Kü thuËt ch¨n nu i dª I. C¸c gièng dª Dª cá

Dª cá ®­îc nu«i ë hÇu hÕt c¸c vïng sinh th¸i cña n­íc ta. Chóng cã c¸c mµu s¾c l«ng da rÊt kh¸c nhau, ®a sè cã mµu vµng n©u hoÆc ®en loang tr¾ng. Khèi l­îng tr­ëng thµnh dª c¸i 28 - 32 kg, dª ®ùc 32 - 35 kg; dª s¬ sinh 1,7 - 1,9 kg. Kh¶ n¨ng cho s÷a 350 - 370 g/ngµy víi chu kú cho s÷a 90 - 105 ngµy; tuæi phèi gièng lÇn ®Çu 6 - 7 th¸ng, ®Î 1,4 løa/n¨m vµ 1,3 con/løa. Dª ®­îc nu«i ch¨n th¶ qu¶ng canh víi môc ®Ých lÊy thÞt.

§©y lµ gièng dª kiªm dông s÷a - thÞt, ®­îc nu«i tõ l©u ë Ninh ThuËn vµ cho ®Õn nay ng­êi ta còng ch­a x¸c ®Þnh ®­îc râ nguån gèc cña nã. Mét sè ng­êi cho r»ng nguån gèc cña nã lµ con lai gi÷a dª ®Þa ph­¬ng víi dª British - Alpine tõ Ph¸p vµ víi dª Ên §é, chóng ®· ®­îc nhËp vµo n­íc ta nu«i tõ hµng tr¨m n¨m nay. Dª cã mµu l«ng ®en loang tr¾ng ë mÆt, tai bông vµ 4 ch©n, tai to côp xuèng. Khèi l­îng tr­ëng thµnh dª c¸i 40 - 45 kg, con ®ùc 75 - 90 kg, khèi l­îng s¬ sinh 2,6 - 2,8 kg, kh¶ n¨ng cho s÷a 1,1 - 1,5 lÝt/ngµy víi chu kú cho s÷a 148 - 150 ngµy; tuæi phèi gièng lÇn ®Çu lµ 7 - 8 th¸ng, ®Î 1,7 con trªn løa vµ 1,8 løa/n¨m. Dª hiÒn lµnh cã thÓ nu«i nhèt hoµn toµn hoÆc nu«i nhèt kÕt hîp víi ch¨n th¶ ë c¸c vïng vµ cho kÕt qu¶ ch¨n nu«i tèt.

Cã nguån gèc Ên §é lµ gièng dª kiªm dông s÷a - thÞt, Dª cã mµu tr¾ng cã khoang ®en hay n©u ë ®Çu. §­îc nhËp vµo n­íc ta tõ n¨m 1994, khèi l­îng tr­ëng thµnh ë con c¸i 40 - 45 kg, con ®ùc 70 - 80 kg, s¬ sinh 2,8 - 3,5 kg. Kh¶ n¨ng cho s÷a 1,3 - 2,5 kg s÷a/ngµy víi chu kú cho s÷a lµ 180 - 185 ngµy. Tuæi phèi gièng lÇn ®Çu 8 - 9 th¸ng tuæi, ®Î 1,3 con/løa vµ 1,3 løa/n¨m. Dª phµm ¨n vµ chÞu ®ùng tèt víi thêi tiÕt nãng bøc.

Cã nguån gèc Ên §é, lµ gièng dª kiªm dông thÞt - s÷a, dª cã l«ng tr¾ng ®èm vµng hay ®en, tai nhá. Khèi l­îng tr­ëng thµnh ë con c¸i lµ 35 - 40 kg, con ®ùc lµ 50 - 55 kg; thµnh thôc sím vµ m¾n ®Î, tuæi ®Î løa ®Çu kho¶ng 15 th¸ng, cho 1,5 - 1,6 løa/n¨m vµ 1,5 con/løa. Kh¶ n¨ng cho s÷a 0,9 - 1,1 lÝt/ ngµy, chu kú cho s÷a 145 - 150 ngµy.

Dª Alpine cã nguån gèc Thôy Sü, lµ gièng dª chuyªn s÷a. Dª cã mµu l«ng n©u vµ ®en, tai h­íng vÒ phÝa tr­íc th­êng cã sõng. Khèi l­îng tr­ëng thµnh con ®ùc nÆng 60 - 65 kg, con c¸i 40 - 45 kg. S¶n l­îng s÷a 600 - 700 lÝt/chu kú, thêi gian cho s÷a 240 - 250 ngµy, n¨ng suÊt s÷a trung b×nh 2,5 - 3,0 lÝt/ngµy

Dª Saanen lµ gièng dª chuyªn s÷a, cã nguån gèc tõ Thôy Sü. Dª cã l«ng ng¾n, mµu l«ng tr¾ng s÷a, cã thÓ cã ®èm ®en hay n©u, tai trßn vµ h­íng lªn tr­íc. Khèi l­îng tr­ëng thµnh dª c¸i 50 -55kg, dª ®ùc 60 - 70 kg, s¬ sinh 2,5 - 3,0 kg. Dª c¸i ®Î 1,4 løa/n¨m vµ 1,5 con/løa. N¨ng suÊt s÷a trung b×nh lµ 3 - 3,5 lÝt/ngµy.

Dª Boer lµ gièng dª chuyªn thÞt cã nguån gèc ë Nam Phi, dª cã mµu l«ng tr¾ng, khoang mµu n©u hay ®en ë ®Çu, cæ vµ tai, tai to vµ rñ xuèng. Khèi l­îng tr­ëng thµnh con ®ùc tíi 90 - 110 kg, con c¸i 70 - 90 kg. Dª cã b¾p rÊt ®Çy ®Æn, ph¸t triÓn, cã tèc ®é sinh tr­ëng nhanh.

Chóng ta ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu c¸c c«ng thøc lai gi­a c¸c gièng dª cã n¨ng suÊt cao víi dª Cá vµ ®· cho kÕt qu¶ tèt, ¸p dông trong s¶n xuÊt.

+ Sö dông dª ®ùc B¸ch Th¶o cho lai víi dª c¸i Cá cho con lai F1, F2. C¸c con lai sinh tr­ëng vµ t¨ng träng tèt, kh¶ n¨ng sinh tr­ëng vµ cho s÷a ®Òu cao h¬n dª Cá tõ 25 - 70%.

+ Sö dông dª ®ùc gièng Ên §é ( Beetal, Jumnap¶i, Babari) lai víi dª Cá cho con lai còng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cao h¬n tõ 25 - 50% so víi dª cá thuÇn.

+ Sö dông nguån gen quý 03 gièng dª ngo¹i nhËp tõ Mü ( Saanen, Alpine, Boer) lai víi dª c¸i nÒn lµ B¸ch Th¶o vµ B¸ch Th¶o x Cá, cho kÕt qu¶ s¶n xuÊt tèt.

II. Thøc ¨n vµ dinh d­ìng cho dª

1. C¸c lo¹i c©y, cá mäc tù nhiªn

C¸c lo¹i c©y bôi, cá mäc tù nhiªn ë b·i ch¨n, trªn ®åi, trªn ®ª; c¸c lo¹i l¸ c©y nh­: l¸ mÝt, keo tai t­îng, chuèi, xoan,...®Òu lµ nguån thøc ¨n cho dª.C¸c lo¹i l¸ c©y, cá mäc tù nhiªn nµy cã thÓ thu c¾t cho ¨n t¹i chuång hoÆc khi ®­îc ch¨n th¶ t¹i c¸c vïng nói ®¸, ®åi b·i, rõng c©y dª ®Òu cã thÓ tËn dông vµ tù t×m kiÕm thøc ¨n.

R¬m lµ phô phÈm sau khi thu ho¹ch lóa. §©y lµ nguån thøc ¨n s½n cã, phæ biÕn, dÔ b¶o qu¶n, sö dông cho dª, nhÊt lµ trong ph¹m vi vµ ®iÒu kiÖn gia ®×nh. R¬m ph¬i ®­îc n¾ng cã mµu vµng t­¬i vµ dª thÝch ¨n.

Gieo ng« dµy, råi tØa dÇn lÊy c©y non cho dª ¨n. Th©n, l¸ c©y ng« sau khi thu ho¹ch b¾p còng lµ nguån thøc ¨n rÊt tèt cho dª. NÕu dª kh«ng ¨n hÕt cã thÓ sö dông ñ chua hoÆc c¾t nhá ph¬i kh« lµm thøc ¨n dù tr÷ cho dª.

Sau khi thu ho¹ch cñ, qu¶ cã thÓ sö dông d©y lang, c©y l¹c, ®Ëu t­¬ng lµm thøc ¨n cho dª. Còng cã thÓ chÆt ng¾n ph¬i kh« lµm thøc ¨n dù tr÷ cho dª.

Sö dông th©n vµ ngän mÝa lµm thøc ¨n cho dª cã thÓ thay thÕ 50% khÈu phÇn thøc ¨n th« xanh. Khi cho ¨n nªn chÆt mÝa c¶ vá thµnh l¸t máng. §©y lµ nguån thøc ¨n xanh cã tiÒm n¨ng nhÊt vµo mïa kh« rÐt khi thiÕu c¸c nguån thøc ¨n kh¸c.

Chuèi sau khi thu ho¹ch qu¶ cã thÓ sö dông th©n vµ l¸ chuèi cho dª ¨n. L¸ chuèi cã vÞ ch¸t cßn cã t¸c dông h¹n chÕ bÖnh tiªu ch¶y. Khi cho dª ¨n th©n c©y chuèi nªn th¸i l¸t máng råi r¾c mét Ýt c¸m vµ muèi cho dª ¨n.

§èi víi ch¨n nu«i dª, thøc ¨n cñ qu¶ cã hiÖu qu¶ râ rÖt nhÊt ®èi víi dª s÷a vµ dª nu«i giai ®o¹n vç bÐo. ë n­íc ta, thøc ¨n cñ qu¶ cho dª chñ yÕu lµ s¾n, khoai lang, chuèi, bÝ ®á...Thøc ¨n cñ qu¶ khi cho dª ¨n ph¶i lo¹i bá c¸c cñ, qu¶ thèi, háng, hµ mèc, röa s¹ch ®Êt c¸t vµ tèt nhÊt lµ nªn th¸i l¸t.

Thøc ¨n gåm c¸c lo¹i thøc ¨n cã gi¸ trÞ n¨ng l­îng cao, ®­îc chÕ biÕn tõ c¸c lo¹i h¹t ngò cèc, c¸c lo¹i cñ sau khi ®· th¸i l¸t ph¬i kh«, c¸c loi¹ h¹t thuéc hä ®Ëu.

§èi víi con dª, thøc ¨n th« xanh rÊt quan träng. Thøc ¨n th« xanh phï hîp víi ®Æc tÝnh tiªu hãa cña dª qua viÖc lªn men vi sinh vËt trong d¹ cá. Chóng th­êng chiÕm 55 - 100% trong khÈu phÇn ¨n cña dª. Ngoµi viÖc ch¨n th¶ dª trªn c¸c b·i ch¨n tô nhiªn cÇn trång c¸c lo¹i gièng cá ®Ó phôc vô thøc ¨n cho dª nh­: Cá Voi, Cá Ghine, cá Ruzi, cá Stylo, c©y Keo dËu...

- Dª lµ loµi ®éng vËt s¹ch sÏ, kh«ng ­a ®é Èm cao, ë ®iÒu kiÖn b×nh th­êng khi nghØ ng¬i dª th­êng t×m chç cao r¸o n»m. Do vËy khi lµm chuång tr¹i nu«i dª ph¶i ®¶m b¶o s¹ch sÏ, th«ng tho¸ng, tr¸nh n¾ng nãng, Èm ­ít. Sµn chuång ph¶i c¸ch mÆt ®Êt tõ 60 - 80 cm. Chuång dª ph¶i ®¶m b¶o tr¸nh m­a h¾t, giã lïa, vµ ¸nh n¾ng gay g¾t trùc tiÕp vµo dª. Nªn lµm chuång dª ë n¬i cao r¸o, dÔ tho¸t n­íc vµ tèt nhÊt lµ n¬i cã bãng c©y.

- VËt liÖu lµm chuång cã thÓ lµm b»ng gç, thÐp hay tËn dông tre nøa. Gi¸ ®ì chuång nªn x©y b»ng g¹ch cho ch¾c ch¾n. §èi víi dª s÷a th× chuång dª nªn ng¨n thµnh c¸c gian chuång vµ mçi gian nhèt mét con ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc v¾t s÷a vµ ch¨m sãc.

2. Kü thuËt c¬ b¶n

a, Khung chuång

Khung chuång dª ®­îc lµm b»ng gç hay tre. PhÇn ch©n ®ì chuång cã thÓ x©y b»ng g¹ch cã ®é cao 50 - 70 cm, phÝa trªn ®Æt c¸c thanh dÇm ®¸y b»ng gç ch¾c t¹o khung chuång dª.

M¸i chuång cã ®é cao võa ph¶i ®Ó tr¸nh giã lïa, nh­ng ph¶i ®¶m b¶o ch¾c ch¾n, cã ®é dèc dÔ tho¸t n­íc vµ nh« ra khái thµnh chuång Ýt nhÊt 60 cm ®Ó tr¸nh m­a h¾t hay ¸nh n¾ng trùc tiÕp. M¸i chuång lµm b»ng tre, gç, vµ cã thÓ lîp ngãi, tranh, nøa, t«n.

Thµnh chuång cã t¸c dông ng¨n dª ë trong chuång cã ®é cao tõ 1,5 - 1,8 m. Thµnh cã thÓ lµm b»ng tre, g« hay l­íi s¾t B40, c¸c nan c¸ch nhau kho¶ng 6 - 10 cm ®Ó dª kh«ng chui qua ®­îc. Thµnh chuång tèt nhÊt lµ ®ãng nan däc theo « chuång tr¸nh kÑt ch©n dª vµo thµnh.

Cöa lªn xuèng chuång dª ph¶i cã ®é réng lín h¬n kÝch th­íc th©n dª kho¶ng 60 - 70 cm ®Ó ®i l¹i vµ tr¸nh cä x¸t, ®Æc biÖt víi dª ®ang mang thai vµ nªn lµm cÇu thang cho dª lªn xuèng dÔ dµng.

NÒn chuång th­êng cã ®é dèc 30 -35⁰ hay 30 - 35% vÒ phÝa sau ®Ó thuËn lîi cho viÖc vÖ sinh chuång tr¹i. NÒn chuång tèt nhÊ lµ l¸ng b»ng líp v÷a xi m¨ng hay ®Êt nÖn ch¾c. PhÝa sau chuång nªn lµm r·nh vµ hè ñ ph©n ®Ó thu gom vµ xö lý ph©n, r¸c th¶i.

§©y lµ phÇn rÊt quan träng cña chuång dª. Sµn chuång dª ph¶i b»ng ph¼ng vµ c¸ch mÆt ®Êt tèi thiÓu 50 - 70 cm. Sµn chuång tèt nhÊt nªn lµm b»ng c¸c thanh gç ph¼ng, b¶n réng cã kÝch th­íc 2,5 x 3 cm. ®­îc ®ãng thµnh gi¸t cã khe hë 1,0 - 1,5 cm ®ñ ®Ó ph©n dª lät xuèng d­íi nh­ng kh«ng lµm lät ch©n dª. NÕu lµm b»ng tre th× phÇn cËt tre ph¶i h­íng lªn phÝa trªn mÆt ®Ó tr¸nh ®äng ph©n vµ n­íc tiÓu.

M¸ng ¨n th« xanh nªn lµm phÝa tr­íc, ngoµi thµnh chuång, cã lç cho dª ¨n, « nµy c¸ch sµn chuång 40 - 60 cm. KÝch th­íc 25 x 30 cm ®Ó dª dÔ dµng thß ®Çu lÊy thøc ¨n, m¸ng ¨n th« xanh cã thÓ lµm b»ng gç, tre nøa hay b»ng nhùa, kÝch th­íc 30 x 50 x 25 cm.

M¸ng thøc ¨n tinh ®­îc lµm b»ng gç, tre hay nhùa vµ treo bªn trong thµnh chuång c¸ch sµn 50 - 60 cm., kÝch th­íc 30 x 15 x 10 cm.

M¸ng uèng ®­îc lµm b»ng nhùa hay m¸ng sµnh sø, m¸ng x©y b»ng g¹ch. M¸ng uèng cã thÓ ®Ó ngoµi s©n ch¬i vµ nªn treo c¸ch mÆt ®Êt Ýt nhÊt 50 cm ®Ó dª kh«ng dÉm léi vµo.

§Ó qu¶n lý phèi gièng vµ ®µn dª nãi chung, chuång nu«i dª nhÊt thiÕt ph¶i cã s©n ch¬i. S©n ch¬i ®­îc lµm tr­íc cöa chuång nu«i dª cã kÝch th­íc ®¶m b¶o tèi thiÓu 1,5 m²/con.

- Dª con sau khi ®Î ®­îc lau kh« m×nh, c¾t rèn xong cÇn ®­a dª con vµo n»m ë æ lãt r¬m r¹ cho kh« Êm bªn c¹nh mÑ. Sau khi ®Î 20 -30 phót cho dª con bó s÷a ®Çu ngay, trong vßng 3 - 7 ngµy ®Çu s÷a dª mÑ cã nhiÒu dinh d­ìng nhÊt lµ cã kh¸ng thÓ gióp dª con mau lín vµ phßng tr¸nh ®­îc c¸c bÖnh tËt.

- Sau 15 ngµy t¸ch dª con khái dª mÑ ®Ó v¾t s÷a dª mÑ nÕu lµ nu«i dª s÷a vµ cho dª con bó mÑ sau khi v¾t s÷a dª mÑ xong.

- Sau 2 tuÇn cho dª con tËp ¨n cá, l¸ non. Sau 4 tuÇn tËp cho dª ¨n thøc ¨n tinh t¹i chuång. Trong 2 th¸ng ®Çu kh«ng cho dª con ®i ch¨n th¶ theo ®µn

- Th­êng xuyªn quÐt dän chuång tr¹i ®¶m b¶o chuång nu«i lu«n s¹ch sÏ vµ Êm ¸p, nÕu thêi tiÕt qu¸ l¹nh ph¶i s­ëi Êm cho dª con b»ng bãng ®iÖn hay ®èt löa trong nÒn chuång ®Ó s­ëi Êm cho dª.

- Th©ng thø 3 dª con ®· ¨n ®­îc nhiÒu cá l¸, nh÷ng ngµy thêi tiÕt n¾ng Êm cã thÓ cho nh÷ng dª con kháe m¹nh ®i ch¨n th¶ theo ®µn ë b·i ch¨n gÇn. CÇn chó ý tiªm phßng bÖnh tô huyÕt trïng, viªm ruét ho¹i tö và bÖnh ®Ëu ë ®Çu th¸ng thø 3 vµ tÈy giun s¸n cho dª con vµo nöa sau th¸ng thø 3.

- Sau 3 th¸ng dª con ®· ¨n ®­îc nhiÒu thøc ¨n th« xanh, cai s÷a cho dª.

2. Ch¨m sãc nu«i d­ìng dª hËu bÞ

- CÇn chän läc nh÷ng dª ®ùc, dª c¸i sinh tr­ëng ph¸t triÓn tèt, cã ngo¹i h×nh ®Ñp sau cai s÷a ®Ó chuyÓn sang nu«i hËu bÞ.

Nu«i dª hËu bÞ theo khÈu phÇn qui ®Þnh ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng sinh tr­ëng ph¸t triÓn hîp lý, kh«ng nªn v«c bÐo b»ng thøc ¨n giµu n¨ng l­îng, cho ¨n ®Çy ®ñ thøc ¨n th« xanh ( 2 - 5 kg/ngµy)

- §èi víi c¸c lo¹i thøc ¨n míi, c¸c phô phÈm n«ng nghiÖp cÇn tËp ¨n vµ t¨ng dÇn tõ tõ kho¶ng 0,1 - 0,5 kg/con/ ngµy.

Cung cÊp ®ñ n­íc s¹ch cho dª t¹o ®iÒu kiÖn cho dª cã chç ®Ó vËn ®éng 3- 4 giê/ngµy. Hµng ngµy vÖ sinh kh« s¹ch nÒn chuång, sµn chuång vµ s©n ch¬i, m¸ng ¨n, m¸ng uèng. §Æc biÖt ®èi víi dª ®ùc con ®Ó lµm gièng, cÇn ch¨m sãc theo chÕ ®é riªng, sau 3 th¸ng ph¶i nu«i t¸ch riªng vµ chØ cho giao phèi khi dª ®¹t 11 - 12 th¸ng tuæi.

3. Ch¨m sãc nu«i d­ìng dª c¸i sinh s¶n

- Sau khi phèi gièng theo dâi nÕu ®Õn chu kú ®éng dôc b×nh th­êng 21 - 23 ngµy mµ kh«ng thÊy dª ®éng dôc trë l¹i lµ cã thÓ dª ®· thô thai. Thêi gian mang thai cña dª trung b×nh lµ 150 ngµy.

Khi cã chöa nhu cÇu dinh d­ìng cña dª t¨ng dÇn, ®Æc biÖt ë 2 th¸ng cuèi cïng. Dª c¸i cã chöa chÞu kiÕm ¨n h¬n, cÇn ®¸p øng ®ñ sè l­îng vµ chÊt l­îng thøc ¨n ®Ó dª nu«i thai tèt.

- Kh«ng ch¨n dª qu¸ xa chuång vµ tr¸nh dån ®uæi, ®¸nh ®¹p dª, tuyÖt ®èi kh«ng nhèt dª ®ùc gièng trong ®µn dª c¸i ®ang cã chöa.

- Dª s¾p ®Î nªn nhèt riªng tõng con ë chuång ®· ®­îc vÖ sinh tiªu ®éc, ®¶m b¶o chuång kh« s¹ch, kÝn Êm vµ yªn tÜnh.

- Tr­íc khi ®Î 7 - 10 ngµy nªn gi¶m l­îng thøc ¨n tinh ë nh÷ng dª c¸i cã n¨ng suÊt s÷a cao ®Ó tr¸nh viªm vò, sèt s÷a.

- §ì ®Î cho dª: Dª s¾p ®Î cã c¸c biÓu hiÖn: khã chÞu, ®i ®¸i lu«n, bÇu vò vµ ©m hé s­ng ®á, bông sa, bÇu vò c¨ng, khi xuÊt hiÖn bäc n­íc èi lµ dª s¾p ®Î. Khi dª con ra ®­îc ngoµi dª mÑ tô liÕm con song vÉn ph¶i lÊy kh¨n s¹ch mÒm lau kh« hÕt nhít tõ miÖng, mòi, tai, m×nh, 4 ch©n cña dª con; th¾t rèn, c¾t rèn vµ s¸t trïng cuèng rèn cho dª con. Dª ®Î xong cho uèng n­íc Êm pha muèi, h»ng ngµy cho dª mÑ ¨n thøc ¨n th«, xanh non, thøc ¨n tinh chÊt l­îng tèt, kh«ng cho dª mÑ ¨n qu¸ nhiÒu thøc ¨n tinh vµ cñ qu¶ ®Ó tr¸nh dª bÞ ch­íng bông ®Çy h¬i.

V. phßng vµ trÞ bÖnh cho dª

1, C«ng t¸c vÖ sinh phßng bÖnh

- §Ó gi¶m tèi thiÓu møc ®é m¾c bÖnh vµ gióp dª sinh tr­ëng, ph¸t triÓn tèt th× ph¶i b¶o ®¶m chuång tr¹i lu«n s¹ch sÏ, kh« r¸o vµ th«ng tho¸ng. Chuång dª, ®Æc biÖt lµ sµn dª nªn ®­îc vÖ sinh h»ng ngµy. §Þnh kú s¸t trïng tiªu ®éc chuång tr¹i.

- Nªn nu«i nhèt dª ë n¬i kh« r¸o, chèng m­a h¾t giã lïa, kh«ng ®Ó dª bÞ ­ít n­íc m­a.

- Kh«ng nªn cho dª ¨n thøc ¨n ­ít, dÝnh n­íc m­a, dÝnh bïn ®Êt, cho dª uèng n­íc s¹ch vµ cã bæ sung muèi ¨n, tÈy giun s¸n ®Þnh kú cho dª 7 - 9 th¸ng 1 lÇn;

- Tiªm phßng mét sè bÖnh truyÒn nhiÔm th­êng x¶y ra nh­: tô huyÕt trïng vµ viªm ho¹i tö ruét.

2. Mét sè bÖnh th­êng gÆp

2.1. Héi chøng tiªu ch¶y ë dª

a, Nguyªn nh©n

- BÖnh x¶y ra ë dª con. C¸c lo¹i vi khuÈn cã kh¶ n¨ng g©y bÖnh th­êng lµ: E.coli, Salmonella, Clostridium perfingens. Mét sè loµi vi rót nh­ rota virus, cæna viró còng tham gia g©y bÖnh. Giun s¸n còng lµ mét nguyªn nh©n g©y tiªu ch¶y th­êng xuyªn ë ®µn dª

- Nu«i nhèt trong ®iÒu kiÖn chËt chéi vµ vÖ sinh kÐm, thøc ¨n bÞ nhiÔm bïn, bÈn, ­ít hay thøc ¨n tinh th« kÐm chÊt l­îng bÞ ¶m mèc hoÆc do thay ®æi thøc ¨n, chÕ ®é ¨n ®ét ngét.

b, TriÖu chøng

D¹ng nhÑ: ThÓ tr¹ng b×nh th­êng, tiªu ch¶y ng¾n, ph©n thay ®æi tõ nh¶o ®Õn lo·ng, t¨ng nhu ®éng ®­êng ruét.

D¹ng nÆng: MÊt n­íc, dª mÖt mái, ñ rñ, kÐm ¨n, måm kh«, hay n»m, hËu m«n dÝnh bÕt ph©n, ph©n cã mïi h«i thèi, gÇy sót nhanh, da tai l¹nh, m¾t nhît nh¹t, bá ¨n, cã thÓ dÉn ®Õn chÕt do mÊt n­íc.

c, §iÒu trÞ

Cho dª vµo n¬i Êm, kh« r¸o, s¸t trïng sµn chuång dª èm. Cho dª uèng dung dÞch chèng mÊt n­íc, ®iÖn gi¶i nh­: Orªsol tõ 300 ml - 1,5 lÝt/ngµy. Tr­êng hîp dª yÕu th× ph¶i truyÒn dung dÞch chèng mÊt n­íc, h¹n chÕ cho ¨n c¸c lo¹i thøc ¨n xanh nhiÒu n­íc.

BÖnh ë thÓ nhÑ cã thÓ dïng c¸c lo¹i l¸ ch¸t nh­ l¸ æi, l¸ sim, l¸ chÌ xanh, qu¶ hång xiªm xanh cho ¨n hoÆc gi· n¸t v¾t lÊy n­íc cho uèng.

Tr­êng hîp nÆng th× dïng kh¸ng sinh ®iÒu trÞ. §èi víi dª con cã thÓ dïng Cloroxit 4- 8viªn/chia 2lÇn/ ngµy. §èi víi dª lín nªn dïng kh¸ng sinh d¹ng tiªm nh­: Genta-Coleno, Genta-Tylan, NoFlox, Colistin tiªm b¾p víi liÒu 1ml/ 8 - 10 kg khèi l­îng c¬ thÓ.

C¸ch ly ngay nh÷ng con dª m¾c bÖnh, chuyÓn dª ra khái chuång « nhiÔm ®Ó vÖ sinh s¸t trïng.

Chuång tr¹i hµng ngµy ph¶i ®­îc vÖ sinh s¹ch sÏ, ®¶m b¶o kh« r¸o, th«ng tho¸ng. §èi víi dª con s¬ sinh cÇn ®­îc bó s÷a ®Çu cµng sím cµng tèt.

Thøc ¨n n­íc uèng ph¶i ®¶m b¶o vÖ sinh s¹ch sÏ, kh«ng bÞ «i thiu lªn men mèc, kh«ng thay ®æi thøc ¨n ®ét ngét.

- Do mét sè chñng vi khuÈn, vi rót vµ ký sinh trïng g©y nªn

- C¸c yÕu tè t¸c ®éng bÊt lîi cña m«i tr­êng nh­ bÞ l¹nh, giã lïa, chuång tr¹i Èm ­ít mÊt vÖ sinh nu«i nhèt qu¸ chËt chéi còng lµ nguyªn nh©n g©y bÖnh.

b, TriÖu chøng

BÖnh th­êng ë d¹ng cÊp tÝnh. Thêi gian ñ bÖnh th­êng 1 - 2 ngµy hoÆc l©u h¬n. Dª bÖnh biÓu hiÖn sèt cao, ho vµ thë khã, ®au, ®Çu cói xuèng cã thÓ ch¶y n­íc mòi vµ ch¶y d·i, dª kÐm ¨n hay n¨m mét chç mÖt mái, ñ rò. NÕu nÆng vµ kh«ng ®iÒu trÞ kÞp thêi dª sÏ chÕt hoÆc chuyÓn sang d¹ng m·n tÝnh dÉn ®Õn dª gÇy cßm, èm yÕu.

Ph¶i b¶o ®¶m chuång tr¹i lu«n s¹ch sÏ, tho¸ng m¸t vÒ mïa he, Êm ¸p vÒ mïa ®«ng, tr¸nh m­a h¾t giã lïa vµo chuång dª.

Thøc ¨n n­íc uèng ph¶i ®¶m b¶o s¹ch sÏ, ®¸p øng ®Çy ®ñ dinh d­ìng cña dª

Dª èm cÇn ®­îc ®iÒu trÞ sím b»ng kh¸ng sinh nh­: Tylosin ( 11 mg/kg TT), Gentamycine ( 15 mg/kg TT), Noflox ( 12 mg/kg TT) hoÆc Streptomycin ( 30 mg/kg TT) kÕt hîp víi c¸c thuèc trî søc nh­: VTM B1, VTM C.

BÖnh tô huyÕt trïng do vi khuÈn Pasteurella hemotyca hoÆc P.mutocida g©y nªn

BÖnh th­êng x¶y ra ë thÓ qu¸ cÊp hay cÊp tÝnh, dª sèt cao, ch¶y n­íc mòi vµ n­íc m¾t, dª lê ®ê, sót c©n khã thë vµ ho. Phæ biÕn th­êng thÊy mét con dª trong ®µn chÕt ®ét ngét tr­íc khi cã biÓu hiÖn triÖu chøng èm.

C¸c lo¹i kh¸ng sinh th­êng ®­îc sö dông lµ Streptomycin ( 2 lÇn/ngµy), Ampicillin ( 5 - 10 mg/kg TT), Genta-Tylan ( 0,1 - 0,2 ml/kg, 2 lÇn/ngµy). TÊt c¶ c¸c lo¹i thuèc trªn ®Òu cã thÓ tiªm b¾p hoÆc d­íi da