Khảo sát thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của Bần trắng (Sonneratia alba) và Bần ổi

Tên đề tài luận án: “Khảo sát thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của Bần trắng (Sonneratia alba) và Bần ổi (Sonneratia ovata), họ Bần (Sonneratiaceae), mọc ở rừng ngập mặn Cần Giờ - TP HCM”

Chuyên ngành: Hóa hữu cơ

Mã số: 62 44 27 01

Họ tên nghiên cứu sinh: Nguyễn Thị Hoài Thu

Khóa đào tạo: 2010

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Kim Phi Phụng

GS.TS. Poul Erik Hansen

Cơ sở đào tạo: Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh

Cho đến nay, trên thế giới có rất ít công trình nghiên cứu về thành phần hóa học cũng như hoạt tính sinh học của hai loài Bần trắng (Sonneratia alba J.E.Smith) và Bần ổi (Sonneratia ovata Backer) thuộc chi Bần Sonneratia, đặc biệt là đề tài này chưa được nghiên cứu ở Việt Nam. Mục đích của luận án là khảo sát thành phần hóa học của hai loài cây S. alba và S. ovata, thu hái ở rừng ngập mặn Cần Giờ, nhằm tìm kiếm các hợp chất hữu cơ mới, cũng như đánh giá hoạt tính gây độc tế bào và ức chế enzyme acetylcholinesterase của các cao chiết và hợp chất cô lập được. Luận án đã sử dụng các phương pháp sắc ký để cô lập các hợp chất, sử dụng các phương pháp phổ nghiệm hiện đại như: khối phổ, phổ cộng hưởng từ hạt nhân một chiều và hai chiều… để xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất cô lập được, sử dụng phương pháp SBR trong thử nghiệm hoạt tính gây độc tế bào trên các dòng MCF-7 (ung thư vú), HeLa (ung thư cổ tử cung), NCI-H460 (ung thư phổi) và trên tế bào thường của người và sử dụng phương pháp của Ellman trong thử nghiệm hoạt tính ức chế acetylcholinesterase.

Luận án đã đóng góp những hiểu biết mới về thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của hai loài Bần trắng và Bần ổi.

• 
  Trong phần cô lập các hợp chất từ hai loài thuộc chi Sonneratia, 58 hợp chất đã cô lập được, trong đó có 7 hợp chất mới và một hỗn hợp của 2 hợp chất mới, 44 chất lần đầu tiên được biết đến trong chi Sonneratia, 21 chất lần đầu tiên được báo cáo trong Sonneratia alba và 38 chất lần đầu tiên được báo cáo trong Sonneratia ovata.
  
• 
  Luận án thực hiện thử nghiệm hoạt tính ức chế acetylcholinesterase trên 8 loại cao chiết và 41 hợp chất. Kết quả cho thấy các cao chiết của hai loài này đều có hoạt tính yếu hoặc không có hoạt tính. Trong số các hợp chất thử nghiệm, có 3 hợp chất phenol có tiềm năng ức chế acetylcholinesterase.
  
• 
  Luận án cũng thực hiện thử nghiệm hoạt tính gây độc tế bào ung thư (Hela, NCI-H460, MCF-7) trên 35 hợp chất cô lập được. Kết quả cho thấy một số hợp chất, gồm 6 hợp chất phenol, 2 lignan và 1 triterpen có hoạt tính trên 1, 2 hoặc 3 dòng tế bào này. Trong đó, hai hợp chất (7S,8R)-dihydrodehyrodiconiferyl alcohol (67) và sonnerphenolic C (94) gây độc dòng tế bào MCF-7 với IC₅₀ lần lượt là 49.75 và 41.30 mg/mL, nhưng không gây độc trên tế bào nguyên sợi của người (tế bào thường) ở nồng độ 100 µg/mL.
  

Những kết quả này giúp cho việc tìm kiếm, sàng lọc các hợp chất có hoạt tính trong y học và định hướng khả năng sử dụng hoạt chất từ chi Sonneratia trong tương lai cũng như khai thác hiệu quả nguồn cây này.

Nội dung luận án chỉ mới thực hiện trên 2 loại cao ether dầu hỏa và cao ethyl acetate của cả hai loài cây và đã phân tách được số lượng lớn các hợp chất và một số trong các hợp chất có hoạt tính gây độc vài dòng tế bào ung thư. Điều này định hướng cần thiết nên tiếp tục nghiên cứu trên cao nước còn lại, là loại cao chiếm hàm lượng lớn và chứa các chất phân cực của hai loài này.

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN (Ký tên, họ tên) GS.TS. NGUYỄN KIM PHI PHỤNG

NGHIÊN CỨU SINH (Ký tên, họ tên) NGUYỄN THỊ HOÀI THU

XÁC NHẬN CỦA CƠ SỞ ĐÀO TẠO

PHÓ HIỆU TRƯỞNG
THESIS INFORMATION

Thesis title: “Study on chemical constituents and bioactivities of Sonneratia alba and Sonneratia ovata (Sonneratiaceae), growing in Can Gio mangrove forest – Ho Chi Minh City”

Speciality: Organic chemistry

Code: 62 44 27 01

PhD student: Nguyễn Thị Hoài Thu

Academic year: 2010

Supervisor: Prof. Dr. Nguyễn Kim Phi Phụng

Prof. Dr. Poul Erik Hansen

At: University of Science – VNU.HCMC

All compounds were isolated by chromatographic techniques. The chemical structure of isolated compounds was determined by spectroscopic methods (IR, HR-MS, 1D- and 2D-NMR). Finally, the extracts and the pure compounds were assayed for the cytotoxic activities against three cancer cell lines: MCF-7 (breast cancer cell line), HeLa (cervical cancer cell line), and NCI-H460 (human lung cancer cell line) and a normal cell by sulforhodamine B colorimetric assay method (SRB assay) and the inhibition against acetylcholinesterase in vitro by Ellman’s method.

This thesis contributed new results to the knowledge about the chemical constituents and the biological activities of Sonneratia alba and Sonneratia ovata.

• 
  From leaves of S. alba and S. ovata 58 compounds were isolated, including 7 new compounds, and a mixture of 2 new ones. Among them, 44 compounds were reported for the first time as coming from Sonneratia genus, 21 ones were known for the first time as deriving from Sonneratia alba and 38 ones was reported for the first time from Sonneratia ovata.
  
• 
  8 extracts and 41 pure compounds were tested for acetylcholinesterase inhibitory activities. The results showed that just three phenolic compounds (78, 83 and 84) exhibited potential inhibition on acetylcholinesterase whereas the rest were inactive.
  

• 
  35 compounds were tested for cytotoxic activities. The results showed that six phenolics, two lignans and a triterpenoid displayed potential activities against HeLa and/or NCI-H460, and/or MCF-7 cell lines and the rest were inactive. It was worthy to note that compounds (7S,8R)-dihydrodehyrodiconiferyl alcohol (67) and sonnerphenolic C (94) showed toxic against MCF-7 with the IC₅₀ values of 49.75 and 41.30 mg/mL, respectively, but non toxic to normal cell at the concentration of 100 µg/mL.
  

The study results provide new knowledge on chemical constituents of the Sonneratia alba and Sonneratia ovata (Sonneraticeae), contributing to the rational utilization of these species.

Future research proposals: Continuation the study on chemical constituents and biological activities of other extracts of these Sonneratia species.

SUPERVISOR PROF. DR. NGUYỄN KIM PHI PHỤNG

PhD STUDENT NGUYỄN THỊ HOÀI THU

CONFIRMATION OF THE UNIVERSITY OF SCIENCE

VICE PRESIDENT