LM. jb. Hoaøng vaên khanh luaân lyù kitoâ giaùO
BAØI IV. NHAÂN HOÏC KITOÂ GIAÙO
tải về 2.78 Mb.
|
- Điều hướng trang này:
- Con ngöôøi döôùi laêng kính trieát hoïc.
- Nhaân hoïc Kitoâ giaùo
BAØI IV. NHAÂN HOÏC KITOÂ GIAÙOCon ngöôøi laø chuû theå cuûa ñôøi soáng luaân lyù. Ñaây laø con ngöôøi thöïc teá trong lòch söû vôùi ñaày ñuû chieàu kích cuûa noù, chöù khoâng phaûi con ngöôøi tröøu töôïng. Con ngöôøi döôùi laêng kính trieát hoïc. Caùc trieát gia tieàn Socrate khaûo saùt vaø giaûi thích vuõ truï vaät lyù, trong ñoù con ngöôøi chæ laø thaønh phaàn cuûa vuõ truï aáy. Hoï tìm hieåu uyeân nguyeân cuûa moïi söï vaät. Thaleøs cho laø nöôùc. Anaximandre cho laø moät chaát theå sieâu caûm giaùc linh hoaït. Anaximandre baûo laø khí (pneuma) coù trí naêng linh ñoäng taïo neân söï bieán hoùa trong vuõ truï. Pythagore cho raèng moïi vaät ñeàu caáu thaønh do söï pha troän nhöõng con soá caùch hoøa ñieäu. Heùraclite cho laø löûa thieâng taïo neân bieán dòch. Empeùdocle, Deùmocrtite, Anaxagore cho vuõ truï laø moät toaøn khoái vaät chaát ñoàng nhaát, do taùc ñoäng cuûa caùc nguyeân toá taïo neân chuyeån ñoäng vaø bieán dòch; töø ñoù sinh ra thuyeát nguyeân töû. Nguyeân lyù chuyeån ñoäng laø moät thöù chaát theå coù trí naêng, nhôø chuyeån ñoäng maø hình thaønh caùc söï vaät. Soctrate nhìn nhaän con ngöôøi nhö chuû theå ñaïo ñöùc: “Haõy töï bieát mình”. Platon vôùi thuyeát YÙ Theå cho raèng con ngöôøi laø keát hôïp cuûa hoàn vaø xaùc. Hoàn thieâng baát töû bò giam haõm trong caùi moà thaân xaùc. Haïnh phuùc khi hoàn ñöôïc giaûi thoaùt khoûi xaùc. Aristote lyù giaûi baûn tính con ngöôøi laø moät söï caáu thaønh bôûi chaát theå vaø moâ theå. Moâ theå laø hoàn vaø chaát theå laø xaùc vôùi khaû naêng bieán ñoåi. Cuoái thôøi Hy laïp, phaùi khaéc kyû vôùi nhaân sinh quan duy taâm cho raèng chính hoàn ñieàu khieån thaân xaùc neân phaûi soáng khaéc kyû, khoaùi laïc chuû nghóa chuû tröông caàn höôûng thuï, phaùi hoaøi nghi choái boû moïi chaân lyù, ngoä ñaïo thuyeát chuû tröông chæ nhôø söï bieát caùch bí nhieäm môùi tìm ñöôïc giaûi thoaùt. Cho ñeán ñaây, vaãn chöa ñònh roõ ñöôïc con ngöôøi laø gì? Phong traøo duy nhaân vaên ñeà cao yù nghóa vaø ñònh meänh con ngöôøi. Sau ñoù, hieän töôïng luaän cuûa Hussel ñaû phaù duy nieäm cuûa Kant, duy yù thöùc cuûa Hegel, duy ñoái töôïng cuûa truyeàn thoáng coå xöa, ñeå noùi leân raèng chæ coù theå nhaän thöùc ñöôïc moät thöïc taïi khi coù söï gaëp gôõ giöõa yù thöùc vaø ñoái töôïng. Heidegger ñaåy maïnh tö töôûng treân khi quaû quyeát con ngöôøi laø moät da-sein (höõu theå hieän dieän). Thuyeát hieän sinh ñeà caäp ñeán con ngöôøi cuï theå nhö chuû theå töï do theo hai traøo löu ñoái nghòch: voâ thaàn (Nietzche, JP Sartre), höõu thaàn (Kierkeùgard, Jaspers, G. Marcel). Taâm lyù hoïc chieàu saâu vôùi Freud chuû tröông thuyeát doàn neùn vaø libido (tính duïc), Adler nhaán maïnh söï giaèng co giöõa baûn naêng quyeàn löïc vaø xaõ hoäi, taïo neân buø tröø, maëc caûm. Jung ñeà caäp ñeán moät thöù voâ thöùc taäp theå vaø vuøng ñaëc bieät cuûa taâm linh.
Kinh thaùnh daïy con ngöôøi ñöôïc Thieân Chuùa taïo thaønh gioáng hình aûnh Thieân Chuùa vaø ñöôïc ñaët laøm chuû quaûn cai vuõ truï (St 1). Vì theá con ngöôøi laø höõu theå thöôïng ñaúng vaø sieâu vieät treân toaøn theå thieân nhieân (toät ñænh cuûa saùng taïo: St 1, trung taâm cuûa vuõ truï: St 2). Coâng ñoàng Vatican II quaû quyeát: Nhöõng keû tin cuõng nhö khoâng tin ñeàu ñoàng quan ñieåm laø moïi vaät treân ñòa caàu phaûi ñöôïc höôùng veà con ngöôøi nhö trung taâm vaø toät ñænh cuûa chuùng (GS 12). Nhö theá, döïa treân Maïc khaûi, con ngöôøi laø thuï taïo tuyeät vôøi cuûa Thieân Chuùa (St 1,26) maø Tv 8,5-7 ñaõ dieãn taû: “Con ngöôøi laø chi maø Chuùa phaûi baän taâm. Ngöôøi cho thoáng trò caùc coâng trình Ngöôøi laøm, muoân söï Ngöôøi ñaët caû döôùi chaân”. Con ngöôøi laø hôïp theå nhaân-linh, hoàn xaùc nhaát theå. Saùng theá 2, 7 trình baøy Thieân Chuùa naën neân con ngöôøi töø ñaát seùt vaø Ngöôøi haø sinh khí (pneuma) ñeå noù ñöôïc soáng. Theo quan nieäm ñoù, con ngöôøi ñöôïc caáu thaønh bôûi ba yeáu toá: basar (xaùc), nephes (hoàn), pneuma, ruah (khí). Chính nhôø ruah maø con ngöôøi ñöôïc hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa. Coøn xaùc thì sao? Platon coi xaùc laø moà giam haõm hoàn. Cheát laø giaûi thoaùt hoàn khoûi nguïc thaân xaùc. Do haäu quaû cuûa toäi nguyeân toå, xaùc trôû thaønh chöôùng ngaïi cho hoàn bay boång: “tinh thaàn thì maïnh meõ nhöng xaùc thòt thì yeáu ñuoái” (Mt 26,41). Thaùnh Phaoloâ caûm nghieäm moät caêng thaúng noäi taïi trong taâm hoàn: söï laønh toâi bieát thì toâi khoâng laøm, söï döõ toâi bieát thì toâi laïi cöù laøm. Tuy nhieân, phaûi nhìn nhaän xaùc laø phöông tieän giuùp hoàn hoaït ñoäng. Thaùnh Toâma quaû quyeát vai troø caàn thieát cuûa thaân xaùc cho sinh hoaït cuûa tinh thaàn: khoâng gì loït vaøo trí khoân maø ñaõ khoâng qua giaùc quan (nihil erit in intellectu quin prius fuerit in sen su”. Khoâng theå coù suy tö neáu khoâng nhôø söï coäng taùc tröïc tieáp cuûa theå xaùc. Chính thaân xaùc laø duïng cuï trung gian cho tinh thaàn yù thöùc veà chính mình vaø veà vuõ truï vaät chaát. Thöù ñeán, thaân xaùc phaùt bieåu tinh thaàn, phöông theá dieãn ñaït tinh thaàn. Xem maët maø baét hình dong vì thaân xaùc laø daáu hieäu cuûa tinh thaàn. Thaân xaùc coøn laø phöông theá gaëp gôõ cuûa caùc nhaân vò, laø ñieàu kieän cho tình yeâu naåy nôû vaø phaùt trieån. Qua maàu nhieäm nhaäp theå, Ñöùc Kitoâ ñaõ thöïc hieän söï duy nhaát tuyeät vôøi cuûa tinh thaàn vaø theå xaùc. Nôi Ngöôøi, baûn tính nhaân loaïi ñaõ ñöôïc maéc laáy chöù khoâng bò tieâu dieät, do ñoù chính nôi chuùng ta maø baûn tính aáy cuõng ñöôïc naâng leân tôùi moät phaåm gaùi sieâu vieät. Bôûi vì chính con Thieân Chuùa khi nhaäp theå, moät caùch naøo ñoù, ñaõ keát hôïp vôùi taát caû moïi ngöôøi. Ngöôøi ñaõ laøm vieäc vôùi baøn tay con ngöôøi, ñaõ suy nghó baèng trí oùc con ngöôøi, ñaõ haønh ñoäng vôùi yù chí con ngöôøi, ñaõ yeâu meán baèng quaû tim con ngöôøi. Kitoâ giaùo coù quan nieäm raát quaân bình ñoái vôùi thaân xaùc: khoâng ñeà cao toân thôø cuõng khoâng ngaây ngoâ cho raèng thaân xaùc laø saøo huyeät cuûa toäi loãi. Xaùc giuùp hoàn keát hieäp vôùi Chuùa. Hoàn vaø xaùc do Chuùa taïo döïng vaø ñöôïc cöùu ñoä, ñeå ñeán ngaøy taän theá xaùc seõ ñöôïc soáng laïi. Vaäy khoâng ñöôïc khinh mieät xaùc nhöng phaûi coi xaùc laø toát ñeïp, ñaùng toân troïng, ñöôïc cöùu chuoäc vaø seõ ñöôïc soáng laïi ngaøy sau heát. Thaùnh Phaoloâ coi thaân xaùc laø ñeàn thôøi Chuùa Thaùnh Thaàn, vì theá phaûi toân vinh Thieân Chuùa nôi thaân xaùc (1 Cr 12,12). Con ngöôøi laø moät nhaân vò. Moãi höõu theå vöøa ñôn nhaát nôi chính mình laïi vöøa khaùc bieät vôùi nhöõng höõu theå khaùc. Höõu theå thuaàn tuùy tinh thaàn laø caù theå nôi chính yeáu tính cuûa noù. Höõu theå thuaàn tuùy vaät chaát ñöôïc xaùc ñònh caù theå qua töông quan giöõa moâ vaø chaát theå cuûa noù: hai caây mít cuøng moâ theå nhöng khaùc veà kích thöôùc, hình daïng, maøu saéc. Con ngöôøi laø moät nhaân vò. Nhaân vò laø gì? Töø ngöõ naøy tuy ñoàng nghóa vôùi töø “con ngöôøi caù theå” (caù nhaân), nhöng laïi coù yù nghóa phong phuù hôn nhieàu, chæ veà taát caû nhöõng gì ñaëc thuø nôi con ngöôøi, taùch bieät vôùi caùc höõu theå khaùc, laøm neân phaåm giaù cuõng nhö quyeàn haïn con ngöôøi. Thuyeát nhò nguyeân (hay cuõng goïi laø ñoái nguyeân) phaân taùch hoàn vaø xaùc nôi con ngöôøi, trong khi ñoù nhaân vò laø con ngöôøi vöøa xaùc vöøa hoàn, moät hôïp theå nhaân linh, moät tinh thaàn nhaäp theå. Nhaân vò ñöôïc xaùc laäp qua töông quan giöõa hoàn vaø xaùc vaø qua nhöõng hoaït ñoäng noäi taïi nhaát laø nhöõng quyeát ñònh töï do cuûa noù. Chuû theå tính. Ñaëc tính noåi baät nhaát cuûa nhaân vò laø chuû theå tính. Nhaân vò laø chuû theå caùc quyeàn haïn vaø nghóa vuï, laø ngöôøi hoaøn toaøn töï do laøm chuû laáy chính mình, laøm chuû moïi quyeát ñònh, moïi löïa choïn vaø moïi haønh vi cuûa chính mình. Noùi ñeán chuû theå tính töùc phaûi noùi ñeán töï do. Töï do laø neùt ñaëc thuø nôi con ngöôøi. Khi söû duïng töï do ñeå quyeát ñònh choïn löïa moät ñieàu gì, con ngöôøi toû ra mình laø chuû cuûa haønh vi cuõng nhö vieäc thöïc hieän chính baûn thaân mình. Tinh thaàn nhaäp theå. Con ngöôøi laø hoàn hieän höõu trong theå xaùc. Töï baûn chaát, hoàn ñöôïc ñaët ñònh ñeå hieän höõu maõi, môû roäng cho toaøn theå thöïc taïi vaø môû ra ñeán voâ bieân, vì theá hoàn baát töû. Nhôø hoàn, trí naêng con ngöôøi coù khaû naêng nhaän thöùc moïi thöïc taïi, lieân tuïc höôùng veà Thöïc Taïi Voâ Haïn, yù chí töï do vaø noå löïc höôùng veà toaøn theå. Ñoù laø moät trong nhöõng ñaëc tính yù nghóa nhaát cuûa con ngöôøi. Con ngöôøi ñöôïc taïo döïng ñeå nhaän thöùc vaø yeâu thöông, khaùt khao chaân lyù. Xaùc theå khoâng laøm cho hoàn taùch bieät khoûi Thieân Chuùa. Phaùi khinh mieät thaân xaùc vaø theá giôùi vaät chaát cho raèng xaùc caûn trôû hoàn ñaït tôùi söï keát hôïp hoaøn haûo vôùi Thieân Chuùa. Con ngöôøi laø höõu theå taïi theá, ñöôïc taïo neân ñeå soáng trong theá giôùi. Noù seõ khoâng theå ñaït ñöôïc söï phaùt trieån vieân maõn maø khoâng coù theá giôùi. Con ngöôøi yù thöùc veà theá giôùi, coù khaû naêng thay ñoåi vaø lôïi duïng moïi tình huoáng trong theá giôùi. Gabriel Marcel noùi toâi laø thaân xaùc toâi vì thaân xaùc toâi laø thöïc taïi maø toâi coù vaø toâi laø. Thaân xaùc khoâng phaûi laø duïng cuï vì duïng cuï laø ñeå caàm naém, nhaøo naën, trong khi ñoù thaân xaùc laïi thöïc hieän söï caàm naém aáy. Khoâng linh hoàn, thaân xaùc chaúng laø gì vì thaân xaùc ñöôïc duy trì trong hieän höõu bôûi hoàn. Toâi hieän höõu laø hoàn ñang nhaäp theå vaøo thaân xaùc, hoàn hieän höõu trong xaùc vaø cuøng vôùi xaùc laøm neân hieän sinh cuûa nhaân vò. Hoàn laøm xaùc soáng ñoäng, nhöng thieáu xaùc hoàn khoâng theå hieän höõu taïi theá. Coù theå so saùnh vôùi söï aám aùp cuûa ngoïn ñeøn. Söï aám aùp khoâng phaûi laø ngoïn ñeøn, nhöng ñeøn khoâng hieän höõu maø khoâng coù noù vaø noù cuõng khoâng coù neáu khoâng coù ngoïn ñeøn, nhôø ñoù maø noù lieân tuïc hieän höõu. Hoàn nhaäp theå trong xaùc vaø qua xaùc maø toâi môû roäng cho theá giôùi vaø cho tha nhaân. Moãi nhaân vò môû ra hai phía: doïc cho Thieân Chuùa vaø ngang cho tha nhaân. c. Con ngöôøi höôùng tôùi voâ bieân Con ngöôøi laø nhaân vò höôùng tôùi Voâ bieân. K. Jsapers cho raèng con ngöôøi chæ thaät söï hieän sinh khi vöôn tôùi Sieâu Vieät Theå. Kierkeùgaard quaû quyeát con ñöôøng hieän sinh laø con ñöôøng toân giaùo. Caøng tieán tôùi gaëp Thieân Chuùa con ngöôøi caøng thaät söï hieän sinh. Coâng ñoàng Vatican II xaùc ñònh: YÙ nghóa cao caû nhaát cuûa phaåm giaù laøm ngöôøi laø con ngöôøi ñöôïc môøi goïi hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa. Ngay töø luùc môùi sinh, con ngöôøi ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa 1môøi goïi ñoái thoaïi vôùi Ngöôøi. Con ngöôøi khoâng hieän höõu neáu Thieân Chuùa khoâng vì yeâu thöông maø taïo döïng neân, vaø cuõng vì yeâu thöông maø Thieân Chaùu cho noù toàn taïi. Do ñoù con ngöôøi khoâng theå soáng troïn veïn theo söï thaät neáu khoâng töï yù nhìn nhaän tình yeâu thöông aáy vaø phoù thaùc mình cho Ñaáng ñaõ döïng neân mình”(GS 19).
Каталог: wp-content -> uploads -> downloads -> 2011 2011 -> CÔng đỒng vatican II qua bốn thập niêN 2011 -> TÒa giám mục xã ĐOÀi chỉ nam giáo phận vinh lưỢC ĐỒ TỔng quáT 2011 -> 1. phép lạ thánh thể ĐẦu tiên khoảng năm 700 Tại làng Lanciano, nước Ý (italy) 2011 -> Thiên chúa giáo và tam giáO Đường Thi Trương Kỷ 2011 -> Tác giả Võ Long Tê chưƠng I bối cảnh lịch sử 2011 -> LỊch sử truyền giáo tại việt nam quyển II lm. Nguyễn hồng chưƠng I: MỘt cha dòng têN Ở việt nam tới rôMA 2011 -> Các mẫu thức MẠc khải lm. Lê Công Đức 2011 -> Một lời nói đầu không phải là nơi nhiều chỗđể tóm lược lập luận của một cuốn sách cũng như định vị hoặc phát biểu về sựquan trọng của nó. Đây quả thực là một cuốn sách rất quan trọng 2011 -> LỜi giới thiệu suy tư ban đẦu về MẦu nhiệm giêSU tải về 2.78 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|