vaø taøi lieäu veà coå sinh cho thaáy vò trí cuûa soâng luùc naøy ôû khu vöïc Nhaø Beø.

Töø cuoái Holocen giöõa ñeán nay hoaït ñoäng naâng yeáu xaûy ra, bieån töø töø ruùt ra theo höôùng Ñoâng Nam, hình thaønh theàm baäc I. Theo höôùng naøy, caùc soâng Nhaø Beø vaø soâng Loøng Taøu laán ra bieån Ñoâng. Doïc theo thung luõng soâng coå vaø caùc baõi laày ven bieån hình thaønh moät lôùp seùt maøu xaùm xanh, xaùm naâu. Phuû treân lôùp seùt treân laø than buøn hoaëc seùt chöùa than buøn. Keát quaû cuûa ñôït bieån thoaùi naøy ñaõ taïo neân beà maët ñòa hình hieän nay cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø mieàn Ñoâng Nam Boä.