MỞ ĐẦU Lý do chọn đề tài

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Ở Việt Nam, lúa là một loại cây trồng quan trọng nhất, vừa là nguồn lương thực chủ yếu vừa là nông sản có kim nghạch xuất khẩu lớn nhất hiện nay. Từ năm 1989 trở lại đây, Việt Nam trở thành một trong những quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu trên thế giới. Năm 2001 các nước xuất khẩu chính (tính theo triệu tấn) bao gồm: Thái Lan (6,4); Việt Nam (4,0); Trung Quốc (3,0); Mỹ( 2,8); (Nguồn USDA, 2001). Tuy sản xuất với số lượng nhiều nhưng chất lượng và giá gạo xuất khẩu của Việt Nam thường thấp hơn so với một số nước như: Thái Lan; Mỹ… đặc biệt có sự chênh lệch lớn ở loại gạo đặc sản và gạo cao cấp.

Trong số các chủng loại chính, gạo thơm được sự chú ý ‎‎‎của nhiều người tiêu dùng đặc biệt các nước vùng vịnh Pecsic và một số nước Đông Nam Á. Tại đây loại gạo này có giá trị cao hơn 2-3 lần so với loại gạo thường. Các giống lúa thơm Basmatic 370 của Ấn Độ; Khao Dawk Mali105 của Thái Lan; Jasmine 85 của Mỹ là những giống lúa gạo quen thuộc trên thị trường thế giới. Việt Nam có các giống lúa Tám thơm, Dự thơm ở Bắc Bộ; Nàng Hương, Nàng Thơm Chợ Đào ở Nam Bộ đã được sản xuất lâu đời và được nhiều người ưa chuộng. Tuy nhiên thương hiệu gạo đặc sản của nước ta trên thị trường quốc tế vẫn chưa có, việc tiêu thụ gạo hiện nay đang phải đương đầu với nhiều khó khăn và thách thức do cạnh tranh thị trường, nhu cầu về chất lương gạo ngày càng cao.

Chất lượng của gạo là một trong những đặc tính quan trọng nhất, nó tác động mạnh mẽ đến giá cả thị trường và thị hiếu người tiêu dùng. Chất lượng hạt gạo được xác định bởi rất nhiều yếu tố như hình dạng hạt, giá trị dinh dưỡng, chất lượng sau chế biến và đặc biệt là mùi thơm. Mùi thơm là một trong những đặc tính quan trọng của gạo và nó đóng một vai trò đáng kể về giá cả và thị hiếu sử dụng. Trên thực tế, giá gạo của chúng ta luôn thấp hơn các nước khác. Lượng gạo chúng ta xuất khẩu cũng chỉ mới chú trọng về năng xuất cao, về mặt chất lượng vẫn còn kém so với nhiều nước khác. Điều đó ngược với xu hướng trên thị trường thế giới cũng như trong nước, người tiêu dùng sử dụng nhiều và sẵn sàng trả giá cao hơn với các loại gạo thơm, ngon. Trong năm 2006 giá gạo không thơm là từ 250 - 300 USD/tấn trong khi đó giá gạo thơm Basmati được bán là 850USD/tấn.

Sự phát triển các giống lúa chất lượng cao đặc biệt là các giống lúa Thơm đang là một trong những mục tiêu quan trọng của chương trình phát triển giống lúa ngày nay. Chính vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài: “ Nghiên cứu đa dạng di truyền tập đoàn lúa tám thơm miền Bắc bằng chỉ thị SSR’’ nhằm đánh giá, tuyển chọn các nguồn gen lúa có đặc tính quý về năng suất, chất lượng, hương thơm phục vụ công tác chọn tạo các giống lúa có năng suất, chất lượng cao.

2. Mục đích của đề tài:

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài:

3.1. Ý nghĩa khoa học

3.2. Ý nghĩa thực tiễn

Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. Nguồn gốc, phân loại cây lúa

1.1.1. Nguồn gốc

Theo Chang (1985): lúa trồng Oryza sativa được tiến hoá từ cây lúa dại hàng năm Oryza nivara. Do điều kiện khí hậu, đặc biệt là nhiệt độ, lúa Oryza sativa tiếp tục tiến hoá theo ba nhóm: Indica thích hợp với khí hậu nhiệt đới, Japonica thích ứng với khí hậu lạnh và Javanica có đặc tính trung gian [18]. Tác giả Oka (1988) lại cho rằng Oryza sativa có nguồn gốc từ cây lúa dại lâu năm Oryza rufipogon [16]. Đến năm 2003, khi nghiên cứu di truyền tiến hoá của 101 giống lúa, bao gồm cả lúa trồng và lúa dại, Cheng đã chia loài lúa trồng Oryza sativa thành hai nhóm tương ứng với hai loài phụ là Indica và Japonica. Trong khi đó Oryza rufipogon được chia thành bốn nhóm là: nhóm Oryza rufipogon hàng niên và ba nhóm Oryza rufipogon đa niên. Tác giả cũng đã chỉ ra các giống lúa Japonica có quan hệ gần gũi với một nhóm Oryza rufipogon đa niên, còn các giống lúa Indica có quan hệ gần với nhóm lúa Oryza rufipogon hàng niên [21]. Ở Châu Phi cũng thấy xuất hiện cả hai loài lúa dại Oryza longistaminata (đa niên) và Oryza brevigulata (hàng niên), do đó nhiều tác giả cho rằng Oryza glaberrima có nguồn gốc từ Oryza breviligulata [1]. Cho đến nay, nhiều nhà khoa học đã đồng ý rằng lúa Glaberrima và lúa Sativa có cùng chung nguồn thủy tổ vào thời kỳ lục địa nguyên thuỷ Gondwanaland. Sau khi các lục địa tách rời nhau, lúa Sativa và Glaberrima tự tiến hoá từ các loài lúa dại bản địa ở hai châu lục là Châu Á và Châu Phi [15]. Nghiên cứu về thời gian và địa điểm xuất hiện một số loài ngũ cốc của M. Gee (1984) đã đưa ra dẫn chứng cho rằng lúa nước đã xuất hiện 4.500 năm trước công nguyên ở châu Á.