ĐẶC ĐIỂM TĂNG GLUCOSE MÁU PHẢN ỨNG Ở BỆNH NHÂN TAI BIẾN MẠCH NÃO CẤP CÓ TĂNG HUYẾT ÁP TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH BẮC NINH

ĐẶC ĐIỂM TĂNG GLUCOSE MÁU PHẢN ỨNG Ở BỆNH NHÂN TAI BIẾN MẠCH NÃO CẤP CÓ TĂNG HUYẾT ÁP TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH BẮC NINH

Nguyễn Thanh Phương 1,Trịnh Xuân Tráng2

Tai biến mạch máu não (TBMMN) và THA hiện nay đang là vấn đề thời sự không chỉ ở các nước phát triển mà còn ở cả các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam do tỷ lệ mắc ngày càng tăng, tử vong cao, di chứng nặng nề, là gánh nặng cho cả bệnh nhân (BN), gia đình, xã hội. THA có mặt trong 30 – 50 % số BN bị TBMMN. Tăng glucose máu chiếm 20 – 60% TBMMN bất kể có hay không có đái tháo đường trước đó (ĐTĐ). Có nhiều yếu tố dự báo hồi phục kém sau đột quỵ, trong đó có tăng glucose máu phản ứng trong giai đoạn cấp. Do đó chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này với mục tiêu: tìm hiểu thực trạng và mối liên quan tăng glucose máu phản ứng với phục hồi chức năng thần kinh, tử vong trong 30 ngày đầu ở BN TBMMN cấp tại Bắc Ninh

II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tượng nghiên cứu

-Tiêu chuẩn chọn BN: tất cả BN được chẩn đoán TBMMN lần đầu có THA giai đoạn cấp dựa theo tiêu chuẩn của WHO và hình ảnh học (CT – Scan) hoặc MRI. Các BN được chia thành 3 nhóm:

-Tiêu chuẩn loại trừ: BN đã có TBMMN trước đó, ĐTĐ, hôn mê sâu phải thở máy, mắc các bệnh nặng (suy thận nặng, thiếu máu nặng, bệnh ác tính…), dùng bất cứ thuốc nào liên quan đến tăng glucose máu.

- Phương pháp thu thập số liệu: mỗi BN có bệnh án nghiên cứu riêng, nghi nhận đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, điểm mRs (modified Ranskin Scale) lúc ra viện (hoặc trong 30 ngày đầu) .

2.2 Địa điểm nghiên cứu: Bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Ninh

2.3. Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 10 năm 2014 đến tháng 6 năm 2015

2.4. Phương pháp nghiên cứu: Mô tả cắt ngang, theo dõi dọc.

2.5. Phương pháp lấy mẫu: Lấy mẫu toàn bộ.

2.6. Các chỉ tiêu nghiên cứu:

- Nhóm tuổi; < 50, 50 – 70, > 70 tuổi.

- Giới: nam và nữ

- Các YTNC: bệnh ĐMV, bệnh van tim, hẹp ĐM cảnh, rung nhĩ, hút thuốc lá, tăng acid uric máu, uống nhiều rượu….

- Glucose máu: khi đói và sau ăn 2 giờ, lặp lại sau 7 ngày nếu có bất thường.

- Tỷ lệ % HbA1c.

- Điểm Glassgow, dấu hiệu thần kinh khu trú

- Tổn thương trên phim chụp CT – Scan/MRI: xuất huyết hay nhồi máu não, dấu hiệu phù não, đè đẩy đường giữa.

- Điểm mRS và tử vong trong 30 ngày đầu: có hay không có tử vong, chia mức độ hồi phục chức năng thần kinh theo thang điểm mRs thành 2 mức. Nhóm ≤ 2 điểm là nhóm hồi phục tốt, nhóm > 2 điểm là hồi phục kém (bao gồm cả tử vong)

2.7. Các tiêu chuẩn dùng trong nghiên cứu: TBMMN (WHO 1997), chẩn đoán THA (WHO), phân độ THA (JNC7), ĐTĐ (ADA 2006), tăng glucose phản ứng khi nồng độ khi đói ≥ 7mmol/l và/hoặc sau ăn ≥ 11mmol/l nhưng không có đủ tiêu chuẩn chẩn đoán ĐTĐ, thang điểm đánh giá hồi phục sau TBMMN mRS

2.8 Xử lý số liệu: theo thuật toán thống kê y học, p< 0,05 thì có ý nghĩa thống kê.

III. KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN

Trong thời gian nghiên cứu, có 408 BN được chẩn đoán TBMMN cấp có THA, chúng tôi chia thành 3 nhóm

• 
  Nhóm 1 : không có tăng glucose máu phản ứng và không có ĐTĐ gồm 209 BN, chiếm tỷ lệ 51,2%.
  
• 
  Nhóm 2: có tăng glucose máu phản ứng và không có ĐTĐ gồm 150 BN chiếm tỷ lệ 36,7%.
  
• 
  Nhóm 3: chẩn đoán ĐTĐ mới phát hiện gồm 47 BN chiếm tỷ lệ 12,1%.
  

• 
  Tỷ lệ NMN chiếm đa số của cả 3 nhóm, tỷ lệ NMN chung chiếm 88,9%.
  
• 
  Tỷ lệ nam cao hơn nữ ở cả 3 nhóm, tỷ lệ nam/nữ là 1,43/1
  
• 
  Không có sự khác biệt về đột tuổi trung bình của cả 3 nhóm và phân bố BN ở các nhóm tuổi của cả 3 nhóm.
  

Tuổi thấp nhất là 32 tuổi, cao nhất là 94 tuổi. , tuổi trung bình 69,5± 12,3 tuổi. Kết quả này cũng tương tư như các nghiên cứu khác cho thấy đổ tuổi hay gặp nhất 55-79 tuổi. Đây là độ tuổi có thể mắc nhiều bệnh khác nhau như THA, ĐTĐ, RLLP máu

• 
  YTNC hay gặp nhất gồm RLLP máu là 24,5%, hút thuốc lá là 35,5%.
  

Có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về tỷ lệ tử vong trong 30 ngày đầu với p < 0,01. Tỷ lệ tử vong cao nhất gặp ở nhóm 2 (6,7%). Như vậy tỷ lệ tử vong trong nghiên cứu của chúng tôi cao nhất ở nhóm tăng đường huyết phản ứng. Kết quả của chúng tôi tương tự như các tác giả khác.

• 
  Tỷ lệ tăng glucose máu phản ứng (nhóm 2) là 36,7%, tỷ lệ ĐTĐ mới phát hiện là 12,1%. Tỷ lệ nhồi máu não chiếm đa số, nam giới có xu hướng cao hơn nữ giới, nhóm tuổi chiếm đa số > 50 tuổi. Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về phân bố các nhóm tuổi trong các nhóm. YTNC hay gặp nhất gồm RLLP máu là 24,5%, hút thuốc lá là 35,5%. Tỷ lệ liệt 1/2 người chung của cả 3 nhóm lá 77,9%, cao nhất ở nhóm đái tháo đường mới phát hiện 81,6%.
  
• 
  Tỷ lệ hồi phục kém sau 30 ngày cao nhất ở nhóm ĐTĐ mới phát hiện (53,1%), sau đó là nhóm tăng glucose máu phản ứng (nhóm 2: 44,7%). Tỷ lệ tử vong cao nhất trong 30 ngày đầu là nhóm có tăng glucose máu phản ứng (6,7%) với p < 0,01.
  

1. 
   Trần Ngọc Tâm, Văn Công Trọng, Nguyễn Hải Thủy (2000), "Tăng đường huyết ở bệnh nhân tai biến mạch máu não giai đoạn cấp", Y học thực hành, 375(1), tr. 45-48.
   
2. 
   Nguyễn Văn Thông (1997),“Đại cương bệnh mạch máu não và những cơn đột quỵ”, Bệnh mạch máu não và các cơn đột quỵ, NXB Y học Hà Nội, tr.7 – 32
   
3. 
   Nguyễn Văn Chương (2004). Đại cương đột quỵ não. Thực hành lâm sàng thần kinh học. tập 3, NXB Y học.
   
4. 
   Bùi Thị Lan Vi, Vũ Anh Nhị (2005). Khảo sát tần suất các yếu tố nguy cơ tai biến mạch máu não. Y học thành phố Hồ Chí Minh, tập 9, phụ bản số 1, trg 91-95.
   
5. 
   Lê Tự Phương Thảo và cộng sự (2009). Mối tương quan giữa tăng đường huyết với hồi phục chức năng và tiên lượng tử vong của bệnh nhân nhồi máu não tuần hoàn trước tại bệnh viện Nhân dân Gia Định từ 10/2007 đến 3/2008. Y học thành phố Hồ Chí Minh, tập 13, phụ bản số 6, trg 64-70
   
6. 
   Standards of medical care in diabetes (2010), Diabetes Care, 33(1), S11- 61.
   
7. 
   Baird TA & Parsons MW et al. (2003), “Persistent poststroke hyperglycemia is independently associated with infarct expansion and worse clinical outcome”, Stroke, 34, pp. 2208 - 2214.
   
8. 
   Capes, S. E., Hunt, D., Malmberg, K., Pathak, P. & Gerstein, H.C. (2001), Stress hyperglycemia and prognosis of stroke in nondiabetic and diabetic patients: a systematic overview, Stroke, 32(10), pp. 2426-2432.
   
9. 
   Roger, V. L., Go, A. S., Lloyd-Jones, D. M., Adams, R. J., Berry, J. D., Brown, T. M., et al. (2011), Heart disease and stroke statistics - 2011 update: a report from the American Heart Association, Circulation, 123(4), p.18-209.
   
10. 
    Wang Yang & Heller RF et al. (2001), “Influence of Hyperglycemia on stroke Mortality”, Journal of Stroke and cerebrovascular Diseases, vol 10(1), pp. 11- 18.
    
11. 
    Weir CJ, Muray GD et al. (1997), “Is hyperglycemia an independent predictor of poor outcome after acute stroke? Result of a long term follow up study”, BMJ, 314, pp. 1303 - 1306.