Kinh tế việt nam năM 2014: TỔng quan vĩ MÔ
THỰC HIỆN CUỘC CÁCH MẠNG KHỞI NGHIỆP KINH DOANH TẠI VIỆT NAM, XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN 2 TRIỆU DOANH NGHIỆP KINH DOANH CÓ HIỆU QUẢ TỪ NAY ĐẾN NĂM 2025
tải về 3.48 Mb.
|
- Điều hướng trang này:
- Vì sao thực lực sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp Việt Nam bị suy giảm nghiêm trọng Có thể nêu các yếu tố sau đây
- Cơ hội và thách thức trước sự hội nhập kinh tế quốc tế cuối năm 2015 với TPP và AEC
- Làm gì để doanh nghiệp Việt Nam phát triển mạnh và bền vững Về phía doanh nghiệp
- CHẤT LƯỢNG THỂ CHẾ NĂNG LỰC CẠNH TRANH VÀ QUY TRÌNH LẬP QUY TẠI VIỆT NAM Phan Vinh Quang 190
- Hình 1: Xếp hạng minh bạch trong hoạch định chính sách và gánh nặng tuân thủ quy định của chính phủ
- Hình 2: Minh bạch hóa trong Hoạch định chính sách và Số lượng VBQPPL
- Nghiên cứu điển hình
- Hình 3: Thực thi Luật nhà ở: bất cập ở chi tiết (the devil is in the details)
- Hình 4: Sự khác nhau giữa hai phương pháp tính
- Các hệ lụy đối với Luật BHVBQPPL: v
- Kiểm soát chất lượng kém hiệu quả
- Các khuyến nghị đối với Luật BHVBQPPL
THỰC HIỆN CUỘC CÁCH MẠNG KHỞI NGHIỆP KINH DOANH TẠI VIỆT NAM, XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN 2 TRIỆU DOANH NGHIỆP KINH DOANH CÓ HIỆU QUẢ TỪ NAY ĐẾN NĂM 2025 CEO.Đặng Đức Thành Chủ nhiệm Câu lạc bộ các Nhà Kinh tế (VEC) Ủy viên Ban chấp hành phòng Thương mại & Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Công cuộc đổi mới nền kinh tế Việt Nam khởi đi từ sau Đại Hội Đảng lần VI 1986, đã tạo nên những chuyển động ấn tượng bước đầu trong tiến trình xây dựng và phát triển kinh tế xã hội của đất nước sau chiến tranh. Theo số liệu công bố tại Diễn đàn Quan hệ Đối tác Phát triển Việt Nam năm 2013, GDP Việt Nam đạt gần 175 tỷ USD, thu nhập bình quân đầu người mỗi năm đã tăng hơn 20%, đạt khoảng 1.960 USD so với mức 1.600 USD năm 2012.
Tuy nhiên, Báo cáo thẩm tra do Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội gần đây cho thấy tình hình kinh tế - xã hội năm 2014 vẫn còn nhiều khó khăn, xu hướng thay đổi tích cực có chiều hướng chựng lại .Số doanh nghiệp phá sản, giải thể, ngừng hoạt động ngày một tăng: chín tháng đầu năm có 52.525 doanh nghiệp thành lập mới, trong khi đó 51.244 doanh nghiệp giải thể, phá sản, 18.873 doanh nghiệp tạm dừng hoạt động. Một số doanh nghiệp quy mô trung bình và lớn mặc dù đã cầm cự được trong mấy năm vừa qua, nhưng đến nay, đang có dấu hiệu “ngoắc ngoải”, khả năng ngưng hoạt động, giải thể, phá sản hoàn toàn có thể xảy ra. Đã có 213.000 doanh nghiệp kê khai lỗ không phát sinh thuế thu nhập doanh nghiệp, chiếm 68,6% tổng số doanh nghiệp nộp tờ khai; chỉ số hàng tồn kho tăng 13,4% cao hơn so với năm 2013. (187)
Điểm chung của các doanh nghiệp này dường như họ có “nguồn lực vô hạn”. Bằng cách liên tục tìm kiếm, huy động nguồn lực bên ngoài để tăng vốn và tìm cách khai thác, sử dụng có hiệu quả những đồng vốn này. Từ những đồng vốn ít ỏi ban đầu, đến nay có công ty vốn đã lên đến hàng trăm triệu USD. Với việc vận dụng những chiến lược đầu tư, kinh doanh khôn ngoan họ đã bắt đồng tiền “đẻ” ra tiền. Sử dụng nguồn vốn “mạnh” để thay đổi máy móc thiết bị, công nghệ hiện đại để đầu tư cho sáng tạo mẫu mã sản phẩm, qui trình sản xuất với năng suất tối ưu và cạnh tranh, mở rộng phát triển sản xuất kinh doanh… “Những điểm sáng các doanh nghiệp” đó có thể nêu ra đây là: Công ty Cổ phần Sữa Vinamilk; FPT; Công ty Cổ phần Kinh Đô; Công ty Cổ phần Dược Hậu Giang; PNJ; Công ty chứng khoán SSI; Công ty Cổ phần Phát triển nhà Thủ Đức; Công ty Cổ phần Thiết bị Y tế Việt Nhật; Công ty Cổ phần Nhựa Thiếu niên Tiền Phong; Công ty Cổ phần Tập đoàn Hoa Sen; … Có rất nhiều bài học rút ra từ sự thành công của các công ty kể trên nhưng tập trung có thể khái quát một số bài học thành công giống nhau:
Đổi mới và sáng tạo phải là phương châm và là tiêu chí hàng đầu cho mọi hoạt động của công ty. Do vậy mà, ở hầu hết các doanh nghiệp nêu trên Bộ phận nghiên cứu phát triển (R&D) đều được doanh nghiệp tập trung và chú trọng đầu tư đúng mức.
Cuối năm 2015, Cộng đồng Kinh tế ASEAN với quy mô trên 600 triệu dân, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trên 3.000 tỷ USD. Thông qua Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN – Trung Quốc, Việt Nam phải cắt giảm thêm đến 90% biểu thuế nhập khẩu hàng từ Trung Quốc. Với Cộng đồng ASEAN, theo lộ trình hội nhập, doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội thúc đẩy xuất khẩu thông qua mở rộng thị trường, tháo gỡ rào cản thương mại cho hàng hóa Việt Nam, đồng thời giúp doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng trong khu vực. Thu hút đầu tư nước ngoài vào Việt Nam Áp lực hội nhập buộc Việt Nam phải tích cực cải thiện môi trường kinh doanh, đầu tư, khuyến khích mọi thành phần kinh tế. Các doanh nghiệp đang đứng trước những thuận lợi chưa từng có để mở rộng thị trường. Tuy nhiên áp lực cạnh tranh tăng lên rất mạnh. Những ngành đang duy trì chính sách bảo hộ như ô tô, sữa, mía đường, chăn nuôi, thép… sẽ phải chịu sức ép nặng nhất. Việc hội nhập sâu rộng đòi hỏi doanh nghiệp phải nắm rõ luật chơi, hiểu sâu hơn về đối tác và văn hóa của họ, nhu cầu ngoại ngữ thật cần thiết…
Cần học tập từ sự thành công của các công ty đã kể trên, từ việc xây dựng chiến lược kinh doanh đúng đắn, từ bài học sử dụng vốn: không tập trung vốn vay ngân hàng mà tìm cách đa dạng hóa mọi nguồn vốn. Từ việc thực hiện quản trị doanh nghiệp hiện đại (thực hiện các chuẩn mực theo thông lệ quốc tế) công khai minh bạch công bố thông tin, thực hiện kiểm toán định kỳ hàng năm… Hướng đến báo cáo phát triển bền vững, tạo lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp, cũng như sự thuyết phục với nhà đầu tư khi hội nhập với thị trường quốc tế. Như vậy, rất cần sự “tự thân vận động” của từng doanh nghiệp, cần tái cấu trúc lại doanh nghiệp định hướng phát triển bền vững.
Theo phân tích của ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI Việt Nam: “Xét về yếu tố thể chế kinh tế, Việt Nam xếp hạng 92 thế giới, đứng thứ 9 trên 10 quốc gia của khu vực ASEAN, chỉ hơn Myanmar. Nhóm về yếu tố sáng tạo, Việt Nam xếp hạng 87 thế giới; chất lượng giáo dục và đào tạo bậc cao của Việt Nam ở vị trí 96; mức độ sẵn sàng áp dụng công nghệ mới của Việt Nam xếp hạng 99.” (188) Việt Nam cần cải cách mạnh mẽ hơn nữa môi trường đầu tư kinh doanh mang tính thuận lợi hơn, bớt chi phí hơn, giảm chi phí cho doanh nghiệp, khắc phục điểm yếu thực thi chính sách Tại Diễn đàn Đối tác Phát triển Việt Nam năm 2014 do Bộ Kế hoạch - Đầu tư phối hợp với Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam tổ chức ngày 05-12-2014 tại Hà Nội, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã cam kết đẩy mạnh cải cách: “Năm 2015 sẽ là năm thực hiện cải cách mạnh thủ tục hành chính, môi trường kinh doanh để tạo mọi điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp phát triển sản xuất, kinh doanh, khuyến khích phát triển mạnh doanh nghiệp tư nhân, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ… Việt Nam sẽ thực hiện các giải pháp đồng bộ chống tham nhũng hiệu quả hơn theo hướng hoàn thiện Nhà nước pháp quyền tự do dân chủ của người dân theo Hiến pháp, công khai minh bạch trong quản lý, sử dụng tài sản công, xử lý nghiêm các hành vi tham nhũng.” (189) Kiến nghị chính sách:
Kết luận: Với sự nỗ lực miệt mài lao động sáng tạo của doanh nghiệp; đồng thời sự quyết tâm cải cách mạnh mẽ của Chính phủ; doanh nghiệp Việt Nam sẽ nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển mạnh mẽ và bền vững./. CHẤT LƯỢNG THỂ CHẾ NĂNG LỰC CẠNH TRANH VÀ QUY TRÌNH LẬP QUY TẠI VIỆT NAM Phan Vinh Quang190 “Thành hay bại đề do những tiểu tiết The Devil is in the details, but so is salvation.” Hyman G. Rickover Tóm tắt: bài viết này phân tích một nghiên cứu điển hình để nhằm đưa ra khuyến nghị chính sách sửa đổi Luật ban hành các văn bản quy phạm pháp luật (Luật BHVBQPPL) để cải thiện chất lượng văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) ở Việt Nam. Nghiên cứu tập trung vào việc triển khai một điều trong Luật Nhà khiến phát sinh hàng loạt vụ tranh chấp lên đến hàng tỷ USD giữa người mua và chủ đầu tư do sự thiếu nhất quán giữa quy định trong luật, văn bản dưới luật và công văn do Bộ Xây dựng (BXD) ban hành. Nghiên cứu điển hình này lột tả những vấn đề cơ bản của hệ thống pháp luật của Việt Nam. Qua bài viết này, tác giả muốn đưa ra một số khuyến nghị đối với Luật BHVBQPPL bao gồm (i) thành lập một cơ quan quản lý chất lượng văn bản độc lập có đủ thẩm quyền và chuyên môn thực hiện chức năng điều phối và đề xuất hủy, dừng các quy định trái pháp luật và không có hiệu quả; (ii) tạo điều kiện cho người dân và doanh nghiệp khiếu kiện các quy định trái pháp luật tại một Hội đồng thẩm tra khiếu kiện văn bản và tòa án; (iii) giảm xung đột lợi ích trong quá trình lập quy bằng cách tăng cường các yêu cầu minh bạch hóa và tăng cường tính độc lập của các cơ quan quản lý; (iv) tăng cường sự tham gia của người dân; và (v) mở rộng thẩm quyền lập quy cho các cơ quan quản lý và có những phương án lập quy linh hoạt hơn trong những trường hợp khẩn cấp cùng với với các biện pháp kiểm soát chất lượng hơn và cơ chế khiếu nại tốt hơn. Giới thiệu: Việt Nam đã đạt được tiến bộ đáng kể trong tăng cường tính minh bạch của hệ thống pháp luật và nhà nước pháp quyền kể từ năm 2001 khi minh bạch hóa pháp luật đã trở thành một trong các yêu cầu của Hiệp định thương mại song phương Việt Nam – Hoa Kỳ (BTA). Trước đó, việc có được một dự thảo luật hay dự thảo văn bản dưới luật để góp ý là một điều rất đỗi khó khăn với người dân và doanh nghiệp và nhiều quy định có hiệu lực thi hành mà không hề được đăng tải trên công báo. Hiện tại, ở Việt Nam, tất cả dự thảo luật và quy định đều phải được lấy ý kiến công chúng và phải được đăng công báo trước khi chính thức có hiệu lực. Mặc dù có những tiến bộ này Diễn đàn Kinh tế Thế giới, trong Báo cáo Cạnh tranh Toàn cầu 2014-2015, vẫn xếp Việt Nam đứng thứ 116 trong số 144 quốc gia về tiêu chí minh bạch trong hoạch định chính sách và đứng thứ 101 về gánh nặng tuân thủ quy định của chính phủ. Hình 1 cho thấy xếp hạng Việt Nam trong 2 chỉ số này gần như là thấp nhất trong khu vực (chỉ hơn Compuchia ở một chỉ số) và thấp hơn nhiều so với với Trung Quốc và ASEAN. Việc xếp hạng thấp ở 2 chỉ số này làm giảm xếp hạng năng lực lực cạnh tranh của Việt Nam hiện xếp 68 trong bảng xếp hạng năm 2014 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới. Hình 1: Xếp hạng minh bạch trong hoạch định chính sách và gánh nặng tuân thủ quy định của chính phủ 
Nguồn: Diễn đàn Kinh tế Thế giới, trong Báo cáo Cạnh tranh Toàn cầu 2014-2015 Nghiên cứu kỹ hơn các số liệu có thể thấy Việt Nam đã tụt hạng ở chỉ số minh bạch trong hoạch định chính sách, từ vị trí 58 năm 2008 rớt xuống 116 năm 2014. Trong thời gian này, số lượng VBQPPL tăng đáng kể như Hình 2. 87% sự gia tăng này là tăng các thông tư bởi các bộ ngành từ 217 năm 2008 lên 627 năm 2013. Thông tư là hình thức văn bản không được thẩm định bởi các cơ quan độc lập và trong thời gian qua gây nhiều bức xúc trong dư luận. Nghiên cứu tình huống này làm rõ các vấn đề này bất cập đối với quy trình làm luật và lập quy của Việt Nam đồng thời đề xuất những sửa đổi đối với Luật BHVBQPPL trên tinh thần của Hiến pháp sửa đổi. Hình 2: Minh bạch hóa trong Hoạch định chính sách và Số lượng VBQPPL 
Nguồn: Cơ sở dữ liệu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới và www.luatvietnam.vn Nghiên cứu điển hình: nghiên cứu này đánh giá việc thực hiện một điều trong Luật nhà ở liên quan tới cách đo diện tích căn hộ để bán. Đây là vấn đề gây căng thẳng giữa người mua và các chủ đầu tư từ năm 2010, do các quy định khác nhau trong luật và các văn bản dưới luật về cách đo diện tích căn hộ. Luật quy định chỉ được bán diện tích bên trong căn hộ diện tích thông thủy (do tường bao, cột, hộp kỹ thuật là thuộc sở hữu chung). Tuy nhiên thông tư và công văn hướng dẫn thi hành luật lại cho phép các chủ đầu tư tính cả hộp kỹ thuật, trụ và tường bao vào diện tích bán (diện tích thông thủy và diện tích không để ở). Hình 3 dưới đây tóm tắt lại các quy định trong Luật, nghị định, thông tư và công văn hướng dẫn về cách tính diện tích căn hộ để bán. Quy định chi tiết tại các văn bản này được trình bày trong Phụ lục 1. Hình 3: Thực thi Luật nhà ở: bất cập ở chi tiết (the devil is in the details) 
Luật nhà ở Số 56/2005/QH11 Tháng 12/2005, Quốc Hội Việt Nam (QH) đã thông qua Luật nhà ở do BXD chủ trì soạn thảo. Luật nhà ở có hiệu lực ngày 1/7/2006 và quy định tại Điều 70 rằng diện tích bán căn hộ là diện tích bên trong căn hộ và diện tích cột, tường bên ngoài và hộp kỹ thuật thuộc sở hữu chung và không được bán. Luật ủy quyền cho Chính phủ ban hành quy định hướng dẫn thi hành 11 điều khoản trong luật191 nhưng trong đó không có Điều 70 nói trên. Luật dự kiến có hiệu lực kể từ ngày 1/7/2006 sau khi Chính phủ ban hành Nghị định hướng dẫn. - Nghị định 71/2010/ND-CP Nghị định của Chính phủ cũng do BXD chủ trì soạn thảo để hướng dẫn thi hành Luật, song mãi tới ngày 23/6/2010 mới được ban hành và có hiệu lực ngày 8/8/2010 – tức là khoảng 3 năm sau khi Luật có hiệu lực. Điều 49 của Nghị định về cơ bản lặp lại quy định của Điều 70 của Luật song lại cho phép chủ đầu tư tự quyết định việc coi diện tích nơi để xe ô tô là diện tích chung hay riêng mặc dù Luật đã quy định phần diện tích để xe thuộc sở hữu chung. - Thông tư 16/2010/TT-BXD và công văn không được công bố Ngày 1/9/2010, Bộ Xây dựng đã ban hành Thông tư 16 hướng dẫn thi hành Nghị định. Thông tư có hiệu lực ngày 15/10/2010. Thông tư có một điều khoản nhỏ192 quy định về 2 phương pháp tính diện tích nhà chung cư (1) kích thước thông thuỷ của căn hộ, hoặc (2) tính từ tim tường bao, tường ngăn chia các căn hộ. BXD cũng ban hành công văn nêu rõ phương pháp tính tim tường bao gồm cả diện tích cột và hộp kỹ thuật là phần thuộc sở hữu chung theo quy định của Luật. Mặc dù công văn không phải là văn bản pháp lý có tính ràng buộc, nhưng trên thực tế hầu hết các chủ đầu tư đều căn cứ vào thông tư và công văn để bán nhà theo phương pháp tim tường nhằm tăng diện tích bán (và tăng lợi nhuận cũng như doanh thu). Chênh lệch diện tích giữa hai cách đo khoảng 10%. Hình 4: Sự khác nhau giữa hai phương pháp tính 
Khi nhận nhà trong thời điểm thị trường đi xuống, nhiều người mua nhận thấy diện tích thông thủy trong nhà mình nhỏ hơn nhiều so với diện tích nêu trong hợp đồng. Ví dụ, chị Trịnh Thúy Mai mua một căn hộ ở tòa Keangnam Hà Nội mua 206m² căn hộ với giá $3,000 USD/m². Khi nhận nhà, chị đã rất ngạc nhiên khi nhận thấy diện tích sản sử dụng của căn hộ thực tế chỉ là 176 m². 30m² còn lại là các công trình thuộc diện tích sử dụng chung như hệ thống cột và hộp kỹ thuật. Theo bà Mai “Theo ước tính, tôi phải trả VND1,56 tỷ [tương đương khoảng US$70.000] cho phần diện tích không thể sử dụng. Chúng tôi đã yêu cầu chủ đầu tư tòa nhà Keangnam trả lại số tiền vượt quá nhiều lần, nhưng không có hồi âm”.193 Chính sự mâu thuẫn giữa các quy định trong Luật và quy định hướng dẫn thi hành là lý do phát sinh rất nhiều xung đột giữa người mua nhà và chủ đầu tư. Lý lẽ của người mua dựa trên quy định của Luật và Nghị định còn chủ đầu tư lại viện dẫn tới Thông tư và các công văn của BXD. Vụ việc được báo cáo lên Văn phòng Chính phủ và Bộ Tư pháp (BTP) – là các các cơ quan chịu trách nhiệm giám sát thi hành và cả hai cơ quan này đều đã yêu cầu BXD sửa đổi Thông tư song BXD đã từ chối. Cuối cùng, vụ việc được đưa lên Quốc Hội và Ủy ban pháp luật tổ chức phiên điều trần. Một số ý kiến từ Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, các Đại biểu Quốc hội và một số ý kiến từ Bộ Tư pháp đều nói rằng Thông tư 16 trái với Luật, Nghị định và đã vượt quá phạm vi ủy quyền của Luật194. BXD cho rằng “Thông tư đúng luật và chỉ là chưa hợp lý”. Năm ngày trước phiên điều trần BXD đã ban hành Thông tư 03 sửa đổi lại Thông tư 19 và chỉ cho phép áp dụng một cách tính thông thủy theo quy định của Luật và Nghị định195. Tuy nhiên, Thông tư 03 không có hiệu lực hồi tố nên các hợp đồng ký trước thời điểm 8/4/2014 sẽ không được sửa đổi. Vụ việc dừng tại đó – người mua đã thắng trong vụ việc này nhưng lại thua về đại cục. Một số người đã kiện chủ đầu tư ra tòa. Không hiểu tòa sẽ ra phán quyết như thế nào trong trường hợp này. Các hệ lụy đối với Luật BHVBQPPL: vụ việc cho thấy những bất cập của quy trình ban hành văn bản dưới luật cũng như cơ chế phân công trách nhiệm thực thi luật hiện tại ở Việt Nam, dẫn tới tình trạng không nhất quán giữa các quy định trong luật và văn bản dưới luật. Đây là một vấn đề nghiêm trọng và không ngạc nhiên khi Việt Nam có thứ hạng thấp về chất lượng văn bản và minh bạch của hệ thống pháp luật. Việc sửa đổi Luật BHVBQPPL là cơ hội để giải quyết vấn đề này nhằm nâng cao chất lượng của hệ thống pháp luật, môi trường kinh doanh, cũng như năng lực cạnh tranh của Việt Nam.
Việc thiếu các biện pháp kiểm soát chất lượng có hiệu quả là mảnh đất màu mỡ nuôi dưỡng các quy định kém chất lượng mà không bị khiếu kiện hoặc bãi bỏ. Trong trường hợp trên, Nghị định đã thu hẹp phạm vi áp dụng của Luật vì đã cho phép các chủ đầu tư sở hữu một phần diện tích đỗ xe là phần diện tích sở hữu chung theo quy định của Luật. Thông tư lách quy định của Luật (vì cho phép áp dụng 2 cách tính diện tích), và sau đó Công văn cũng trái với Luật khi hướng dẫn cách diện tích tim tường. Những hoạt động lập quy này không bị phát hiện và vẫn tồn tại trong nhiều năm với cơ chế kiểm soát hiện tại cho đến khi những vấn đề này được đưa lên Quốc Hội và Ủy ban pháp luật phải tổ chức phiên diều trần. Không phải vụ việc nào cũng có đủ thời gian và nguồn lực để được QH chú ý bằng phiên điều trần. Rất nhiều thông tư và công văn kiểu này hiện đang là là “cơn ác mộng” cho doanh nghiệp và làm xấu đi hình ảnh của hệ thống pháp luật Việt Nam.196 Theo cơ chế kiểm soát hiện tại, BTP và VPCP cùng chia sẻ trách nhiệm giám sát và kiểm soát hoạt động lập pháp và lập quy. Cơ chế kiểm soát này không hiệu quả và đã để những vấn đề nghiêm trọng như thế này tồn tại trong một thời gian dài và ý kiến của cả Bộ tư pháp và Văn phòng chính phủ đều không được BXD tuân thủ. Với cơ chế hiện nay, người dân và doanh nghiệp không có cách nào để phản đối và khiếu nại một cách nhanh chóng, hiệu quả đối với các quy định trái luật. Khi số lượng thông tư được ban hành nhiều như vậy, Quốc hội không thể kiểm soát được kết quả thực hiện việc ủy quyền lập pháp của mình. Khi mà hoạt động kiểm soát chưa được thể chế hóa và chưa mạnh, báo chí đóng vai trò rất quan trọng trong việc nêu ra những bất cập, song báo chí không có quyền để loại bỏ các quy định trái phép đó. Theo thông lệ quốc tế để có cơ chế giám sát chất lượng văn bản pháp luật một cách hiệu quả cần có 4 cơ chế kiểm soát chất lượng văn bản. Đó là giám sát của cơ quan chính phủ, giám sát của Quốc hội, giám sát của cơ quan tư pháp, và giám sát của công luận qua báo đài. Ngoại trừ sự giám sát của công luật qua báo, đài, hình thức giám sát bởi cơ quan chính phủ và Quốc hội tại Việt Nam rất yếu. Việc giám sát của hệ thống tư pháp đối với văn bản quy phạm pháp luật hiện chưa được thực hiện do tòa án không thụ lý khiếu nại những văn bản pháp luật có dấu hiệu vi phạm quy định của luật. Để dễ hiểu ta có thể hình dung nhà nước là người sản xuất quy định, còn công dân là người tiêu dùng các quy định đó, thì vụ việc này là bằng chứng cho thấy nhà sản xuất đã không có biện pháp kiểm soát chất lượng phù hợp đối với thông tư và công văn của Bộ. Nhà sản xuất cũng không có “chính sách đổi trả” hiệu quả để người dùng có thể trả lại hàng (yêu cầu bãi bỏ các quy định kém chất lượng và trái luật). Khi không có cơ chế này, người sử dụng đôi khi buộc phải tìm đến những biện pháp tốn kém và không an toàn như biểu tình… để phản đối những quy định không phù hợp197. Đây không phải là cách giải quyết tốt. Nếu không có biện pháp kiểm soát và chính sách "đổi trả" phù hợp, các quy định kém chất lượng sẽ trở nên phổ biến trên thị trường, và đánh tụt hạng năng lực cạnh tranh và môi trường kinh doanh của Việt Nam. Các khuyến nghị đối với Luật BHVBQPPL: Luật BHVBQPPL mới cần tăng cường các biện pháp kiểm soát chất lượng đối với thông tư và công văn của các bộ ngành và xây dựng cơ chế hiệu quả để người dân và doanh nghiệp có thể khiếu kiện những quy định bất hợp pháp nhằm nâng cao chất lượng thể chế và năng lực cạnh tranh. Các khuyến nghị chính sách dưới đây sẽ giúp tăng cường mục tiêu nói trên: - Thành lập một Cơ quan điều phối và quản lý chất lượng văn bản độc lập với các bộ và đủ quyền lực và năng lực chuyên môn điều phối và kiểm soát chất lượng các văn bản quan trọng bao gồm thông tư và xử lý các quy định trái pháp luật. Cơ quan này có thể được tại Văn phòng chính phủ dựa trên việc nâng cấp và củng cố một số cơ quan hiện đang đảm nhận chức năng này tại VPCP và BTP (Vụ pháp chế của VPCP và Vụ Kiểm soát và Kiểm tra VBQPPL của tại VPCP). - Cho phép các công dân và doanh nghiệp khiếu nại các quy định ra Hội đồng thẩm tra khiếu kiện văn bản và tòa á. Hội đồng này có thể nằm trong Cơ quan điều phối và kiểm soát chất lượng văn bản nêu trên. - Yêu cầu mọi quy định phải được trình lên Quốc hội 30 ngày trước khi ban hành. Văn bản sẽ được ban hành nếu Quốc hội không phản đối trong thời hạn 30 ngày.
|