Mọi tài liệu ghi chép nếu không thể được kiểm tra lại thì cũng chỉ là những mảnh giấy vụn mà thôi

7.1.3Nấm gây bệnh trên lá

Triệu chứng của bệnh thán thư là việc hình thành các vết đốm hoại tử màu đậm, lõm xuống, đường viền vết bệnh có thể nổi gờ lên. Trong nhiều trường hợp, có thể nhìn thấy đĩa cành bào tử nấm (acervular conidiomata) tập trung thành từng vòng tròn trên vết bệnh. Triệu chứng thường tập trung trên lá, thân và quả. Khi bệnh nặng có thể gây ra triệu chứng chết cành ngọn và cành nhánh. Nhiều nhà bệnh cây thường sử dụng từ “thán thư” để chỉ các bệnh (không phải tất cả) do Colletotrichum gây ra.

Gỉ trắng thuộc bộ Peronosporales. Triệu chứng thể hiện điển hình bởi sự xuất hiện các chuỗi bọc bào tử sản sinh ra từ các túi bào tử dưới biểu bì lá. Triệu chứng ban đầu là các đốm nhỏ phồng rộp lên dưới biểu bì. Có thể phát hiện bào tử trứng trong mô lá. Ví dụ: gỉ trắng trên cải bắp do Albugo candida gây ra.

Thuật ngữ “tàn lụi” dùng để mô tả hiện tượng lá, hoa, ngọn, quả, thậm chí toàn bộ cây bệnh co lại rất nhanh và chết. Các mô cây còn non thường bị phá hủy trước. Hiện tượng tàn lụi do nhiều nấm bệnh gây ra bao gồm Colletotrichum gloeosporioides (tàn lụi hoa xoài) và Phytophthora colocasiae (tàn lụi lá khoai sọ).

Triệu chứng bỏng lá là hiện tượng xuất hiện các vết bệnh trên lá giống như bị dội nước nóng. Vết bệnh thường bị mất màu, một phần vết bệnh có mầu sáng đục. Thường triệu chứng này không đi kèm với hiện tượng úa vàng. Ví dụ: bệnh bỏng lá lúa (Gerlachia oryzae) và bỏng lúa mạch (Rhynchosporium secalis).

Cháy lá là hiện tượng tạo thành các mảng hoại sinh màu nhạt trên lá do nấm và vi khuẩn gây ra. Ngoài nguyên nhân do vi sinh vật hại, triệu chứng tương tự có thể do điều kiện thời tiết không thuận lợi, cây bị ức chế hoặc do côn trùng gây ra. Ví dụ: bệnh đạo ôn trên lúa và một số loài hòa thảo do Pyricularia oryzae gây ra.

Sẹo là triệu chứng các vết bệnh rời rạc, gồ ghề, lồi lõm trên bề mặt lá bệnh. Triệu chứng được tạo thành do hiện tượng dày lên một cách không bình thường của tầng mô ngoài, có thể xuất hiện vết bệnh trên bề mặt lớp bần (lie). Nguyên nhân gây bệnh sẹo thường là các chi nấm Elsinoë, Fusicladium, Sphaceloma, Venturia và Cladosporium. Sẹo cũng có thể xuất hiện trên quả và thân.

Do nấm thuộc bộ Sclerosporales (các loài gây bệnh trên cỏ) và Peronosporales (các loài gây bệnh trên cây hai lá mầm). Hầu hết các loài nấm di chuyển xâm nhiễm cây ký chủ thông qua nước bề mặt. Bệnh sương mai có thể phá hủy hoàn toàn cây trồng trong điều kiện độ ẩm cao. Ví dụ: bệnh sương mai kê do Sclerospora graminicola gây ra. Triệu chứng xuất hiện như hoa trắng ở mặt dưới lá bệnh. Có thể phân biệt các chi nấm gây bệnh khác nhau thông qua hình dạng cành bào tử phân sinh. Tham khảo thêm về bệnh sương mai trong tài liệu của Spencer (1981).

Nấm gây bệnh phấn trắng là nấm ký sinh bắt buộc thuộc họ Erysiphaceae, ví dụ Blumeria graminis gây bệnh phấn trắng trên ngũ cốc và cỏ. Triệu chứng bệnh phấn trắng được thể hiện bởi sự xuất hiện của hệ sợi nấm mầu trắng và các bào tử trông giống bột trắng trên bề mặt lá. Có thể xuất hiện nhiều các quả thể túi nhỏ hình cầu phát triển trên bề mặt lá. Vòi hút ký sinh được hình thành trong tế bào biểu bì; cành bào tử phân sinh được hình thành từ nhánh sợi nấm và bào tử không vách ngăn được sản sinh ra ở dạng chuỗi phát triển từ ngọn đến gốc. Nhiều loài nấm phấn trắng bao gồm các dạng chuyên hóa (f. sp.) khác nhau ký sinh chuyên tính trên các loài ký chủ khác nhau. Nấm phấn trắng thích nghi với điều kiện khí hậu khô, thực tế đây là nhóm nấm ký sinh thực vật duy nhất mà bào tử có khả năng nảy mầm được trong điều kiện không có nước tự do. Có thể đọc thêm về bệnh phấn trắng trong tài liệu của Braun (1987).

Muội đen do các loài trong bộ Capnodiales và Chaetothyriales gây ra. Chúng tạo thành các lớp muội đen trên bề mặt lá và thân tươi do phát triển trên các chất tiết ra từ côn trùng. Muội đen thường có mặt cùng với sự xuất hiện của côn trùng hút nhựa cây như rệp. Muội đen làm giảm đáng kể khả năng quang hợp, giảm khả năng phát triển và giảm năng suất của cây. Có thể tham khảo thêm thông tin về muội đen trong Hughes (1976).

Nấm muội đen thuộc bộ Meliolales thường dễ nhầm lẫn với muội đen trong 2 bộ Capnodiales và Chaetothyriales. Đây là bệnh trên lá phổ biến ở các rừng mưa nhiệt đới, chủ yếu làm mất tính thẩm mỹ của cây. Đặc điểm của triệu chứng là các sợi nấm với các túi bào tử và bào tử túi màu tối nổi lên trên bề mặt biểu bì. Tham khảo thêm thông tin về bộ Meliolales trong Hansford (1961) và Hansford (1963).

7.1.4Nấm gây bệnh trên quả và hạt

Một số vi sinh vật hại phổ biến thường là nguyên nhân của bệnh thối quả. Một trong số những loài phổ biến nhất là Colletotrichum gloeosporioides (giai đoạn hữu tính Glomerella cingulata) gây thán thư trên quả. Vết bệnh thường bị nứt sau một thời gian. Các loài Phytophthora cũng gây bệnh thối trên nhiều loại quả, ca cao và dừa là những ví dụ điển hình. Phomopsis và Fusicoccum cũng gây ra triệu chứng thối cuống nhiều loại quả của cây nhiệt đới.
Quả đặc biệt rất dễ bị nhiễm các bệnh sau thu hoạch. Các bệnh này phát triển trong quá trình đóng gói, bảo quản và vận chuyển. Vi sinh vật gây hại trên quả sau thu hoạch thường có mặt trên đồng ruộng từ trước nhưng không biểu hiện triệu chứng. Bệnh có thể tiếp tục phát triển ngay cả trong điều kiện bảo quản lạnh và triệu chứng có thể xuất hiện bất cứ lúc nào trong quá trình bảo quản và vận chuyển sau thu hoạch, đặc biệt khi gặp điều kiện môi trường thích hợp. Ví dụ một số bệnh sau thu hoạch: Thối (Rhizopus stolonifer), mốc xanh (Penicillium expansum), mốc xám (Botrytis cinerea), thối đen quả (Aspergillus spp.) thối cuống (Phomopsis spp. và Fusicoccum spp.). Tham khảo thêm thông tin về bệnh sau thu hoạch do nấm gây ra trong tài liệu của Pitt và Hocking (1999).
Nấm cựa (Ergots)

Nguyên nhân của bệnh nấm cựa là do nấm thuộc bộ Clavicipitales, bệnh thường xảy ra trên cỏ và hầu hết các cây ngũ cốc. Bào tử phân sinh giai đoạn Sphacelia của nấm cựa xâm nhiễm vào nhụy hoa. Bào tử có trong mật hoa cây ký chủ (tạo thành từ phản ứng của ký chủ trước sự xâm nhiễm của nấm) được phát tán đi khắp nơi nhờ côn trùng. Hạch nấm chứa alkaloids độc lẫn tạp trong hạt ngũ cốc có hại cho sức khỏe người và động vật nếu ăn phải. Để biết thêm thông tin về nấm Clavicipitalean đọc tài liệu của White và cộng sự (2003).

7.1.5Nấm gỉ sắt

Nấm gây bệnh gỉ sắt thuộc bộ Uredinales. Triệu chứng được thể hiện bằng sự xuất hiện các mụn bột trên lá và thân. Bào tử có thể màu vàng, da cam hoặc nâu trông giống như gỉ sắt. Ví dụ: gỉ sắt ngô Puccinia polysora, gỉ sắt lúa miến Puccinia purpurea và gỉ sắt đậu tương Phakopsora pachyrhizi. Đọc thêm thông tin về nấm gỉ sắt trong tài liệu của Cummins và Hiratsuka (2003).
Nấm gỉ sắt là nhóm vi sinh vật gây bệnh cây có tầm quan trọng đặc biệt về kinh tế. Hơn 7.000 loài thuộc 160 chi đã được mô tả, trong đó chiếm số lượng nhiều nhất là chi Puccinia. Ít nhất 30 chi của nấm gỉ sắt chỉ có một loài đại diện (đơn chi đơn loài). Nấm gỉ sắt có thể có tới 5 giai đoạn bào tử trong một vòng đời. Các giai đoạn bào tử được ký hiệu bằng các chữ số La mã:
O Đơn bào tử (Spermatia) - sản sinh ra từ túi đơn bào (spermogonia).

I Bào tử xuân (Aecidiospores) - sản sinh ra từ túi bào tử xuân (aecidia).

II Bào tử hạ (Urediniospores) - sản sinh ra từ cụm bào tử hạ (uredinia).

III Bào tử đông (Teliospores) - sản sinh ra từ cụm bào tử đông (telia).

IV Bào tử đảm (Basidiospores) - sản sinh ra từ đảm (basidium) do bào tử đông nảy mầm tạo thành.
Nấm gỉ sắt sản sinh đủ 5 giai đoạn bào tử gọi là nấm gỉ sắt có chu trình lớn. Nhiều nấm gỉ sắt không có khả năng sản sinh ra một hoặc vài giai đoạn bào tử, ví dụ nấm gỉ sắt có chu trình nhỏ chỉ sản sinh ra giai đoạn bào tử III và IV. Nhiều nấm gỉ sắt có 2 ký chủ không liên quan trong vòng đời, sản sinh ra giai đoạn bào tử II, III và IV trên ký chủ chính và sản sinh ra giai đoạn bào tử O và I trên ký chủ trung gian. Nấm gỉ sắt có 2 ký chủ không liên quan trong vòng đời gọi là dị chủ. Nấm gỉ sắt có duy nhất một ký chủ trong vòng đời gọi là đơn chủ.
Sau đây là vòng đời của một nấm gỉ sắt dị chủ có chu trình lớn:
1. Bào tử đảm nảy mầm xâm nhiễm trên lá cây ký chủ.

2. Túi đơn bào tử (Spermogonia) được hình thành từ lá, giải phóng ra các đơn bào tử nhỏ (spermatia) dưới dạng giọt nhỏ và được phát tán bởi côn trùng. Từ một túi đơn bào tử sẽ sinh ra sợi nấm thứ sinh có khả năng tiếp nhận (thụ tinh) một đơn bào tử khác giới.

3. Túi bào tử xuân và bào tử xuân được sản sinh ra và phát tán nhờ gió hoặc côn trùng. Bào tử xuân chỉ có thể xâm nhiễm ký chủ trung gian.

4. Sau khi xâm nhiễm vào ký chủ, sợi nấm hình thành cụm bào tử hạ và bào tử hạ dưới dạng từng đám bụi nhỏ có màu da cam hoặc nâu. Bào tử hạ phát tán nhờ gió. Trong một mùa vụ cây trồng, nhiều thế hệ bào tử hạ có thể tiếp tục xâm nhiễm trên cùng một ký chủ.

5. Cụm bào tử đông cùng với bào tử đông được hình vào cuối vụ sinh trưởng của cây ký chủ. Trong một số trường hợp, bào tử đông và bào tử hạ có thể sinh ra từ cùng một ổ bào tử. Bào tử đông có chức năng ngủ nghỉ. Mỗi tế bào của bào tử đông có khả năng hình thành 1 đảm với 3 vách ngăn, từ đó bào tử đảm được sản sinh ra trên các cuống bào tử. Bào tử đảm được phát tán nhờ gió.
Khi kiểm tra mẫu bệnh gỉ sắt, cần chú ý các chi tiết sau:

• 
  Cụm bào tử hạ (Uredinia) và cụm bào tử đông (telia) - xuất hiện ở mặt nào của lá (hoặc bộ phận khác của cây);
  
• 
  Bào tử hạ (Urediniospores) – hình dạng và cách biểu hiện triệu chứng trên bề mặt cây bệnh;
  
• 
  Sợi nấm vô tính (Paraphyses) – nếu xuất hiện có hình dạng và kích cỡ như thế nào;
  
• 
  Lỗ mầm (Germ pores) - số lượng và vị trí trên bào tử hạ;
  
• 
  Bào tử đông – hình dạng, số lượng vách ngăn, có cuống hay không.
  

7.1.6Nấm than đen

Bệnh than đen do nấm than đen thuộc lớp Ustilaginomycetes gây ra. Triệu chứng điển hình của bệnh là sự xuất hiện của các khối bào tử như bột đen. Các ổ bào tử xuất hiện trong hoặc trên rễ, thân, lá, hoa, bao phấn và nhụy.
Nấm than đen là vi sinh vật hại quan trọng trên cây trồng và cây cảnh. Có khoảng 90 chi nấm than đen bao gồm 2000 loài khác nhau. Sự phân loại của nấm than đen cũng trải qua nhiều thay đổi trong những năm gần đây dựa trên những nghiên cứu ở mức độ phân tử và siêu cấu trúc (sự phân loại trước đây thường phụ thuộc chủ yếu vào phương thức nảy mầm của bào tử). Tham khảo thêm Vánky (2002).
Đặc điểm dễ nhận biết nhất của nấm than đen là sự hình thành các đám bào tử từ các ổ bào tử ở các bộ phận nhất định của cây. Khác với bào tử đông của nấm gỉ sắt, bào tử teliospore của nấm than đen không có cuống (pedicellate). Bào tử nấm gỉ sắt thường được phát tán nhờ gió.
Bào tử teliospores nảy mầm và sản sinh ra bào tử đảm basidiospores (sporidia) phát triển giống như các tản nấm men trên môi trường nuôi cấy. Trong tự nhiên, hai bào tử đảm nảy mầm tiếp hợp với nhau để hình thành sợi nấm xâm nhiễm. Thông thường nấm chỉ có thể xâm nhiễm vào những bộ phận nhất định của cây ký chủ, ví dụ: nhụy hoặc hoa.
Những thay đổi gần đây trong hệ thống phân loại nấm than đen đã dẫn đến sự thay đổi tên của nhiều loài nấm than đen. Sau đây là một số ví dụ:

• 
  Sporisorium được dùng giới hạn cho nhóm Hòa thảo, bao gồm nhiều loài nấm gỉ sắt trước đây thuộc về các chi khác, ví dụ: Sphacelotheca và Sorosporium;
  
• 
  Sphacelotheca được dùng giới hạn cho ký chủ trong họ Polygonaceae, nay được phân vào nhóm Urediniomycetes (nhóm chứa nấm gỉ sắt);
  
• 
  Sorosporium được dùng giới hạn cho hoa của ký chủ thuộc họ Caryophyllaceae;
  
• 
  Ustilago được dùng giới hạn cho cỏ trong khi phần lớn các loài nấm than đen gây hại trên các cây ký chủ khác (chủ yếu cây 2 lá mầm) thuộc chi Microbotryum trong nhóm Urediniomycetes.
  

Khi kiểm tra mẫu bệnh than đen, cần chú ý các chi tiết sau:

• 
  Bộ phận cây ký chủ bị nhiễm bệnh;
  
• 
  Mô cây bị phình to;
  
• 
  Sự có mặt của các bọc bào tử (spore balls) và các bào tử rời (loose spores);
  
• 
  Hình dạng, kích thước bào tử và cách biểu hiện triệu chứng trên bề mặt;
  
• 
  Sự có mặt hoặc vắng mặt của các tế bào vô tính trong đám bào tử;
  
• 
  Sự có mặt hoặc vắng mặt của các cuống và vỏ bọc bào tử trong các ổ bào tử.
  

Каталог: SiteCollectionDocuments
SiteCollectionDocuments -> Ủy ban nhân dân tỉnh hà TĨnh cộng hoà XÃ HỘi chủ nghĩa việt nam
SiteCollectionDocuments -> BỘ TÀi chính số: 136/2009/tt-btc cộng hoà XÃ HỘi chủ nghĩa việt nam
SiteCollectionDocuments -> Ubnd tỉnh hải dưƠng sở KẾ hoạch và ĐẦu tư
SiteCollectionDocuments -> TỈnh hà TĨnh số: 1887 /QĐ-ubnd cộng hòa xã HỘi chủ nghĩa việt nam
SiteCollectionDocuments -> V. Lĩnh vực đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn
SiteCollectionDocuments -> SỞ KẾ hoạch và ĐẦu tư phòng đĂng ký kinh doanh
SiteCollectionDocuments -> Mẫu số 04/tp-lltp
SiteCollectionDocuments -> TỈnh hà TĨNH
SiteCollectionDocuments -> CỘng hòa xã HỘi chủ nghĩa việt nam sở KẾ hoạch và ĐẦu tư
SiteCollectionDocuments -> TỈnh hà TĨnh số: 853 /QĐ-ubnd cộng hòa xã HỘi chủ nghĩa việt nam

tải về 0.62 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn: