LÕÌi nóI ÐÂÌU

MôÞi maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:1.000.000 chia thành 96 maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:100.000, môÞi maÒnh có kích thýõìc 30’x30’,ðýõòc ðánh sôì bãÌng chýÞ sôì AÒ râòp týÌ 1 ðêìn 96 theo thýì týò týÌ trái sang phaÒi, týÌ trên xuôìng dýõìi.

Theo hêò thôìng lýõìi chiêìu Gauss, sôì hiêòu maÒnh 1:100.000 gôÌm sôì hiêòu maÒnh 1:1.000.000 và sôì thýì týò cuÒa nó

Theo kiêÒu UTM quôìc têì, hêò thôìng baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:100.000 ðýõòc phân chia ðôòc lâòp so võìi hêò thôìng baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:1.000.000. Phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:100.000 gôÌm 4 sôì, 2 sôì ðâÌu bãìt ðâÌu bãÌng 00 là sôì thýì týò cuÒa các múi có ðôò rôòng 30’ theo kinh tuyêìn xuâìt phát týÌ kinh tuyêìn 750Ð tãng dâÌn vêÌ phía Ðông (múi nãÌm giýÞa ðôò kinh 1020Ð và 102030’Ð là côòt 54), 2 sôì sau bãìt ðâÌu bãÌng 01 là sôì thýì týò cuÒa các ðai có ðôò rôòng 30’ theo viÞ tuyêìn xuâìt phát týÌ viÞ tuyêìn 40 Nam bán câÌu (viÞ tuyêìn -40) tãng dâÌn vêÌ phía cýòc (ðai nãÌm giýÞa ðôò viÞ 80 và 8030’ là 25).

Phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:100.000 gôÌm phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:1.000.000 chýìa maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:1.00.000 ðó, gaòch nôìi và sau ðó là ký hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:1.00.000 trong maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:1000.000, phâÌn trong ngoãòc là phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ ðó theo kiêÒu UTM quôìc têì.

Ví duò: MaÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:100.000 có phiên hiêòu F-48-96 (6151)

e. Phân maÒnh và ðánh sôì maÒnh baÒn ðôÌ ðiòa hình tyÒ kêò 1:50.000

MôÞi maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:100.000 ðýõòc chia thành 4 maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:50.000, môÞi maÒnh baÒn ðôÌ có kích thýõìc 15’x15’, ký hiêòu bãÌng A, B, C, D... theo thýì týò týÌ trái sang phaÒi, týÌ trên xuôìng dýõìi.

Theo hêò thôìng lýõìi chiêìu Gauss, sôì hiêòu maÒnh 1:50.000 gôÌm sôì hiêòu maÒnh 1:100.000 và sôì thýì týò cuÒa nó.

Theo kiêÒu UTM quôìc têì, viêòc chia maÒnh thýòc hiêòn týõng týò, phiên hiêòu maÒnh bãÌng chýì sôì La Mã I, II, III, IV theo thýì týò bãìt ðâÌu týÌ maÒnh góc ðông - bãìc theo chiêÌu kim ðôÌng hôÌ.

Phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:50.000 gôÌm phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:100.000 chýìa maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:50.000 ðó, gaòch nôìi và sau ðó là ký hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:50.000 trong maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:100.000, phâÌn trong ngoãòc là phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ ðó theo kiêÒu UTM quôìc têì (phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:50.000 theo kiêÒu UTM quôìc têì, cuÞng ðãòt theo nguyên tãìc trên nhýng không có gaòch ngang).

Ví duò: MaÒnh baÒn ðô tyÒ lêò 1:50.000 có phiên hiêòu F-48-96-D (6151III)

f. Phân maÒnh và ðánh sôì maÒnh baÒn ðôÌ ðiòa hình tyÒ lêò 1:25.000

MôÞi maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:50.000 chia thành 4 maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:25.000, môÞi maÒnh có kích thýõìc 7’30”x7’30”, ký hiêòu bãÌng a, b, c, d theo thýì týò týÌ trái sang phaÒi, týÌ trên xuôìng dýõìi.

Hêò thôìng UTM quôìc têì không phân chia các maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:25.000 và lõìn hõn.

Phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:25.000 gôÌm phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:50.000 chýìa maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:25.000 ðó, gaòch nôìi và sau ðó là ký hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:25.000 trong maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:50.000.

Ví duò: MaÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:25.000 có phiên hiêòu F-48-96-D-d

g. Phân maÒnh và ðánh sôì maÒnh baÒn ðôÌ ðiòa hình tyÒ lêò 1:10.000

MôÞi maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:25.000 ðýõòc chia thành 4 maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:10.000, môÞi maÒnh có kích thýõìc 3’45”x3’45”, ký hiêòu bãÌng 1, 2, 3, 4 theo thýì týò týÌ trái sang phaÒi, týÌ trên xuôìng dýõìi.

Phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:10.000 gôÌm phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:25.000 chýìa maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:10.000 gôÌm phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:25.000 chýìa maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 10:10.000 ðó, gaòch nôìi và sau ðó là ký hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:10.000 trong maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:25.000.

Ví duò: MaÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:10.000 có phiên hiêòu F-48-96-D-d-4.

h. Phân maÒnh và ðánh sôì maÒnh baÒn ðôÌ ðiòa hình tyÒ lêò 1:5.000

MôÞi maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:100.000 ðýõòc chia thành 256 maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:5.000, môÞi maÒnh có kích thýõìc 1’52,5”x1’52,5”, ký hiêòu bãÌng sôì týÌ 1 ðêìn 256 theo thýì týò týÌ trái sang phaÒi, týÌ trên xuôìng dýõìi.

Phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:5.000 gôÌm phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:100.000 chýìa maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:5.000 ðó, gaòch nôìi và sau ðó là ký hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:5.000 trong maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:100.000 ðãòt trong ngoãòc ðõn.

Ví duò: MaÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:5.000 có phiên hiêòu F-48-96-(256).

i. Phân maÒnh và ðánh sôì maÒnh baÒn ðôÌ ðiòa hình tyÒ lêò 1:2.000

MôÞi maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:5.000 ðýõòc chia thành 9 maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:2.000, môÞi maÒnh có kích thýõìc 37,5”x37,5”, ký hiêòu bãÌng chýÞ La tinh a, b, c, d, e, f, g, h, k (boÒ qua i, j ðêÒ tránh nhâÌm lâÞn võìi 1) theo thýì týò týÌ trái sang phaÒi, týÌ trên xuôìng dýõìi.

Phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:2.000 gôÌm phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:5.000 chýìa maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:2.000 ðó, gaòch nôìi và sau ðó là ký hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:2.000 trong maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:5.000 ðãòt trong ngoãòc ðõn caÒ ký hiêòu cuÒa maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:5.000 và maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:2.000.

Ví duò: MaÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:5.000 có phiên hiêòu F-48-96-(256-k).

k. Sõ ðôÌ phân maÒnh và ðánh sôì maÒnh hêò thôìng baÒn ðôÌ ðiòa hình cõ baÒn

Kích thýõìc khung trong cuÒa các maÒnh baÒn ðôÌ các tyÒ lêò nói trên ðýõòc ghi õÒ baÒng 2.1.

BaÒng 2.1

TyÒ lêò baÒn ðôÌKích thýõìc khung trongTyÒ lêò baÒn ðôÌKích thýõìc khung trongµ §µ §µ §µ §1:1.000.000

1:500.000

1:250.000

1:100.000

1:50.00040

20

10

15’

30

1030’

15’1:25.000

1:10.000

1:5.000

3’45”

37,5”
7’30”

3’45”

1’52,5”

2.3.2. Phân maÒnh và ðánh sôì maÒnh baÒn ðôÌ ðiòa hình tyÒ lêò lõìn

BaÒn ðôÌ ðiòa hình tyÒ lêò lõìn 1:1.000 và 1:500 chiÒ ðýõòc thành lâòp cho các khu výòc nhoÒ, có thêÒ thiêìt kêì hêò thôìng phân maÒnh và ðãòt phiên hiêòu maÒnh phù hõòp cho týÌng trýõÌng hõòp cuò thêÒ. Ngoài ra, cuÞng có thêÒ sýÒ duòng cách phân maÒnh và ðãòt phiên hiêòu maÒnh theo hêò thôìng chung nhý sau:

a. Phân maÒnh và ðánh sôì maÒnh baÒn ðôÌ ðiòa hình tyÒ lêò 1:1.000

MôÞi maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:2000 chia thành 4 maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:1000, ký hiêòu bãÌng chýÞ sôì La Mã I, II, III, IV theo thýì týò týÌ trái sang phaÒi, týÌ trên xuôìng dýõìi.

Phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:1.000 gôÌm phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:2.000 chýìa maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:1.000 ðó, gaòch nôìi và sau ðó là ký hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:1.000 trong maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:2.000, ðãòt trong ngoãòc ðõn caÒ ký hiêòu cuÒa maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:5.000, maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:2.000 và maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:1.000.

Ví duò: MaÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:1.000 có phiên hiêòu F-48-96-(256-k-IV).

b. Phân maÒnh và ðánh sôì maÒnh baÒn ðôÌ ðiòa hình tyÒ lêò 1:500

MôÞi maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:2.000 ðýõòc chia thành 16 maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:500, ký hiêòu bãÌng chýÞ sôì AÒ-râòp týÌ 1 ðêìn 16 theo thýì týò týÌ trái sang phaÒi, týÌ trên xuôìng dýõìi.

Phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:500 gôÌm phiên hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:2.000 chýìa maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:500 ðó, gaòch nôìi và sau ðó là ký hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:500 trong maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:2.000, ðãòt trong ngoãòc ðõn caÒ ký hiêòu cuÒa maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:5.000, maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:2.000 và maÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:500.

Ví duò: MaÒnh baÒn ðôÌ tyÒ lêò 1:500 có phiên hiêòu F-48-96-(256-k-16).

*****

TÔÒ CHÝìC THÀNH LÂòP VÀ TÔÒNG QUÁT HOÁ BAÒN ÐÔÌ

3.1. Công tác tôÒ chýìc thành lâòp baÒn ðôÌ

3.1.1. NhýÞng vâìn ðêÌ chung

3.1.2. Công tác chuâÒn biò

3.1.3. Bôì cuòc baÒn ðôÌ

Bôì cuòc baÒn ðôÌ là bôì trí khu výòc ðýõòc thành lâòp baÒn ðôÌ trên baÒn ðôÌ, xác ðiònh khung cuÒa nó, sãìp xêìp nhýÞng yêìu tôì trình bày ngoài khung và nhýÞng tài liêòu bôÒ sung.

BaÒn ðôÌ ðiòa hình tyÒ lêò lõìn, trung bình và nhýÞng baÒn ðôÌ cuÞng có hêò chia maÒnh theo kinh viÞ tuyêìn nhý chúng, bao giõÌ cuÞng ðiònh hýõìng kinh tuyêìn giýÞa theo hýõìng Bãìc Nam. Trong khung cuÒa baÒn ðôÌ chiÒ gôÌm khu výòc ðýõòc veÞ. BiêÒu thiò khu výòc trên ðó phaÒi liên tuòc và không lãòp laòi trên các maÒnh xung quanh. Bôì trí tên baÒn ðôÌ, sôì hiêòu maÒnh baÒn ðôÌ, tyÒ lêò, các tài liêòu tra cýìu và giaÒi thích,... dýòa theo mâÞu quy ðiònh. Ðó là mâÞu tiêu chuâÒn cuÒa baÒn ðôÌ xuâìt baÒn. Tính tiêu chuâÒn cuÒa cách bôì cuòc baÒn ðôÌ phù hõòp võìi ðiêÌu kiêòn thành lâòp và ðáp ýìng ðýõòc yêu câÌu sýÒ duòng các maÒnh cuÒa baÒn ðôÌ nhiêÌu maÒnh.

Bôì cuòc cuÒa baÒn ðôÌ khác cuÞng râìt ða daòng và ðýõòc xác ðiònh bõÒi nhiêÌu ðiêÌu kiêòn. Trýõìc hêìt phaÒi tính rãÌng, phâÌn chính cuÒa lãnh thôÒ câÌn thành lâòp baÒn ðôÌ seÞ ðãòt bên trong khung baÒn ðôÌ, các phâÌn lãnh thôÒ khác seÞ nãÌm trên phâÌn còn laòi cuÒa baÒn ðôÌ cho ðêìn tâòn khung.

Nhiêòm vuò chuÒ yêìu là ðãòt sao cho phâÌn chính cuÒa lãnh thôÒ nãÌm õÒ trung tâm, õÒ viò trí tôìt nhâìt trong phaòm vi khung baÒn ðôÌ, còn các phâÌn khác chiÒ thêÒ hiêòn bôò phâòn nào câÌn thiêìt ðêÒ phaÒn ánh ðãòc trýng ðiòa lý cuÒa phâÌn chính lãnh thôÒ.

Nêìu các phâÌn lãnh thôÒ phuò ðó quá lõìn thì có thêÒ ðãòt trên ðó chú thích baÒn ðôÌ các tài liêòu tra cýìu, ðôÌ thiò, baÒn ðôÌ phuò và các tài liêòu khác cuÒa nôòi dung baÒn ðôÌ. Tên baÒn ðôÌ, tyÒ lêò baÒn ðôÌ cuÞng có thêÒ ðãòt õÒ bên trong khung. Khi ðó õÒ phâÌn ngoài khung chiÒ ðãòt nhýÞng sôì liêòu, nhýÞng ghi chú phuò. CuÞng có phýõng án ðãòt môòt sôì các yêìu tôì ðã kêÒ trên õÒ bên trong khung baÒn ðôÌ, sôì còn laòi ðãòt trên vùng trôìng cuÒa baÒn ðôÌ.

Choòn cách bôì cuòc và cách trình bày ngoài khung câÌn côì gãìng ðaòt ðýõòc sýò thêÒ hiêòn rõ ràng và sinh ðôòng nhâìt cho nôòi dung chính cuÒa baÒn ðôÌ, ðaòt ðýõòc sýò thuâòn lõòi cho sýÒ duòng và tiêìt kiêòm nhâìt diêòn tích baÒn ðôÌ. Bôì cuòc baÒn ðôÌ phuò thuôòc nhiêÌu vào tính châìt và daòng cuÒa lýõìi chiêìu ðýõòc sýÒ duòng xây dýòng baÒn ðôÌ ðó.

3.1.4. Nôòi dung baÒn ðôÌ và các nhân tôì câÌn biêÒu thiò

3.1.5. Các nguôÌn tài liêòu ðêÒ thành lâòp baÒn ðôÌ

1. Các yêu câÌu ðôìi võìi các tý liêòu cho thành lâòp baÒn ðôÌ

Sýò thành công cuÒa moòi baÒn ðôÌ là tính ðâÌy ðuÒ, ðôò chính xác, tính hiêòn ðaòi, ðôò tin câòy cuÒa nôòi dung baÒn ðôÌ. Tâìt caÒ các tính châìt, ðãòc ðiêÒm trên phuò thuôòc râìt nhiêÌu vào châìt lýõòng và sýò thu nhâòp các tý liêòu cho thành lâòp baÒn ðôÌ.

Có nhiêÌu khi có tý liêòu tôìt nhýng kêìt quaÒ cuÞng chýa ðaòt, nhýng nêìu không có hoãòc tý liêòu baÒn ðôÌ ít thì không thêÒ có kêìt quaÒ tôìt. Do ðó, thu thâòp và phân tích, ðánh giá, lýòa choòn tý liêòu baÒn ðôÌ là phâÌn công viêòc râìt khó khãn, phýìc taòp trong quá trình thiêìt kêì và thành lâòp baÒn ðôÌ.

TýÌ thýòc têì nghiên cýìu ta thâìy câÌn có 1 sôì yêu câÌu chính võìi tý liêòu baÒn ðôÌ nhý sau:

- Các tý liêòu baÒn ðôÌ phaÒi có tính thõÌi sýò, hiêòn ðaòi. Yêu câÌu này ðaÒm baÒo cho baÒn ðôÌ có hiêòn ðaòi, ðôò tin câòy.

- Yêu câÌu vêÌ tính ðâÌy ðuÒ cuÒa tý liêòu. Ðây là ðiêÌu kiêòn câÌn và ðuÒ cho viêòc thiêìt kêì, thành lâòp baÒn ðôÌ có ðôò chi tiêìt và ðôò chính xác câÌn thiêìt.

- Yêu câÌu thuâòn tiêòn cho sýÒ duòng các tý liêòu baÒn ðôÌ. Yêu câÌu này có ý nghiÞa râìt lõìn ðôìi võìi châìt lýõòng và hiêòu quaÒ thành lâòp baÒn ðôÌ. Yêu câÌu này có liên quan ðêìn:

+ TyÒ lêò cuÒa tý liêòu và baÒn ðôÌ câÌn lâòp.

+ Sýò ðõn giaÒn hay phýìc taòp khi chuyêÒn các nôòi dung tý liêòu lên baÒn ðôÌ câÌn lâòp.

+ Mýìc ðôò câÌn thiêìt phaÒi xýÒ lý các tý liêòu nhiêÌu hay ít ðêÒ xác ðiònh ðýõòc các ðãòc trýng các chiÒ sôì câÌn thiêìt,...

Tóm laòi, trong quá trình thu thâòp tý liêòu baÒn ðôÌ câÌn chiÒ dâÞn rõ ràng các vâìn ðêÌ sau:

- Ngày tháng, thõÌi haòn mà nôòi dung baÒn ðôÌ thêÒ hiêòn.

- Tâìt caÒ các yêìu tôì nôòi dung câÌn có tính ðâÌy ðuÒ, ðôò chính xác và các ðãòc trýng, chiÒ sôì cuÒa chúng.

- Các daòng khác nhau cuÒa các tý liêòu baÒn ðôÌ, các xýÒ lý sýÒ duòng chúng cho dêÞ dàng, hõòp lý.

2. Trình bày, phân tích và ðánh giá các tý liêòu baÒn ðôÌ

Trình bày các tý liêòu baÒn ðôÌ nhãÌm ðaòt 2 muòc ðích:

- Cho ta biêìt ý nghiÞa, ðôò tin câòy cuÒa các tý liêòu cho viêòc thành lâòp baÒn ðôÌ.

- Ðýa ra kêìt quaÒ thu thâòp tý liêòu õÒ daòng trýòc quan (sõ ðôÌ, ðôÌ thiò)

ÐêÒ ðaòt ðýõòc muòc ðích trên khi trình bày các tý liêòu câÌn có:

- Sýò kiêÒm tra, ðánh giá các baÒn copy, sýò ðúng ðãìn chính xác cuÒa các baÒn copy thu nhâòn ðýõòc bãÌng các phýõng pháp khác nhau. MôÞi tý liêòu ðêÌu ðýõòc trình bày bãÌng các chýÞ ký xác nhâòn týõng ýìng võìi các baÒn gôìc tý liêòu.

- Ðôìi võìi môÞi tý liêòu phaÒi có giõìi thiêòu, thuâòn tiêòn cho phân tích và ðánh giá nó (ðôìi võìi baÒn ðôÌ ðiòa lý chung là lý liòch baÒn ðôÌ, biên baÒn nghiêòm thu, ðánh giá các thýÒ nghiêòm, trích maÒnh).

- ChiÒ dâÞn câÒn thâòn tâìt caÒ các tý liêòu trên sõ ðôÌ sýÒ duòng tý liêòu. Trên ðó chiÒ rõ, ðôìi võìi baÒn ðôÌ là khung baÒn ðôÌ, tyÒ lêò, thõÌi gian hoàn thành; ðôìi võìi các tý liêòu khác là daòng tý liêòu, sýò câÌn thiêìt cuÒa chúng phuòc vuò cho muòc ðích gì,... sýò ðaÒm baÒo ðâÌy ðuÒ cuÒa các tý liêòu cho vùng lãnh thôÒ baÒn ðôÌ thêÒ hiêòn.

Phân tích và ðánh giá các tý liêòu có thêÒ bãÌng các phýõng pháp khác nhau.

3. Nhiêòm vuò cuÒa công viêòc chuâÒn biò tý liêòu baÒn ðôÌ

ChuâÒn biò tý liêòu baÒn ðôÌ là xýÒ lý các tý liêòu khác nhau ðêÒ phuòc vuò cho các công viêòc thành lâòp baÒn ðôÌ.

Công viêòc chuâÒn biò tý liêòu baÒn ðôÌ có thêÒ là các công viêòc sau:

- Tính chuyêÒn toaò ðôò týÌ baÒn ðôÌ tý liêòu sang toaò ðôò trên phép chiêìu cuÒa baÒn ðôÌ câÌn lâòp, tính chuyêÒn elíp.

- Xác ðiònh khaÒ nãng sýÒ duòng và mýìc ðôò sýÒ duòng các tý liêòu baÒn ðôÌ.

- Thýòc hiêòn các công viêòc chuâÒn biò kyÞ thuâòt võìi các tý liêòu baÒn ðôÌ.

TuyÌ thuôòc vào nguôÌn tý liêòu baÒn ðôÌ (sôì lýõòng, châìt lýõòng), vào baÒn ðôÌ cuò thêÒ câÌn thành lâòp mà ngýõÌi ta có thêÒ thýòc hiêòn công viêòc xýÒ lý tý liêòu nhiêÌu hoãòc ít.

ChuâÒn biò kyÞ thuâòt võìi các tý liêòu baÒn ðôÌ nhãÌm ðaÒm baÒo khaÒ nãng và sýò tiêòn lõòi khi sýÒ duòng chúng trong công nghêò thành lâòp baÒn ðôÌ, ðaÒm baÒo ðôò chính xác hình hoòc câÌn thiêìt cho baÒn ðôÌ.

Thí duò 1: Khi chuòp aÒnh laòi baÒn ðôÌ tý liêòu câÌn ðaÒm baÒo ðôò chính xác vêÌ kích thýõìc baÒn ðôÌ theo lý thuyêìt thì chuâÒn biò tý liêòu baÒn ðôÌ gôÌm các býõìc sau:

+ KiêÒm tra kích thýõìc cuÒa tý liêòu ðem chuòp, can chãìp tý liêòu trong trýõÌng hõòp câÌn thiêìt (theo lýõìi toaò ðôò).

+ Tãng mýìc ðôò chi tiêìt cuÒa các yêìu tôì trên tý liêòu baÒn ðôÌ mà trong quá trình chuòp aÒnh chúng có thêÒ biò mõÌ hoãòc biò mâìt (Thí duò: Các yêìu tôì nét màu xanh da trõÌi). BãÌng cách dùng mýòc ðen hoãòc màu có tác duòng tôìt võìi phim aÒnh ðêÒ tô lên các nét có màu ít tác duòng lên phim aÒnh.

Thí duò 2: Khi thành lâòp baÒn ðôÌ bãÌng công nghêò sôì trên máy tính ðiêòn týÒ ðôi khi châìt lýõòng baÒn ðôÌ tý liêòu châìt lýõòng kém (nét, hình aÒnh mõÌ, màu sãìc phai màu) thì ngýõÌi ta phaÒi sõ bôò phuòc chêì, veÞ laòi trên baÒn ðôÌ tý liêòu các yêìu tôì nét nôòi dung baÒn ðôÌ sau ðó mõìi tiêìn hành sôì hoá, mã hoá tý liêòu baÒn ðôÌ. Trong nhiêÌu trýõÌng hõòp baÒn ðôÌ tý liêòu có nôòi dung phýìc taòp chi tiêìt mà nôòi dung baÒn ðôÌ câÌn thành lâòp không câÌn thì trong khâu chuâÒn biò kyÞ thuâòt tý liêòu baÒn ðôÌ ngýõÌi ta có thêÒ can laòi các yêìu tôì nôòi dung câÌn thiêìt cho baÒn ðôÌ câÌn lâòp, ðôÌng thõÌi trong quá trình này ngýõÌi ta thýòc hiêòn sõ bôò luôn quá trình tôÒng quát hoá nôòi dung baÒn ðôÌ. Sau ðó mõìi tiêìn hành sôì hoá mà baÒn can nôòi dung baÒn ðôÌ câÌn lâòp (thýõÌng thýòc hiêòn khi baÒn ðôÌ tý liêòu là baÒn ðôÌ ðiòa hình còn baÒn ðôÌ câÌn lâòp là baÒn ðôÌ chuyên ðêÌ, chuyên môn).

BaÒn ðôÌ tý liêòu và baÒn ðôÌ câÌn lâòp trong nhiêÌu trýõÌng hõòp không ðôÌng nhâìt vêÌ phép chiêìu, vêÌ hêò ðiònh viò toaò ðôò trái ðâìt, do ðó công viêòc cuÒa chuâÒn biò tý liêòu baÒn ðôÌ là tính chuyêÒn toaò ðôò týÌ baÒn ðôÌ tý liêòu sang toaò ðôò baÒn ðôÌ câÌn lâòp. Ðó là viêòc xác ðiònh các sôì gia toaò ðôò ðiòa lý ðýõòc tính theo công thýìc sau:

µ §

µ §

µ §

ÕÒ ðây: µ §là viÞ, kinh ðôò cuÒa ðiêÒm cho trýõìc

µ §là viÞ, kinh ðôò cuÒa ðiêÒm ðã ðýõòc hiêòu chiÒnh.

A12 là phýõng viò thuâòn týÌ ðiêÒm cho trýõìc tõìi ðiêÒm ðýõòc hiêòu chiÒnh.

A21 là phýõng viò nghiòch týÌ ðiêÒm hiêòu chiÒnh tõìi ðiêÒm cho trýõìc.

a1, a2 là bán kính truòc lõìn cuÒa 2 elipxoit câÌn chuyêÒn ðôÒi.

µ §là ðôò deòt týõng ýìng võìi 2 elipxoit

µ §là sýò thay ðôÒi bán truòc lõìn cuÒa elipxoit

µ §là sýò thay ðôÒi ðôò deòt cuÒa elipxoit

XýÒ lý các tý liêòu baÒn ðôÌ ðêÒ chuyêÒn thông tin lên baÒn chú giaÒi cuÒa baÒn ðôÌ câÌn lâòp:

Trong ða sôì các trýõÌng hõòp ta có thêÒ nhâòn thâìy nhiêòm vuò cuÒa công viêòc này là chuyêÒn ðôÒi baÒng chú giaÒi cuÒa baÒn ðôÌ tý liêòu thành baÒng chú giaÒi cho baÒn ðôÌ câÌn lâòp. Ðó có thêÒ là các công viêòc sau:

- ChuyêÒn ðõn viò ðo ðãòc trýng cho hiêòn týõòng baÒn ðôÌ. Thí duò: TýÌ ðõn viò ðo chiêÌu dài, khôìi lýõòng õÒ Anh, MyÞ ðôÒi sang mét, milimét, kilogam, ðõn viò ðo áp suâìt milibar ¨C milimet thuyÒ ngân,...

- Thay ðôÒi thang giá triò sôì lýõòng.

- Thay ðôÒi thang và các chiÒ sôì sôì lýõòng, châìt lýõòng sang chiÒ sôì khác.

- Thay ðôÒi cách phân loaòi ðôìi týõòng, hiêòn týõòng baÒn ðôÌ.

Sýò thay ðôÒi này ðôi khi liên quan ðêìn phýõng pháp thêÒ hiêòn baÒn ðôÌ.

Phuò thuôòc vào ðãòc ðiêÒm cuÒa baÒn ðôÌ tý liêòu và baÒn ðôÌ câÌn lâòp mà công viêòc này có thêÒ nhiêÌu hoãòc ít.

3.1.6. Quy trình kyÞ thuâòt xây dýòng baÒn ðôÌ

3.2. TôÒng quát hoá baÒn ðôÌ

3.2.1. Khái niêòm chung vêÌ tôÒng quát hoá baÒn ðôÌ

Khác võìi aÒnh hàng không, aÒnh vuÞ truò hay các tranh aÒnh vêÌ bêÌ mãòt trái ðâìt, nôòi dung trên bâìt kyÌ baÒn ðôÌ nào cuÞng ðêÌu phaÒi traÒi qua quá trình lýòa choòn, khái quát ðêÒ thêÒ hiêòn các ðãòc trýng cõ baÒn nhâìt cuÒa các ðôìi týõòng, hiêòn týõòng baÒn ðôÌ.

TôÒng quát hoá baÒn ðôÌ là sýò lýòa choòn và khái quát các ðôìi týõòng ðýõòc thêÒ hiêòn trên baÒn ðôÌ cho phù hõòp võìi muòc ðích sýÒ duòng, tyÒ lêò, ðêÌ tài baÒn ðôÌ và các ðãòc ðiêÒm ðiòa lý vùng lãnh thôÒ.

Khi thành lâòp baÒn ðôÌ thì ðiêÌu câÌn thiêìt và không thêÒ thiêìu ðýõòc là quá trình tôÒng quát hoá nôòi dung baÒn ðôÌ. TôÒng quát hóa nôòi dung baÒn ðôÌ là môòt trong nhýÞng cõ sõÒ lý thuyêìt và thýòc hành cuÒa giai ðoaòn thiêìt kêì và thành lâòp baÒn ðôÌ.

Thýòc châìt cuÒa tôÒng quát hoá baÒn ðôÌ là truyêÌn ðaòt lên baÒn ðôÌ các ðãòc ðiêÒm cõ baÒn và các tính châìt ðãòc trýng cuÒa các ðôìi týõòng, hiêòn týõòng và môìi liên hêò giýÞa chúng. Viêòc tôÒng quát hoá baÒn ðôÌ ðýõòc biêÒu hiêòn võìi viêòc khái quát các ðãòc trýng châìt lýõòng, sôì lýõòng cuÒa các ðôìi týõòng, biêìn ðôÒi các khái niêòm riêng vào khái niêòm chung, lýõòc boÒ nhýÞng chi tiêìt nhoÒ, thýì yêìu ðêÒ phaÒn ánh rõ nhýÞng ðãòc trýng cõ baÒn trong sýò phân bôì không gian.

TôÒng quát hoá baÒn ðôÌ không chiÒ ðõn thuâÌn là lýõòc boÒ nhýÞng thông tin không câÌn thiêìt cuÒa tý liêòu baÒn ðôÌ mà nó còn là sýò tôÒng hõòp nhãÌm taòo ra các thông tin mõìi ðêÒ thêÒ hiêòn trên baÒn ðôÌ ðãòc trýng cho ðôìi týõòng, hiêòn týõòng baÒn ðôÌ. Mýìc ðôò tôÒng quát hoá càng cao thì càng làm nôÒi bâòt nhýÞng ðãòc ðiêÒm quan troòng cuÒa ðôìi týõòng, càng chiÒ rõ nhýÞng quy luâòt phân bôì, phát triêÒn và môìi quan hêò không gian giýÞa các ðôìi týõòng.

Chính vì vâòy, châìt lýõòng tôÒng quát hoá baÒn ðôÌ (châìt lýõòng baÒn ðôÌ) trýõìc hêìt phuò thuôòc vào trình ðôò hiêÒu biêìt, kinh nghiêòm cuÒa các nhà baÒn ðôÌ (biên tâòp viên, ngýõÌi thành lâòp baÒn ðôÌ) ðôìi võìi thýòc châìt nôòi dung cuÒa các ðôìi týõòng và hiêòn týõòng câÌn biêÒu thiò. Viêòc lýòa choòn các ðôìi týõòng seÞ phuò thuôòc vào muòc ðích cuÒa baÒn ðôÌ.

3.2.2. Các yêìu tôì aÒnh hýõÒng tõìi tôÒng quát hoá baÒn ðôÌ

+ AÒnh hýõÒng cuÒa muòc ðích sýÒ duòng baÒn ðôÌ: Trên baÒn ðôÌ chiÒ biêÒu thiò các ðôìi týõòng và hiêòn týõòng phù hõòp võìi muòc ðích cuÒa nó.

NhýÞng baÒn ðôÌ có cùng ðêÌ tài, cùng tyÒ lêò nhýng muòc ðích sýÒ duòng khác nhau thì mýìc ðôò chi tiêìt và ðãòc ðiêÒm cuÒa sýò biêÒu thiò các yêìu tôì nôòi dung cuÞng khác nhau. Ví duò trên các baÒn ðôÌ giáo khoa, nôòi dung ðõn giaÒn hõn, các ký hiêòu có kích thýõìc lõìn hõn, màu sãìc rýòc rõÞ, rõ ràng hõn so võìi baÒn ðôÌ tra cýìu.
Hình 3.1 (T39 GT thiêìt kêì biên tâòp và tl BÐ)

+ AÒnh hýõÒng cuÒa tyÒ lêò baÒn ðôÌ: Ðây là yêìu tôì aÒnh hýõÒng ðêìn tôÒng quát hoá baÒn ðôÌ mà chúng ta dêÞ dàng nhâòn biêìt nhâìt.

NhýÞng baÒn ðôÌ có cùng ðêÌ tài, cùng muòc ðích sýÒ duòng nhýng có tyÒ lêò khác nhau thì mýìc ðôò tôÒng quát hoá khác nhau. BaÒn ðôÌ có tyÒ lêò càng lõìn thì thêÒ hiêòn càng chi tiêìt nôòi dung; ngýõòc laòi tyÒ lêò càng nhoÒ thì nôòi dung càng khái lýõòc. Ðây có thêÒ thâìy là ðiêÌu tâìt nhiên vì týÌ tyÒ lêò lõìn sang tyÒ lêò nhoÒ, diêòn tích vùng lãnh thôÒ trên baÒn ðôÌ biò thu heòp (theo mýìc ðôò chuyêÒn ðôÒi tyÒ lêò). Trên môòt diêòn tích heòp nhý vâòy không thêÒ chýìa ðýòng lýõòng thông tin lõìn nhý trên baÒn ðôÌ có tyÒ lêò lõìn hõn. Do ðó, tyÒ lêò càng nhoÒ càng phaÒi loaòi boÒ nhiêÌu chi tiêìt và khái quát chúng vì lúc này, phaòm vi bao quát không gian cuÒa baÒn ðôÌ càng lõìn dâÞn ðêìn ý nghiÞa cuÒa ðôìi týõòng trên baÒn ðôÌ cuÞng thay ðôÒi theo (có ðôìi týõòng trên baÒn ðôÌ tyÒ lêò lõìn là quan troòng nhýng trên baÒn ðôÌ tyÒ lêò nhoÒ laòi có thêÒ loaòi boÒ, boÒ qua).

Hình 3.2 (T39- GT tkêì và biên tâòp)

+ AÒnh hýõÒng cuÒa ðêÌ tài baÒn ðôÌ và kiêÒu baÒn ðôÌ: ÐêÌ tài baÒn ðôÌ quyêìt ðiònh phaòm vi các yêìu tôì nôòi dung câÌn thêÒ hiêòn; quyêìt ðiònh nhýÞng yêìu tôì nào câÌn thiêìt ðýõòc thêÒ hiêòn chi tiêìt, nhýÞng yêìu tôì nào chiÒ câÌn thêÒ hiêòn sõ lýõòc, thâòm chí có thêÒ boÒ qua không thêÒ hiêòn. KiêÒu baÒn ðôÌ khác nhau cuÞng cho ta sýò khái quát và thêÒ hiêòn nôòi dung khác nhau. ÐiêÌu này dêÞ dàng nhâòn thâìy khi ta so sánh các baÒn ðôÌ có cùng muòc ðích, cùng tyÒ lêò nhýng ðêÌ tài nôòi dung khác nhau.

+ AÒnh hýõÒng cuÒa ðãòc ðiêÒm ðiòa lý vùng lãnh thôÒ: Khi tôÒng quát hoá baÒn ðôÌ câÌn phaÒi xem xét ðêìn ðãòc ðiêÒm ðiòa lý vùng lãnh thôÒ mà baÒn ðôÌ câÌn thêÒ hiêòn, bõÒi vì cùng là nhýÞng ðôìi týõòng nhý nhau nhýng chúng laòi có ý nghiÞa khác nhau trong ðiêÌu kiêòn ðiòa lý khác nhau. Ví duò môòt nguôÌn nýõìc, giêìng nýõìc õÒ hoang maòc; sa maòc có ý nghiÞa râìt lõìn nên bãìt buôòc phaÒi thêÒ hiêòn trên baÒn ðôÌ nhýng giêìng nýõìc õÒ ðôÌng bãÌng hay vùng ven biêÒn, ta có thêÒ boÒ qua không thêÒ hiêòn.

Khi thiêìt kêì thành lâòp baÒn ðôÌ bao giõÌ ngýõÌi ta cuÞng phaÒi nghiên cýìu kyÞ ðãòc ðiêÒm ðiòa lý cuÒa vùng lãnh thôÒ câÌn lâòp baÒn ðôÌ ðêÒ týÌ ðó xác ðiònh ý nghiÞa cuÒa ðôìi týõòng và xác ðiònh nôòi dung baÒn ðôÌ.

Ðôìi võìi nhýÞng vùng lãnh thôÒ lõìn có ðãòc ðiêÒm ðiòa lý, ðiòa hình phýìc taòp, khác nhau, ðêÒ xác ðiònh mýìc ðôò tôÒng quát hoá nôòi dung baÒn ðôÌ chính xác, ðâÌy ðuÒ, ngýõÌi ta có thêÒ chia ra thành nhýÞng vùng nhoÒ hõn. Trên môÞi vùng nhoÒ này seÞ xác ðiònh chiÒ tiêu choòn loòc, lâìy boÒ, khái quát các ðôìi týõòng baÒn ðôÌ. Ví duò, dýòa vào ðiêÌu kiêòn ðiòa hình ngýõÌi ta chia ra thành: Vùng ðôÌng bãÌng ven biêÒn và châu thôÒ các sông, vùng trung du ðôÌi núi thâìp, vùng núi ðá, núi cao.

Nêìu dýòa vào các ðai khí hâòu: chia thành vùng xích ðaòo, câòn nhiêòt ðõìi, nhiêòt ðõìi, ôn ðõìi, hàn ðõìi và các vùng bãìc cýòc, nam cýòc.

+ AÒnh hýõÒng cuÒa các tý liêòu dùng ðêÒ thành lâòp baÒn ðôÌ: Môòt trong nhýÞng aÒnh hýõÒng không nhoÒ ðêìn quá trình tôÒng quát hoá baÒn ðôÌ là sýò cung câìp tý liêòu baÒn ðôÌ. Quá trình thiêìt kêì và thành lâòp baÒn ðôÌ nêìu ðýõòc cung câìp ðâÌy ðuÒ tý liêòu, các thông tin cuÒa tý liêòu mõìi, chính xác, ðôÌng nhâìt seÞ thuâòn lõòi râìt nhiêÌu và baÒn ðôÌ ðýõòc thành lâòp seÞ ðâÌy ðuÒ vêÌ nôòi dung (ðáp ýìng ðýõòc muòc ðích, ðêÌ tài baÒn ðôÌ). Trong trýõÌng hõòp các tý liêòu baÒn ðôÌ không có, không ðýõòc cung câìp ðâÌy ðuÒ, các thông tin lâìy ðýõòc týÌ tý liêòu ðã cuÞ, mýìc ðôò ðôÌng nhâìt (ðõn viò ðo, khái niêòm) kém tâìt nhiên nôòi dung baÒn ðôÌ seÞ kém chính xác và sõ lýõòc.