Bảng 2.5. Hiệu suất nguyên liệu của một số hoạt động sản xuất

Trong các hoạt động sản xuất CBNSTP tại làng nghề, có một số hoạt động cần thiết phải sử dụng nhiệt năng như nấu mạch nha, làm miến, mà nguồn nhiên liệu chủ yếu là than. Do đó cũng tạo ra một lượng CO, CO₂, SO₂ không nhỏ. Đồng thời, việc vận chuyển các nguyên liệu và sản phẩm bằng nhiều loại phương tiện khác nhau (có xe cải tiến, xe gắn máy, xe kéo gắn máy, xe ô tô…) cũng làm cho nồng độ các chất trên và nồng độ bụi tăng cao. Nhất là vào mùa vụ sản xuất chính (thời điểm từ tháng 9 đến tháng 12 âm lịch), sự ô nhiễm không khí có biểu hiện khá rõ. Ngoài ra, các thời điểm khác hàm lượng này gần như chưa vượt quá TCCP.

Như vậy, mỗi ngày trung bình có khoảng 463 tấn rác thải rắn và hơn 6000 m³ nước thải các loại từ tất cả các hoạt động sản xuất và sinh hoạt tại làng nghề thải vào môi trường (trung bình khoảng 7,8 m³/hộ/ngày đêm), riêng nước thải từ việc CBNSTP chiếm 4930 m³ (80%) và rác thải chiếm 450 tấn (97%). Trong đó, nghề sản xuất tinh bột đóng góp một lượng chất thải rất lớn.

Một trong những tác nhân gây ô nhiễm lớn nhất đối với Dương Liễu hiện nay là từ sản xuất tinh bột sắn và tinh bột dong. Với nguyên liệu là từ sắn củ và dong củ, qua sơ chế, nghiền nhỏ, ngâm ủ, lọc tách rồi lấy bột sắn và dong cung cấp cho cơ sở CBNSTP trong làng và xuất đi các vùng khác, còn chất thải là lượng bã sắn, dong lớn cùng một khối lượng nước thải khổng lồ không được xử lý kịp thời đã và đang là vấn đề nan giải cho vùng

Như vậy, định mức thải trung bình của 1 tấn tinh bột sắn thành phẩm khoảng: 0,9 tấn bã, 0,1 tấn vỏ và đất cát; cùng với khoảng 13 m³ nước thải (cho rửa nguyên liệu, ngâm ủ, lọc tách bột, rửa bột, rửa máy móc thiết bị).

Tương tự, định mức thải cho 1 tấn tinh bột dong thành phẩm khoảng 1,7 tấn bã dong (thải trực tiếp cùng nước thải), 0,3 tấn vỏ, đất cát; cùng với khoảng 41 m³ nước thải (rửa củ, lọc tách bột, rửa bột, rửa thiết bị) [Đặng Kim Chi, 2005].

Tinh bột sắn và tinh bột dong là nguyên liệu cơ bản cho hầu hết các hoạt động sản xuất CBNSTP khác của làng nghề như: làm miến, làm mạch nha, làm bánh kẹo, làm mì tôm, cung cấp cho các ngành công nghiệp nhẹ (như hồ dán)…, và cả xuất đi các vùng làng nghề khác. Trong những năm gần đây, qui mô sản xuất tại làng nghề không ngừng tăng lên, nhu cầu sử dụng tinh bột cũng nhiều hơn, chính vì thế nghề làm tinh bột ở Dương Liễu ngày càng được nhân rộng. Trước đây, cả làng chỉ có hơn 200 hộ làm tinh bột thì hiện nay con số này đã tăng lên đến hơn 400 hộ, rải rác ở nhiều xóm, nhất là khu vực trung tâm (các xóm: Đoàn Kết, Đồng, Gia, Hợp Nhất, Đình Đàu, Mới…). Tổng sản lượng tăng lên hơn 7% mỗi năm Riêng sản xuất tinh bột, từ 60.000 tấn tinh bột sắn, 17.000 tấn tinh bột dong năm 2005 lên 70.000 tấn và hơn 20.000 tấn năm 2008. Trong khi đó, sản xuất tinh bột là nghề tạo ra một khối lượng thải rất lớn. Để tạo ra một tấn tinh bột sắn thành phẩm cần 2 tấn sắn củ, đồng thời tạo ra 0,9 tấn bã, rác thải và 13 m³ nước thải. Tương tự như vậy với một tấn tinh bột dong thành phẩm cũng cần tới 3,3 tấn dong củ, đồng thời thải ra 2 tấn bã, rác thải và 41 m³ nước. Lượng thải này chiếm tới 88% rác thải và 96% tổng lượng nước thải trong sản xuất của toàn xã.

Toàn bộ nước thải từ sản xuất được thải trực tiếp vào hệ thống cống nước, mương nước của xã rồi chảy vào sông Nhuệ, sông Đáy. Các hộ sản xuất tinh bột sắn thu gom khoảng 70% lượng bã thải để bán, phần còn lại do chất lượng kém, hoặc gặp thời tiết không thuận lợi không phơi khô được thì người dân chất đống ven đường đi, bãi rác, bốc mùi chua nồng nặc, mốc đen. Đối với các hộ sản xuất tinh bột dong, do bã thải không bán được và công nghệ còn lạc hậu nên không tách bột dong mà thải trực tiếp cùng với nước thải, làm cho nước có hàm lượng BOD và COD, SS cao, bốc mùi hôi thối.