BAØI V. ÑÒNH MEÄNH ÑÔØI NGÖÔØI

BAØI V. ÑÒNH MEÄNH ÑÔØI NGÖÔØI

Luaân lyù Kitoâ giaùo ñeà caäp ñeán ñònh meänh ñôøi ngöôøi vì hai lyù do:

• 
  Tröôùc heát, vì ñôøi ngöôøi coù khôûi ñaàu thì cuõng coù keát thuùc. Caùi keát thuùc tuøy thuoäc vaøo haønh trình ñaõ ñi qua. Moät nhaân sinh quan ñuùng nghóa, ñaëc bieät nhaân sinh quan kitoâ giaùo, phaûi quan taâm ñeán ñònh meänh ñôøi ngöôøi: Con ngöôøi seõ ñi veà ñaâu? Trong dieãn tieán cuoäc ñôøi, ñònh meänh laø chaëng choùt; nhöng xeùt theo quaù trình tieán trieån thì ñònh meänh laïi coù ngay töø buoåi ñaàu cuûa cuoäc ñôøi vaø chi phoái toaøn boä ñôøi ngöôøi. Caùi töông lai ñang baét ñaàu töø trong hieän taïi.
  
• 
  Thöù ñeán, moïi hoaït ñoäng trong ñôøi soáng moät nhaân vò chæ thöïc söï coù giaù trò khi ñöôïc ñaët trong lieân heä vôùi ñònh meänh. Cuoäc ñôøi con ngöôøi vöøa phöùc taïp laïi vöøa giaûn ñôn. Phöùc taïp vì goàm moät chuoãi nhöõng bieán coá, nhieàu khi rôøi raïc, vaø moãi bieán coá ñeàu coù giaù trò rieâng, nhöng taát caû ñeàu goùp phaàn xaây döïng nhaân vò. Ñôn giaûn vì caùc bieán coá lôùn nhoû ñeàu tieáp dieãn theo söï thuùc ñaåy cuûa moät ñoäng löïc nhaèm naâng ñôõ con ngöôøi soáng vaø hoaït ñoäng ñeå duy nhaát hoùa baûn theå laøm ngöôøi. Chính söï duy nhaát naøy laøm ta suy nghó: con ngöôøi soáng ñeå laøm gì? Coøn coù gì sau khi cheát? Do ñoù, moïi hoaït ñoäng ñeàu quy veà moät moái, tìm veà cuøng ñích toái haäu. Ñaâu laø muïc ñích toái haäu cuûa ñôøi ngöôøi?
  

Kinh nghieäm cho thaáy con ngöôøi thao thöùc tìm haïnh phuùc. Ngay caû khi con ngöôøi töï töû cuõng chæ vì muoán tìm haïnh phuùc khi nghó raèng chæ coù caùi cheát môùi chaám döùt ñöôïc caûnh ñôøi baát haïnh hieän taïi. Cöùu caùnh cuûa con ngöôøi laø haïnh phuùc, nhöng laïi coù nhieàu quan nieäm khaùc nhau veà haïnh phuùc. Töïu chung, haïnh phuùc laø ñích ñieåm chi phoái vaø quy tuï moïi thoûa maõn yù muoán töï nhieân cuûa con ngöôøi. Ngöôøi ta vaãn thöôøng nghó haïnh phuùc laø giaøu sang cuûa caûi, chöùc quyeàn danh voïng, tröôøng thoï… Theá nhöng taát caû cuõng ñeàu taïm thôøi, choùng qua: Vanitas vanitatum omnia vanitas (Giaûng vieân). Ba vaïn saùu ngaøn ngaøy laø maáy, caûnh phuø dung troâng thaáy cuõng nöïc cöôøi (Cao baù Quaùt). Vaäy ñaâu laø haïnh phuùc ñích thöïc?

Haïnh phuùc laø söï thieän toái cao bao goàm moïi söï thieän khaùc. Thaùnh Toâma quan nieäm haïnh phuùc laø söï thieän hoaøn haûo hôïp vôùi baûn tính coù lyù trí, coù töï do vaø yù thöùc. Nhö theá, Söï Thieän toaøn haûo laø haïnh phuùc ñích thaät. Ñaâu laø nhöõng ñaëc tính cuûa Söï Thieän toaøn haûo? Söï Thieän toaøn haûo phaûi laø tuyeät ñoái vì haïnh phuùc töông ñoái khoâng theå thoûa maõn khaùt voïng haïnh phuùc. Söï Thieän toaøn haûo khoâng khieám khuyeát nghóa laø khoâng thieáu ñieàu gì maø baûn theå töï nhieân ñoøi phaûi coù, beàn vöõng vaø coù theå ñaït tôùi vôùi nhöõng phöông tieän thích öùng vöøa taàm tay. Haïnh phuùc aáy khoâng theå laø tieàn taøi danh voïng, söùc khoûe, saéc ñeïp, tröôøng thoï, khoaùi laïc. Cuõng khoâng ôû taïi nhöõng giaù trò tinh thaàn nhö söï hieåu bieát, khoa hoïc, thaåm myõ…, nhöng phaûi laø caùi gì toaøn haûo, phoå bieán vaø tuyeät ñoái. Vaäy Söï Thieän tuyeät haûo aáy khoâng laø gì khaùc ngoaøi Thieân Chuùa. Haïnh phuùc ñích thöïc laø khi ñaït ñöôïc söï soáng ñôøi ñôøi nhö thaùnh Augustin ñaõ than thôû: Laïy Chuùa, linh hoàn con khaéc khoaûi baên khoaên cho ñeán khi ñöôïc nghæ yeân trong Chuùa.

Söï cheát.

Con ngöôøi sôï cheát, khoâng muoán cheát vì con ngöôøi sinh ra khoâng phaûi ñeå dieät vong. Theá nhöng söï cheát laïi laø ñònh meänh taát yeáu cuûa ñôøi ngöôøi, nhö moät trieát gia kia ñaõ phaùt bieåu: con ngöôøi sinh ra laø ñeå cheát. Tuy nhieân, ñoái vôùi con ngöôøi, caùi cheát vaãn luoân laø moät bí nhieäm. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng tin, ñieån hình nhö moät JP Sartre, söï cheát ñöôïc coi nhö moät thaûm baïi lôùn nhaát cuûa ñôøi ngöôøi, noù chaám döùt moïi töông quan, keát thuùc moïi sinh hoaït vaø phaù vôõ moïi öôùc mô döï phoùng. Cheát laø heát. Cheát laø phi lyù. Caøng vaên minh tieán boä, con ngöôøi caøng sôï cheát. Con ngöôøi ngaøy nay noã löïc vaän duïng moïi khoa hoïc kyõ thuaät tieân tieán ñeå chieán thaéng söï cheát, mong keùo daøi söï soáng. Nhöng roát cuoäc, con ngöôøi phaûi thuùc thuû ñaàu haøng vaø söï cheát vaãn ñeán, khoâng phaân bieät haïng ngöôøi naøo: giaøu sang quyeàn quyù hay baàn cuøng ñoùi khoå, taøi ba baùc hoïc hay queâ muøa doát naùt, giaø hay treû, nam hay nöõ… Chæ coù moät mình Ñöùc Gieâsu maø Tin möøng thuaät laïi, ñaõ ba laàn tieán gaàn ñeán caùi cheát, laäp töùc söï cheát phaûi thaùo lui: moät laàn khi Ngaøi gaëp ngöôøi ta khieâng quan taøi ñöùa con trai duy nhaát cuûa baø goùa Naim, laàn khaùc tröôùc lôøi keâu van ñaày tin töôûng cuûa vieân ñaïi ñoäi tröôûng ngoaïi giaùo coù ñöùa con haáp hoái, vaø laàn thöù ba khi ñöùng tröôùc moä cuûa ngöôøi baïn thaân Ladaroâ, em cuûa hai chò em Matta vaø Maria. Ñaëc bieät hôn caû laø chính Ngaøi ñaõ töï mình soáng laïi vaøo ngaøy thöù ba sau khi chòu cheát tuûi nhuïc treân thaäp giaù. Ñieàu aáy laøm chöùng raèng duy moät mình Ngaøi coù quyeàn treân söï soáng vaø söï cheát, vaø Ngaøi ñaõ chieán thaéng söï cheát ñeå môû ra cöûa söï soáng vónh cöûu cho taát caû nhöõng ai tin vaøo Ngaøi: “Ta laø söï soáng laïi vaø laø söï soáng. Ai tin Ta seõ khoâng phaûi cheát, nhöng ñöôïc soáng ñôøi ñôøi”. Do ñoù, thaùnh Phaoloâ ñaõ quaû quyeát raèng Ñöùc Kitoâ ñaõ soáng laïi laø nguyeân lyù phaàn roãi cho moïi keû tin, raèng neáu ta cuøng cheát vôùi Ngaøi thì ta cuõng seõ ñöôïc soáng laïi vôùi Ngaøi, raèng söï soáng laïi cuûa Ñöùc Kitoâ laø neàn taûng nieàm hy voïng seõ soáng laïi cho moïi keû tin vaøo Ngaøi. Caû moät ñôøi söù vuï cöùu theá cuûa Con Thieân Chuùa laøm ngöôøi chæ coù theá: giaûi thoaùt con ngöôøi khoûi söï thoáng trò cuûa söï cheát ñeå ñöa con ngöôøi vaøo coõi soáng vónh cöûu.

Cuoäc ñôøi moãi ngöôøi laø moät haønh trình ñi töø traàn gian choùng qua ñeå tieán veà queâ höông thaät laø Nöôùc Trôøi. Trong haønh trình naøy, Ñöùc Gieâsu luoân hieän dieän vaø ñoàng haønh vì Ngaøi laø Ñöôøng, laø Söï Thaät vaø Söï Soáng. Ñaõ coù nhöõng luùc, chuùng ta nhö caûm nghieäm mình coâ ñôn tröôùc nhöõng ñau thöông, thöû thaùch, thaát baïi, taät beänh, vaø nghó nhö theå bò Chuùa boû rôi…Ñaâu coù, Chuùa Gieâsu ñaõ töøng caûm nghieäm ñieàu ñoù trong vöôøn Daàu, nhaát laø treân thaäp giaù. Ngaøi vaãn luoân tin raèng Cha ôû vôùi Ngaøi… Cuõng theá, Thieân Chuùa luoân hieän dieän beân ta vaø thaàm nhuû: ôn Ta ñuû cho con… vaø coù luùc Ngaøi nhö ñeå ta coâ ñôn, haàu ta coù dòp laäp coâng phuùc. Ñieàu chaéc chaén laø Chuùa vaãn luoân ôû ñoù vôùi ta. Ñöùc Kitoâ Phuïc sinh luoân ñoàng haønh vôùi ta nhö ñaõ töøng ñoàng haønh vôùi hai moân ñeä Emmaus…Haõy vöõng tin vaø caát böôùc theo Ngaøi, ta seõ tieán vaøo Trôøi môùi ñaát môùi, nôi maø Isaia ñaõ töøng loan baùo seõ khoâng coøn khaên tang, khoâng coøn nöôùc maét, maø chæ coù baøn tieäc haïnh phuùc muoân ñôøi.

a. Quan nieäm caùnh chung cuûa Cöïu öôùc: Thöôûng phaït trong hieän taïi. Cheát laø toaøn theå con ngöôøi (basar, nephesh, ruah) vónh vieãn ñi vaøo scheùol. Mong ñôïi Ñaáng Messia ñeán thieát laäp Trieàu ñaïi Thieân Chuùa trong lòch söû. Quan nieäm caùnh chung naøy ñöôïc bieán ñoåi vôùi Daniel (theá kyû 2 tcn) qua thò kieán Con Ngöôøi (Dn 7) seõ thaåm phaùn caùnh chung khi moïi ngöôøi seõ ñöôïc soáng laïi. Saùch Khoân ngoan seõ döùt ñieåm quan nieäm naøy.

b. Caùnh chung trong Taân öôùc: Ñöùc Gieâsu ñaõ khaúng ñònh laäp tröôøng caùnh chung aáy trong moät tranh luaän vôùi phaùi Sañoác. Vôùi maàu nhieäm nhaäp theå, cuoäc ñôøi döông theá cuûa Ñöùc Gieâsu, nhöõng lôøi giaùo huaán cuûa Ngaøi, nhaát laø qua söï cheát vaø soáng laïi cuûa Ñöùc Kitoâ, söï cheát coù yù nghóa ñích thöïc vaø caùnh chung ñöôïc giaûi quyeát döùt ñieåm. Ñöùc Kitoâ ñaõ chieán thaéng söï cheát vaø baûo ñaûm cho ta nieàm hy voïng soáng laïi (1Tx 4,14). Ñöùc Kitoâ seõ quang laâm ñeå thaåm phaùn caùnh chung (Mt 24). Söï soáng ñôøi sau khoâng phaûi laáy laïi kieáp soáng ñôøi naøy theo nhö thuyeát luaân hoài, nhöng laø moät bieán ñoåi töø kieáp soáng ñôøi naøy sang cuoäc soáng vónh cöûu (Ga 12). Söï soáng ñôøi ñôøi ñaõ baét ñaàu ngay trong hieän taïi nhôø keát hieäp vôùi Ñöùc Kitoâ vaø seõ vieân maõn trong ngaøy caùnh chung (Rm 6,5; 2Cr 4,11).

c. Caùnh chung kitoâ giaùo. Giaùo hoäi daïy haïnh phuùc vieân maõn cuûa ñôøi ngöôøi laø ñöôïc höôûng kieán Thieân Chuùa (1Cr 13,12; 1Ga 3,2). Saùch Khaûi huyeàn noùi ñeán Trôøi môùi ñaát môùi (Kh 21). Do ñoù, thaønh coâng ñôøi ngöôøi laø toân vinh Thieân Chuùa vì Thieân Chuùa laø cöùu caùnh con ngöôøi. Trong cuoäc haønh trình tôùi ñích ñieåm laø Nöôùc Trôøi, con ngöôøi caàn soáng xöùng vôùi ôn goïi laøm ngöôøi vaø ôn goïi laøm con Chuùa, theo maãu göông vaø giaùo huaán Tin möøng cuûa Ñöùc Gieâsu, Ñaáng cöùu ñoä. Cuoäc soáng vónh cöûu mai sau ñöôïc xaùc ñònh ngay trong cuoäc soáng hieän taïi. Giöõa hoâm nay vaø mai sau, coù moät tröông ñoä (tension): vöøa coù laïi vöøa chöa, nghóa laø ngay töø traàn theá, con ngöôøi ñang ñöôïc höôûng cuoäc soáng Nöôùc Trôøi mai sau, nhöng chöa toaøn dieän vaø vieân maõn.