MỘt thế giới không có ĐÀn bà (Bùi Anh Tấn)
tải về 1.42 Mb.
|
Chương 2 Thành phố của những tháng cuối mùa, nắng gắt và ngột ngạt. Hình như những tòa nhà cao tầng xuất hiện càng nhiều, càng vươn cao thì trời càng như nóng rực hơn. những con đường có hàng cây xanh ngày càng trở nên hiếm hoi, ít dần trong thành phố. Thành phố hồ Chí Minh của những năm cuối thế kỷ 20, đông đúc, ồn ào, tất bật và bụi. Có tiếng chuông của chiếc điện thoại di động trong túi, tấp xe vào lề đường, Quang Việt, phóng viên báo Sức sống, lấy điện thoại ra: - Alo….Việt đây? - Dạ, tôi đây. Bây giờ anh đang ở đâu? Quang Việt không nén được bực bội, anh quát to vào máy: - Tôi đang góc đường Nguyễn Đình Chiểu ngang Huyền Trân Công Chúa (?) - Xin lỗi, dạ…anh chịu khó đi khoảng 100 mét nữa, sẽ thấy con hẻm 234/12/5, có một thanh niên đi xe đạp xanh rêu đang đợi anh. Tiếng nói nhỏ lí rí, rè rè tiếng được tiếng mất, rất khó nghe, Quang Việt phải vểnh tai mà chỉ nghe được loang thoáng. Ngán ngẩm, anh bỏ điện thoại vào túi, lẩm bẩm “ thật xúi quẩy, cứ như trong truyện trinh thám” Cách đây khá lâu, từ nhiều nguồn thông tin khác nhau, Quang Việt được biết công ty A&T đang có vấn đề trong hoạt động kinh doanh. Và đặc biệt có liên quan cá nhân Diệp Kiến Châu, tổng giám đốc công ty này có những khuất tất. Trước kia, đây là một công ty kinh doanh công ích của đoàn thể, công ty A&T hoạt động khá èo uộtvà thậm chí đã có lời đề nghị cho giải thể. Thế nhưng chỉ mấy năm nay, từ khi Diệp Kiến Châu xuất hiện như một nhà cứu tinh, với danh nghĩa một nhà tư bản Việt kiều muốn đem tiền của, trí tuệ về để xây dựng quê hương. Và ông đã bỏ vốn, nhậm chức tổng giám đốc thì công ty này đã không ngừng phình to, liên tục phải bổ sung thêm giấy phép hoạt động kinh doanh và phát triển đi vào nhiều ngành nghề, nhiều lĩnh vực như kinh doanh địa ốc, hoạt động xuất nhập khẩu ngân hàng….Đơn vị chủ quản của A&T hầu như bất lực trong việc quản lý nó, mặc dù đã có lời báo động của một số ngành chức năng cũng như qua một vài báo đã từng có bài. Thế nhưng công ty A&T vẫn được mặc sức tung hoành. Cũng đã lâu trong giới báo chí có nhiều lời đồn đại về hoạt động kinh doanh mờ ám của công ty A&T. Giới thạo tin cho biết đây là một công ty có thế lực, đụng vào không phải dễ. Cũng có một vài tờ báo có bài phản ánh nhưng đều không đi đến đâu. Giám đốc Diệp Kiến Châu là một con người không ngoan, khéo léo. Ông ta có mối quan hệ lắc léo, ân tình với nhiều vị lãnh đạo cấp thành phố và trung ương. Những mối quan hệ này đã tạo nên những bóng phủ lên hoạt động của công ty do ông ta làm tổng giám đốc. Đối với báo chí, ông Châu liên tục cho ký hợp đồng quảng cáo với rất nhiều tờ báo lớn, tài trợ cho các hoạt động liên quan đến báo chí, cũng như bảo trợ cho các quỹ tình nghĩa, từ thiện của thành phố. Đối với một số người thì ông Việt kiều thực sự có tâm hồn và thiện chí muốn xây dựng quê hương. Một số khác thì né tránh khi nói về ông ta. Phủ xung quanh Tổng giám đốc Diệp Kiến Châu bao giờ cũng là một làn sương mờ ảo, kỳ bí. Hơn mười lăm năm làm phóng viên của báo Sức sống, trong nghề Quang Việt được coi là phóng viên dày dạn kinh nghiệm.Sự kính nể của đồng nghiệp dành cho anh cũng từ những bài phóng sự điều tra đầy sức thu hút, sắc sảo, rất nhạy bén với những vấn đề chính trị, xã hội. Tài năng của Quang Việt càng được phát huy và tỏa sáng từ ngày có Tổng biên tập mới là ông Minh Nguyên về báo. Ông đã biết trân trọng và dành cho anh vị trí xứng đáng của một người phóng viên, tạo điều kiện cho anh làm việc hết khả năng của mình. Chỉ hơn 4 năm trở lại đây, báo Sức sống đã có những thay đổi nổi bật, vươn lên đúng như tên gọi. Báo đã tạo được thế đứng và có tiếng nói độc lập, mạnh mẽ đối với các vấn đề chính trị xã hội của thành phố và trung ương, là tiếng nói đắc lực của các cấp ủy Đảng cũng như Bộ chủ quản trong đấu tranh những thói hư tật xấu, sự sa đọa xuống cấp của đạo đức xã hội, vạch mặt chỉ tên những hiện tượng tiêu cực xã hội. Nhưng Sức sống cũng như tất cả các tờ báo khác bị nhiều sức ép trong việc đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực trong xã hội. Cám dỗ vật chất luôn luôn là miếng mồi ngon, và tư cách đạo đức nghề nghiệp của phóng viên luôn là vấn đề phải được coi trọng hàng đầu. Vì vậy, báo đòi hỏi bản lĩnh chính trị của ban biên tập và từng phóng viên phải luôn luôn vững vàng, đây là điều mà Tổng biên tập thường nhắc nhở trong các buổi giao ban. Ông Minh Nguyên, Tổng biên tập của báo Sức sống có dáng người mảnh khảnh,tướng ốm yếu, trán hói, gương mặt xương xương, nhìn ta dễ tưởng đến một ông giáo già dạy cấp một ở các trường quê. Thế nhưng, tiềm ẩn trong con người này một sức mạnh nội tâm, ý chí đấu tranh không khoan nhượng với cái xấu trong cuộc sống. Có gần mười lăm năm làm chánh thanh tra Bộ, ông đã giúp lãnh đạo Bộ loại trừ được nhiều phần tử thoái hóa, biến chất, cơ hội, trong cơ quan Bộ cũng như ở các đơn vị trực thuộc. Vang danh Bao Công mặt trắng.Sang tuổi năm chín, ông làm đơn xin nghỉ hưu thì Bộ trưởng đề nghị ông về làm Tổng biên tập báo Sức sống, vực lại tờ báo ngành hoạt động đang rất sùi sụt, bởi trước kia ông đã có thời kỳ làm báo. rất nhiều kẻ xoa tay vui mừng khi biết Minh Nguyên nghỉ hưu và cũng nhiều kẻ nhăn nhó khi biết ông về làm báo. Lời cản khá nhiều, nhưng Bộ trưởng vẫn tin cậy, trao quyền cho ông. Lý do, Bộ trưởng và Minh Nguyên có mối quan hệ ân tình, hiểu biết đã lâu. Khi Bộ trưởng là Bí thư Tỉnh ủy thì Minh Nguyên là trợ lý của ông, sau đó được chuyển sang làm phó rồi trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy. Do vậy, khi được phân công về lãnh đạo Bộ thì Bộ trưởng đề nghị Minh Nguyên theo mình. Việc Minh Nguyên làm đơn xin nghỉ làm Chánh thanh tra Bộ theo quy định của Nhà nước, Bộ trưởng đã cân nhắc rất kỹ để đưa ông về làm Tổng biên tập báo với ước mong ông sẽ vực dậy tiếng nói của Bộ. Không phải ngẫu nhiên nay trong cơ quan Bộ vẫn thường có lời xì xào rằng Bộ trưởng là ô dù của Minh Nguyên. Do vấn đề này, Bộ trưởng cùng Ban cán sự Bộ cũng như Đảng ủy cơ quan Bộ đã có mấy buổi làm việc khá thẳng thắn về nhân sự tờ Sức sống, và việc điều chuyển ông Minh Nguyên. Nhìn chung mọi người đều tán thành những đề xuất của Bộ trưởng về việc điều chuyển Minh Nguyên, khả năng của ông cũng đã được kiểm nghiệm đánh giá qua 10 năm làm Chánh thanh tra Bộ. Không phụ lòng Bộ trưởng đã cất nhắc mình, chỉ sau 4 năm, báo Sức sống đã có những bứơc tiến đáng kể, thế nhưng Minh Nguyên cũng hiểu thời cơ của ông không còn nhiều. Đặc biệt thời gian gần đây đang có tin Bộ trưởng sẽ được Đảng đi9ều đi nhận những trọng trách cao hơn. Đấu tranh chống tiêu cực là một mặt trận vô cùng gian khổ và chịu nhiều sức ép cũng như lực cản. Đặc biệt, cuộc đấu tranh nào không được sự hiểu biết và hỗ trợ của các cấp thì cuộc đấu tranh ấy càng gay go, khó khăn bội phần. Đã sống qua thời kỳ chiến tranh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, bản thân Minh Nguyên đã nếm trải nhiều thăng trầm sau hòa bình. Ông cũng hiểu nếu như Bộ trưởng không còn lãnh đạo Bộ nữa thì chắc rằng mình cũng khó làm Tổng biên tập báo Sức sống, cơ quan ngôn luận của Bộ, trước hết đó là vấn đề tuổi tác. Thế nhưng ông vẫn tin vào sự lãnh đạo sang suốt của Đảng, của cấp trên. Dù sau này ai có làm lãnh đạo tờ báo, thì sự nghiệp báo chí vẫn phải đi lên, tờ Sức sống sẽ phải sống như tên gọi của nó. bản thân mình ông không ham chức tước, bởi hiểu mình đã lớn tuổi. Biết rằng việc mình làm Tổng biên tập báo cũng chỉ là một giải pháp tình thế mang tính chất tạm thời của Bộ trưởng. Nên ngay từ khi mới về nhận chức vụ, sau thời gian tìm hiểu nghe ngóng, thăm dò, ông Minh Nguyên tích cực đào tạo tìm người thay thế. Đối với Quang Việt, ông mến thương anh như con xuất phát từ những khả năng làm việc của anh. Minh Nguyên rất muốn đào tạo Quang Việt trở thành một trưởng ban của báo và đi lên nữa nếu có thể được, thế nhưng ông đành phải lắc đầu chịu thua. Tài năng của Quang Việt thì không ai phủ nhận, nhưng anh là người có cuộc sống lãng tử. Sau một thời gian thử thách giao chức vụ, Minh Nguyên đành cho anh trở lại làm phóng viên như cũ. Ông hiểu, đối với những người như Quang Việt thì sở trường là viết và sở đoản chính là đưa anh vào làm công tác quản lý. Thương anh và ông cảm thấy tiếc cho anh nhưng đành chịu. Các đây 1 tuần, Quang Việt đột ngột vào phòng Tổng biên tập, anh lẳng lặng đặt lên bàn của ông Nguyên một tập hồ sơ dày do anh thu nhập được từ nhiều nguồn tin về những hoạt động sai trái của công ty A&T. Hấp háy trong cặp kính trắng dày cộp, ông Minh Nguyên cầm tập tài liệu dở dở vài trang lướt sơ qua rồi nhìn Việt chăm chú. gần nửa tháng nay, Việt rất ít viết bài, trang chính trị xã hội vắng hẳn bài của anh. Hỏi trưởng ban thì được biết Việt mất hút đâu đó rất ít khi đến tòa soạn, điện thoại di động tắt máy, bài giao theo định mức viết, anh cũng trễ nãi và phải nhờ bạn bè trong ban viết giùm. Nghe trưởng ban vừa báo cáo vừa ca cẩm, ông Minh Nguyên bật cười. Ông biết tính Quang Việt, như vậy là anh dành thời gian theo một vụ việc rất lớn, nhất định sẽ là sự kiện. Quả nhiên ông đoán đúng. Đặt tập hồ sơ lên bàn, ngả người trên ghế bành ông Minh Nguyên lơ đãng nhìn ra cây xoài trước cổng. Đang vào mùa,xoài nặng trĩu, mấy đứa trẻ con anh bảo vệ thèm thuồng dạo quanh nhìn nhưng không dám trèo vì bố chưa cho. Nhìn đôi má phính phính, ánh mắt trong veo của mấy đứa bé, ông Nguyên lại thừ người ra nhớ cháu nội. Hôm qua, thằng bé nói lắp bắp trong điện thoại, chùng nào nội về bế con. Nhớ quá. Quay lại nhìn Quang Việt đang sốt ruột đứng chờ, ông cười nhẹ “ cháu cứ để đây cho chú, để chú xem, có gì chú báo lại “, “ dạ “, Việt đi ra ngoài. Nhìn cái tướng lếch thếch, ăn mặc nhếch nhác của Việt, ông Nguyên lắc đầu. Đã qua tuổi 40 rồi, không biết bao giờ nó mới đàng hoàng chịu lập gia đình. Ngay buổi tối hôm đó ông Minh Nguyên cho gọi Việt đến. Không nói nhiều, ông đưa cho Quang Việt một mảnh giấy có ghi địa chỉ, và nói “ Tài liệu của cháu chú xem hết rồi, bài viết cũng được, cũng cần sửa vài đoạn. Tuy nhiên để cho chắc các tài liệu, chú đề nghị cháu liên lạc với người trong địa chỉ này. Ông ta có thời là trợ lý riêng của Diệp Kiến Châu và sau đó bất đồng nên nghỉ việc. Chắc rằng ông ta sẽ cung cấp thêm cho cháu một số thông tin khác “. Quang Việt rất ngạc nhiên, anh không dám hỏi Tổng biên tập của mình từ đâu ông có nguồn tài liệu này, nhưng theo cách nói của ông thì anh hiểu rằng ông đã biết việc làm của anh và tán thành, chính vì vậy mà ông mới trao đổi cho thông tin quý giá này. Khi tiến hành điều tra các hoạt động của công ty A&T, bạn bè thân trong nghề cũng đã có người nhắc nhở và cản. ngoài kinh nghiệm nghề nghiệp của mình,Quang Việt biết đây là một vụ khó. Thông thường trong các phóng sự điều tra có liên quan đến các hiện tượng tiêu cực bao giờ cũng khó khăn, đó là điều đương nhiên,và đối với Quang Việtđiều àny càng kích thích anh lao vào cuộc. Không phải anh có thù oán đối với cá nhân Diệp Kiến Châu hay công ty A&T, cũng như có ý vòi vĩnh, làm tiền như một vài đồng nghiệp của anh đã từng làm. Đấy là sự xấu hổ, làm nhơ nhuốc ngòi bút nhà báo, nhưng đáng tiếc nó vẫn đang xuất hiện trong cuộc sống. Và đây cũng không phải là lần đầu tiên Quang Việc có bài viết chống tham nhũng, tiêu cực. ngay từ ngày đầu cầm bút viết về những vấn đề này, anh đã xác định cho mình những khó khăn trước mắt cũng như lâu dài. Nhưng anh làm vì lòng thiết tha yêu nghề, vì lẽ phải cuộc sống và còn là trách nhiệm của một công dân – nhà báo sục sôi trong tim anh. Do đó, vụ công ty A&T càng khó khăn anh càng cương quyếtphải phanh phui các việc làm ăn mờ ám của công ty A&T trước công luận. Sau nhiều lần điện thoại hẹn, tận trưa nay, Mã Sinh _ nguyên trợ lý của Giám đốc Diệp Kiến Châu mới chịu gặp Việt. Tuy nhiên, như một trò ú tim,ông ta cho người nhà dẫn Việt lắt léo qua nhiều con đường để đến chỗ ông ta. Quang Việt hiểu Mã Sinh sợ, nhưng anh không nghĩ rằng ông ta lại sợ đến như vậy. nếu không vì lời giới thiệu trước của Tổng biên tập chắc Việt đã bỏ cuộc. theo anh, tài liệu mình thu thập đã quá đủ rồi, không cần thiết phải thêm nữa, nhưng ông Nguyên đã quá cẩn thận dặn dò Việt nhiều lần bằng mọi giá phải tìm gặp Mã Sinh để thu thập thêm.Quang Việt lờ mờ cảm thấy trong vụ viết bài về công ty A&T không đơn giản như anh nghĩ. Đã có lời xì xào trong báo về mối quan hệ của Giám đốc Diệp Kiến Châu với một vài vị lãnh đạo Bộ chủ quản của báo. Ngay trong Ban biên tập báo hình như ông ta cũng quen biết vài người, có lẽ vì vậy mà Tổng biên tập báo mới thận trọng đến như vậy không? Việt tự hỏi, và liệu ông Nguyên có cho bài viết của anh không, nhưng anh tin vào bản lĩnh của ông Minh Nguyên. Khi chiếc Citi của Quang Việt dừng trước hẻm, một thanh niên có khuôn mặt khó đoán tuổi tác, đội cái mũ sùm sụp chạy chếic xe đạp từ phía sau bất ngờ và đến bên Quang Việt. Anh ta nhìn Việt nhe răng cười thay lời chào và cẩn thận nhìn xung quanh, sau đó vẫy Việt chạy theo mình vào hẻm. Con hẻm nhỏ ngoằn ngoèo, ẩm ướt, bẩn thỉu, chật chội. Chạy chừng trăm mét, anh thanh niên ra hiệu Quang Việt dừng lại trước một căn nhà nhỏ lụp sụp rồi cùng anh dựng xe bước vào. tưởng rằng sẽ gặp Mã Sinh trong nhà, nhưng anh không, anh ta nắm tay Việt lôi tuột xuống bếp vòng ra sau nhà lách cửa bếp và tiếp tục đi bộ nữa. Sự thần bí làm Việt lo lắng. Giả như bây giờ mình bị thủ tiêu chắc cũng chẳng ai biết đâu mà tìm. Loanh quanh qua vài hẻm cụt xuyên từ nhà này qua nhà kia. Cuối cùng Quang Việt được tiếp kiến với Mã Sinh ở một căn nhà nằm trong góc trái một ngôi chùa thờ Quan Thánh đế của người Hoa. Một ngôi chùa nhỏ, yên tĩnh, vắng vẻ, âm trầm, mùi hương trầm nhè nhẹ, thoang thoảng, ấm cúng. Ngay từ ngoài cửa, Quang Việt đã cảm thấy một bầu không khí êm đềm, ấm áp xung quanh, làm cho anh thấy thư thái, dễ chịu. Sống ở Sài gòn hơn hai chục năm, làm phóng viên lăn lộn đi lại nhiều nơi, thế nhưng đến đây Quang Việt vẫn ngỡ ngàng vì khung cảnh êm ả đến lạ lùng của nơi này. Mã Sinh không ra ngoài đón mà chờ Quang Việt trong nhà. Ông ta ngồi xếp bằng trên góc phản trong góc nhà. Khi anh bước vào, ông ta không đứng dậy mà chỉ vẫy tay mời Việt lại ngồi, và hất đầu ra hiệu anh thanh niên bước ra ngoài canh chừng. Góc ngồi của Mã Sinh không biết vô tình hay cố ý nhưng nằm dưới bàn thờ Quan Công to đồ sộ che khuất hẳn khuôn mặt của ông ta, làm cho Việt cố gắng nhìn nhưng cũng không rõ được mặt. Anh chỉ thấy một bóng mờ đậm in trên vách dưới ánh đèn dầu mập mờ. Tuy nhiên Việt cũng quan sát được và thất vọng vì thấy Mã Sinh có vóc người quá tròn trĩnh mập mạp nhìn tựa như một ông Địa.Da mặt đã chảy xệ, với đôi mắt lờ đờ của tuổi già. Ông mặc đồ xá xẩm nâu, tay cầm quạt phe phẩy, với những nét đặt trưng dễ nhận của một ông già Hoa kiều ở Chợ Lớn. Không hiểu ông ta có còn đủ trí nhớ để giúp gì cho mình không? Mã Sinh nói, giọng lơ lớ tiếng Việt: - Ngộ xin lỗi nị, vất vả quá chừng. - Dạ không có gì thưa ông Sinh. Tôi thấy ông có vẻ cẩn thận quá. Che miệng ho khùng khục, ông ta nhìn Quang Việt lắc đầu: - Không phải ngộ cẩn thận, nị không hiểu đâu. Ngộ sợ, sợ…Mã Sinh gằn giọng, thái độ kích động bất ngờ của Mã Sinh làm Quang Việt ngẩn ngơ - Ngộ biết nị là người viết báo giỏi, tuy nhiên Ngộ chẳng tin ai cả. Ngộ sống với ông Châu đã nhiều năm nên Ngộ hiểu ông ta, rất hiểu ông ta. Vì vậy, khi ông ta có ý định gạt Ngộ ra ngoài là Ngộ hiểu ngay….ôngta có tất cả, sức mạnh, thế lực, tiền tài…có tất cả. Nị hiểu không? Mã Sinh hơi chồm dậy, giọng nói ông chợt gay gắt và đôi mắt mở to nhìn Quang việt chằm chặp như trách móc làm cho anh thoáng bối rối. Cũng có vài lần bị đe dọa xa xôi khi viết bài về chống tiêu cực, nhưng chưa bao giờ Quang Việt lại thấy có sự việc nghiêm trọng như thế này. Anh tự hỏi có phải chăng thần kinh của Mã Sinh có cái gì đó không được bình thường. Ông ta có quá đáng không khi một xã hội có chính quyền, có luật pháp như hiện nay. Boong, boong….boong….Có tiếng chuông chùa vang lên thong thả. Như chợt tính, Mã Sinh thở dài ngồi xuống lấy cái khăn lụa trong túi ra lau mặt lại che miệng ho sù sụ. Ông ta đã lấy lại vẻ bình tĩnh, và nhìn Quang Việt. Đưa tách trà hột mít có chạm trổ thật đẹp đẽ lên mũi ngửi. Mã Sinh hít hà hơi trà thơm, rồi nói: - Nếu không có sự giới thiệu và đảm bảo của ông Năm thì Ngộ chẳng bao giờ tiếp Nị đâu…. Ông Năm? Việt ngạc nhiên nhìn Mã Sinh, sự việc ngày càng ly kỳ hấp dẫn hơn. Các khiếu giác nghề nghiệp trong người Quang Việt động đậy, anh mỉm cười: - Thưa ông Sinh, ông Năm là ai vậy? Mã Sinh lắc lư cái đầu bạc phơ không trả lời. Ông ta thò tay dưới gầm lấy ra một tập hồ sơ thảy tới trước mặt Việt. Đây là những tài liệu mà Ngộ có được trong thời gian còn là trợ lý của giám đốc Châu. Đủ hết, Nị xem đi, có gì không hiểu hỏi Ngộ. Quả là những tài liệu quý giá, chỉ nhìn qua là Việt nhận ra. Anh vội vã lấy bút ra tốc ký. Anh bí mật thò tay vào túi bật nhẹ máy ghi âm và hỏi: - Thưa ông Sinh tôi có vài điều thắc mắc… Mã Sinh trả lời gọn gàng tất cả những thắc mắc của Việt một cách chi tiết, đầy đủ. Những điều ông ta cung cấp làm Việt thấy bài viết của mình cần phải sửa lại hơn một nửa. Đến lúc này anh mới hiểu tại sao Tổng biên tập của mình dặn phải gặp Mã Sinh là vậy. Với những tài liệu quý giá và những hiểu biết của Mã sinh, Quang Việt nhận thấy cần phải cung cấp cho cơ quan công an, vì vụ việc này đã có những dấu hiệu vi phạm pháp luật rõ ràng. Anh hỏi: - Ông Sinh, ông nghĩ sao nếu chúng ta chuyển những giấy tờ này sang cho cơ quan công an. Tôi nghĩ rằng những việc làm vừa qua của giám đốc Châu đủ để truy tố ông ta trước Pháp luật được rồi. - Nị không hiểu đâu. Ngộ không phải là người phản chủ, dù ông ta đã đối xử tệ với Ngộ. Ngộ chỉ muốn Nị viết bài để cảnh tỉnh ông ta, thế thôi…. Ngộ không muốn phản bội ông Châu, Ngộ thương ông ta mà. Lý luận rất mâu thuẫn và buồn cười của Mã Sinh làm Quang Việt suýt nữa bật cười, anh cố nén lại. Nhìn anh, Mã Sinh vạch áo ngực chỉ vào một vết sẹo đang lên da non đỏ ửng chạy vắt qua người, nói; - Nị thấy không, người của ông Châu đã theo chém Ngộ đấy. Sau khi Ngộ bất ngờ nghỉ, ông ta điên lên vì cho rằng Ngộ phản bội nên đã thuê người tìm giết. Ngộ chết hụt hai lần, cuối cùng đành phải bỏ trốn về người bà con ở đây. Lát nữa Ngộ đi Hồng Kông rồi, chắc không về nữa. Quang Việt sững sờ nhìn Mã Sinh. Tất cả những việc hệ trọng như vậy nhưng ông ta vẫn rất bình thản, vẫn quý mến người chủ mình dù rằng ông ta cố ý giết mình. Tâm lý con người thật lạ. Mã sinh thủng thỉnh như nói với chính mình: - Phúc hay họa, trong đời làm sao mà ai biết được.Lên càng cao thì xuống càng nhanh. Đấy là lẽ đời. Thôi, Nị về đi, muốn viết gì thì viết, đến giờ Ngộ đi rồi… - Ông có thể cho tôi xin một vài tài liệu được không? - Không- Mã Sinh lắc đầu từ chối ngay - Ngộ đốt bây giờ, Nị cần gì thí cứ ghi chép. Nhưng nhanh lên sắp hết giờ rồi! Lại những con hẻm ngoằn ngoèo, người thanh niên đưa Việt ra đến tận ngoài đường vì sợ anh lạc, àm cũng lạc thật nếu không có người dẫn. Anh ta đi rồi, Quang Việt trầm ngâm nhìn vào hẻm, chưa rồ máy xe. Mã Sinh, ông là ai? Anh tự hỏi. Giờ phút cuối chia tay Quang Việt trong nhà, không biết nghĩ ngợi gì, Mã Sinh đột ngột đưa cho Việt mấy tờ giấy, nói “ Ông chủ ghê lắm, Nị hãy cẩn thận khi viết về ông ta, thôi thì Ngộ cho Nị vài cái tài liệu này để phòng thân. Nếu chẳng may họ có phản lại thì hãy trưng ra làm bằng chứng. Quan trọng lắm đấy”. Ông già người Hoa thân mật vỗ vai Việt, rồi ông ta lật nhanh bàn tay Việt liếc sơ qua, lắc đầu:” Có nạn đấy, cẩn thận nghe. Ngộ cho Nị lá bùa mới rước ở chùa Ông về, Ngài sẽ phù hộ cho Nị. Tạm biệt ” “ Tạm biệt”. Quang Việt thò tay lên ngực sờ nhẹ lá bùa của Mã Sinh cho đang đeo ở cổ, thì thầm lời tạm biệt. Anh thấy thương ông ta, bị sự truy đuổi của ông chủ nhưng vẫn giữ lòng trung thành đến cùng, cuối đời phải bỏ gia đình trốn ra nước ngoài. thật đáng thương. ***
Nào đọc to lên đi cháu và ông sẽ giảng giải cho cháu nghe. Cái roi mây đen bóng trong tay ông nhịp nhịp đầy đe dọa. Thế nhưng tôi biết chẳng bao giờ ông dùng đến, vì ông rất thương tôi, một đứa cháu côi cút mà ông nội thương nhất trong họ. Là một nhà nho thanh bạch. Đỗ cử nhân vào khoa thi cuối cùngcủa triều Nguyễn.Bất đắc chí vì không gặp thời, không thích làm việc cho Nhà nước bảo hộ, cho đó là điều sỉ nhục, nên ông chấp nhận về làm ông đồ làng. Thời trẻ, ông có lúc cũng muốn vùng vẫy bay cao làm quốc sự như bao bạn bè cùng thời. thế nhưng chưa dợm được bước chân đi, thì tiếng khóc của bà cố và cô vợ trẻ làm ông nhụt chí, chỉ quanh quẩn quanh luỹ tre làng. Đây là tâm sự, khổ tâm của ông nhiều năm về sau và ông thề với lòng mình, không bao giờ cho phép lập lại ở con cháu ông. Ông tôi có những ba vợ, bà nội tôi là bà cả. Sau mấy năm chung sống, ông bà hiếm muộn đường con cái, sợ tuyệt tự cho dòng họ nên bà cố tôi cưới cho ông bà hai, con cụ Tiên chỉ làng bên, nguyên là thầy học của ông. Chung sống với bà Hai có được 2 người con trai và gái. Bà hai bạc mệnh qua đời, và một người học trò của ông vì ơn nghĩa với thầy nên gả người con gái đầu của mình cho ông lấy làm lẽ, tức bà ba. Vàông bà cũng có được 2 người con. Lúc này, bà cả đột nhiên có thai và sinh ra cha tôi. Nên cha tôi tuy sinh sau nhưng vẫn được tất cả những người con trước gọi là anh và giữ vị trí đích tôn của họ Phạm, được bà cố yêu quý. Cha là người sáng dạ, học thông minh, khi mới sinh có một ông thầy tướng người Trung quốc đi qua nhà, có ghé vào xem tướng cho cha. Sau khi tính ngày giờ sinh, ngắm nghía và ông ta nói số cha sẽ làm đến quan Thượng thư. Ông tôi thì lắc đầu, môi mỏng, da xạm, người cô độc, khôn có nghĩa. Có phải vì lời nhận xét ấy mà trong cuộc đời sau này ông và cha không thích nhau chăng? Tuy không thể đi làm Cách mạng, nhưng nhà ông là nơi che dấu, ra vào của cán bộ Việt minh hoạt động bí mật trong thời gian những năm 1940. Khi bố tôi cũng như các chú vừa đủ tuổi là lập tức được động viên cho đi thoát ly. Ông chấp nhận nguy hiểm rình rập xung quanh nhà, mật thám Pháp và đám hào lý luôn dòm ngó, nhưng chúng chưa làm gì được vì không bắt được quả tang và trong làng ông là người có uy tín. Một ông đồ sống thanh bạch và tính tình thẳn thắng, cương trực, không chịu luồn cúi, mặc dù nhà nghèo, anh em con cháu đông nhưng ông cấm không cho ai làm việc cho Pháp. Làng Vũ của chúng tôi là một ngôi làng có mấy trăm năm lịch sử, với một ngôi đình thượng, một ngôi chùa và một dàn lộ thiên thờ văn chỉ nằm nối đuôi nhau thành một vệt dài. Ngôi đình ở đầu làng có thờ một vị trung đẳng thần, nhưng không ai rõ ông ta họ tên gì, chỉ biết ông có công chống ngoại xâm từ thời giặc Nguyên qua xâm lược nứơc ta, khi qua đời, được sắc phong của Triều đình gọi là Phúc thần. Vì vậy, hàng năm vào ngày lễ sóc vọng, hoặc tế kỳ phúc là các quan quân trong vùng và dân cả tổng đều tới đây lễ bái rất to. Có những năm làm ăn khấm khá, các lễ kéo dài hàng mấy ngày, có mời các ban hát đến phục vụ cho các làng xung quanh cùng xem. Làng Vũ cũng đã cống hiến cho triều đình hai ab2 vương phi, ba ông tiến sĩ, còn ông nghè, cử nhân, tú tài thì không kể hết. Vì vậy làng Vũ này là niềm tự hào của cả tổng chúng tôi. Trong làng Vũ, ông là người thầy đồ có uy tín vì có học, nhiều thế hệ con người ở làng này đều bắt đầu từ bài học vỡ lòng nhân chi sơ…của ông mà thành người. hầu như việc làng, việc xã, bao giờ các bậc từ lão hạng đến bô lão, chức dịch trong làng…..đều mời ông tham gia, có tiếng nói đóng góp quan trọng, dù cho ông không giữ một vai trò cụ thể gì trong làng. Các kỳ hương ẩm, lễ đình bao giờ ông cũng được ngồi chiếu trên với các bô lão và chức dịch của làng. Thật ra các chức dịch của làng này cũng không ưa ông lắm, vì tính thẳng thắn, chưa kể nhà ông là nơi ra vào của những người tham gia hội kín, thế nhưng phải kiêng nể vì uy tín và danh tộc trưởng họ Phạm lớn nhất vùng của ông. Thậm chí, thời trước thỉnh thoảng có vài ông quan lớn là học trò của ông cũng thường thăm viếng vào dịp lễ, tết, do vậy họ rất e dè ông. Gia đình có công lao nuôi nấng cán bộ, con cháu đi kháng chiến làm Vệ quốc đoàn, ông không bao giờ khoe khoang. Nhưng trong đợt phát động xây dựng phong trào văn hóa mới, chống văn hóa nô dịch của thực dân và những tàn tích của chủ nghĩa phong kiến, vì không đồng ý với cung cách xử lý đối với một số di tích văn hóa làng Vũ của một số vị lãnh đạo xã mà ông bị quy chụp là thành phần địa chủ, phong kiến và bị đưa ra ngôi đình đầu làng để hạch tội. Năm ấy, tiếng súng ở Điện Biên Phủ vẫn còn đang vang vọng, và làng tôi nằm một trong những vùng giải phóng sớm nhất. Hàng loạt tội danh được kể ra và gán ghép cho ông, đến chính ông còn bị bất ngờ khi nghe. Ông đau đớn, xót xa nở nụ cười kiêu hãnh và khinh bỉ nhìn vẻ mặt câng câng thỏa mãn của vị chủ tịch xã có tuổi chỉ đáng con trai mình. Kẻ có mấy đời chuyên làm mõ của làng Vũ, và xuất thân là cũng một tên mõ làng. Vào lúc giao thời kháng chiến mới thành công, thì đây chính là ưu điểm tuyệt đối của những con người trong sạch vì là tàhnh phần bần cố nông. Gã, một con người cả cuộc đời phải luôn cúi và khom lưng, quanh năm không đủ tấm áo để mặc, đi bao giờ cũng phải cúi gằm và dạ với cả một thằng bé con của làng Vũ. Trong các kỳ lễ của làng, chỉ được ăn đứng với thân phận kẻ ngụ cư. từ khi kháng chiến thành công, đã được đánh giá là thành phần trong sạch đáng tin cậy. và khi quyền lực được trao cho những kẻ ngu dốt thì đấy là tai họa của nhân dân. Ông chủ tịch xã mới nhận chức, việc đầu tiên là cho đập ngay Am chúng sinh giữa làng, đuổi bà đồng Then đi vìcho rằng đây là nơi tụ tập tệ nạn mê tín dị đoan. Đàn Lộ thiên văn chỉ giữa trời để thờ các bậc văn hoạn trong làng và của tổng, cũng bị đập, vì là nơi biểu hiện của chủ nghĩa phong kiến. tấm văn bia đồ sộ bằng đá ghi tên các bậc tiền nhân có công lao nhiều đời với triều đình và nhân dân, được hạ xuống để lót đường đi. Giải tán Hội các bà ở chùa làng, cho rằng các bà tụ tập kinh mõ sớm hôm không cần thiết, phải lao động. Riêng ngôi cổ đình thì được cải tạo lại làm sân phơi hợp tác xã, và dọn dẹp các đồ thờ tự trong đình để làm nơi nam thanh phụ lão, ấu nhi sinh hoạt tập thể. Những ngôi đình, chùa có bề dày lịch sử hàng trăm năm này là niềm tự hào của cả tổng, không riêng gì của làng Vũ chúng tôi, nhưng lại là nỗi nhục của ông chủ tịch xã vì thân phận làm mõ làng. Trước kia khi vào các ngày lễ của làng, ông ta là người khốn khổ nhất vì suốt nàgy hầu hạ các chức dịch từ sáng, bị đánh đập và không bao giờ dám có một lời hó hé. Đập sạch. tất cả bài vị, long khám, long kiệu, đồ nghị trượng, cờ quạt…..bị đun củi, các sắc phong, kim sách bị đốt hết vì nó là tàn tích của chủ nghĩa phong kiến, là mê tín dị đoan. đấy là ý kiến chỉ đạo của ông chủ tịch xã. Ông tôi đau lòng nhìn những giá trị văn hóa, tinh thần của tổ tiên bị thiêu huỷ. Trong làng Vũ chỉ còn có ông là người duy nhất đọc, hiểu được các sắc tự chũ Hán và biết rõ các giá trị lịch sử của ngôi đình có từ mấy trăm năm của làng. Mặc dù cho bà cả và bà ba, cùng các cô chú van xin, can ngăn, năn nỉ nhưng ông vẫn cương quyết đúng ra phản đối việc thiêu hủy ngôi đình. Một sự xúc phạm ghê gớm đến chính quyền nhân dân, kẻ phản động, gián điệp, đồ rác rưởi phong kiến….Lãnh đạo xã lập tức quy kết cho ông với hàng loạt tội danh và đã cho bắt đưa ông đi mặc cho mọi người trong nhà quỳ xuống cửa vang xin. Bà nội tôi khom lưng, đội đầu cái mâm son gỗ có lá đơn đi ra đình gặp ông Chủ tịch xã,xin tha tộicho ông tôi. Ông ta không thèm xem vì không biết chữ, và giận dữ điên cuồng, thấy bị xúc phạm. Phải chăng họ biết rằng ông ta không biết chữ nên cố ý làm đơn xin để hạ nhục mình. Mọi người trong làng Vũ sợ sệt và thương cảm cho ông tôi, nhưng không ai dám đứng ra xin cho ông. Khí thế của những ngày đó hừng hực quá, ai cũng sợ mình bị quy chụp như ông. Lúc này bố tôi không ở nhà vì đã thoát ly bí mật đã lâu và nghe đâu đang là Vệ quốc đoàn chiến đấu ở mặt trận Trị Thiên - Huế. Sự mẫn cán ngu ngốc cùng với sự hớn hở thơ ngây, lòng nhiệt tình cách mạng ấu trĩ kèm theo những toan tính nhỏ nhoi của một kẻ ti tiện và dốt nát, vị Chủ tịch xã, đã cần mẫn thi hành quá trách nhiệm của mình, đã tàn phá sạch những di tích văn hóa quý giá của tổ tiên để lại. Làng Vũ, ngôi làng nổi tiếng của đất Kinh Bắc ngày nào trở nên xơ xác hơn với những cơn bão lớn trong nhiều năm cộng lại. Thật may, rồi cũng có những vị lãnh đạo sáng suốt đã nhìn ra những sự đi quá lố và có ý kiến điều chỉnh. Mặt khác, một vài vị lãnh đạo đã từng là học trò của ông tôi, cũng như đã từng được ông tôi che chở thời còn thực dân Pháp đã xuất hiện để bảo vệ cho ông. Họ còn phát hiện bố tôi là một cán bộ cấp đại đội của Vệ quốc đoàn đang chiến đấu ngoài mặt trận. Ông được thả, được vinh danh và được xin lỗi. Mọi người ngỡ ngàng khi biết sự thật về ông, như một phát kiến vĩ đại tìm ra chân lý quả đất quay lần thứ hai. Những người đã từng tố cáo ông tôi trứơc kia thì nay rúm ró vì sợ hãi. Còn riêng ban lãnh đạo xã mà ông Chủ tịch cầm đầu đã bị đưa ra làm kẻ tế thần. Ông ta bị kiểm điểm trước toàn thể dân làng Vũ, dưới sự chỉ đạo một vị lãnh đạo trên huyện về chứng kiến. Con người cũng tậht lạ. Lúc đang thời đang thì, trông vênh váo, hồng hào và tự đắc bao nhiêu, nhưng hết thời hết thì, lại xuống sắc đến thảm hại, đấy là ông ta. Nay người ta muốn trừng phạt để thanh minh, để chuộc lỗi lầm với ông. Mọi người thi nhau kể tội ông ta, trong một niềm căm ghét, và mỗi câu nói như búa tạ làm cho gã mõ làng khi xưa như oằn sát xuống mặt đất. Cuối cùng, mọi người hồi hộp chờ đợi sự phán xét của ông tôi. Vì ông là nạn nhân trực tiếp của gã và vì nay ông lại là anh hùng. một lời của ông sẽ định đoạt số phận của một con người. Và người ta chờ đợi. Gã run rẩy dưới ánh mắt của ông, miệng nói lí nhí lời nhận tội không rõ tiếng. Không hiểu sao, nhìn khuôn mặt đờ đẫn, đen đủi đầy nếp nhăn khổ ải không biên giới tuổi tác của gã, ông tôi không một lời trách cứ. Trầm ngâm mất mấy giây, ông thưa với toàn thể dân làng Vũ rằng hãy tha thứ cho anh ta vì rằng không biết thì không có tội. Đằng nào thì nhữnggiá trị văn hóa của tổ tiên cũng đã mất rồi, không còn lấy lại được, hành ạh nhau làm gì, xin hãy sống khoan dung với nhau hơn. Tội, có chăng là việc chúng ta đã giao cho anh ta những nhiệm vụ quá sức mình mà không đánh giá hết khả năng. Đấy mới là tội, ông tôi kết luận như vậy. Lặng lẽ bê đến cho gã một ly chè xanh đang bốc khói của mình. Ông thở dài, “ tại vì anh chưa bao giờ biết chữ nên anh không biết chữ Nhân là gì. Nay tôi chỉ cho anh chữ Nhân”. Ông vạch nhanh trên mặt bàn chữ Nhân viết thảo trước mặt gã. Mọi người ngơ ngác nhìn nhau. Gã lắp bắp chữ Nhân trong miệng rồi đột nhiên òa khóc và quỳ sụp xuống ôm lấy chân ông.” Con lạy ông, con hiểu, con nhận tội, xin tha thứ cho con vì con ngu dốt”. Mọi người bật dậy hoan hô, còn vị lãnh đạo huyện tỏ vẻ không àhi lòng, nhưng cũng không nói gì. Nhờ vậy, gã được đưa về huyện cho đi học bổ túc văn hóa. thế là xong, mọi người thở phào nhẹ nhõm vì thấy làng mình thoát khỏi một tai họa từ trên trời rơi xuống. Ngày gã ra đi, ông bảo bà đem đến cho gã mấy bộ quần áo cũ vì biết gã chẳng có gì. Nhận bộ quần áo và thấy trong đó còn có quyển sách quốc ngữ, gã nghẹn ngào vì không biết nói gì. Gã bạo dạn nắm tay bà, nói” Nếu trời cho con sống, một ngày nào đó con sẽ quay về làng Vũ này để tạ ơn ông, bà”. Gã lủi thủi ra đi trong một chiều gió lớn. Thế đấy. Cũng cái dáng cum cúp đầu cúi thấp, đi lom khom với tiếng mõ lốc cốc của thằng mõ làng Vũ ngày nào vẫn không thay đổi bao nhiêu sau kháng chiến thành công. Và vẫn con người đấy, nay có đổi khác là nhờ thời thế, nhưng dáng đi vẫn cum cúp và bản chất không thay đổi. Nói cho công bằng gã cũng làm được khá nhiều việc, tâm tính không phải là kẻ mưu mô, thủ đoạn. Vì cả đời là một kẻ mang phận tôi đòi, khi quyền lực đến quá nhanh, gã bị sốc. Dốt nát và mang mặc cảm về thân phận thấp kém của mình nên gã cố tình phát huy hết khả năng quyền lực của mình đang có, sử dụng quyền lực để dấu đi nỗi sợ hãi dốt nát trong lòng, để chứng tỏ quyền uy. Câu chuyện này tôi ghi lại để chứng minh một điều gần như thành quy luật. Kẻ dốt nát thì thích quyền lực. Sử dụng quyền lực để chứng tỏ uy quyền, coi đây là cứu cánh, và cũng là để che đậy sự ngu dốt của chính bản thân mình. Đấy cũng là sự yếu đuối và sợ hãi đến thảm hại của những kẻ có quyền lực trươc ánh sáng trí tuệ của nhân dân.Không phải ngẫu nhiên Chủ tịch Hồ Chí Minh đã coi dốt nát là một trong ba thứ giặc cần phải loại trừ: dốt nát – đói nghèo - ngoại xâm.Là một nàh hoạt động chính trị nhưng Chủ tịchđã được Quốc tế thừa nhận là một danh nhân văn hóa vĩ đại, có lẽ cũng chính vì điều này, bởi hơn ai hết, ông hiểu rất rõ sự dốt nát sẽ nguy hiểm như thế nào cho một nàh nứơc cầm quyền. Một thể chế dễ dàng bị sụp đổ nếu quyền lực được trao cho những kẻ dốt nát, sự chuyên chính của một Nhà nước sẽ trở thành bạo lực cầm quyền, đấy là một điều nguy hiểm, lịch sử đã chứng minh là những điều này phải trả giá rất đắt. Tôi hy vọng trong tương lai chuyện này sẽ không xảy ra nữa, thế nhưng tôi biết đâu đó trong cuộc sống chúng ta hiện vẫn còn có những biến tướng khác của hiện tượng này. Nó thấp thoáng như những bóng ma và bám vàovô vàn thứ như: chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa lý lịch, chủ nghĩa cào bằng, bè phái, cục bộ địa phương - để cản trở đà tiến bộ của xã hội. Phải chăng đấy cũng là quy luật của cuộc sống muôn màu? Hy vọng đây là bài học cho chúng ta hôm nay và con cháu ta mai sau. Sau chuyện đấy ông tôi như trở thành một người khác hẳn, ít nói, ít cười và các hoạt động của làng xã ông chỉ là người đứng bên lề im lặng. Ông ra đình nhặt nhạnh các mẩu cháy dở đem về để chắp vá lại dấu tích của tiền nhân. Các bà tôi rất sợ, cho rằng ông bị ma ám nên bị lẩn thẩn và đã bí mật mời thầy về ếm chỗ nằm và nơi ông thường ngồi đọc sách, nhưng không ăn thua. Khi bố tôi về, nghe chuyện của ông, bố có thưa “ thôi ông bỏ qua, đấy chẳng qua là những sơ suất mà trong tình hình hiện nay ở đâu cũng vậy”. Ông cười cay đắng “ Tôi nào có trách gì các anh “ Ông giơ cao trong tay một mẩu gỗ cháy sém không rõ của pho tượng nào “ Tuy nhiên cái này, liệu các anh có còn lấy lại được cái này không? Nếu chúng ta mà không biết tôn trọng văn hóa tổ tiên, thì có một ngày chính chúng ta sẽ chịu hứng hậu quả. Tôi nói thật”. Bố tôi hùng hồn “ Con biết, chúng con không hề cố ý.Đánh đổ chủ nghĩa thực dân, xóa bỏ những tàn dư phong kiến thối nát, xây dựng một nền văn hóa mới, đó là nhiệm vụ cao cả của chế độ chúng ta, tất nhiên trong quá trình đấy, không phải không có những sai sót đáng tiếc”. và bố dừng lời nhìn ông rồi nhấn mạnh giọng, nói” Nhưng đấy không phải là bản chất của chế độ này. Ông phải thông cảm cho chúng con, rồi chúng ta sẽ xây dựng lại một xã hội tốt đẹp hơn”. Bài thuyết giáo mang đậm màu sắc chính trị của bố hơi dài, và bố chờ phản ứng của ông. Thế nhưng, nhìn anh bộ đội trẻ, đang ưỡn ngực hăng áhi thuyết giáo, ông chỉ cười mỉm và im lặng không nói gì. Chẳng hiểu ông có tin những điều bố nói không? Ngoài sân mấy mảnh vải cháy của ông đang phơi, bay bay. Thái độ của ông làm bố mất hứng. Bố lúng túng và cười xoa dịu với ông, nhưng ông đã ngoảnh mặt đi không thèm nhìn con trai mình và đột ngột đứng dậy bỏ ra ngoài sân nhặt mấy mảnh vải rách đang phơi, rồi đi thẳng ra cổng. Theo bà tôi nói, bố và ông tôi kỵ tuổi, hay xung khắc, hai cha con chẳng bao giờ nói chuyện với nhau quá nửa giờ. Sau đấy bố lại lên đường đi chiến đấu. Đấy làcâu chuyện mà chưa bao giờ ông hay bố kể lại cho tôi nghe. Chỉ nhiều năm sau, khi tôi đã lớn khôn thì chú tôi mới lén cho tôi biết. Đến khi đó, tôi mới hiểu tại sao thỉnh thoảng ông có những thái độ rất lạ lùng, có lẽ chuyện cũ vẫn làm cho ông không quên và vẫn bị ám ảnh. Tôi thưong ông vô cùng, và không thể hình dung nổi một con người sống tràn đầy kiêu hãnh như ông ngày ấy nghĩ và xử sự như thế nàotrong hoàn cảnh như vậy. Tôi yêu quý và khâm phục ông nội của tôi. Каталог: upload -> ebooks upload -> CHỦ TỊch nưỚC upload -> Kính gửi Quý doanh nghiệp upload -> VIỆn chăn nuôi trịnh hồng sơn khả NĂng sản xuất và giá trị giống của dòng lợN ĐỰc vcn03 luậN Án tiến sĩ NÔng nghiệp hà NỘI 2014 ebooks -> BÀi giảng hóa học vô CƠ Người soạn : ĐẶng kim triếT ebooks -> Lý thuyết viễn thông Hệ thống viễn thông điện tử 1 Hệ thống viễn thông điện tử ngày nay ebooks -> 500 CÂu hỏi trắc nghiệm cơ BẢn về chứng khoán và thị trưỜNG chứng khoán câu L ebooks -> Chương 1 CƠ SỞ LÝ luận về du lịch và MÔi trưỜng lý luận chung 1 Du lịch ebooks -> ĐẠi học quốc gia hà NỘi trường Đại học Công nghệ Nguyễn Việt Hà Bài giảng tải về 1.42 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|