Nghiên cứu các điều kiện tối ưu để sản xuất chế phẩm đơn dòng nấm Trichoderma sp. đối kháng với nấm Phytophthora palmivora gây thối đen quả ca cao

3.5.2. Nghiên cứu lượng nước trong môi trường nhân sinh khối nấm Trichoderma sp.

Để xác định được lượng nước thích hợp cho môi trường gạo để nhân sinh khối nấm Trichoderma sp., chúng tôi tiến hành 4 mức nước khác nhau 50 ml, 100 ml, 150 ml, 200 ml trong thí nghiệm, kết quả được thể hiện trong bảng 3.12.

Bảng 3.12. Ảnh hưởng của lượng nước đến khả năng nhân sinh khối của nấm Trichoderma sp. trên môi trường gạo

Lượng nước ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của nấm Trichoderma trên môi trường nhân sinh khối. Mức 250g gạo + 150ml (CT7) nước cho mật độ bào tử cao nhất (40 - 44 x 10⁸ bào tử/g), sau 3 – 4 ngày nuôi cấy bào tử nấm xuất hiện, sau 7 – 10 ngày bào tử nấm mọc đều xanh kín sinh khối nhân nuôi, ở lượng nước gạo nở vừa phải, khi lắc nhẹ vẫn có độ tơi xốp không bị dính. Ở mức 250g gạo + 50ml (CT5) nước cho lượng bào tử thấp (72 x 10⁶ bào tử/g), nấm phát triển kém là do lượng nước ít, gạo không đủ độ nở, khi hấp xong rất khô. Sau cấy do nấm phát triển sợi kém, sau 5 – 6 ngày mới xuất hiện bào tử nấm trên bề mặt sinh khối nhân nuôi. Sau đó nấm phát triển kém dần, sinh khối nấm có màu xanh nhạt. Ở mức 250g gạo + 200ml nước (CT8), lượng nước lúc này lại quá dư thừa, gạo nở tạo độ dính, môi trường nhân sinh khối rất bết, không thoáng khí, sợi nấm chỉ phát triển trên bề mặt, sau 4 – 5 ngày bào tử nấm xuất hiện nhưng không mọc lan tỏa được vào phía trong của môi trường nhân sinh khối. Nấm không phát triển được, môi trường nhiều nước sau cấy 6 – 7 ngày bị ôi thiu, thường có mùi chua, mật độ bào tử thấp nhất (43 x 10⁴ bào tử/g).

Hình 3.7. Ảnh hưởng của lượng nước đến khả năng nhân sinh khối của nấm Trichoderma trên môi trường gạo

Nghiên cứu lượng nước thích hợp cho môi trường bột ngô, tiến hành thí nghiệm với 5 mức nước khác nhau: 50 ml, 100 ml, 150 ml, 200 ml, 250 ml, kết quả thu được thể hiện trong bảng 3.13.

của nấm Trichoderma sp. trên môi trường bột ngô

Lượng nước cũng ảnh hưởng lớn đến khả năng phát triển của nấm Trichoderma trên môi trường nhân sinh khối, ở mức 250g bột ngô + 150 ml nước (CT11), nấm phát triển tốt và cho lượng bào tử cao nhất (18 – 19 x 10⁸ bào tử/g), ở công thức này ngô nở vừa đủ, cho độ tơi xốp, khi lắc không bị vón cục. Ở mức 250g bột ngô + 50ml nước (CT9), bột ngô thiếu nước cũng hạn chế sự phát triển của nấm Trichoderma, nên mật độ bào tử thấp (119 - 181 x 10⁶ bào tử/g), ở mức 250g bột ngô + 250ml nước (CT13), lượng nước lại quá nhiều, ngô bết lại nấm không mọc được, sau 5 – 6 ngày môi trường nhân sinh khối bị chua, lượng bào tử đạt thấp chỉ là 40 – 80 x 10⁴ bào tử/g. Vì vậy đối với môi trường bột ngô chọn mức 250g bột ngô + 150 ml (CT11) nước để nhân sinh khối.

Hình 3.8. Ảnh hưởng của lượng nước đến khả năng nhân sinh khối của nấm Trichoderma trên môi trường bột ngô

Môi trường thóc đã được nghiên cứu là thích hợp nhất cho nấm Trichoderma phát triển, tuy nhiên để xác định được lượng nước thích hợp cho môi trường nhân nuôi, tiến hành thí nghiệm hấp thóc với các mức nước khác nhau, kết quả thu được ở bảng 3.14.

Bảng 3.14. Ảnh hưởng của lượng nước đến khả năng nhân sinh khối của nấm Trichoderma trên môi trường thóc

Kết quả cho thấy môi trường thóc yêu cầu lượng nước nhiều hơn so với môi trường gạo và bột ngô. Với lượng nước ít, thóc khô không nở, nấm phát triển kém, mật độ bào tử tăng theo lượng nước trong môi trường nhân sinh khối và thích hợp nhất ở mức 200g thóc + 250ml nước (CT17), đạt mật độ bào tử cao nhất (54 x 10⁸ bào tử/g). Nếu lượng nước vượt quá ở mức 200g thóc + 300ml nước (CT18), thóc nở nhưng nhanh chua, khi thóc bị chua cũng ức chế sự phát triển của nấm. Đối với môi trường thóc dùng để nhân sinh khối chúng tôi khuyến cáo ở mức 200g thóc + 250ml nước (CT17).

3.5.3. Nghiên cứu xác định các thông số kỹ thuật tối ưu trong lên men nhân sinh khối của nấm Trichoderma (ánh sáng, chế độ cấp khí)

Chế độ khí trong môi trường nhân sinh khối có ảnh hưởng đến quá trình phát triển của nấm Trichoderma. Thí nghiệm nhân nuôi nấm Trichoderma trong trường hợp yếm khí được tiến hành bằng cách đậy nút nhựa kín và có đảo trộn để tạo độ tơi xốp, kết quả được thể hiện trong bảng 3.15.

Bảng 3.15. Ảnh hưởng của chế độ đậy nút kín và đảo trộn đến khả năng

nhân sinh khối của nấm Trichoderma

Kết quả cho thấy nấm Trichoderma sp. phát triển rất kém trong điều kiện thiếu khí, ở tất cả các công thức có đảo trộn để tạo độ thông thoáng, nhưng không có sự cấp khí ở bên ngoài vào thì nấm đều phát triển kém. Mật độ bào tử chỉ đạt 10⁵ - 10⁶ bào tử/g. Việc đảo liên tục cũng không tốt cho sự phát triển của nấm, đảo trộn 5 ngày/1 lần cho mức bào tử đạt cao nhất (266 x 10⁴ bào tử/g). Quá trình sản xuất nhân sinh khối nấm Trichoderma không khuyến cáo đậy nút kín.

2. 
   Buộc nút hở và đảo trộn cấp khí
   

Bảng 3.16. Ảnh hưởng của chế độ buộc nút hở và đảo trộn cấp khí đến

khả năng nhân sinh khối của nấm Trichoderma sp.

Nguồn nấm	Công thức thí nghiệm	Chỉ tiêu theo dõi
		Số bào tử/g	Ngày xuất hiện bào tử (sau cấy)
Tr-tv	CT23	9 x 108 a	3 – 4
	CT24	32 x 108 c	3 – 4
	CT25	55 x 108 d	3 - 4
	CT26	35 x 108 c	3 – 4
	CT27	25 x 108 b	3 – 4
	CT28	7 x 108 a	3 - 4
	CV (%)	11,3
Tr-H	CT23	7 x 108 a	3 – 4
	CT24	34 x 108 c	3 – 4
	CT25	54 x 108 d	3 – 4
	CT26	37 x 108 c	3 - 4
	CT27	25 x 108 b	3 – 4
	CT28	7 x 108 a	3 – 4
	CV (%)	7,1

(Viện Bảo vệ Thực vật, 2013)

Ghi chú: - Các chữ khác nhau a, b, c, d chỉ sự sai khác có ý nghĩa với P ≤ 0,05.

CV: Độ biến động (%)

Buộc nút hở mục đích để cấp khí cho môi trường nhân sinh khối, tuy nhiên phía trong của môi trường nhân sinh khối cũng phải được cấp khí bằng cách lắc đảo trộn môi trường. Khi lắc đảo trộn, tạo độ thông thoáng, giúp cho bào tử và sợi nấm lan sâu vào trong môi trường nhân sinh khối. Tuy nhiên khi đảo trộn liên tục 1 ngày/ lần cũng hạn chế sự phát triển của nấm Trichoderma, vì theo nghiên cứu thời gian hình thành bào tử của nấm Trichoderma trên môi trường PDA cho thấy phải mất 3 ngày mới xuất hiện bào tử trên môi trường, do đảo trộn liên tục sẽ cắt đứt sợi, phá vỡ quá trình hình thành bào tử nấm, bào tử nấm không được hình thành nhiều sẽ hạn chế sự phát tán và mọc lan trên môi trường. Ở công thức Buộc nút hở + Đảo trộn cấp khí 2 lần sau 3 ngày và 10 ngày (CT25) cho mật độ bào tử đạt cao nhất (54 x 10⁸ bào tử/g), sau 3 ngày khi bào tử được hình thành trên bề mặt của môi trường nhân sinh khối (mặt môi trường nhân sinh khối có màu xanh), đảo nhẹ tạo độ xốp cho môi trường và giúp cho bào tử nấm có thể phát tán đều cho toàn bộ môi trường sinh khối, đến 10 ngày sau đảo lại lần nữa nhằm giúp cho bào tử bám đều bề mặt của thóc, phát triển đến mức tối đa sau 15 ngày nuôi cấy, hoàn thiện chu trình nhân nuôi nấm trên môi trường nhân sinh khối.

Để xác định được chế độ ánh sáng thích hợp cho sự phát triển của nấm Trichoderma, thí nghiệm tiến hành chọn môi trường nhân sinh khối là môi trường thóc đặt ở các điều kiện ánh sáng khác nhau, theo dõi sự phát triển của nấm trên môi trường, kết quả được thể hiện trong bảng 3.17.

của nấm Trichoderma sp.

Chế độ ánh sáng cũng không ảnh hưởng nhiều đến quá trình phát triển của nấm Trichoderma, trong 3 điều kiện ánh sáng nấm đều phát triển rất tốt. Tuy nhiên giữa các công thức cũng có sự sai khác có ý nghĩa khi xử lý thống kê. Công thức 12 giờ sáng + 12 giờ tối (CT30) cho lượng bào tử cao nhất đạt 54 – 58 x 10⁸ bào tử/g, các công thức khác cho lượng bào tử thấp hơn từ 25 – 31 x 10⁸ bào tử/g.