HOÀng anh một số VẤN ĐỀ VỀ SỬ DỤng ngôn từ trên báo chí HÀ NỘI – 2003 MỤc lụC

Ví dụ 1:

Đứng sau " không chỉ " và đứng sau " mà còn " phải là những thành tố ngôn ngữ đồng loại với nhau cả về hình thức lẫn nội dung. Ở ví dụ trên, sau " không chỉ " là sự đánh giá tiêu cực, còn sau " mà còn " lại là sự đánh giá tích cực, như vậy là bất hợp lý. Có thể sửa lại thành:

- Đội bóng thành Pari tuy chơi kém cỏi nhưng cũng có lúc dồn lên tấn công.

Hoặc:

Ví dụ 2:

Trong câu này, các đối tượng được so sánh là " anh ấy " và " chúng tôi ". Nhưng " anh ấy " lại là chủ ngữ trong câu trước, còn " chúng tôi " lại là bổ ngữ trong câu sau. Vì thế, cần làm cho chúng có cùng một chức năng, chẳng hạn:

• 
  Anh ấy đi lên rừng, còn chúng tôi trở về thành phố.
  

" Đó là một mẫu người thật lý tưởng, với làn da thật mịn màng, khác hẳn với những cô gái nông trường khác thường cục mịch, sỗ sàng ".

Sự so sánh giữa một bên là ngoại hình và một bên là tính cách trong trường hợp này rõ ràng là khập khiễng. Cần phải đưa ra tiêu chí so sánh thống nhất: hoặc cùng theo ngoại hình, hoặc cùng theo tính cách. Chúng ta có hai phương án như sau:

- Đó là một cô gái có làn da thật mịn màng, khác hẳn với những cô gái nông trường khác thường có làn da thô rám.

- Đó là một cô gái thật tế nhị, dịu dàng, khác hẳn với những cô gái nông trường khác thường cục mịch, sỗ sàng.

3. 
   Câu sai quy chiếu
   

Ví dụ 1:

Trong cấu tạo câu có một nguyên tắc là: chủ thể của hành động, trạng thái, tính chất,... trong thành phần phụ bao giờ cũng là chủ thể được thể hiên qua chủ ngữ trong câu chính. Ở câu văn trên, báo Nhân Dân là chủ ngữ trong câu chính, như vậy nó cũng là chủ thể của tính chất trong câu phụ. Điều này phi lý, vì báo Nhân Dân không thể là bạn đọc của chính nó.

Có thể chữa lại thành:

• 
  Là bạn đọc thường xuyên, những năm qua tôi đã được báo Nhân Dân cung cấp nhiều kiến thức bổ ích.
  

- Tôi là bạn đọc thường xuyên của báo Nhân Dân. Những năm qua tôi đã được báo này cung cấp nhiều kiến thức bổ ích.

Ví dụ 2:

" Cảm động trước cử chỉ nghĩa hiệp của người chồng, người cha hết sức có trách nhiệm với gia đình, ông được toà xử cho nuôi cả hai đứa con ".

Tương tự như ví dụ trước, câu này muốn đúng, cần phải được sắp xếp lại. Chẳng hạn:

- Cảm động trước cử chỉ nghĩa hiệp của người chồng, người cha hết sức có trách nhiệm vvới gia đình, toà xử cho ông nuôi cả hai đứa con.

4. 
   Câu dùng sai quan hệ từ
   

Ví dụ 1:

Quan hệ từ " nhưng " luôn thể hiện sắc thái tương phản về ý nghĩa giữa các vế đứng trước và sau nó ( Tuy trời có bão nhưng chúng tôi vẫn ra khơi ). Song, ở ví dụ trên, hai vế câu " rất xót thương đứa bé " và " vô cùng căm phẫn trước hành động dã man..." lại không hề tương phản, mà ngược lại, dung hoà nhau như hai biểu hiện của cùng một trạng thái tình cảm hoặc cùng một thái độ. Sẽ là đúng nếu ta dùng cặp từ quan hệ " càng... càng... ":

- Càng xót thương đứa bé, anh càng căm phẫn trước hành động dã man của bọn buôn người bất lương.

Ví dụ 2:

Người ta chỉ dùng từ " nhờ " khi muốn chỉ ra nguyên nhân của một sự việc có ý nghĩa tích cực, được mong muốn nào đó. Thế nhưng, trong câu văn này, từ " chưa " ở phía trước đã đã làm cho từ " nhờ " trở nên không thích ứng với văn cảnh. Nếu thay " chưa " bằng " chỉ " ta sẽ có câu văn đúng:

- Có điện, có đường đây, nhưng Lục Ngạn chỉ thực sự chinh phục, hấp dẫn được nhiều người, nhờ có vải thiều.

Ví dụ 3:

Từ " với " trong câu văn trên có thể gây hiểu lầm: Cảnh sát phối hợp với ba tên sát nhân để truy lùng ai đó. Nên viết lại cho rõ ý hơn như sau:

- Cảnh sát đã ráo riết săn lùng ba tên sát nhân suốt 7 tháng qua, dưới áp lực thường xuyên của dư luận.

Hoặc:

5. 
   Câu mâu thuẫn với các câu khác bên cạnh nó
   

Ví dụ 1:

Câu đầu khẳng định là nạn nhân chỉ có 3 người. Nhưng câu sau lại đưa ra số lượng lớn hơn. Rất có thể ý tác giả là: Vụ nổ này đã làm cho hai em bé và một người đàn ông chừng 35 tuổi bị chết, hàng chục người khác bị thương nặng.

Ví dụ 2:

" Cô giáo bị H. dùng dao mổ lợn đâm chết ngay trên bục giảng. Cô được đưa đi cấp cứu ở bệnh viện E, nhưng vì vết thương quá nặng, đã chết lúc 17 h 30' cùng ngày ".

Cô giáo rõ ràng đã chết ở câu trước, nhưng trong câu sau ta lại thấy cô " sống lại " để rồi chết thêm một lần nữa. Có lẽ phải thay cụm từ " đâm chết ngay " ở câu đầu bằng cụm từ " đâm trọng thương " mới hợp lô gíc.

Ví dụ 3:

Sau khi đọc đoạn văn này, chúng ta có những nhận xét sau đây:

Thứ nhất, câu đầu chưa chỉ rõ là loài nhện được đề cập nguy hiểm như thế nào cho nên câu thứ hai nói về việc chống lại chúng là không hợp lý.

Thứ hai, cụm từ " thử tìm cách bắt chúng " trong câu thứ ba mâu thuẫn với ý được thể hiện trong câu thứ hai. Vì " mọi biện pháp chống lại chúng " đương nhiên phải bao hàm cả việc " tìm cách bắt chúng ".

Có thể, ý tác giả cần được diễn đạt thế này:

- Với bộ răng khoẻ cứng, có thể cắn thủng cả giầy da, loài nhện độc này đặc biệt nguy hiểm đối với những ai bị chúng tấn công. Thế nhưng việc chống lại chúng luôn hết sức khó khăn do chúng sống sâu trong lòng đất. Đây là điều rất đáng lo ngại, vì cho đến giờ người ta vẫn chưa tìm ra phương thuốc hữu hiệu để điều trị cho những người bị loài nhện này cắn.

Còn có thể liệt kê nhiều ví dụ khác nữa về những câu văn không phù hợp với lô gíc của tư duy mà chúng ta gặp trên các trang báo. Rồi sự phân loại chúng ở đây chắc chắn còn những điều cần bổ sung. Song, chỉ vậy thôi cũng đủ để khẳng định rằng: việc tạo ra một sản phẩm ngôn từ hoàn chỉnh là điều không đơn giản. Và hơn ai hết, các nhà báo - những người được mệnh danh là " những viên hoa tiêu của con tàu ngôn ngữ dân tộc " - phải có trách nhiệm vượt qua khó khăn này.

( Bài đăng trên Tạp chí Nghề báo, số 3 / 2002 )

Các lỗi về chính tả trên báo chí rất đa dạng và phong phú. Nhưng nhìn chung, có thể chia chúng thành một số kiểu cơ bản sau đây:

1.Viết sai các phụ âm hoặc nguyên âm

Thường gặp hơn cả là việc viết sai các phụ âm trong các cặp ( nhóm ) phụ âm đầu tr / ch, s / x, r / gi / d. Chẳng hạn đáng ra phải viết là " chia sẻ " ( trong câu: " Anh ấy chia sẻ cùng tôi mọi niềm vui nỗi buồn. " ), " bổ sung ", " vô hình trung ", bất trắc ", " giã biệt ", " di dời ' " xa rời "... thì người ta lại viết thành " chia xẻ ", " bổ xung ", " vô hình chung ", " bất chắc ", " dã biệt ", " di rời ", " xa dời ". Đặc biệt, sự nhầm lẫn giữa các từ xuất / suất và giành / dành xuất hiện với tần số khá cao trên các báo. Thực ra việc phân biệt các cặp từ này không khó. Ta sẽ viết là suất nếu nói đến một đại lượng nhận được nhờ sự phân chia một đại lượng khác lớn hơn ( năng suất, suất ăn, công suất...), và sẽ viết là xuất nếu nói đến phương hướng đi ra ngoài ( xuất khẩu, xuất cảnh, xuất giá...). Còn từ " giành " ta sẽ sử dụng khi viết về các thành tựu mà ai đó đạt được nhờ sự nỗ lực phấn đấu của bản thân ( giành huy chương vàng, giành nhiều điểm tốt, giành thắng lợi...), nó khác hẳn với từ " dành" có ý nghĩa là : " Giữ lại để dùng về sau, để riêng cho ai hoặc cho việc gì " ( dành tình thương cho con cháu, dành thời gian cho nghỉ ngơi, v. v. )¹...

Với các nguyên âm thì lỗi về chính tả ít gặp hơn. Đây đó, thỉnh thoảng có trường hợp viết sai khuôn vần như " tuềnh toàng " thành " tuyềnh toàng ", " trừu tượng " thành " trìu tượng ", " tiêu chí " thành " tiu chí ", " con hươu " thành " con hiêu "...Để khắc phục những lỗi này, có thể vận dụng mấy mẹo đơn giản: a, Khuôn vần uê chỉ có thể đứng trước các phụ âm nh và ch ( huênh hoang, huếch hoác ), còn khuôn vần uyê chỉ có thể đứng trước các phụ âm t và n ( tuyết , tuyến ); b, Các từ Hán - Việt chỉ viết với ưu ( trừu tượng, hưu trí, lưu lạc, vĩnh cửu...) hoặc với iêu ( diễu hành, tiêu chí, hiệu trưởng, quan liêu...) chứ không viết với iu; c, Vần ươu chỉ xuất hiện rất hạn chế trong mấy từ như cái bướu, con hươu, con khướu, chai rượu, con tườu( có thể thuộc ngay được ).

Theo chúng tôi, nguyên nhân quan trọng hàng đầu dẫn đến những sự nhầm lẫn như trên là bởi người ta phát âm không chuẩn xác ( chẳng hạn, s được phát âm cũng như x, tr - như ch, r- như gi và d; rồi ươu được phát âm như iêu, iêu -như iu... tuỳ theo các khu vực dân cư ). Vì chữ viết thực ra chỉ là hình thức ghi lại âm thanh bằng ký tự, nếu nói sai thì viết cũng rất dễ sai theo. Vậy nên, để hạn chế chúng, một mặt chúng ta phải phát âm đúng( lẽ đương nhiên, Đài Truyền hình Trung ương và Đài Tiếng nói Việt Nam phải giữ vai trò tiên phong trong việc này ), mặt khác, chúng ta phải cố gắng nhớ mặt chữ trong khi viết ( nếu có nghi ngờ nên tra cứu từ điển ).

Các lỗi thuộc kiểu này chủ yếu gặp trên các tờ báo ở các tỉnh miền Trung và miền Nam. Chẳng hạn " kỹ năng " được viết thành " kỷ năng ", " vẩn vơ " - thành " vẫn vơ ", " nghĩ " - thành " nghỉ ", v. v. Theo cuốn " Tiếng Việt thực hành " của Bùi Minh Toán - Lê A - đỗ Việt Hùng thì có hai quy tắc giúp phân biệt các thanh hỏi và ngã như sau:

• 
  Trong các từ láy âm tiếng Việt có quy luật bổng trầm: Nếu từ láy gồm hai tiếng ( chữ ) thì cả hai tiếng hoặc đều là bổng hoặc đều là trầm: không có tiếng bổng láy với tiếng trầm và ngược lại. Hệ bổng gồm các thanh : không, hỏi, sắc: hệ trầm gồm các thanh: huyền, nặng, ngã. Do vậy, khi gặp một tiếng mà ta không biết là phải viết với thanh hỏi hay thanh ngã, ta hãy tạo ra một từ láy: nếu tiếng đó láy với tiếng bổng ta có thanh hỏi, ngược lại, nếu láy với tiếng trầm, ta có thanh ngã. Chẳng hạn: trong "vẩn vơ" thì vơ thuộc hệ bổng ( thanh không ) nên vẩn phải mang dấu hỏi cùng hệ; còn trong " nghĩ ngợi " thì ngợi thuộc hệ trầm nên nghĩ phải mang dấu ngã cùng hệ.
  

• 
  Đối với các từ Hán - Việt ( trong trường hợp còn phân vân không biết viết với thanh hỏi hay ngã ), nếu chúng được bắt đầu bằng một trong các phụ âm: M, N, NH, V, L, D, NG ( mình nên nhớ viết là dấu ngã ) thì đánh dấu ngã: mẫn cảm, nỗ lực, nhã nhặn, viễn thị, lễ độ, dũng mãnh, ngôn ngữ, v. v. Còn với những từ được bắt đầu bằng các phụ âm khác, hoặc không có phụ âm đầu, thì đánh dấu hỏi.
  

Đây là dạng lỗi phổ biến ở nhiều báo trong cả nước. Chẳng hạn, đáng ra phải viết là hoà, thuỷ ( dấu thanh điệu phải đánh vào a và y là các nguyên âm chính ) thì không ít người lại viết thành hòa, thủy ( tức dấu thanh điệu được đánh vào các âm đệm o và u ). Thậm chí, đây đó còn có trường hợp viết quí thành qúi, giả thành gỉa...

Có một số ý kiến tỏ ra xem nhẹ kiểu lỗi này vì cho rằng chúng chẳng ảnh hưởng gì đến ý nghĩa của từ, đến việc tiếp nhận của người đọc. Nhưng theo chúng tôi thì cách nghĩ như vậy là chưa thoả đáng. Chúng ta đang trong quá trình chuẩn hoá ngôn ngữ, tức là đang hướng tới cái đúng. Mà cái đúng thì chỉ có một cho nên việc đánh dấu thanh điệu một cách tự do như hiện nay đang tạo nên sự thiếu nhất quán về chính tả, gây khó khăn cho việc học tập, nghiên cứu và làm ảnh hưởng tới giá trị thẩm mỹ chung của chữ viết tiếng Việt.

Chúng tôi đề xuất một số quy tắc nhỏ có thể giúp đánh đúng vị trí dấu thanh điệu như sau:

1, Nếu trong âm tiết chỉ có một ký hiệu ghi nguyên âm thì đương nhiên dấu thanh điệu phải được đánh vào trên hoặc dưới ký hiệu ghi nguyên âm đó, ví dụ: bố, mẹ, học hành, thẳng thắn...

2, Nếu trong âm tiết có từ hai ký hiệu ghi nguyên âm trở lên thì sẽ xảy ra các tình huống sau:

• 
  Trong âm tiết có ký hiệu ghi nguyên âm u. Khi đó u chỉ mang dấu thanh điệu khi đứng trước các ký hiệu ghi nguyên âm i và a ( núi, mùi, lúa, lụa...), còn trong các trường hợp khác nó không mang dấu thanh điệu ( thuở, tuỳ, khuỷu tay...). Ở đây cần lưu ý là trong các âm tiết như quà, quí, mặc dù đứng trước a và i nhưng ký hiệu ghi nguyên âm u vẫn không thể mang dấu thanh điệu vì nó chỉ là bộ phận của phụ âm q ( xét theo sự thể hiện về mặt chữ viết );
  
• 
  Trong âm tiết có ký hiệu ghi nguyên âm o. Khi đó o chỉ mang dấu thanh điệu khi đứng trước ký hiệu ghi nguyên âm i ( hỏi, nói, gọi...), còn trong các trường hợp khác o không mang dấu thanh điệu ( hoà, hoè, xoá...);
  
• 
  Đối với các tình huống còn lại ( trong âm tiết không có o mà cũng chẳng có u ), dấu thanh điệu bao giờ cũng được đánh vào ký hiệu ghi nguyên âm nằm sát cuối, tức là đằng sau nó còn một ký hiệu ghi nguyên âm hay một ký hiệu ghi phụ âm, ví dụ: trường, cuốn, cười, miếng, v. v.³
  

Hiện nay, trong giao tiếp, chúng ta cần vận dụng một số quy tắc viết hoa cơ bản đã được thừa nhận và đang có tính phổ cập rộng rãi trong xã hội như sau:

a, Viết hoa tên người

Đối với tên người Việt Nam, chữ cái đầu của tất cả các âm tiết đều được viết hoa, ví dụ : Lê Lợi, Nguyễn Huệ, Ngô Tất tố, Xuân Diệu...

Đối với tên người nước ngoài, chỉ cần viết hoa chữ cái đầu ở mỗi bộ phận của tên, ví dụ: Vladimir Putin, Bill Clinton, Victor Hugo...

Riêng tên người nước ngoài được phiên âm qua âm Hán - Việt thì viết hoa như với tên người Việt nam, ví dụ: Tư Mã Thiên, Đỗ Phủ, Gia Cát Lượng, Bá Đa Lộc, Thành Cát Tư Hãn...

b, Viết hoa tên địa lý

Tên địa lý được viết hoa giống như tên người, ví dụ:

Tên địa lý Việt Nam : Trường Sơn, Cửu Long, Hà Nội, Việt Bắc, Ba Đình...

Tên địa lý nước ngoài: Paris, Berlin, Washington, Moskva...

Tên địa lý nước ngoài được phiên qua âm Hán- Việt: Nhật Bản, Đài Bắc, Tây Ban Nha, Ba Lan...

c, Viết hoa tên các cơ quan, tổ chức chính trị-xã hội

Với tên các cơ quan, đoàn thể, các tổ chức chính trị-xã hội..., chúng ta viết hoa chữ cái đầu của âm tiết đầu tiên và các chữ cái đầu của các âm tiết đầu trong các từ nêu lên tính chất riêng biệt của tên, ví dụ: Bộ Giáo dục và Đào tạo, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Sở Kế hoạch và Đầu tư...

d, Viết hoa tu từ

Viết hoa tu từ là biện pháp dùng chữ hoa để riêng hoá các từ ngữ chung nhằm thể hiện màu sắc biểu cảm trong văn bản. Nó thường mang đậm dấu ấn sáng tạo riêng của người viết, nhất là trong các văn bản nghệ thuật. Tuy nhiên, đối với một số trường hợp sau đây, việc viết hoa tu từ đang có xu thế trở thành chuẩn mực chung:

• 
  Thứ nhất, là những từ ngữ liên quan đến các đối tượng, sự kiện là niềm tự hào của đất nước, của dân tộc, ví dụ: Người ( chỉ Bác Hồ ), Cách mạng Tháng Tám, Chiến thắng Điện Biên Phủ, Đại thắng Mùa Xuân năm 1975...
  
• 
  Thứ hai, là tên các chức vụ cao cấp của Đảng, Nhà nước, như: Tổng Bí thư, Chủ tịch Nước, Chủ tịch Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ...
  
• 
  Thứ ba, là các danh hiệu cao quý, như: Nhà giáo Nhân dân, Nghệ sỹ Ưu tú, Anh hùng Lao động, Bà mẹ Việt Nam Anh hùng...
  
• 
  Thứ tư là các giải thưởng cao quý, như: Huy chương Kháng chiến, Giải thưởng Hồ Chí Minh, Huân chương Sao Vàng, Huân chương Độc lập hạng Nhất...
  

( Bài đăng trên Tạp chí Nghề báo, số 3 / 2003 )

Ở đây, chúng tôi muốn nói tới việc dùng từ không hợp với hoàn cảnh giao tiếp. Thông thường, hoàn cảnh giao tiếp được chia thành hai dạng chính là: hoàn cảnh giao tiếp theo nghi thức và hoàn cảnh giao tiếp không theo nghi thức. Hoàn cảnh giao tiếp theo nghi thức thức đòi hỏi ngôn ngữ được sử dụng trong đó phải trang trọng, nghiêm túc, hoàn chỉnh, có tính gọt giũa; còn hoàn cảnh giao tiếp không theo nghi thức ( còn gọi là hoàn cảnh giao tiếp thân mật, không mang tính chính thức xã hội ) cho phép dùng ngôn từ tự do, thoải mái ( thậm chí tuỳ tiện ). Nếu người nói, người viết không nắm vững điều đó, anh ta dễ dàng mắc lỗi về phong cách. So với các kiểu lỗi khác, kiểu lỗi này nghiêm trọng hơn ở chỗ là nó ít nhất cũng phá vỡ tính thống nhất trong giọng điệu chung của toàn văn bản. Ấy là còn chưa kể đến những băn khoăn khó tránh khỏi của người đọc, người nghe về tầm vóc văn hoá của chủ thể phát ngôn.

Dưới đây là một số ví dụ lỗi về phong cách lấy từ thực tiễn báo chí:

Ví dụ 1:

Đây là câu văn được trích từ một bài báo có giọng điệu trang trọng ca ngợi tài năng của một nữ nghệ sỹ dương cầm trẻ tuổi đầy triển vọng, vốn sinh ra và lớn lên trong một gia đình khá giả và có điều kiện học hành đến nơi đến chốn. Vì thế từ " kiếm ăn " - một từ thuộc phong cách khẩu ngữ chỉ dùng trong hoàn cảnh giao tiếp suồng sã, thân mật - khó mà có thể chấp nhận được. Sẽ là hợp lý hơn nếu thay nó bằng " để tăng thu nhập cho gia đình " hay " để có thu nhập riêng, giúp đỡ bố mẹ "...

Ví dụ 2:

" Hy vọng rằng bài hát này sẽ gợi nhắc các anh nhớ tới những kỷ niệm trong những ngày làm lính ".

Nếu đây là hoàn cảnh giao tiếp thân mật, gần gũi, trong một phạm vi hẹp, thì rất có thể cụm từ " làm lính " sẽ chẳng làm ai phải bận tâm. Nhưng câu nói trên lại thuộc về một người dẫn chương trình truyền hình trong buổi giao lưu giữa các nghệ sỹ với các chiến sỹ hải quân, vì thế cần phải thay nó bằng một cụm từ khác trang trọng hơn, chẳng hạn: " Hy vọng bài hát này sẽ gợi nhắc các anh nhớ về những kỷ niệm của những ngày phục vụ trong quân ngũ ".

Ví dụ 3:

Khó có thể hình dung được rằng câu văn trên lại là câu văn mở đầu một bài báo ca ngợi thân thế và sự nghiệp nhà thơ Hàn Mặc Tử nhân dịp kỷ niệm 90 năm ngày sinh của ông. Từ " hủi " và cụm từ " tâm hồn dứt khoát không chịu hủi cho " đã tạo cảm giác là tác giả đang giao tiếp trong một tình huống không mang tính chính thức xã hội, và do vậy, sự ca ngợi đối với nhà thơ mang một sắc thái mỉa mai, bỡn cợt. Theo chúng tôi, nên thay câu trên bằng " Hàn Mặc Tử mặc dù bị bệnh nặng về thể xác nhưng tâm hồn ông vẫn luôn ngập tràn cảm hứng sáng tạo ".

Ví dụ 4:

" Phó Thủ tướng Nguyễn Công Tạn nhắc nhở nhân dân Tỉnh Thái Bình phải làm mạnh con tôm ".

Trong thực tế, ở một bầu không khí thân mật, Phó Thủ tướng Nguyễn Công Tạn hoàn toàn có thể dùng cụm từ " làm mạnh con tôm ". Tuy nhiên, khi nhà báo đưa lời của Phó Thủ tướng lên các phương tiện thông tin đại chúng ( cả báo viết, báo nói, cũng như báo hình ) dưới hình thức trích dẫn gián tiếp, thì cụm từ đó chắc chắn phải được thay thế bằng cụm từ khác sao cho phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp chính thức. Một trong những phương án có thể lựa chọn là " đẩy mạnh hơn nữa việc nuôi tôm ".

Ví dụ 5:

Cụm từ " ném bom cảm tử " hiện đang được dùng khá rộng rãi trên báo chí, nhất là trên truyền hình. Chúng ta đều biết, " cảm tử " là một từ Hán - Việt, mang sắc thái trang trọng; nó thể hiện sự ngợi ca của người viết ( hay người nói ) đối với hành động hy sinh thân mình vì chính nghĩa của ai đó. Và như vậy, nếu dùng từ này để nói về hành động ném bom của một chiến binh Taliban, vô hình trung chúng ta đã khẳng định rằng mình đứng về phía anh ta, ủng hộ hành động của anh ta. Điều này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng không lường trước được. Tốt hơn hết, nên thay nó bằng những từ mang sắc thái biểu cảm trung tính như " tự sát " hay " liều chết " - những từ giúp chúng ta phản ánh chính xác thực tế khách quan mà không để lộ rõ thái độ của mình.