HỘi văn nghệ DÂn gian việt nam nguyễn nghĩa dâN ĐỒng dao và ca dao cho trẻ em sưu tầM, nghiên cứU, tuyển chọn nhà xuất bảN …
tải về 2.73 Mb.
|
M 41. Mít mật, mít dai Mười hai thứ mít Vào ăn thịt, ra ăn xôi Chú chẳng nghe tôi Tôi bịt mắt chú Ăn đâu thì ẩn cho kín Bao giờ lúa chín thì về.1
Hai ông sáng sao Ba ông sao sáng Bốn ông sáng sao Năm ông sao sáng Sáu ông sáng sao Bảy ông sao sáng Tám ông sáng sao Chín ông sao sáng Mười ông sáng sao.1 43. Một sang hai Hai này hai nữa Hai sang ba Ba này ba nữa Ba nữa, một sang tư Tư củ từ
Tư củ khoai Hai sang năm Năm sang sáu Sáu lìa tư Tư sang bảy Bảy lìa ba Bảy sang tám Tám lìa hai Hai sang chín Chín lìa một Một sang mười Mười vơ cả Ngã xuống đất Xoay ống nhổ Đổ tay chuyền.
Hai tay đẹp Ba tay đẹp Tay dệt vải Tay vãi rau Tay buông câu Tay chặt củi Tay đắp núi Tay đào sông.
Tay nắm chặt tay Đứng thành vòng rộng Chuột luồn lỗ hổng Mèo đuổi đằng sau Chuột cố chạy mau Trốn đâu cho thoát Thế rồi chú chuột Lại hoá vai mèo Co cẳng đuổi theo Bắt mèo hoá chuột.1
46. Này cò, này cấu Này đấu, này thưng Lưng sào cánh ná Này lá, này lao Nghe cồng bà rao Nghe lệnh ông gióng Nghe voi rống rống Chong chóng chạy về Ê hê! Chạy!2 47. Nhảy, nhảy, nhảy Lên, lên, lên Ai giấu ống chỉ bắt đền cây đa Ai giấu thì phải đưa ra Ở dưới gốc rạ hay là bờ ao Trao tráo đứng đó mà rao Tô canh ngọt ngào, tôi sẽ chỉ cho.
Lên trên o (cô) Xin miếng nác (nước) Về dưới bác Xin miếng xôi Lên trên trời Rụng cái độp.1 49. Nhảy cho tròn Nhảy cho tròn Hỡi này các cháu tí hon của bà Thấy đàn cháu nhỉ như hoa Rừng xanh cũng phải ngắm mà nỉ non Nhảy cho tròn Nhảy cho tròn Hỡi này các cháu xinh giòn của ông Thấy đàn cháu nhỏ chơi rông Bướm ong phấp phới trên đồng cỏ non Nhảy cho tròn Nhảy cho tròn Hỡi này các cháu các con trong nhà Thấy con thấy cháu thuận hoà Đàn chim vỗ cánh bay ra hát mừng. 50. Nông nống mày lên ăn mầu ăn mạ Đừng lên ăn lúa mà quạ nó tha.1 51. Nu na nu nống Thằng cống, cái vạc Chân vàng, chân bạc Đưa xỉa đá xoi Đưa đầu ông voi Đưa đi đưa lại Ăn táo nhả hạt Trồng cột cây đa Đưa hà đưa hối Đến tối đắp đàn Tè he ống rụt. 52. Nu na nu nống Thằng cống, cái cạc Đá xỉa, đá xoi Đá đầu con voi Đá lên, đá xuống Đá ruộng bồ câu Đá râu ông già Đá ra đường cái Gặp gái đi đường Có phường trống quân Có chân thì rụt. 53. Nu na nu nống Cái cống nằm trong Cái ong nằm ngoài Củ khoai chấm mật Phật ngồi phật khóc Con cóc nhảy ra Con gà tú hụ Nhà mụ thổi xôi Nhà tôi nấu chè Tay xoè chân rụt. 54. Nu na nu nống Đánh trống phất cờ Mở cuộc thi đua Thi chân đẹp đẽ Chân ai sạch sẽ Gót đỏ hồng hào Không bẩn tí nào Được vào đánh trống. 55. Nu na nu nống Cái bống cái bang Cái sàng cái mẹt Củ mài thì dẹt Củ khoai thì tròn Ngồi hòn đá cuội Tôi duỗi chân ra Nhà ai đi qua Cho xin cái “thụi”.
Ao rộng nước trong Sao không rửa cẳng Cho trắng, cho xinh Để kinh để tởm Để gớm, để ghê Đi về làm chó Ra ngõ coi nhà Nu na nu nống...
Chuôm rộng nước sâu Rửa lâu mới kỹ Rửa tí còn đen Ai khen chân bẩn Ai nhận chân gà Về nhà bới rác Đừng vác chân ta Nu na nu nống...
Hồ rộng sông dài Chân ai rửa khéo Trắng trẻo như tiên Ngồi trên ở sạch Nhà gạch, vườn cau Sống lâu, giàu có Nuôi chó, nuôi gà Nu na nu nống...1
Nở ra tua tủa Nổ túa lên trời Nổ rơi xuống đất Nổ bật nắp vung Nổ tung nón lá Nu nả, nu na
Ra cái gì? Ra cái này1
Thằng cộc, cái cạc Chân vàng chân bạc Đá lên, đá xuống Đá ruộng bồ câu Đá đầu ông voi Đá nhảy đá nhoi Đá noi cùng mẹ Mẹ cùng chân rụt.1
62. Qua cầu Hầu thẻ Nẻ bạn
Sang ngón Chọn tay
Ngày giờ - Giờ chi? Giờ thẻ Ả mi
Chị tau Rủ nhau
Qua cầu Té xuống ao Nhào xuống vũng Nghe đánh tủm Túm cái thẻ Nẻ cái thủm Sang tay này Chuyền tay kia... R 63. Rải... gianh Trồng chanh Vun chanh Xới chanh Bẻ cành Hái ngọn
Chọn đôi (chọn ba...)1 64. Rán mỡ xèo xèo Mỡ chín chưa?...1 65. Rần con sàng Đồng ăn đồng Rần con sàng Ba ăn đôi Rần con sàng Năm ăn ba. 66. Rồng rắn lên mây Có cây núc nác Có nhà điểm binh... Rồng rắn: Thầy thuốc có nhà không? Thầy thuốc: Thầy thuốc không có nhà! Rồng rắn: Thầy thuốc có nhà không? Thầy thuốc: Thầy thuốc không có nhà! Rồng rắn: Thầy thuốc có nhà không? Thầy thuốc: Có. Rồng rắn đi đâu? Rồng rắn: Rồng rắn đi lấy thuốc cho con. Thầy thuốc: Con lên mấy? Rồng rắn: Con lên một Thầy thuốc: Thuốc chẳng ngon Rồng rắn: Con lên hai Thầy thuốc: Thuốc chẳng ngon Rồng rắn: Con lên ba Thầy thuốc: Thuốc chẳng ngon Rồng rắn: Con lên bốn Thầy thuốc: Thuốc chẳng ngon Rồng rắn: Con lên năm Thầy thuốc: Thuốc chẳng ngon Rồng rắn: Con lên sáu Thầy thuốc: Thuốc chẳng ngon Rồng rắn: Con lên bảy Thầy thuốc: Thuốc chẳng ngon Rồng rắn: Con lên tám Thầy thuốc: Thuốc chẳng ngon Rồng rắn: Con lên chín Thầy thuốc: Thuốc chẳng ngon Rồng rắn: Con lên mười Thầy thuốc: Thuốc ngon vậy! Xin khúc đầu Rồng rắn: Những xương cùng xẩu Thầy thuốc: Xin khúc giữa Rồng rắn: Những máu cùng me Thầy thuốc: Xin khúc đuôi Rồng rắn: Tha hồ thầy đuổi...1
Bỏ mây chặng lòi Nghe tiếng cọp đòi Rút mây mà chạy Hè... hè... hè!2
“RỒNG RẮN LÊN MÂY” Từ câu: “Thầy thuốc: Có. Rồng rắn đi đâu?” cho đến hết câu: “Thầy thuốc: Thuốc ngon vậy”, có nơi hát: a) Thầy thuốc: Chào rắn! Rắn đi đâu? Đầu rắn: Vuốt râu ông thầy Thầy thuốc: Canh ni mấy? Đầu rắn: Canh ni một Thầy thuốc: Canh ni mấy? Đầu rắn: Canh ni hai Thầy thuốc: Canh ni mấy? Đầu rắn: Canh ni ba Thầy thuốc: Canh ni mấy? Đầu rắn: Canh ni tư Thầy thuốc: Canh ni mấy? Đầu rắn: Canh ni năm Thầy thuốc: Cho xin khúc đầu... b) Đầu rắn: Rắn đi lấy thuốc cho gà Thầy thuốc: Gà lên mấy? Đầu rắn: Gà lên một Thầy thuốc: Chẳng ngon Đầu rắn: Gà lên hai Thầy thuốc: Chẳng ngon Đầu rắn: Ngon vậy. Cho xin khúc đầu... Đây là trò chơi “Rồng rắn”. Cách chơi: Nhiều em lứa tuổi từ 6 đến 15 có thể tham gia trò chơi, có thể từ 10 đến 20 em cùng chơi trên bãi cỏ, sân vận động, sân đình. Chia hai bên: - Thầy thuốc: Lớn, khoẻ, nhanh nhẹn. - Đầu rắn, đuôi rắn cũng lớn, khoẻ, nhanh nhẹn. Khúc giữa của rồng, rắn là các em còn lại, nắm áo nhau hoặc bá vai nhau em này nối sau em kia. Sau khi đã thoả thuận một em làm thầy thuốc, một em làm đầu rắn, một em làm đuôi rắn, trò chơi bắt đầu: Thầy thuốc ngồi ở góc sân. Rắn (đã hình thành) kéo nhau uốn lượn thành vòng qua “nhà” thầy thuốc, vừa đi vừa đồng thanh hát ba câu đầu. Vừa hát vừa lượn trong sân ba vòng, cứ mỗi lần qua “nhà” thầy thì hỏi: “Thầy thuốc có nhà không?”, được trả lời: “Thầy thuốc đi vắng rồi”. Đến vòng thứ tư, thầy thuốc mới trả lời: “Thầy thuốc có nhà”. Tiếp đó, cuộc hỏi đáp tiếp tục theo lời đồng dao (tuỳ từng vùng hát khác nhau như đã nêu trên). Khi rồng rắn (đầu rắn) hát: “Tha hồ mà đuổi”, thầy thuốc xông lên định tóm khúc đuôi. Đầu rắn giơ rộng hai tay săn đón ngăn lại. Đuôi rắn quan sát tìm hướng lẫn vào thân và gần đầu để khỏi bị tóm. Đầu rắn vừa săn đón vừa kéo thân định lừa thế quấn quanh thầy thuốc, làm cho thầy thuốc vừa phải tránh rắn quấn quanh vừa tìm cách tóm cho được đuôi rắn... Rắn quấn quanh được thầy thuốc thì thầy thuốc thua. Nếu thầy thuốc chạm được đuôi rắn thì rắn thua. Nếu rắn bị đứt khúc đuôi thì khúc đầu, khúc giữa của rắn phải đứng lại để nối đuôi trong khi đó thầy thuốc vẫn gắng bắt khúc đuôi rắn. Thầy thuốc tóm được khúc đuôi (chưa bắt với khúc giữa, khúc đầu của rắn), thầy thuốc vẫn thắng. Cuộc chơi lại tiếp tục như mới bắt đầu. Có nơi giao ước với nhau, bên thua phải “chồng tiền” cho bên được. “Tiền” là các nắm tay của bên thua xếp chồng lên nhau để người bên được đấm vào cho bật ra, mỗi lần đấm, một nắm tay phải nhắc ra, thầy thuốc được thì đấm hết lượt nắm tay của bên rắn (chồng cho hết để thầy thuốc đấm). Rắn được thì thầy thuốc phải chồng hai nắm tay lại, liên tục chống hai tay để tất cả các em bên rắn đấm đến hết lượt. T 68. Tập tầm vông Chị có chồng Em ở goá Chị ăn cá Em mút xương Chị nằm giường Em nằm đất Chị vật
Em coi Chị voi
Em ngựa Chị ăn bữa Em ăn bèn1 Chị thổi kèn Em đánh trống Chị bống2 Em khéo Chị méo
Em tròn Hai hòn
Phần chị. 69. Tập tầm vông Chị lấy chồng Em ở giá
Chị ăn cá Em mút xương Chị nằm giường Em nằm đất Chị húp mật Em liếm ve Chị ăn chè Em liếm bát Chị coi hát Em vỗ tay Chị ăn mày Em xách bị Chị đi thuyền Em đi bộ
Chị kéo gỗ Em lợp nhà Chị trồng cà Em trồng bí Chị tuổi tý Em tuổi thân Chị tuổi dần Em tuổi mẹo Chị kéo kẹo Em kéo cốm Chị về sớm Em về trưa Chị đánh bừa Em đứng trục Chị thờ cha Em nuôi mẹ Chị trồng hẹ Em trồng hành Chị để dành Em ních hết Chị đánh chết Em la làng Chị đào hang Em chun tuốt... 70. Tập tầm vông Tay nào không Tay nào có Tập tầm vó Tay nào có Tay nào không?1 71. Tập tình tang Bớ làng, bớ xóm Con gà gáy sớm Con gà gáy trưa Trời nắng trời mưa Thi nhau mà nhảy.1 72. Thả đỉa ba ba Chớ bắt đàn bà Phải tội đàn ông Cơm trắng như bông Gạo tiền như nước Đổ mắm, đổ muối Đổ chuối hạt tiêu Đổ niêu nước chè2 Đổ phải nhà nào Nhà ấy phải chịu.3 73. Thả đỉa ba ba Chớ bắt đàn bà Phải tội đàn ông Cơm trắng như bông Gạo tiền như nước Gánh ba gánh nước Đưa cậu ra đồng Đánh ba tiếng cồng Cậu ơi là cậu.1
Cho chóng mà lên Nếu không thì giồng cây chuối Cho chúng ta xem.2 75. Thìa la thìa lấy Con gái bảy nghề Ngồi lê la một Dựa cột là hai Đánh bài là ba Ăn quà là bốn Trốn việc là năm Hay nằm là sáu Láu táu là bảy.1
Chừa cây mận Tấn cây đào Cây nào cao Cây nào thấp Cây nào rậm Chặt bớt đi.
Hoa hoè, hoa khế Khế ngọt, khế chua Cột đình, cột chùa Hai ta ôm cột Cây cam, cây quít Cây mít, cây hồng Cành đa, lá nhãn Ai có chân, ai có tay thì rụt.2
Nước chảy tràn ngập Cả vũng chăn trâu Chị đỏ đi đâu? Xương sông lá lốt Băm cho đầy thớt Nấu cho đầy nồi Đặt lên vừa sôi Bắc xuống vừa chín Chàng về chàng hỏi Được mấy bát canh? Tôi chiếng (thưa) anh Được ba bốn bát Đừng có xáo xác Mà xóm giềng nghe Để ra ăn dè Được ba bốn bữa!
Bắt chập lá tre Bắt đè lá muống Bắt cuống lên hoa Bắt gà mổ thóc Đi học cho thông Cày đồng cho sớm Nuôi lợn cho chăm Nuôi tằm cho rỗi Dệt cửi cho mau Nuôi trâu cho mập Ù à ù ập.1 V 81. Vuốt hột nổ Đổ bánh bèo Xáo xác vạc kêu Nồi tròn, vung méo Cái kéo thợ may Cái cày làm ruộng Cái thuổng đắp bờ Cái lờ thả cá Cái ná bắn chim Cái kim may áo Cái giáo đi săn Cái khăn bịt trốc (đầu) Cái nốc (thuyền) đi buôn Cái khuôn đúc bánh Cái chén múc chè Cái ve rót rượu.1
Đè cá chép Chân nào đẹp Đi giao men Chân nào xấu Ở nhà làm chó làm mèo Ai mua men, ra mua Gâu! Gâu! Gâu! Meo! Meo! Meo! 83. Xỉa cá mè Đè cá chép Chân nào đẹp Thì đi buôn men Chân nào đen Ở nhà làm chó Ai mua men? Mua men gì? Men vàng
Đem ra ngõ khác Ai mua men? Mua men gì? Men bạc
Men bạc vác ra ngõ này Một quan bán chăng? Chừng chừng chẳng bán! Hai quan bán chăng? Chừng chừng chẳng bán! Ba quan bán chăng? Chừng chừng chẳng bán! Bốn quan bán chăng? Chừng chừng chẳng bán! Năm quan bán chăng? Chừng chừng chẳng bán! Sáu quan bán chăng? Chừng chừng chẳng bán! Bảy quan bán chăng? Chừng chừng chẳng bán! Tám quan bán chăng? Chừng chừng chẳng bán! Chín quan bán chăng? Chừng chừng chẳng bán! Mười quan bán chăng? Chừng chừng bán vậy! Tôi gửi đòn gánh Tôi đi ăn cỗ Đi lấy phần về cho tôi Nào phần đâu? Phần tôi để gốc đa Chó ăn mất cả! Tôi xin đòn gánh Đòn gánh gì? Đòn gánh tre! Làm bè chó ỉa! Đòn gánh gỗ? Bổ ra thôi! Đòn gánh lim? Chìm xuống ao Đào chẳng thấy Lấy chẳng được! Xin cây mía Ra vườn mà đẵn.1 Chú thích về trò chơi “Xỉa cá mè” Đây là trò chơi “Xỉa cá mè”. Hai bài hát trên cùng lời hát dưới đây có chỗ khác nhau tuỳ từng vùng. Cách chơi: Nhiều em từ 6 đến 10 tuổi cùng chơi. Các em ngồi xếp hàng ngang, hai chân duỗi thẳng, quần vén cao lên đầu gối. Em lớn nhất làm trưởng trò, ngồi giữa, dùng ngón trỏ vừa xướng lời hát vừa điểm từng chân các bạn từ chân trái sang chân phải và ngược lại từ phải sang trái, lần lượt như vậy cho đến cuối bài: Xỉa cá mè Đè cá chép Chân nào đẹp Đi buôn men Chân nào đen Phải làm mèo Phải làm chó... Cứ mỗi tiếng hát điểm một chân. Em nào trúng vào tiếng “men” thì sẽ làm người bán men. Em nào trúng vào tiếng “mèo, chó” sẽ phải làm mèo, làm chó. Điểm hết bài, tất cả đứng dậy. Em buôn men tìm một cái khăn hoặc lấy cái áo của mình làm đẫy đựng men, vắt lên vai vừa đi vòng xung quanh vừa hát rao, các em khác hỏi, hát: Em bán men: Ai mua men không? Các em khác: Men gì? Em bán men: Men vàng! Các em khác: Mang sang ngõ khác! Em bán men: Ai mua men không? Các em khác: Men gì? Em bán men: Men bạc! Các em khác: Vác sang ngõ này! Em bán men dừng lại, hạ đẫy men khoác trên vai xuống, cầm trên tay, đứng trước mặt các em khác: Trưởng trò hỏi: Một quan bán chăng? Em bán men: Chăng chăng chẳng bán. Một em khác: Hai quan bán chăng? Em bán men: Chăng chăng chẳng bán. Một em khác: Ba quan bán chăng? Em bán men: Chăng chăng chẳng bán. Một em khác: Bốn quan bán chăng? Em bán men: Chăng chăng chẳng bán. Một em khác: Năm quan bán chăng? Em bán men: Chăng chăng chẳng bán. ...................... Các em khác lần lượt mặc cả giá với em bán men cho đến trả giá “mười quan”, cứ hết lượt, bắt tiếp từ trưởng trò. Cuối cùng: Một em khác: Mười quan bán chăng? Em bán men: Chăng chăng bán vậy! Các em khác làm động tác trả tiền và nhận tiền, xong đưa đẫy men cho trưởng trò. Em bán men: Cho tôi mượn cái đòn gánh Các em (đồng thanh): Để làm gì? Em bán men: Để tôi gánh tiền về Các em (đồng thanh): Đòn gánh nhà không có! Em bán men: Cho tôi xin khúc tre Các em (đồng thanh): Ra vườn mà chặt! Em bán men: Cho tôi mượn con dao Em trưởng trò làm động tác lấy dao cho mượn... Em bán men làm động tác nhận dao rồi đi ra xa, tay vờ cầm dao chặt tre, miệng kêu “Đốp! Đốp!”, tức thì các em làm mèo làm chó lên tiếng. Chó cắn “Gâu! Gâu!”. Mèo kêu “Meo! Meo!”. Trò chơi kết thúc. 84. Xu xoa xu xuýt Bán quít chợ đông Bán hồng chợ tây Ba đồng một quả Mua vậy thì mua.
Tiền lẻ bỏ vào Bỏ được đồng nào Được thêm đồng ấy Ống đâu cất đầy1 Đến Tết chẻ ra Mua cái áo hoa Mà khoe với mẹ Xúc xắc xúc xẻ.
Nhà nào còn đèn còn lửa Mở cửa cho anh em chúng tôi vào Bước lên giường cao Thấy đôi rồng ấp Bước xuống giường thấp Thấy đôi rồng chầu Bước ra sân sau Thấy nhà ngói lợp Voi ông còn buộc Ngựa ông còn cầm Ông sống một trăm Thêm năm tuổi lẻ Vợ ông sinh đẻ Những con tốt lành Những con như tranh Những con như đối.1
Chuyền Thẻ (hay trò chơi Đánh Nẻ) Một em bé cầm trong tay mười que vót tròn, nhẵn, dài 20cm gọi là mười thẻ và một hòn sỏi, đường kính 2cm, chọn sỏi tròn. Em rủ vài ba bạn gái cùng chơi. Trò chơi phải vượt qua 14 chặng, có 24 bài đồng dao đi kèm. Hát đến đâu thì tung sỏi nhặt thẻ đến đó. Hai tay thay phiên nhau rải thẻ, nhặt thẻ, tung sỏi, giữ sỏi tuỳ theo cách chơi đã quy định theo từng chặng, từng bàn của bài hát. A. CÁCH CHƠI THỨ NHẤT 1. Chặng thứ nhất: Rải thẻ Gồm 10 bàn. Bàn 1: Rải 10 thẻ xuống đất. Tay phải cầm sỏi và tung sỏi, tay trái nhặt thẻ theo lời hát: Cái mốt (nhặt một thẻ, bắt sỏi) Cái mai (nhặt một thẻ, bắt sỏi) Con trai (nhặt một thẻ, bắt sỏi) Cái hến (nhặt một thẻ, bắt sỏi) Vương tơ (nhặt một thẻ, bắt sỏi) Quả mơ (nhặt một thẻ, bắt sỏi) Quả mít (nhặt một thẻ, bắt sỏi) Chuột chít (nhặt một thẻ, bắt sỏi) Lên bàn đôi1 (nhặt một thẻ, bắt sỏi). Bàn 2: Sỏi và thẻ như mở đầu bàn 1. Sang bàn 2, mỗi câu hát xong, tay trái phải nhặt hai thẻ. Hát: Đôi tôi (nhặt hai thẻ, bắt sỏi) Đôi chị (nhặt hai thẻ, bắt sỏi) Đôi cành thị (nhặt hai thẻ, bắt sỏi) Đôi cành na (nhặt hai thẻ, bắt sỏi) Đôi lên ba (nhặt hai thẻ, bắt sỏi). Bàn 3: Rải thẻ như các bàn trên. Tung sỏi, hát: Ba đi ra (nhặt ba thẻ, bắt sỏi) Ba đi vào (nhặt ba thẻ, bắt sỏi) Ba cành đào (nhặt ba thẻ, bắt sỏi) Một lên tư (nhặt nốt một thẻ con lại, bắt sỏi). Bàn 4: Rải thẻ như các bàn trên. Tung sỏi, hát: Tư ông sư (nhặt bốn thẻ, bắt sỏi) Tư bà vãi (nhặt bốn thẻ, bắt sỏi) Hai lên năm (nhặt hai thẻ, bắt sỏi). Bàn 5: Rải thẻ như trên. Tung sỏi, hát: Năm con tằm (nhặt năm thẻ, bắt sỏi) Năm lên sáu (nhặt năm thẻ, bắt sỏi). Bàn 6: Rải thẻ như trên. Tung sỏi, hát: Sáu củ ấu (nhặt sáu thẻ, bắt sỏi) Bốn lên bảy (nhặt bốn thẻ, bắt sỏi). Bàn 7: Rải thẻ như trên. Tung sỏi, hát: Bảy lá đa (nhặt bảy thẻ, bắt sỏi) Ba lên tám (nhặt ba thẻ, bắt sỏi). Bàn 8: Rải thẻ như trên. Tung sỏi, hát: Tám quả trám (nhặt tám thẻ, bắt sỏi) Hai lên chín (nhặt nốt hai thẻ, bắt sỏi). Bàn 9: Rải thẻ như trên. Tung sỏi, hát: Chín cái cột (nhặt chín thẻ, bắt sỏi) Một lên mười (nhặt một thẻ, bắt sỏi). Bàn 10: Hát: Ngả năm mươi (tay phải tung sỏi, tay trái rải thẻ), hát tiếp: Mười quả đấm (tay phải bắt sỏi, tay trái thu gọn và nắm 10 thẻ lên tay). Hát 2 câu chuyền tiếp sang chặng II: Chấm tay vỗ Bỏ tay chuyền. II. Chặng thứ hai: Chuyền thẻ Gồm 5 bàn. Mỗi bàn hai câu hát, đồng thời tay phải chuyền cả 5 thẻ sang nhau. Bàn 1: Chuyền chuyền một Một đôi (Tay phải tung sỏi, tay trái chuyền nắm thẻ sang tay phải rồi lại chuyền trả lại tay trái, hát lời đúng một vòng, sao cho tay phải vẫn kịp đỡ sỏi rơi xuống). Bàn 2: Chuyền chuyền khoai Hai đôi (Tung sỏi và chuyền thẻ như trên, nhưng phải chuyền hai vòng rồi mới bắt sỏi). Bàn 3: Chuyền chuyền cà Ba đôi (Tung sỏi và chuyền thẻ như trên, nhưng phải chuyền ba vòng rồi mới bắt sỏi).1 Bàn 4: Chuyền chuyền từ Tư đôi (Tung sỏi và chuyền thẻ như trên, nhưng phải chuyền bốn vòng rồi mới bắt sỏi). Bàn 5: Chuyền chuyền tằm Năm đôi (Tung sỏi và chuyền thẻ như trên, nhưng phải chuyền năm vòng rồi mới bắt sỏi). Hát câu chuyển sang chặng III: Sang bến chống. III. Chặng thứ ba: Chống Gồm 5 bàn. Mỗi bàn hai câu, cuối cùng là câu dẫn chuyển chặng. Nắm trọn cả bó thẻ trong tay phải và chống xuống đất. Tay trái cầm sỏi. Cứ hát câu một của từng bàn thì lại vừa tung câu sỏi vừa chống nắm thẻ xuống đất một lần và bắt sỏi cho đến bàn 5. Bàn 1: Chống cột Một đôi Bàn 2: Chống khoai Hai đôi Bàn 3: Chống cà Ba đôi Bàn 4: Chống từ Tư đôi Bàn 5: Chống tằm Năm đôi. Câu chuyển: Sang bàn quét IV. Chặng thứ tư: Quét Gồm 5 bàn. Mỗi bàn hai câu, cuối cùng thêm câu chuyển chặng. Cầm cả bó thẻ trong tay phải. Tay trái cầm sỏi. Cứ hát câu 1 của từng bàn thì vừa tung sỏi (tay trái), vừa cầm nắm thẻ quét đi quét lại trên mặt đất hợp với thời gian sỏi tung và bắt được sỏi. Cứ thế cho tới bàn 5. Bàn 1: Quét cột Một đôi Bàn 2: Quét khoai Hai đôi Bàn 3: Quét cà Ba đôi Bàn 4: Quét từ Tư đôi Bàn 5: Quét tằm Năm đôi Câu chuyển: Sang bàn đập. V. Chặng thứ năm: Đập Gồm 5 bàn. Mỗi bàn hai câu, cuối cùng thêm một câu chuyển chặng1. Nắm trọn cả bó thẻ đập xuống đất và cứ lần lượt đập theo nhịp tung bắt sỏi của từng bàn cho đến hết, có hát lời kem theo. Bàn 1: Đập cột Một đôi Bàn 2: Đập khoai Hai đôi Bàn 3: Đập cà Ba đôi Bàn 4: Đập từ Tư đôi Bàn 5: Đập tằm Năm đôi. Câu chuyển: Sang bàn chải. VI. Chặng thứ sáu: Chải Khác với mấy chặng trên, người chơi chuyền cả 10 thẻ sang tay trái và nắm chặt, tay phải cầm sỏi, khi tung sỏi lên rồi thì hát lời và tay phải chải đi chải lại trên bó thẻ đó (như lấy tay chải tóc) rồi hứng bắt sỏi khi hát hết hai câu của từng bàn. Bàn 1: Chải cột Một đôi Bàn 2: Chải khoai Hai đôi Bàn 3: Chải cà Ba đôi Bàn 4: Chải từ Tư đôi Bàn 5: Chải tằm Năm đôi. Câu chuyển: Sang bàn vuốt. VII. Chặng thứ bảy: Vuốt. Cũng giống như chặng chải, tay trái nắm bó thẻ, tay phải , khi tung bó thẻ lên rồi thì hát lời và vuốt lên bó thẻ theo nhịp hát và kịp theo tốc độ rơi của hòn sỏi, nắm bắt đúng. Bàn 1: Vuốt cột Một đôi Bàn 2: Vuốt khoai Hai đôi Bàn 3: Vuốt cà Ba đôi Bàn 4: Vuốt từ Tư đôi Bàn 5: Vuốt tằm Năm đôi. Câu chuyển: Sang bàn thấm. VIII. Chặng thứ tám: Thấm Bó thẻ như chặng bảy. Tay phải khi tung sỏi rồi hát lời và thấm (đặt khẽ tay) sờ lên 10 que thẻ rồi ngửa tay bắt hòn sỏi. Bàn 1: Thấm cột Một đôi Bàn 2: Thấm khoai Hai đôi Bàn 3: Thấm cà Ba đôi Bàn 4: Thấm từ Tư đôi Bàn 5: Thấm tằm Năm đôi. Câu chuyển: Sang bàn xuế. IX. Chặng thứ chín: Xuế (xoá) Như chặng thấm. Cái khác là khi tung sỏi rồi hát lời thì mấy đầu ngón tay phải xoa lên bó thẻ như xoá nó đi, rồi bắt sỏi. Bàn 1: Xuế cột Một đôi Bàn 2: Xuế khoai Hai đôi Bàn 3: Xuế cà Ba đôi Bàn 4: Xuế từ Tư đôi Bàn 5: Xuế tằm Năm đôi. Câu chuyển: Sang bàn giã. X. Chặng thứ mười: Giã Chơi như chặng chống (chặng thứ III) chỉ khác là không chống thẻ xuống đất mà chống vào lòng bàn tay trái. Bó thẻ làm chày giã, tay trái làm cối giã. Bài hát gồm hai đoạn. Đoạn 1: hát không. Đoạn 2: gồm 5 bàn và một câu chuyển chặng. Lối giã cũng như lối chống ở chặng III. Bài hát không: Giã giò Con cò Mày đã Có con Mày ra Bờ suối Mày mò Tép ăn Tung cò. Bàn 1: Có cột Một đôi Bàn 2: Có khoai Hai đôi Bàn 3: Có cà Ba đôi Bàn 4: Có từ Tư đôi Bàn 5: Có tằm Năm đôi. Câu chuyển: Sang tỉa một. XI. Chặng thứ mười một: Tỉa một, đặt một Chặng này chơi vừa tỉa vừa đặt thẻ xuống đất. Khi hát “tỉa một” thì tay phải tung sỏi, tay trái chuyển bó thẻ sang tay phải rồi lại chuyển về tay trái, tay phải hứng bắt sỏi. Đến câu “đặt một” thì khi sỏi tung lên, tay trái tách một que thẻ ra đặt xuống đất. Cứ đều như thế cho đến “tỉa 10” là bó thẻ nằm đủ trên đất rồi. Khi hát 3 câu cuối để chuyền chặng thì lại thu bó thẻ lên và lại chuyền. Bài hát: Tỉa một: (Tung sỏi, hát lời, chuyền bó thẻ từ tay trái sang tay phải và ngược lại, hứng sỏi tay phải). Đặt một: (Tung sỏi tay phải, tay trái tách 1 thẻ xuống đất, bắt sỏi). Tỉa hai Đặt hai (đặt 1 thẻ xuống đất, thành 2). Tỉa ba Đặt ba (đặt 1 thẻ xuống đất, thành 3)... Tỉa bốn Đặt bốn Tỉa năm Đặt năm Tỉa sáu Đặt sáu Tỉa bảy Đặt bảy Tỉa tám Đặt tám Tỉa chín Đặt chín Tỉa mười Đặt mười (que thứ 10 đặt xuống đất, hết thẻ). Câu chuyển: Mười vơ cả Ngả xuống đất Cất tỉa đôi. (Tay phải tung sỏi, tay trái thu cả bó thẻ lên tay, hát lời, bắt sỏi). XII. Chặng thứ mười hai: Tỉa một, đặt hai Chơi tương tự chặng trên. Chỗ khác là khi hát xong từng hai câu lại tách hai que, đặt xuống đất. Tỉa một (tung sỏi, đặt 2 que xuống đất, hát lời, bắt sỏi). Đặt đôi. Tỉa đôi (đặt tiếp 2 que nữa, là 4). Đặt bốn Tỉa ba Đặt sáu Tỉa bốn Đặt tám Tỉa năm (đặt hết 10 thẻ xuống đất). Đặt mười. Câu chuyển: Mười vơ cả Ngã xuống đất Cất lên xuống. (Tung sỏi, hát lời, vơ cả 10 thẻ, bắt sỏi). XIII. Chặng thứ mười ba: Lên xuống Chặng này chơi hơi khó. Tay phải cầm sỏi, tung sỏi và hứng bắt sỏi. Tay trái cầm thẻ, đặt thẻ và lấy thẻ theo câu hát sau: Hát: Lên luống: Đặt bó thẻ xuống đất. Tung, bắt sỏi. Xuống ruộng: Ngón tay trỏ tách thẻ làm 2 phần băng nhau. Tung, bắt sỏi. Hái rau: Nhặt 1 thẻ. Tung, bắt sỏi. Xin bắc cầu: Nhặt 1 thẻ. Tung, bắt sỏi. Bắc cầu ngang: Đặt 2 que thẻ vừa nhặt ngang giữa hai phần thẻ vừa tách (như hình chữ H). Tung, bắt sỏi. Sang cầu dọc: Đặt dọc hai que thẻ trên dọc bó thẻ. Tung, bắt sỏi. Chắp đôi bên: Thu hai phần thẻ lại. Tung, bắt sỏi. Lên đầu quạ: Nhặt cả bó thẻ lên tay trái. Tung, bắt sỏi. XIV. Chặng mười bốn: Chuyền Đây là chặng cuối cùng. Vừa hát vừa chơi như chặng hai. Được và thua cuộc: Em nào được chơi trước thì chơi cho đến chỗ hỏng, đến lượt em khác chơi. Hỏng ở chặng nào thì cần nhớ để khi đến lượt mình được chơi trở lại thì tiếp tục chặng ấy, không phải chơi lại từ đầu. Em nào chơi và hát 14 chặng nhanh nhất là được cuộc. B. CÁCH CHƠI THỨ HAI Ở một số nơi, các em còn gọi đây là trò chơi chuyền. Thẻ gọi là “con chắt”. Lối chơi tương tự nhưng đơn giản hơn, gồm 6 chặng cũng có bài hát riêng. Thường có 5-6 em gái tham gia chơi. 1. Chặng thứ nhất: Nhặt Tay trái cầm con chắt, tay phải cầm sỏi, tung và bắt. Cách chơi: Hát: Giồng luống cải: Tung sỏi, chuyền bó chắt từ tay trái sang tay phải rồi trở về tay trái. Tay phải kịp bắt sỏi. Rải con chắt: Tung sỏi, rải cả bó con chắt xuống đất, bắt sỏi. Một dẻo dang: Tung sỏi, tay trái nhặt hai con chắt lên, bắt sỏi. Hai sang đò: Tung sỏi, nhặt tiếp 2 con chắt (là 4), bắt sỏi. Ba cò kêu: Tung sỏi, nhặt tiếp 2 con chắt (là 6), bắt sỏi. Bốn nghêu ngao: Tung sỏi, nhặt tiếp 2 con chắt (là 8), bắt sỏi. Năm dao thớt: Tung sỏi, nhặt 2 con chắt (là 10), bắt sỏi. Đặt xuống đất: Tung sỏi. Đặt cả bó chắt xuống đất, bắt sỏi. Cất tay lên: Tung sỏi. Vơ cả nắm chắt lên tay bắt sỏi. Chặng thứ hai: Chộp Gồm 9 bàn. Mỗi bàn 3 câu. Chắt và sỏi đều cầm ở tay phải. Tay trái chỉ giữ chắt của tay phải nhặt được chuyền sang. Cách chơi: Hát: Bàn 1: Rải xuống chân: Tay phải tung sỏi xong thì rải cá bộ chắt xuống, kê một đầu chắt vào chân, một đầu chắt xuống đất. Rải xong lại hứng bắt ngay sỏi. Nưng1 lấy một: Tay phải tung sỏi, nhặt một con chắt lên rồi bắt sỏi. Chộp2 lấy đôi: Tay pahỉ tung sỏi, vẫn cầm một con chắt, lại chộp tiếp một con chắt nữa (là 2), rồi bắt sỏi. Xong thu lại cả bó chắt và sỏi lên tay phải chơi sang bàn 2. Bàn 2: Rải xuống chân: Tay phải tung sỏi, rải chắt xuống chân rồi bắt sỏi. Nưng lấy một: Tay phải tung sỏi, nhặt một con chắt lên rồi băt sỏi. Chộp lấy ba: Tay phải vẫn giữ một con chắt, tung sỏi, chộp 2 con chắt (là 3) rồi bắt sỏi. Xong lại thu cả bó chắt và sỏi lên tay phải chơi sang bàn 3. Cứ thế cho đến bàn 9. Cái khác là cứ mỗi bàn, ở câu 2, chộp số chắt tăng dần lên, cho tới bàn 9 thì chộp cả 9 chắt là 10 trong tay phải, và thế là xong chặng hai. Bàn 3: Rải xuống chân Nưng lấy một Chộp lấy bốn. Bàn 4: Rải xuống chân Nưng lấy một Chộp lấy năm. Bàn 5: Rải xuống chân Nưng lấy một Chộp lấy sáu. Bàn 6: Rải xuống chân Nưng lấy một Chộp lấy bảy. Bàn 7: Rải xuống chân Nưng lấy một Chộp lấy tám. Bàn 8: Rải xuống chân Nưng lấy một Chộp lấy chín. Bàn 9: Rải xuống chân Nưng lấy một Chộp lấy mười. III. Chặng thứ ba: Chống Cầm nắm chắt và sỏi vào tay phải. Hát: Rải xuống đất: tay phải tung sỏi rồi rải chắt bắt sỏi. Cất tay lên: Tung sỏi, vơ cả nắm chắt lên tay phải, bắt sỏi. Sang tay qua: Tung sỏi, chuyển nắm chắt sang tay trái rồi lại về tay phải, bắt sỏi. Ra tay chống: Tung sỏi, chuyển sang nắm chắt sang tay trái rồi bắt sỏi. Chống chống một: Từ câu mày đến câu “chống chống mười” chơi giống nhau, tay phải tung và bắt sỏi, trong lúc tay trái chống cả nắm chắt xuống đất. Chống chống hai Chống chống ba Chống chống tư Chống chống năm Chồng chống sáu Chống chống bảy Chống chống tám Chống chống chín Chống chống mười. Chặng thứ tư: Quét Bốn câu đầu chơi y như chặng III. Từ câu 5 tới hết thì cầm cả nắm chắt ở tay trái. Mỗi lần ở tay phải tung sỏi, tay trái quét đi quét lại nắm chắt rồi tay phải bắt sỏi. Rải xuống đất Cất tay lên Sang tay qua Ra tay quét Quét quét một Quét quét hai Quét quét ba Quét quét bốn Quét quét năm Quét quét sáu Quét quét bảy Quét quét tám Quét quét chín Quét quét mười. V. Chặng thứ năm: Chuyền Gồm 14 câu như hai chặng III và IV. Bốn câu đầu chơi như chặng III và IV. Từ câu 5 đến hết thì chuyền chắt (cả nắm) từ tay nọ sang tay kia rồi trở về (trái - phải - trái). Tay phải vẫn tung và bắt sỏi. Rải xuống đất Cất lên tay Sang tay qua Ra tay chuyền Chuyền chuyền một Chuyền chuyền hai Chuyền chuyền ba Chuyền chuyền bốn Chuyền chuyền năm Chuyền chuyền sáu Chuyền chuyền bảy Chuyền chuyền tám Chuyền chuyền chín Chuyền chuyền mười. VI. Chặng thứ sáu: Ngậm Người chơi hết chặng V thì đứng dậy chơi chặng VI. Bài hát gồm 6 câu: Đầu quạ: Tay phải tung sỏi. Tay trái cầm nắm chắt. Tay phải lấy một con chắt ngậm ngang mồm, rồi bắt sỏi. Quá giang: Tay phải tung sỏi rồi nhấc chắt từ mồm ra, lại đặt chắt vào mồm, ngậm lại bắt sỏi. Như thế cho đến câu cuối, không rơi sỏi và chơi hết là thắng cuộc. Sang đò Trồng cây Ăn quả Nhả hột. Thưởng - Phạt: Ai qua trước 6 chặng là người được cuộc và ngược lại ai qua sau cùng 6 chặng là người thua cuộc. Người qua trước 6 chặng đợi người qua sau (nếu có 3 em trở lên cùng tham gia chơi). Người thua cuộc phải úp bàn tay trái cho người được cuộc cầm cả bó chắt đập vào mu bàn tay trái 5 lần. Mỗi lần tay trái bị đập thì đồng thời người thua cuộc lại phải chú ý bắt sỏi của người thắng cuộc vừa đập chắt vào tay mình lại vừa tung sỏi để mình - tức người thua - phải bắt được sỏi. Người thua mà không bắt được sỏi thì lại bị đập chắt vào tay tiếp. Mỗi lần bắt được sỏi thì được trừ 1, cho đến khi được bắt cả 5 lần là hết phạt 1. tải về 2.73 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|