Các kiểu quần xã thực vật nguyên sinh phi địa đới

II. 3. Mô tả về hệ thực vật ghi nhận được ở vùng mở rộng

1. Tính đa dạng của thực vật bậc cao có mạch ở VMR của VQG PN-KB

54 Lan được ghi nhận qua cả các đợt khảo sát trước đây và đợt nghiên cứu này. Chúng gặp cả ở VQG PN-KB lẫn ở VMR. Đó là: Anoectochilus calcareus, Appendicula hexandra, Biermannia calcarata, Bulbophyllum ambrosia, B. macranthum, B. retusiusculum, Calanthe alismifolia, Ceratostylis subulata, Cleisostoma birmanicum, Cl. striatum, Collabium chinense, Corymborkis veratrifolia, Dendrobium nobile, D. salaccense, D. spatella, D. terminale, D. thyrsiflorum, D. truncatum, Eria lasiopetala, Eria paniculata, Eria pannea, Eria spirodela, Eria thao, Flickingeria angustifolia, Fl. fimbriata, Galeola nudiflora, Gastrochilus acutifolius, G. calceolaris, Goodyera fumata, G. hispida, Kingidium deliciosum, Liparis distans, L. pumila, L. viridiflora, Mischobulbum longiscapum, Nephelaphyllum tenuiflorum, Nervilia muratana, Oberonia cavaleriei, Ob. kwangsiensis, Odontochilus elwesii, Parapteroceras elobe, Phaius flavus,Pholidota chinensis, Phreatia plantaginifolia, Podochilus khasianus, Rhomboda petelotii, Schoenorchis gemmata, Taeniophyllum glandulosum, Thelasis pygmaea,Thrixspermum centipeda, Trichotosia pulvinata, Tropidia angulosa, Tropidia curculigoides, Zeuxine nervosa. Trong số đó có 11 loài thuộc thứ hạng Sắp bị tuyệt chủng (VU). Chúng phân bố rộng rãi trong cả VQG PN-KB lẫn của VMR là Anoectochilus calcareus, Goodyera hispida, Mischobulbum longiscapum, Oberonia cavaleriei, Ob. kwangsiensis, Odontochilus elwesii, Parapteroceras elobe, Phreatia plantaginifolia, Podochilus khasianus, Rhomboda petelotii và Taeniophyllum glandulosum.

Có 103 loài đã tìm thấy trong các đợt nghiên cứu ở VQG PN-KB trước đây (Averyanov et al., 2005b) nhưng chưa tìm thấy ở VMR trong đợt khảo sát này. Phần lớn các loài nổi bật thuộc nhóm này xếp vào thứ hạng Sắp bị tuyệt chủng (VU), một số Đang bị tuyệt chủng (EN), thậm chí Bị tuyệt chủng trầm trọng (CR). Đó là các loài Acriopsis indica (VU), Aerides crassifolia (VU), A. odorata (VU), A. rosea (VU), Anoectochilus roxburghii (VU), Bulbophyllum clandestinum (VU), Chiloschista trudelii (EN), Cleisostoma simondii (VU), Cymbidium atropurpureum (EN), Dendrobium cariniferum (VU), D. hercoglossum (VU), D. loddigesii (VU), Eria gagnepainii (VU), Eria pusilla (VU), Gastrochilus hainanensis (VU), Hetaeria anomala (VU), Hygrochilus parishii (VU), Liparis aurita (EN), L. petelotii (VU), L. petraea (VU), Malleola seidenfadenii (VU), Micropera poilanei (VU), Neuwiedia balansae (VU), Panisea albiflora (VU), Paphiopedilum concolor (EN), P. dianthum (EN), P. malipoense (EN), Phaius mishmensis (VU), Phalaenopsis gibbosa (CR), Pholidota imbricata (VU), Polystachya concreta (VU), Pomatocalpa spicata (VU), Pteroceras simondianum (EN), Rhynchostylis giganthea (EN), Robiquetia spathulata (VU), Staurochilus fasciatus (VU), Tainia hongkongensis (VU), T. pauciflora (VU), Thecopus maingayi (EN), Thecostele alata (VU), Thrixspermum calceolus (VU), T. fleuryi (VU), T. formosanum (VU), T. fragrans (VU), T. pauciflora (VU), Vanda pumila (VU).

Phần lớn các loài kể trên là đặc hữu hẹp hay gần đặc hữu của Đông Dương. Nhiều loài trong số đó chưa tìm thấy ở VMR vì thời gian khảo sát còn hạn chế, chắc chắn có thể gặp nhiều loài trong số đó ở VMR.

Trong số các loài được phát hiện ở VMR có giá trị nhất là “các nhóm loài khóa”, tức là các loài có giá trị đặc biệt về kinh tế hay khoa học có giá trị bảo tồn. Đó là: 1. Nhóm các loài tách riêng về phân loại học có giá trị đặc biệt về địa lý thực vật (gồm các loài đặc hữu, gần đặc hữu, mới được mô tả là mới cho khoa học); 2. Các nhóm các loài thuộc các thứ hạng bảo tồn (NT, VU, EN và CR theo các tiêu chí và tiêu chuẩn của IUCN và được ghi nhận trong các Phụ lục của CITES), Sách Đỏ Việt Nam - Phần II: Thực vật, (2007) và Nghị định 32/2006/NĐ-CP về quản lý các loài thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý hiếm; 3. Nhóm các loài chỉ thị nơi sống nguyên sinh giàu có; 4. Các nhóm các loài có giá trị về kinh tế (cây gỗ, cây thuốc, cây làm cảnh, cây ăn quả và lá). Những loài đó thường được chú ý trong các đợt khảo sát ngắn hạn. Sau đây là 16 các “nhóm loài khóa” được phân nhỏ có giá trị bảo tồn ghi nhận được qua các mẫu vật làm bằng chứng thu được.

2. Nhóm các loài khóa thực vật có giá trị bảo tồn

2.1. Các loài ghi trong Nghị định 32/2006/NĐ-CP

Các loài ghi trong Nghị định 32/2006/NĐ-CP gồm có 6 loài : Asarum wulingense, Cephalotaxus mannii, Diospyros mun, Nervilia muratana, Anoectochilus calcareus, Dendrobium nobile.

2.2. Các loài ghi trong Sách Đỏ Việt Nam. Phần II - Thực vật (2007) 

Các loài ghi trong Sách Đỏ Việt Nam. Phần II - Thực vật (2007) gồm có 9 loài : Balanophora laxiflora, Cephalotaxus mannii, Diospyros mun, Magnolia dandyi, Ardisia gigantifolia, Anoectochilus calcareus, Dendrobium nobile, Eria spirodela, Paris polyphylla .

2.3. Các loài đặc hữu của Bán đảo Đông Dương 

Các loài đặc hữu của Bán đảo Đông Dương gồm có 49 loài: Phlogacanthus annamensis, Allospondias lakonensis, Mitrephora thorelii , Polyalthia intermedia, Polyalthia jucunda, Uvaria dac, Dischidia tonkinensis, Pinanga annamensis, Rhapis laosensis, Calophyllum balansae, Disporum trabeculatum, Costus tonkinensis, Diospyros choboensis, D. lobata Lour., D. rufogemmata, Archidendron tetraphyllum, Bauhinia oxysepala, Gleditsia pachycarpa, Zenia insignis, Hydnocarpus annamensis, Altingia siamensis, Illicium cambodianum, Stauntonia cavaleriana, Cryptocarya annamensis, Magnolia dandyi, Angiopteris cochinchinensis, Dendrobium thyrsiflorum var. minutiflorum, Liparis nigra, Panisea garrettii, Pholidota chinensis, Polygala tonkinensis, Belvisia annamensis, Cyclosorus balansae, Anemone poilanei, Berchemia loureiriana, Rhamnella tonkinensis, Gardenia annamensis, Ixora krewanhensis, Ophiorrhiza tonkinensis, Pavetta annamensis, Glycosmis ovoidea, Glycosmis tricanthera, Xerospermum microcarpum, Byttneria tortilis, Styrax litseoides, Aquilaria crassna, Grewia bulot, Elatostema balansae, Pilea baviensis.

2.4. Nhóm các loài đặc hữu hẹp của Việt Nam

Nhóm các loài đặc hữu hẹp của Việt Nam gồm có 24 loài: Pistacia cucphuongensis, Hiepia corymbosa, Hoya lockii, Begonia crassula, Aspidistra coccigera, Peliosanthes argenteostriata, Tupistra theana, Diospyros mun, Diplopanax vietnamensis, Anoectochilus annamensis, Anoectochilus calcareus, Biermannia calcarata, Bulbophyllum salmoneum, Cyrtosia nana, Eria spirodela, Eria thao, Habenaria calcicola, Liparis pumila, Mischobulbum ovifolium, Nervilia muratana, Oberonia cavaleriei, Oberonia kwangsiensis, Pholidota levelleana, Rhomboda petelotii.

2.5. Nhóm các loài mới cho khoa học

Nhóm các loài mới cho khoa học gồm có 15 loài: Hiepia corymbosa Pham V.T. et Aver., Hoya lockii The P.V. et Aver., Begonia crassula Aver., B. minuscula, B. rigidifolia, Diplopanax vietnamensis Aver. & H.T.Nguyen, Aspidistra coccigera Aver. et Tillich, Arenga riparia, Peliosanthes argenteostriata Aver. & N.Tanaka, Peliosanthes retroflexa, Tupistra theana Aver. & N. Tanaka, Bulbophyllum salmoneum Aver. et J.J.Verm., Dendrobium thyrsiflorum Rchb.f. var. minutiflorum Aver., Habenaria calcicola Aver., Cheirostylis serpens.(V.T. Pham, L.V. Averyanov. 2011, 2012).

2.6. Nhóm các loài mới ghi nhận cho hệ thực vật Việt Nam

Nhóm các loài mới ghi nhận cho hệ thực vật Việt Nam gồm có 9 loài: Abrodictyum pluma, Bulbophyllum hastatum, Chionographis chinensis, Nervilia muratana, Teratophyllum hainanense, Homalium phanerophlebium How et Ko, Fraxinus griffithii C.B.Clarke, Ventilago ochrocarpa Pierre, Lasianthus biflorus (Blume) M.Gangop. et Chakrab

2.7. Nhóm các loài xếp vào thứ hạng Gần bị tuyệt chủng (NT) theo các tiêu chí và tiêu chuẩn của IUCN

Nhóm các loài xếp vào thứ hạng Gần bị tuyệt chủng (NT) theo các tiêu chí và tiêu chuẩn của IUCN gồm có 90 loài: Actinidia latifolia, Alstonia guanxiensis, Heteropanax fragrans, Aristolochia contorta, Asarum wulingense, Balanophora laxiflora, Begonia crassula, Campanumoea celebica, Abelia chinensis, Calophyllum balansae, Garcinia oblongifolia, Disporopsis longifolia, Disporum trabeculatum, Teratophyllum hainanense, Enkianthus quinqueflorus, Vaccinium bullatum, V.dunalianum, Phyllanthus insularis, Campylotropis henryi, Altingia siamensis, Vandenboschia auriculata, Illicium cambodianum, Tirpitzia sinensis, Lomariopsis spectabilis, Huperzia carinate, H. hamiltonii, H. phlegmaria, Kmeria septentrionalis, Hibiscus grewiifolius, Diplopanax vietnamensis, Fraxinus griffithii, Apostasia wallichii, Appendicula hexandra, Biermannia calcarata, Bulbophyllum depressum, B. hymenanthum, B.retusiusculum, Calanthe odora, Ceratostylis subulata, Cleisostoma birmanicum, Cl. striatum, Collabium chinense, Corymborkis veratrifolia, Dendrobium aduncum, D. nobile, D. salaccense, D. thyrsiflorum, D. thyrsiflorum var. minutiflorum, Eria spirodela, Eria thao, Eria tomentosa, Galeola nudiflora, Gastrochilus calceolaris, Liparis nigra, L. pumila, Mischobulbum cordifolium, Nephelaphyllum tenuiflorum, Nervilia muratana, Phaius flavus, Pholidota chinensis, Ph. levelleana, Schoenorchis gemmata, Thelasis pygmaea, Thrixspermum centipeda, Trichotosia pulvinata, Pittosporum pauciflorum, Plagiogyria adnata, Dacrycarpus imbricatus, Dacrydium elatum, Podocarpus neriifolius, Lysimachia insignis, Anemone poilanei, Nephelium chryseum, Xerospermum microcarpum, Sinosideroxylon wightianum, Kadsura grandiflora, Arthropteris palisotii, Arthropteris repens, Wikstroemia meyenianum, Burretiodendron brilletii, Paris polyphylla.

2.8. Nhóm các loài xếp vào thứ hạng Sắp bị tuyệt chủng (VU) theo các tiêu chí và tiêu chuẩn của IUCN

Nhóm các loài xếp vào thứ hạng Sắp bị tuyệt chủng (VU) theo các tiêu chí và tiêu chuẩn của IUCN gồm có 17 loài: Asplenium cardiophyllum, Asplenium tenuifolium, Cephalotaxus mannii, Tupistra theana, Anoectochilus annamensis, An. calcareus, Goodyera hispida, Mischobulbum ovifolium, Oberonia cavaleriei, Ob. kwangsiensis, Odontochilus elwesii, Panisea garrettii, Parapteroceras elobe, Phreatia plantaginifolia, Podochilus khasianum, Rhomboda petelotii, Taeniophyllum glandulosum.

2.9. Nhóm các loài xếp vào thứ hạng Đang bị tuyệt chủng (EN) theo các tiêu chí và tiêu chuẩn của IUCN

Nhóm các loài xếp vào thứ hạng Đang bị tuyệt chủng (EN) theo các tiêu chí và tiêu chuẩn của IUCN gồm có 4 loài: Hiepia corymbosa, Hoya lockii, Aphyllorchis montana, Cyrtosia nana

2.10. Nhóm các loài xếp vào thứ hạng Bị tuyệt chủng trầm trọng (CR) theo các tiêu chí và tiêu chuẩn của IUCN gồm có 1 loài là Diospyros mun

2.11. Nhóm các loài chỉ thị cho tính đa dạng của nơi sống nguyên sinh cao

Nhóm các loài chỉ thị cho tính đa dạng của nơi sống nguyên sinh cao gồm có 86 loài: Pistacia cucphuongensis, Polyalthia jucunda, Alstonia guanxiensis, Rhapis laosensis, Asplenium cardiophyllum, Asplenium tenuifolium, Begonia crassula, Abelia chinensis, Cephalotaxus mannii, Peliosanthes argenteostriata, Tupistra theana, Dipterocarpus hasseltii, Dipterocarpus retusus, Hopea siamensis, Vatica cinerea, Diospyros mun, Sloanea sigun, Enkianthus quinqueflorus, Vaccinium bullatum, V. dunalianum, Phyllanthus insularis, Archidendron tetraphyllum, Campylotropis henryi, Gleditsia pachycarpa, Lithocarpus pseudoreinwardtii, Quercus acutissima, Q. rupestris, Altingia siamensis, Illicium cambodianum, Stauntonia cavaleriana, Cryptocarya annamensis, Tirpitzia sinensis, Lagerstroemia ovalifolia, Michelia gioi, Aglaia lawii, Dysoxylon loureirii, D. mollissimum, Knema pierrei, Ardisia gigantifolia, Diplopanax vietnamensis, Fraxinus griffithii, Anoectochilus annamensis, Anoectochilus calcareus, Apostasia wallichii, Appendicula hexandra,Bulbophyllum delitescens, Calanthe alismifolia, C. odora, Ceratostylis subulata, Cleisostoma birmanicum, Cl. striatum, Collabium chinense, Corymborkis veratrifolia, Dendrobium nobile, Eria spirodela, Eria thao, Flickingeria angustifolia, Fl. fimbriata, Goodyera hispida, Liparis distans, Mischobulbum cordifolium, M. ovifolium, Nephelaphyllum tenuiflorum, Oberonia cavaleriei, Ob. kwangsiensis, Odontochilus elwesii, Phaius flavus, Pholidota chinensis, Pholidota levelleana, Podochilus khasianum, Rhomboda petelotii, Thelasis pygmaea, Trichotosia pulvinata, Pentaphragma sinense, Pittosporum pauciflorum, Dacrycarpus imbricatus, Dacrydium elatum, Podocarpus neriifolius, Lysimachia insignis, Anemone poilanei, Hedyotis acutangula, Hedyotis biflora, Xerospermum microcarpum, Sinosideroxylon wightianum, Burretiodendron brilletii, Paris polyphylla.

2.12. Nhóm các loài cây gỗ, nguồn cho gỗ tốt, có giá trị

Nhóm các loài cây gỗ, nguồn cho gỗ tốt, có giá trị gồm có 27 loài: Alangium ridleyi, Burretiodendron brilletii, Diospyros mun, Dracontomelum duperreanum, Polyalthia jucunda, Dipterocarpus hasseltii, Dipterocarpus retusus, Vatica cinerea, Elaeocarpus grandiflorus, Sloanea sigun, Zenia insignis, Lithocarpus pseudoreinwardtii, Altingia siamensis, Beilschmiedia pergamentacea, Cinnamomum ovatum, Magnolia dandyi, Magnolia masticata, Manglietia chevalieri, Michelia coriacea, Michelia doltsopa, Michelia gioi, Michelia macclurei, Dysoxylum mollissimum, Artocarpus borneensis, Artocarpus styracifolia, Diplopanax vietnamensis, Dacrycarpus imbricatus, Dacrydium elatum.

2.13. Nhóm các loài cây thuốc sử dụng trong y học cổ truyền

Nhóm các loài cây thuốc sử dụng trong y học cổ truyền gồm có 24 loài: Homalomena occulta, Rhaphidophora decursiva, Aristolochia contorta, Asarum wulingense, Gynostemma pentaphyllum, Gynostemma pubescens, Erythropalum scandens, Illicium cambodianum, Stauntonia cavaleriana, Michelia gioi, Dysoxylum mollissimum, Stephania sinica, Ardisia gigantifolia, Anoectochilus annamensis, Anoectochilus calcareus, Dendrobium nobile, Flickingeria fimbriata, Lysimachia insignis, Morinda officinalis , Clausena austroindica, Kadsura grandiflora, Tacca chantrieri, Aquilaria crassna, Paris polyphylla.

2.14. Nhóm các loài sử dụng rộng rãi để làm cảnh

Nhóm các loài sử dụng rộng rãi để làm cảnh gồm có 46 loài: Huperzia carinata, Huperzia hamiltonii, Huperzia phlegmaria, Angiopteris cochinchinensis, Cephalotaxus mannii, Dacrycarpus imbricatus,Dacrydium elatum , Podocarpus neriifolius, Dischidia acuminata, Dischidia tonkinensis, Hoya carnosa, Hoya fungi, Hoya lockii, Rhapis laosensis, Impatiens verrucifer, Begonia crassula, Peliosanthes argenteostriata, Enkianthus quinqueflorus, Vaccinium bullatum, Vaccinium dunalianum, Zenia insignis, Aeschynanthus mendumiae, Magnolia liliifera, Hibiscus grewiifolius, Anoectochilus annamensis, Anoectochilus calcareus, Bulbophyllum ambrosia, Bulbophyllum delitescens, Bulbophyllum macranthum, Bulbophyllum retisiusculum, Bulbophyllum salmoneum, Calanthe odora, Cleisostoma birmanicum, Collabium chinense, Dendrobium aduncum, Dendrobium nobile, Dendrobium thyrsiflorum, Eria thao, Gastrochilus calceolaris, Goodyera hispida, Liparis nigra, Mischobulbum cordifolium, Odontochilus elwesii, Phaius flavus, Pholidota chinensis, Tacca chantrieri.

2.15. Nhóm các loài cho quả ăn

Nhóm các loài cho quả ăn gồm có 4 loài: Actinidia latifolia, Alangium ridleyi, Spondias lakonensis, Michelia gioi.

2.16. Nhóm các loài làm rau ăn

Nhóm các loài làm rau ăn gồm có 6 loài: Begonia acetosella, B. palmata, Erythropalum scandens, Gynostemma pentaphyllum, Gynostemma pubescens, Schismatoglottis calyptrate.