LÕÌi nóI ÐÂÌU

- Sýò phân maÒnh: ÐêÒ tiêòn sýÒ duòng các baÒn ðôÌ ðiòa hình ngýõÌi ta phaÒi thiêìt lâòp hêò thôìng phân maÒnh và danh pháp chãòt cheÞ, trên cõ sõÒ phân maÒnh và danh pháp cuÒa baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:100.000 nhý ðã trình bày õÒ muòc 2.3 chýõng 2.

Trong phép chiêìu cuÒa baÒn ðôÌ ðiòa hình, các kinh tuyêìn và viÞ tuyêìn ðýõòc biêÒu thiò thành ðýõÌng cong, nhýng ðôò cong cuÒa các kinh tuyêìn râìt nhoÒ, do ðó trên tâìt caÒ các baÒn ðôÌ ðiòa hình ðêÌu thêÒ hiêòn thành ðýõÌng thãÒng. Các ðýõÌng viÞ tuyêìn trên các baÒn ðôÌ tyÒ lêò „d 1:50.000 ðýõòc thêÒ hiêòn nhý nhýÞng ðýõÌng thãÒng còn trên các baÒn ðôÌ tyÒ lêò „T 1:100.000 ðýõòc thêÒ hiêòn là ðýõÌng cong.

5.1.3. Nôòi dung cuÒa baÒn ðôÌ ðiòa hình

Các yêìu tôì cõ baÒn cuÒa nôòi dung baÒn ðôÌ ðiòa hình là: ThuyÒ hêò, các ðiêÒm dân cý; các ðôìi týõòng công nghiêòp, nông nghiêòp và vãn hoá; maònh lýõìi các ðýõÌng giao thông; dáng ðâìt, lõìp phuÒ thýòc vâòt và thôÒ nhýõÞng; các ðýõÌng ranh giõìi... Tâìt caÒ các ðôìi týõòng nói trên ðýõòc thêÒ hiêòn trên baÒn ðôÌ ðiòa hình võìi ðôò chi tiêìt cao và ðýõòc ghi chú các ðãòc trýng châìt lýõòng và sôì lýõòng. Khi sýÒ duòng baÒn ðôÌ ðiòa hình thì viêòc ðiònh hýõìng có ý nghiÞa quan troòng, do vâòy các vâòt ðiònh hýõìng cuÞng là yêìu tôì tâìt yêìu cuÒa nôòi dung baÒn ðôÌ ðiòa hình.

1- Ðiòa vâòt ðiònh hýõìng:

Ðó là nhýÞng ðôìi týõòng cuÒa khu výòc, nó cho phép ta xác ðiònh viò trí nhanh chóng và chính xác trên baÒn ðôÌ (ví duò: các toà nhà cao, nhà thõÌ, côòt cây sôì,...). Các ðiòa vâòt ðiònh hýõìng cuÞng còn bao gôÌm caÒ môòt sôì ðiòa vâòt không nhô cao so võìi mãòt ðâìt nhýng dêÞ dàng nhâòn biêìt (ví duò nhý: ngã 3, ngã 4 ðýõÌng sá, các giêìng õÒ ngoài vùng dân cý...).

2- ThuyÒ hêò:

Các yêìu tôì thuyÒ hêò ðýõòc biêÒu thiò tiÒ miÒ trên baÒn ðôÌ ðiòa hình. Trên baÒn ðôÌ biêÒu thiò các ðýõÌng bõÌ biêÒn, bõÌ hôÌ, bõÌ cuÒa các con sông lõìn ðýõòc veÞ bãÌng 2 nét. Các ðýõÌng bõÌ nýõìc ðýõòc thêÒ hiêòn trên baÒn ðôÌ theo ðúng ðãòc ðiêÒm cuÒa týÌng kiêÒu ðýõÌng bõÌ.

Trên baÒn ðôÌ biêÒu thiò tâìt caÒ các con sông có chiêÌu dài týÌ 1cm trõÒ lên. Ngoài ra còn thêÒ hiêòn các kênh ðào, mýõng mán, các nguôÌn nýõìc týò nhiên và nhân taòo. ÐôÌng thõÌi còn phaÒi thêÒ hiêòn các thiêìt biò thuôòc thuyÒ hêò (nhý các bêìn caÒng, câÌu côìng, traòm thuÒy ðiêòn, ðâòp,...).

Sýò biêÒu thiò các yêìu tôì thuyÒ hêò còn ðýõòc bôÒ sung bãÌng các ðãòc trýng châìt lýõòng và sôì lýõòng (ðôò mãòn cuÒa nýõìc, ðãòc ðiêÒm và ðôò cao cuÒa ðýõÌng bõÌ, ðôò sâu và ðôò rôòng cuÒa sông, tôìc ðôò nýõìc chaÒy).

Trên baÒn ðôÌ, sông ðýõòc thêÒ hiêòn bãÌng môòt nét hay hai nét là phuò thuôòc vào ðôò rôòng cuÒa nó õÒ thýòc ðiòa và tyÒ lêò cuÒa baÒn ðôÌ (baÒng 5.1)

BaÒng 5.1

BiêÒu thiò sôngÐôò rôòng cuÒa sông õÒ thýòc ðiòa (m)1:10.0001:25.0001:50.0001:100.000- 1 nét<3<5<5<10- 2 nét cách nhau 0.3 mm3 ¨C 65 ¨C 155 ¨C 3010 ¨C 60- 2 nét thêÒ hiêòn ðúng ðôò rôòng cuÒa sông> 6> 15> 30> 60

3- Các ðiêÒm dân cý:

Các ðiêÒm dân cý là môòt trong nhýÞng yêìu tôì quan troòng nhâìt cuÒa baÒn ðôÌ ðiòa hình. Các ðiêÒm dân cý ðýõòc ðãòc trýng bõÒi kiêÒu cý trú, sôì ngýõÌi và ý nghiÞa hành chính ¨C chính triò cuÒa nó. Theo kiêÒu cý trú, phân ra thành các nhóm: các thành phôì, các ðiêÒm dân cý kiêÒu thành phôì (khu công nhân, khu phôì ven ðýõÌng sãìt, nõi nghiÒ mát), các ðiêÒm dân cý nông thôn (thôn, âìp, nhà ðôòc lâòp,...). KiêÒu ðiêÒm dân cý ðýõòc thêÒ hiêòn trên baÒn ðôÌ ðiòa hình bãÌng kiêÒu chýÞ ghi chú tên cuÒa nó.

Khi thêÒ hiêòn các ðiêÒm dân cý trên baÒn ðôÌ ðiòa hình thì phaÒi giýÞ ðýõòc ðãòc trýng cuÒa chúng vêÌ quy hoaòch, câìu trúc.

Trên các baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:5000 có thêÒ biêÒu thiò ðýõòc tâìt caÒ các vâòt kiêìn trúc theo kích thýõìc cuÒa chúng, ðôÌng thõÌi thêÒ hiêòn ðãòc trýng cuÒa vâòt liêòu xây dýòng, ðôò rôòng cuÒa các ðýõÌng phôì cuÞng ðýõòc thêÒ hiêòn theo tyÒ lêò baÒn ðôÌ.

Trên baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:10.000 các ðiêÒm dân cý ðýõòc biêÒu thiò bãÌng ký hiêòu quy ýõìc các ngôi nhà và các vâòt kiêìn trúc riêng biêòt nhýng trong ðó ðã có sýò lýòa choòn nhâìt ðiònh. Trong môòt sôì trýõÌng hõòp phaÒi thay ðôÒi kích thýõìc mãòt bãÌng và ðôò rôòng cuÒa ðýõÌng phôì.

Trên các baÒn ðôÌ tyÒ lêò týÌ 1:25.000 ðêìn 1:100.000 thì sýò biêÒu thiò không phaÒi chuÒ yêìu là các vâòt kiêìn trúc riêng biêòt mà là các ô phôì, trong ðó ðãòc trýng châìt lýõòng cuÒa chúng cuÞng ðýõòc khái quát. Trên baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:100.000 thì các ngôi nhà trong các ô phôì không ðýõòc thêÒ hiêòn; sýò biêÒu thiò các ðýõÌng phôì võìi ðôò rôòng quy ðiònh (0.5 ¨C 0.8mm) có aÒnh hýõÒng làm giaÒm diêòn tích cuÒa các ô phôì trên baÒn ðôÌ.

CâÌn phaÒi nhõì rãÌng, trên các baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:100.000 và lõìn hõn biêÒu thiò tâìt caÒ các ðiêÒm dân cý.

4- Maòng lýõìi ðýõÌng sá giao thông và ðýõÌng dây liên laòc:

Trên các baÒn ðôÌ ðiòa hình thì maòng lýõìi ðýõÌng sá ðýõòc thêÒ hiêòn tiÒ miÒ vêÌ khaÒ nãng giao thông và traòng thái cuÒa ðýõÌng. Maòng lýõìi ðýõÌng sá ðýõòc thêÒ hiêòn chi tiêìt hoãòc khái lýõòc là tuyÌ thuôòc vào tyÒ lêò cuÒa baÒn ðôÌ. CâÌn phaÒi phaÒn ánh ðúng ðãìn mâòt ðôò cuÒa lýõìi ðýõÌng sá, hýõìng và viò trí cuÒa các con ðýõÌng, châìt lýõòng cuÒa chúng.

ÐýõÌng sá ðýõòc phân ra thành: ðýõÌng sãìt, ðýõÌng raÒi mãòt và ðýõÌng ðâìt. Các ðýõÌng sãìt ðýõòc phân chia theo ðôò rôòng cuÒa ðýõÌng ray, theo sôì ðýõÌng ray, traòng thái cuÒa ðýõÌng, daòng ðâÌu máy xe lýÒa,... Trên ðýõÌng sãìt phaÒi biêÒu thiò các nhà ga, các vâòt kiêìn trúc và các trang thiêìt biò khác thuôòc ðýõÌng sãìt (tháp nýõìc, traòm canh, các con ðýõÌng ngâÌm, các ðoaòn ðýõÌng ðãìp cao, câÌu, côìng,...).

Các ðýõÌng không ray ðýõòc phân ra thành:

- Các ðýõÌng ôtô truòc.

- Các ðýõÌng raÒi nhýòa tôìt.

- Các ðýõÌng nhýòa thýõÌng.

- Các ðýõÌng ðá tôìt.

- Các ðýõÌng ðâìt lõìn.

- Các ðýõÌng ðâìt nhoÒ.

- ÐýõÌng mòn.

Trên các baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:10.000 và lõìn hõn biêÒu thiò tâìt caÒ các con ðýõÌng; trên các baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:25.000 thì biêÒu thiò có choòn loòc các con ðýõÌng trên ðôÌng ruôòng và trong rýÌng õÒ nhýÞng nõi mà ðýõÌng sá có mâòt ðôò cao. ÕÒ các tyÒ lêò nhoÒ hõn thì sýò lýòa choòn và khái quát cao hõn.

Khi lýòa choòn phaÒi xem xét ðêìn ý nghiÞa cuÒa ðýõÌng sá. PhaÒi biêÒu thiò nhýÞng con ðýõÌng ðaÒm baÒo môìi liên hêò giýÞa các ðiêÒm dân cý võìi nhau, võìi các ga xe lýÒa, các bêìn tàu, sân bay và nhýÞng con ðýõÌng dâÞn ðêìn các nguôÌn nýõìc...

5- Dáng ðâìt:

Dáng ðâìt trên baÒn ðôÌ ðiòa hình ðýõòc biêÒu thiò bãÌng các ðýõÌng bình ðôò. NhýÞng yêìu tôì dáng ðâìt mà ðýõÌng bình ðôò không thêÒ hiêòn ðýõòc thì ðýõòc biêÒu thiò bãÌng các ký hiêòu riêng (Ví duò: vách ðýìng). Ngoài ra, trên baÒn ðôÌ ðiòa hình còn ghi chú ðôò cao.

KhoaÒng cao ðêÌu cuÒa các ðýõÌng bình ðôò trên baÒn ðôÌ ðýõòc quy ðiònh nhý (baÒng 5.2).

BaÒng 5.2

TyÒ lêò

baÒn ðôÌKhoaÒng cao ðêÌu (m)TyÒ lêò

Trýõìc khi biên veÞ dáng ðâìt thì phaÒi xác ðiònh rõ nhýÞng ðãòc ðiêÒm chung và nhýÞng daòng ðiòa hình cõ baÒn và ðãòc trýng cuÒa nó.

Trên các baÒn ðôÌ ðiòa hình câÌn phaÒi thêÒ hiêòn chính xác và rõ ràng các daòng ðiòa hình có liên quan ðêìn sýò hình thành týò nhiên cuÒa dáng ðâìt nhý các dãy núi, các ðiÒnh núi, yên núi, thung luÞng, các vách nýìt, rãnh sói, ðâìt trýõòt... và các daòng có liên quan võìi sýò hình thành nhân taòo nhý chôÞ ðãìp cao, chôÞ ðào sâu,... SýÒ duòng baÒn ðôÌ có thêÒ thu nhâòn ðýõòc nhýÞng sôì liêòu vêÌ ðôò cao, vêÌ ðôò dôìc võìi ðôò chính xác cao, ðôÌng thõÌi phaÒi ðaÒm baÒo phaÒn ánh ðúng ðãìn sýò cãìt xeÒ ngang và cãìt xeÒ ðýìng cuÒa bêÌ mãòt...

TôÒng quát hoá dáng ðâìt týìc là loaòi trýÌ các chi tiêìt nhoÒ không quan troòng, ðôÌng thõÌi cho phép cýõÌng ðiêòu các daòng ðiòa hình ðãòc trýng do không phaÒn ánh ðýõòc ðâÌy ðuÒ khi chuyêÒn týÌ khoaÒng cao ðêÌu cuÒa baÒn ðôÌ tài liêòu sang khoaÒng cao ðêÌu cuÒa baÒn ðôÌ thành lâòp.

6- Lõìp phuÒ thýòc vâòt và ðâìt:

Trên các baÒn ðôÌ ðiòa hình biêÒu thiò các loaòi rýÌng, buòi cây, výõÌn cây, ðôÌn ðiêÌn, ruôòng, ðôÌng coÒ, cát, ðâìt mãòn. ðâÌm lâÌy,... Ranh giõìi cuÒa các khu thýòc phuÒ và cuÒa các loaòi ðâìt thì ðýõòc biêÒu thiò bãÌng các ðýõÌng châìm; õÒ diêòn tích bên trong ðýõÌng viêÌn thì veÞ các ký hiêòu quy ýõìc ðãòc trýng cho týÌng loaòi thýòc vâòt hoãòc ðâìt. Ranh giõìi cuÒa các loaòi thýòc vâòt và ðâìt câÌn ðýõòc thêÒ hiêòn chính xác vêÌ phýõng diêòn ðôÌ hoaò; thêÒ hiêòn rõ ràng nhýÞng chôÞ ngoãòt có ý nghiÞa ðiònh hýõìng. Các ðâÌm lâÌy ðýõòc phân biêòt biêÒu thiò các ðâÌm lâÌy qua ðýõòc, các ðâÌm lâÌy khó qua và các ðâÌm lâÌy không qua ðýõòc, ngoài ra còn ghi ðôò sâu cuÒa ðâÌm lâÌy. RýÌng ðýõòc phân biêòt biêÒu thiò: RýÌng già, rýÌng non, rýÌng râòm, rýÌng thýa, rýÌng biò cháy, rýÌng biò ðôìn,... ghi rõ ðôò cao trung bình cuÒa cây, ðýõÌng kính trung bình và loaòi cây.

Khi biên veÞ thýòc vâòt và loaòi ðâìt thì phaÒi tiêìn hành lýòa choòn và khái quát. Viêòc choòn loòc thýõÌng dýòa theo tiêu chuâÒn kích thýõìc diêòn tích nhoÒ nhâìt cuÒa các ðýõÌng viêÌn ðýõòc thêÒ hiêòn lên baÒn ðôÌ. ÕÒ nhýÞng nõi tâòp trung nhiêÌu ðýõÌng viêÌn có diêòn tích nhoÒ hõn tiêu chuâÒn thì không ðýõòc loaòi boÒ, mà phaÒi thêÒ hiêòn bãÌng cách kêìt hõòp võìi các loaòi (ðâìt hoãòc thýòc vâòt) khác, hoãòc gôòp vào môòt ðýõÌng viêÌn chung, hoãòc dùng ký hiêòu quy ýõìc không câÌn ðýõÌng viêÌn.

7- Ranh giõìi phân chia hành chính ¨C chính triò:

Ngoài ðýõÌng biên giõìi quôìc gia, trên các baÒn ðôÌ ðiòa hình còn phaÒi biêÒu thiò các ðiòa giõìi cuÒa các câìp hành chính. Cuò thêÒ là trên các baÒn ðôÌ có tyÒ lêò 1:50.000 và lõìn hõn thì biêÒu thiò týÌ ðiòa giõìi xã trõÒ lên, trên baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:100.000 thì không biêÒu thiò ðiòa giõìi xã. Các ðýõÌng ranh giõìi phân chia hành chính ¨C chính triò ðòi hoÒi phaÒi thêÒ hiêòn rõ ràng, chính xác.

5.1.4. Thành lâòp các baÒn ðôÌ ðiòa hình trên cõ sõÒ các tý liêòu aÒnh hàng không

Thành lâòp các baÒn ðôÌ ðiòa hình có thêÒ thýòc hiêòn bãÌng hai phýõng pháp: phýõng pháp ðo veÞ và phýõng pháp nôòi nghiêòp dýòa trên các baÒn ðôÌ có tyÒ lêò lõìn hõn.

Trong ðo veÞ baÒn ðôÌ ðiòa hình có 2 phýõng pháp cõ baÒn là: Ðo veÞ aÒnh hàng không và ðo veÞ bãÌng bàn ðaòc. Trong môòt sôì trýõÌng hõòp ngýõÌi ta còn ýìng duòng phýõng pháp ðo ðaòc chuòp aÒnh mãòt ðâìt.

Thành lâòp baÒn ðôÌ ðiòa hình bãÌng ðo aÒnh hàng không có 2 phýõng pháp: phýõng pháp ðo aÒnh lâòp thêÒ và phýõng pháp phôìi hõòp.

Hình 5.1: Mô hình các phýõng pháp thành lâòp baÒn ðôÌ ðiòa hình

Dýõìi ðây chiÒ giõìi thiêòu khái lýõòc vêÌ nôòi dung cuÒa týÌng phýõng pháp ðo aÒnh ðó.

1. Phýõng pháp ðo aÒnh lâòp thêÒ: Bao gôÌm các quá trình sau:

- Chuòp aÒnh hàng không

- Ðo ðaòc khôìng chêì và ðoán ðoòc aÒnh õÒ thýòc ðiòa

- Ðo veÞ các ðýõÌng viêÌn và dáng ðâìt bãÌng phýõng pháp nôòi nghiêòp.

Khôìi lýõòng các công tác thýòc ðiòa trong phýõng pháp ðo aÒnh lâòp thêÒ bao gôÌm: ðo ðaòc khôìng chêì cuÒa maòng lýõìi ðo aÒnh và ðoán ðoòc aÒnh õÒ thýòc ðiòa hoãòc là kiêÒm tra các kêìt quaÒ ðoán ðoòc aÒnh õÒ trong phòng.

Viêòc ðoán ðoòc aÒnh õÒ trong phòng thì có thêÒ tiêìn hành trên các aÒnh hàng không, các sõ ðôÌ hoãòc bình ðôÌ aÒnh. Viêòc ðoán ðoòc hoàn toàn õÒ thýòc ðiòa thì chiÒ tiêìn hành ðôìi võìi nhýÞng khu výòc có vô sôì các ðôìi týõòng có ý nghiÞa quan troòng. ÐêÒ ðoán ðoòc các ðiêÒm dân cý lõìn và các thành phôì, ngýõÌi ta dùng các tâìm aÒnh ðýõòc chuòp õÒ tyÒ lêò lõìn.

Khi ðiêÌu veÞ nhýÞng khu výòc không có ý nghiÞa quan troòng thì ngýõÌi ta thýõÌng tiêìn hành ðiêÌu veÞ theo tuyêìn õÒ thýòc ðiòa, sau ðó tiêìn hành ðiêÌu veÞ nôòi nghiêòp. BaÒn ðôÌ thýõÌng ðýõòc xây dýòng trên máy lâòp thêÒ toàn nãng. Nó ðýõòc sýÒ duòng ðêÒ tiêìn hành ðo veÞ dáng ðâìt, các ðýõÌng viêÌn và ðiêÌu veÞ nôòi nghiêòp.

2. Phýõng pháp phôìi hõòp:

Theo phýõng pháp này thì các ðôìi týõòng ðiòa vâòt cuÒa baÒn ðôÌ seÞ nhâòn ðýõòc trong kêìt quaÒ xýÒ lý và ðiêÌu veÞ các tâìm aÒnh hàng không, còn dáng ðâìt thì ðýõòc ðo veÞ õÒ thýòc ðiòa bãÌng phýõng pháp bàn ðaòc. Viêòc ðo veÞ dáng ðâìt ðýõòc tiêìn hành trên baÒn chuòp laòi cuÒa bình ðôÌ aÒnh.

Phýõng pháp phôìi hõòp gôÌm các quá trình sau:

- Tiêìn hành chuòp aÒnh hàng không

- Ðo ðaòc khôìng chêì õÒ thýòc ðiòa

- Nãìn aÒnh và lâòp baÒn ðôÌ aÒnh

- Ðo veÞ dáng ðâìt và ðiêÌu veÞ các ðýõÌng viêÌn trên baÒn ðôÌ aÒnh.

5.1.5. Thành lâòp các baÒn ðôÌ ðiòa hình bãÌng phýõng pháp trong phòng týÌ các baÒn ðôÌ ðiòa hình có tyÒ lêò lõìn hõn

Quá trình thành lâòp các baÒn ðôÌ ðiòa hình trên cõ sõÒ các baÒn ðôÌ ðiòa hình có tyÒ lêò lõìn hõn thì bao gôÌm các giai ðoaòn chính sau ðây:

- Công tác chuâÒn biò biên tâòp

- Xây dýòng baÒn gôìc biên veÞ

- ChuâÒn biò baÒn ðôÌ ðêÒ in

1. Công tác chuâÒn biò biên tâòp baÒn ðôÌ: Bao gôÌm:

- Thu thâòp và nghiên cýìu các tý liêòu baÒn ðôÌ

- Nghiên cýìu khu výòc lâòp baÒn ðôÌ

- Lâòp kêì hoaòch biên tâòp

Các tý liêòu dùng ðêÒ thành lâòp baÒn ðôÌ ðiòa hình gôÌm có: Các sôì liêòu trãìc ðiòa, các baÒn ðôÌ ðiòa hình, các sách và taòp chí...:

+ Các sôì liêòu trãìc ðiòa: Ðó chính là các toaò ðôò mãòt phãÒng và ðôò cao cuÒa các ðiêÒm khôìng chêì. TuyÌ thuôòc vào tyÒ lêò và kiêÒu cuÒa baÒn ðôÌ câÌn thành lâòp mà các ðiêÒm trãìc ðiòa có vai trò khác nhau. Khi thành lâòp các baÒn ðôÌ ðiòa hình thì chúng là cõ sõÒ ðêÒ xác ðiònh viò trí cuÒa tâìt caÒ các yêìu tôì nôòi dung baÒn ðôÌ. Khi thành lâòp các baÒn ðôÌ khái quát thì các ðiêÒm khôìng chêì ðýõòc dùng ðêÒ kiêÒm tra sýò phân bôì các tài liêòu baÒn ðôÌ ðiòa hình gôìc hoãòc là ðêÒ liên kêìt chúng võìi nhau.

+ Các tý liêòu õÒ daòng baÒn ðôÌ bao gôÌm: Các baÒn ðôÌ in, các baÒn chuòp týÌ các baÒn gôìc biên veÞ và các baÒn ðôÌ gôìc in. ÐôÌng thõÌi các aÒnh chuòp hàng không và các sõ ðôÌ aÒnh cuÞng thýõÌng ðýõòc sýÒ duòng.

+ Các tài liêòu viêìt ðýõòc dùng ðêÒ thành lâòp baÒn ðôÌ bao gôÌm: NhýÞng baÒn mô taÒ ðiòa lý, nhýÞng sách tra cýìu (vêÌ phân chia các ðõn viò hành chính,...), quy phaòm và ký hiêòu quy ýõìc cùng nhýÞng tài liêòu khác.

Viêòc phân tích và ðánh giá các tài liêòu câÌn phaÒi ðýõòc tiêìn hành tiÒ miÒ. Trên cõ sõÒ phân tích ðánh giá, phân các tài liêòu ra thành các tài liêòu cõ baÒn, các tài liêòu phuò và các tài liêòu bôÒ sung:

Các tài liêòu cõ baÒn là các tài liêòu mà týÌ ðó thu nhâòn ðýõòc tâìt caÒ các yêìu tôì nôòi dung cõ baÒn ðêÒ chuyêÒn sang baÒn ðôÌ câÌn thành lâòp. Tài liêòu cõ baÒn thýõÌng là các baÒn ðôÌ ðiòa hình có tyÒ lêò lõìn hõn.

Các tài liêòu phuò là nhýÞng tài liêòu dùng ðêÒ kiêÒm tra, chính xác hoá hoãòc ðêÒ bôÒ sung môòt sôì yêìu tôì nôòi dung.

Các tài liêòu bôÒ sung là các tài liêòu ðêÒ ngýõÌi biên tâòp sýÒ duòng nghiên cýìu lãnh thôÒ, chính xác hoá baÒng phân loaòi các yêìu tôì riêng biêòt và thu nhâòn nhýÞng ðãòc trýng sôì lýõòng và châìt lýõòng. Nó có thêÒ là phâÌn cõ baÒn hoãòc phâÌn phuò trõò.

Thông thýõÌng trong các xí nghiêòp baÒn ðôÌ có bôò phâòn tý liêòu baÒn ðôÌ làm nhiêòm vuò thu thâòp các nguôÌn tý liêòu baÒn ðôÌ môòt cách có hêò thôìng và phù hõòp võìi kêì hoaòch chuyên môn cuÒa xí nghiêòp. Bôò phâòn tý liêòu ðôÌng thõÌi còn phaÒi tiêìn hành các công tác trýòc nhâòt baÒn ðôÌ, týìc là phaÒi ghi laòi trên các baÒn ðôÌ trýòc nhâòt nhýÞng sýò thay ðôÒi trên thýòc ðiòa vêÌ sýò phân chia hành chính, các ðiêÒm dân cý, thuyÒ hêò, dáng ðâìt, ðýõÌng sá giao thông, lõìp phuÒ thýòc vâòt và ðâìt. Các baÒn ðôÌ trýòc nhâòt là tài liêòu quan troòng ðêÒ thành lâòp baÒn ðôÌ mõìi và hiêòu chiÒnh baÒn ðôÌ.

Trýõìc khi ðýa vào sýÒ duòng ðêÒ thành lâòp baÒn ðôÌ thì các tài liêòu câÌn phaÒi ðýõòc kiêÒm tra xýÒ lý.

ÐôÌng thõÌi võìi viêòc thu thâòp, phân tích ðánh giá các tý liêòu baÒn ðôÌ, câÌn phaÒi tiêìn hành nghiên cýìu khu výòc lâòp baÒn ðôÌ:

Muòc ðích cuÒa viêòc nghiên cýìu này là chiÒ ra ðýõòc nhýÞng ðãòc ðiêÒm ðãòc trýng cuÒa khu výòc câÌn phaÒi thêÒ hiêòn ðúng trên baÒn ðôÌ câÌn thành lâòp. Trýõìc hêìt phaÒi tìm hiêÒu khu výòc týÌ các tài liêòu ðiòa lý và các baÒn ðôÌ tyÒ lêò nhoÒ, sau ðó nghiên cýìu các tý liêòu baÒn ðôÌ. Quá trình nghiên cýìu khu výòc và quá trình phân tích tý liêòu baÒn ðôÌ có liên quan và bôÒ sung lâÞn nhau, do ðó câÌn phaÒi tiêìn hành phân vùng lãnh thôÒ nhãÌm chiÒ ra nhýÞng phâÌn có nhýÞng caÒnh quan ðiòa lý khác nhau ðêÒ quyêìt ðiònh phýõng pháp tiêìn hành tôÒng quát hoá khi biên veÞ chúng.

Trong giai ðoaòn cuôìi cuÒa công tác chuâÒn biò biên tâòp, nguõÌi biên tâòp phaÒi lâòp kêì hoaòch biên tâòp, bao gôÌm nhýÞng nôòi dung cõ baÒn nhý: muòc ðích baÒn ðôÌ, tyÒ lêò, sôì maÒnh, nhýÞng ðòi hoÒi mà baÒn ðôÌ câÌn thoaÒ mãn, liêòt kê nhýÞng tài liêòu và chiÒ dâÞn viêòc sýÒ duòng các tài liêòu ðó; chiÒ dâÞn tôÒng quát hoá các yêìu tôì nôòi dung, công nghêò thành lâòp baÒn ðôÌ.

Kèm theo kêì hoaòch biên tâòp còn có sõ ðôÌ sýÒ duòng tài liêòu, sõ ðôÌ bôì cuòc, sõ ðôÌ lýòa choòn nôòi dung, baÒn ký hiêòu quy ýõìc và mâÞu biên veÞ baÒn ðôÌ.

2. Xây dýòng baÒn ðôÌ gôìc biên veÞ và công tác biên tâòp kiêÒm tra:

a. Xây dýòng baÒn gôìc biên veÞ:

ƒx ÐêÒ xây dýòng baÒn gôìc biên veÞ thì phaÒi dýòa vào baÒn thiêìt kêì cuaÒ baÒn ðôÌ câÌn lâòp, hay nói cách khác là dýòa vào kêì hoaòch biên tâòp. BaÒn gôìc biên veÞ phaÒi thoaÒ mãn nhýÞng ðòi hoÒi sau:

- PhaÒi thêÒ hiêòn tâìt caÒ các yêìu tôì cuÒa nôòi dung baÒn ðôÌ thâòt ðâÌy ðuÒ và phù hõòp võìi kêì hoaòch biên tâòp.

- PhaÒi ðýõòc xây dýòng õÒ tyÒ lêò cuÒa baÒn ðôÌ câÌn thành lâòp.

- PhaÒi ðýõòc xây dýòng trên phép chiêìu ðã quy ðiònh.

- PhaÒi ðaÒm baÒo ðôò chính xác phù hõòp võìi các quy ðiònh vêÌ ghi chú cuÞng nhý các quy ýõìc...

Trên baÒn biên veÞ thì các diêòn tích nêÌn màu thýõÌng không thêÒ hiêòn, trýÌ viêòc tô màu lam ðêÒ thêÒ hiêòn mãòt nýõìc. NhýÞng yêìu tôì mà trên baÒn ðôÌ xuâìt baÒn ðýõòc in bãÌng màu lam hoãòc tím thì trên baÒn biên veÞ ðýõòc veÞ bãÌng màu khác.

ðêÒ tránh biêìn daòng thì baÒn ðôÌ gôìc phaÒi ðýõòc veÞ trên loaòi giâìy tránh ðýõòc sýò co dãn.

ƒxCác býõìc xây dýòng baÒn ðôÌ gôìc biên veÞ:

- Tính toán cõ sõÒ toán hoòc

- Dýòng cõ sõÒ toán hoòc

- ChuâÒn biò tài liêòu baÒn ðôÌ ðêÒ biên veÞ.

- Tiêìn hành veÞ các yêìu tôì nôòi dung.

Dýõìi ðây seÞ trình bày cuò thêÒ vêÌ các býõìc xây dýòng baÒn biên veÞ cuÒa baÒn ðôÌ ðiòa hình:

1- Tính toán cõ sõÒ toán hoòc:

Các baÒn ðôÌ ðiòa hình cuÒa nýõìc ta hiêòn nay ðýõòc lâòp trong hêò VN-2000 võìi lýõìi chiêìu hình truò ngang ðôÌng góc UTM trong hêò thôìng múi 6o ðôìi võìi baÒn ðôÌ có tyÒ lêò týÌ 1:10.000 ðêìn 1:2000 và trong hêò thôìng múi 3o ðôìi võìi baÒn ðôÌ có tyÒ lêò 1:500.000 ðêìn 1:25.000.

ÐêÒ xây dýòng cõ sõÒ toán hoòc cuÒa baÒn ðôÌ ðiòa hình, trýõìc hêìt câÌn phaÒi tra baÒng toaò ðôò Gauss- Kruger ðêÒ xác ðiònh toaò ðôò cuÒa các ðiêÒm góc khung. Ðôìi võìi các baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:10.000 và nhoÒ hõn thì ngoài 4 ðiêÒm góc khung còn câÌn môòt sôì ðiêÒm trung gian trên khung bãìc và khung nam baÒn ðôÌ.

2- Dýòng cõ sõÒ toán hoòc:

Viêòc dýòng cõ sõÒ toán hoòc cuÒa baÒn ðôÌ ðiòa hình thì bao gôÌm: dýòng khung cuÒa baÒn ðôÌ, dýòng lýõìi km và ðýa các ðiêÒm khôìng chêì lên baÒn ðôÌ.

Ngày nay, công cuò thông duòng nhâìt ðêÒ dýòng cõ sõÒ toán hoòc cuÒa baÒn ðôÌ là máy triêÒn toaò ðôò. Trong trýõÌng hõòp không có máy triêÒn toaò ðôò thì ngýõÌi ta có thêÒ sýÒ duòng các công cuò nhý thýõìc Ðrobýsep, compa xà ngang, thýõìc thép tiêu chuâÒn.

3- Các phýõng pháp kyÞ thuâòt xây dýòng baÒn biên veÞ:

Ngày nay, ðêÒ xây dýòng baÒn biên veÞ, ngýõÌi ta dùng các phýõng pháp sau ðây:

- Phýõng pháp cõ aÒnh.

- Dùng các máy chiêìu hình.

- Dùng thýõìc thu phóng ðôÌng daòng Pantôgrap.

- Dùng ô lýõìi.

Phýõng pháp cõ aÒnh:

Phýõng pháp cõ aÒnh thuôòc loaòi biêìn ðôÒi ðôÌng daòng. Nó là phýõng pháp cõ baÒn hiêòn nay trong saÒn xuâìt baÒn ðôÌ, ðãòc biêòt là saÒn xuâìt baÒn ðôÌ ðiòa hình. Phýõng pháp này có ýu ðiêÒm là ðaÒm baÒo ðôò chính xác cao, tiêìn hành nhanh. Nó ðýõòc tiêìn hành theo trình týò sau:

- Chuòp aÒnh baÒn ðôÌ tài liêòu theo tyÒ lêò câÌn thiêìt và nhâòn ðýõòc âm baÒn chuòp. Trýõìc khi chuòp aÒnh phaÒi xýÒ lý các baÒn ðôÌ tài liêòu gôìc và xác ðiònh chính xác kích thýõìc chuòp aÒnh.

- TýÌ âm baÒn chuòp chêì ra các baÒn in lam trên giâìy veÞ. Kích thýõìc baÒn in lam không ðýõòc sai quá 0.2 ¨C 0.3 mm so võìi kích thýõìc tính toán.

- Choòn baÒn lam có kích thýõìc và châìt lýõòng ðaòt yêu câÌu ðêÒ dán lên baÒn cõ sõÒ toán hoòc ðã chuâÒn biò sãÞn trên nêÌn cýìng. Quá trình cãìt dán dýòa theo các ðiêÒm khung, khung baÒn ðôÌ, lýõìi kilômét và các ðiêÒm khôìng chêì. Trên baÒn lam õÒ 1 sôì chôÞ giao nhau cuÒa lýõìi km ngýõÌi ta trôÒ các lôÞ hôÒng sao cho có thêÒ nhìn thâìy các ðýõÌng cuÒa lýõìi km trên baÒn cõ sõÒ. BaÒn lam ðýõòc cãìt theo khung trong rôÌi dán lên baÒn cõ sõÒ sao cho các ðiêÒm và các ðýõÌng týõng ýìng trên baÒn lam và baÒn cõ sõÒ trùng nhau. BaÒn lam ðã cãìt dán phaÒi ðaòt ðýõòc nhýÞng yêu câÌu cao vêÌ mãòt kyÞ thuâòt, ðôò sai lêòch không výõòt quá 0.2mm, baÒn lam phãÒng, saòch, không biò bong. Trong nhiêÌu trýõÌng hõòp, ðêÒ ðaÒm baÒo cho ðôò sai lêòch không výõòt quá quy ðiònh, ngýõÌi ta phaÒi cãìt baÒn lam ra thành môòt sôì phâÌn rôÌi mõìi tiêìn hành dán.

Sau ðó, ngýõÌi biên veÞ baÒn ðôÌ tiêìn hành biên veÞ các yêìu tôì nôòi dung trên baÒn lam ðó theo ðúng nhýÞng nguyên tãìc và phýõng pháp tôÒng quát hoá ðã chiÒ rõ õÒ kêì hoaòch biên tâòp.

Trong trýõÌng hõòp phép chiêìu cuÒa baÒn ðôÌ tài liêòu và phép chiêìu cuÒa baÒn ðôÌ câÌn thành lâòp khác nhau, ðêÒ có thêÒ ýìng duòng ðýõòc phýõng pháp cõ aÒnh, ngýõÌi ta phaÒi nãìn hình biêÒu thiò trên baÒn ðôÌ tài liêòu bãÌng các máy nãìn, sau ðó mõìi có ðýõòc baÒn lam theo phép chiêìu baÒn ðôÌ câÌn thành lâòp.

Phýõng pháp dùng máy chiêìu quang hoòc

ÐêÒ xây dýòng baÒn ðôÌ gôìc có thêÒ dùng máy chiêìu quang hoòc. Máy chiêìu

quang hoòc có nhiêÌu daòng khác nhau. ÐêÒ làm ví duò, õÒ ðây chiÒ giõìi thiêòu sõ bôò máy chiêìu phaÒn xaò (hình 5.2).

Máy chiêìu phaÒn xaò dùng ðêÒ chiêìu hình aÒnh týÌ nguyên baÒn không trong suôìt lên màn aÒnh. Theo sõ ðôÌ ta có: baÒn ðôÌ tài liêòu 1 ðýõòc gãìn lên cýÒa sôÒ cuÒa buôÌng tôìi và ðýõòc chiêìu sáng bõÒi nguôÌn sáng 2 các tia phaÒn xaò chiêìu Hình 5.2 ~H42_T116_BG BÐH

vào gýõng 3. TýÌ gýõng, các tia phaÒn xaò chiêìu vào kính vâòt và chiêìu hình aÒnh lên bàn nhâòn aÒnh 4, trên ðó ðãòt baÒn veÞ. ÐêÒ xác ðiònh ðúng tyÒ lêò hình aÒnh, ngýõÌi ta ðiêÌu chiÒnh khoaÒng cách týÌ kính vâòt ðêìn màn aÒnh. NgýõÌi biên veÞ dýòa theo hình aÒnh chiêìu ðêÒ tiêìn hành biên veÞ.

Phuõng pháp quang hoòc ðõn giaÒn nhýng ðôò chính xác thâìp. Nó không ðáp ýìng nhýÞng ðòi hoÒi vêÌ ðôò chính xác trong saÒn xuâìt baÒn ðôÌ.

Dùng thýõìc thu phóng pantôgrap

Thu nhoÒ hoãòc phóng to hình veÞ cuÒa baÒn ðôÌ tài liêòu có thêÒ dùng thýõìc thu phóng pantôgrap. Thýõìc gôÌm 4 thanh dài bãÌng nhau, ðýõòc gãìn võìi nhau bõÒi các ôìc và taòo nên môòt hình bình hành dêÞ biêìn ðôÒ (hình 5.3).

Hình 5.3~ H43 ¨CT116-BG BÐH

ÐiêÒm A là cýòc cuÒa thýõìc thu phóng, ðó là truòc quay. Taòi M có gãìn môòt kim dâÞn dùng ðêÒ di ðôòng theo ðýõÌng nét câÌn chuyêÒn veÞ. Taòi K có môòt ôìc nôìi có gãìn bút chì ðêÒ chuyêÒn ðôòng lãòp laòi theo chuyêÒn ðôòng cuÒa kim dâÞn và veÞ laòi hình aÒnh (thu nhoÒ) cuÒa baÒn ðôÌ tài liêòu.

Trên các thanh AM, CD và BH ngýõÌi ta có khãìc các vaòch chia ðêÌu millimét. Thýõìc thu phóng có 2 daòng: ðiêÒm cýòc A õÒ taòi ðiÒnh cuÒa hình bình hành (loaòi này chiÒ ðêÒ thu nhoÒ) hoãòc ðiêÒm cýòc A ðýõòc xác ðiònh trên thanh CD (loaòi này có thêÒ thu nhoÒ hoãòc phóng to hình veÞ).

µ §

Trong ðó: 1/n: TyÒ lêò cuÒa baÒn ðôÌ câÌn lâòp

1/N: TyÒ lêò cuÒa baÒn ðôÌ tài liêòu

d: Ðôò dài cuÒa môÞi thanh

y = AC = KC = BD

Phýõng pháp dùng thýõìc pantôgrap thì ðõn giaÒn nhýng ðôò chính xác thâìp. Nó chiÒ ðýõòc dùng ðêÒ lâòp các sõ ðôÌ ðõn giaÒn.