HÀ NỘI – 2015 CÔng trình đƯỢc hoàn thàNH

CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án tiến sĩ

cấp cơ sở họp tại Khoa Triết học - Trường Đại học Khoa học Xã hội

và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội

Có thể tìm hiểu luận án tại Thư viện Quốc gia,

Thư viện Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội

MỞ ĐẦU

Đúng như tiên đoán của C.Mác, khoa học ngày nay đã trở thành “ lực lượng sản xuất trực tiếp”, trở thành nhân tố mang tính quyết định đối với sự phát triển của xã hội hiện đại. Tiến bộ khoa học đã và đang trở thành một trong những vấn đề triết học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn quan trọng, cấp bách. Nghiên cứu vấn đề này, chúng ta không thể không quay lại với di sản lý luận của F.Bacon. Chính Ông được C.Mác coi là ông tổ của chủ nghĩa duy vật Anh và khoa học thực nghiệm hiện đại. F.Bacon chính là người có đóng góp lớn lao trong việc phát triển khoa học và triết học của thời kỳ cận hiện đại nói riêng và của nhân loại nói chung. Tinh thần hăng say khám phá và phục hưng khoa học của F.Bacon đã ảnh hưởng lớn và sâu rộng đến các trào lưu triết học Anh - Tây Âu thế kỷ XVII – XVIII với những tác phẩm có giá trị và ý nghĩa vạch thời đại.

Với tuyên bố: “Tri thức là sức mạnh” có ý nghĩa quan trọng và trở thành tuyên ngôn của thời đại lịch sử mới – thời đại văn minh khoa học và công nghệ, F.Bacon đã khẳng định vai trò của tri thức là không thể thiếu được trong đời sống xã hội hiện nay, vai trò ấy vẫn đã và đang là đề tài được tranh luận trong các suy lý triết học phương Tây hiện đại.

Ngày nay, khi khoa học và kỹ thuật đã trở thành yếu tố quyết định của sự phát triển xã hội, là lực lượng sản xuất trực tiếp của nền kinh tế toàn cầu, khoa học càng trở thành đối tượng quan trọng trong nghiên cứu của nhiều ngành khoa học (xã hội học, kinh tế học, chính trị học, v.v.), trong đó có triết học với tên gọi là “triết học về khoa học”. Điều này được phản ánh rõ trong việc hoạch định các chính sách và chiến lược phát triển khoa học, kỹ thuật và kinh tế của nhiều nước trên thế giới. Tuy nhiên, tuỳ thuộc vào trình độ phát triển cụ thể của từng nước mà xây dựng chiến lược, chính sách phát triển khoa học kỹ thuật mang tính đa dạng và đặc thù đối với từng giai đoạn phát triển cụ thể phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện cơ sở vật chất của mỗi quốc gia. Và điều nổi bật rút ra ở các chiến lược, chính sách đó ở tất cả các nước trên thế giới từ những nước có nền kinh tế hiện đại đứng hàng đầu thế giới, như Mỹ, Nhật, Pháp, v.v. cho đến những nước có nền kinh tế chậm phát triển và lạc hậu như Việt Nam, Lào , Campuchia, một số nước Trung Đông, - đó chính là quan điểm rằng, sự phát triển khoa học và kỹ thuật là một định hướng quan trọng mới, có tính quyết định trong việc phát triển kinh tế quốc gia. Bởi vậy việc nghiên cứu, tổng kết, xác định vị trí và vai trò của khoa học trong xã hội hiện đại có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với các nước trên con đường công nghiệp hoá - hiên đại hoá.

Đối với Việt Nam hiện nay, tập trung đầu tư phát triển khoa học thực sự không chỉ là quá trình mang tính tất yếu mà đó còn là một đòi hỏi bức thiết. Đứng trước thực trạng đất nước từ một nền kinh tế tiểu nông đang phấn đấu vươn lên đạt đến mục tiêu: Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ văn minh, lại vốn là một nước nghèo bị chiến tranh tàn phá nhiều năm, tình trạnh trì trệ trong phát triển kinh tế - xã hội có nguy cơ tái phát, lạm phát còn ở mức cao, sản xuất chưa ổn định, bội chi ngân sách lớn, lao động thất nghiệp hoặc không đủ việc làm ngày càng tăng. Bên cạnh đó lối làm ăn tản mạn, tuỳ tiện của sản xuất nhỏ; những thói quen cũ của thời kì bao cấp trong sản xuất, kinh doanh vẫn còn tồn tại cho tới ngày nay, ảnh hưởng không nhỏ tới sự tăng trưởng của nền kinh tế đất nước trong quá trình toà cầu hoá. Vì vậy công nghiệp hoá - hiên đại hoá dựa trên những thành tựu của khoa học kỹ thuật còn là đòi hỏi mang tính quy luật, tất yếu của quá trình phát triển kinh tế - xã hội nhằm đáp ứng nhu cầu, lợi ích của các tầng lớp nhân dân và cả dân tộc.

Nhận thức rõ vai trò to lớn của khoa học - kỹ thuật, Đảng và nhà nước ta đã có nhiều nghị quyết quan trọng về khoa học - kỹ thuật và khẳng định: Cùng với giáo dục, đào tạo khoa học và kỹ thuật là quốc sách hàng đầu, là động lực phát triển kinh tế - xã hội, là điều kiện cần thiết để giữ vững độc lập dân tộc và xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội. Như vậy, vai trò động lực, là lực lượng sản xuất hàng đầu của khoa học và kỹ thuật đa được Đảng ta nhất quán khẳng định và là điều tất yếu không thể thay đổi được. Song vấn đề đặt ra là làm sao để khoa học và kỹ thuật đảm nhận được vai trò đó? Hay nói cách khác, trong điều kiện đất nước ta hiện nay để phát triển khoa học và kỹ thuật phù hợp với vai trò là lực lượng sản xuất hàng đầu trong quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa thì chúng ta phải làm gì? Đó là một vấn đề rất bức bách hiện nay trước thực trạng khoa học - kỹ thuật của đất nước còn phát triển chậm và chưa đi vào cuộc sống mặc dù tiềm năng là không nhỏ.

Trước tình hình đó, nhiệm vụ của giới triết học Việt Nam hiện nay không chỉ thể hiện chức năng định hướng cho sự phát triển của xã hội mà còn phải tổng kết, đánh giá, phân tích và kế thừa những giá trị lý luận của thời đại để làm phong phú thêm di sản tri thức của mình, đồng thời tiếp tục khẳng định vị trí và vai trò của khoa học và những giá trị của nó đối với sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước.

Nghiên cứu triết học của F.Bacon nói chung và tư tưởng triết học về khoa học của ông nói riêng có ý nghĩa vô cùng quan trọng, ngoài việc tái hiện và chỉ ra những luận điểm tích cực của F.Bacon, với việc khẳng định khoa học là chìa khóa, là điểm khởi đầu cho việc sử dụng khoa học như là: “Lực lượng sản xuất trực tiếp” quyết định sự thành bại của một quốc gia, mà còn thông qua đó để khẳng định vị trí, vai trò của khoa học kỹ thuật là yếu tố cốt tử đối với sự phát triển của xã hội và chỉ ra những hạn chế của F.Bacon trong tác phẩm “Công cụ mới” dưới ánh sáng của xã hội hiện đại, kể cả những vấn đề của xã hội việt nam đang tồn tại.

Triết học của F.Bacon nói chung và đặc biệt là tư tưởng triết học về khoa học của ông trong tác phẩm “Công cụ mới” chưa được nghiên cứu đầy đủ và sâu sắc ở ta, do vậy việc tìm hiểu nó trở thành một nhiệm vụ tất yếu và quan trọng đối với những người nghiên cứu và giảng dạy triết học.

Xuất phát từ những vấn đề lý luận và thực tiễn nêu trên, tác giả chọn chủ đề “Tư tưởng triết học về khoa học của Francis Bacon trong tác phẩm “Công cụ mới” làm đề tài nghiên cứu trong luận án của mình.

Mục đích của luận án là làm rõ những tư tưởng triết học về khoa học trong tác phẩm “Công cụ mới” và chỉ ra ý nghĩa lịch sử của nó.

Để thực hiện mục đích này, luận án sẽ giải quyết các nhiệm vụ sau đây:

- Thứ nhất, trình bày, phân tích các điều kiện, tiền đề, cơ sở lý luận hình thành tư tưởng triết học về khoa học trong tác phẩm “Công cụ mới” của F. Bacon.

- Thứ hai, phân tích một cách có hệ thống các nội dung cơ bản trong tư tưởng triết học về khoa học trong tác phẩm “Công cụ mới” của F.Bacon.

- Thứ ba, khái quát ý nghĩa lịch sử của tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon.

- Đối tượng nghiên cứu trong luận án là tư tưởng triết học về khoa học được Francis Bacon trình bày trong tác phẩm “Công cụ mới”.

- Phạm vi nghiên cứu là tác phẩm “Công cụ mới” và một số tác phẩm khác của F.Bacon đề cấp tới những nội dung của tư tưởng triết học về khoa học, cũng như những tác phẩm của các nhà triết học khác bàn luận về tư tưởng của F.Bacon.

4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

Luận án được thực hiện dựa trên quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, lý luận Mác – Lênin về triết học, đặc biệt là quan điểm triết học về khoa học của Mác, cũng như các quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về khoa học và công nghệ.

Để giải quyết các nhiệm vụ đã nêu trên, luận án vận dụng tổng hợp những nguyên tắc phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, trong đó chú ý sử dụng các phương pháp: phân tích, tổng hợp, so sánh, quy nạp, diễn dịch, hệ thống hoá, văn bản học, logic - lịch sử.

5. Đóng góp của luận án

+ Nghiên cứu cách có hệ thống tư tưởng triết học về khoa học của Francis Bacon trong tác phẩm “Công cụ mới”.

+ Trên cơ sở phân tích ưu điểm, hạn chế, tác giả khẳng định ý nghĩa cũng như giá trị của tác phẩm đối với thời đại của ông và thời đại kinh tế tri thức.

6. Ý nghĩa của luận án

Luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho việc giảng dạy và nghiên cứu triết học của F.Bacon và chuyên đề “triết học về khoa học” cho sinh viên và cao học.

Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận án gồm 4 chương 10 tiết

Điều kiện kinh tế xã hội và văn hóa cho sự ra đời của triết học F.Bacon chủ yếu được trình bày trong các công trình tiêu biểu sau: (Trong C.Mác.Tư bản.C.Mác.Ph.Ăngghen.Toàn tập, tập 23, NXB. Chính trị Quốc gia, HN,1994, tr999), hay Chống Đuyrinh, C.Mác.Ph.Ăngghen.Toàn tập, tập 8, NXB. Chính trị Quốc gia, HN, tr168 ; Gia đình thần thánh, C.Mác.Ph.Ăngghen.Toàn tập, tập 2, NXB. Chính trị Quốc gia, tr142; Biện chứng của tự nhiên, C.Mác.Ph.Ăngghen.Toàn tập, tập 20, NXB. Chính trị Quốc gia, HN,1994, tr459; Lịch sử triết học ( do nguyễn hữu vui chủ biên), NXB. Chính trị Quốc gia.HN, 2007, tr263-264; Will Duran. Câu chuyện triets học ( Người dịch: Trí hải và bửu Đích), NXB Đà Nẵng, 2009; Ph.Ăngghen, Lời nói đầu cho xuất bản tiếng Anh tác phẩm “ Sự phát triển của chủ nghĩa xã hội từ không tưởng đến khoa học. C.Mác. Ph.Ăngghen.Toàn tập, tập 22, NXB. Chính trị Quốc gia, HN,tr10; Tập 2 của bộ sách Lịch sử triết học phương Tây gồm 3 tập của tác giả Đỗ Minh Hợp, NXB.Chính trị Quốc gia HN, 2014, tr7; hay cuốn Đại cương lịch sử triết học phương Tây, NXB. Tổng hợp Hồ Chí Minh, 2006, tr331.

Khi nghiên cứu về điều kiện kinh tế, xã hội và văn hóa cho sự ra đời của triết học F.Bacon, các công trình nêu trên chỉ dừng lại ở các nhận định khái quát, chưa khu biệt và phân tích cụ thể các nhân tố thúc đẩy F.bacon đưa ra quan điểm triết học về khoa học của mình. NCS tiếp thu những kết quả nghiên cứu nêu trên và sẽ trình bày những điều kiện kinh tế - xã hội, chính trị và văn hóa cho sự ra đời tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon thông qua việc phân tích bốn nhân tố chủ yếu là (1) quá trình hình thành các quan hệ xã hội mới; (2) phong trào Cải cách giáo hội như một hiện tượng văn hóa; (3) quá trình hình thành khoa học như một thể chế xã hội; (4) lập trường giai cấp tư sản mang tính lịch sử tiến bộ của F.Bacon.

1.1.2. Tài liệu về những tiền đề lý luận

a) Tài liệu về tiền đề khoa học tự nhiên

Các công trình có nghiên cứu và đề cập đến tiền đề khoa học tự nhiên cho sự ra đời của triết học F.Bacon có thể khái quát ở một số tác phẩm sau: Cuốn “ những chủ đề cơ bản của triết học phương Tây”, tác gỉa Phạm Minh Lăng, NXB. Văn hóa thông tin, Hn, 2001, tr121 -122; Lịch sử triết học phương Tây trước Mác, của tác giả Trần Văn Phòng- Dương minh Đức, NXB Đại học sư phạm, 2003, tr 68;

b) Tài liệu về tiền đề triết học.

Những công trình đề cập đến tiền đề triết học bao gồm: Luận văn “ học thuyết của F.bacon về nhận thức” của Nguyễn Thị Hồng Diệp, khoa triết học – Đại học khoa học xã hội nhân văn, 2012, tr 22- 25; Cuốn Lịch sử triết học của tác giả Phương kỳ Sơn, NXB chính trị quốc gia, HN, 2000; Lịch sử triết học của tác giả Nguyễn Hùng Hậu, NXB Chính trị - Hành chính, 2010.

Có thể nói, cho dù có nhiều công trình nghiên cứu về tư tưởng triết học của F.Bacon trên các phương diện khác nhau của nó, song có một nghịch lý là cho tới nay chưa có công trình nghiên cứu nào đi vào phân tích giải pháp của F.Bacon cho một trong những vấn đề cấu thành nội dung cơ bản của triết học trung cổ và có tác động không nhỏ đến quá trình hình thành và phát triển của triết học Phục hưng, - đó là vấn đề quan hệ giữa khoa học với tôn giáo trong tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon. Khi có tính đến lịch sử của vấn đề này trong triết học trung cổ, triết học Phục hưng và bản thân triết học đương thời với F.Bacon, cũng như tính cấp bách của nó trong điều kiện hiện nay, NCS sẽ cố gắng làm rõ giải pháp của F.Bacon cho vấn đề này.

Cuốn “Lịch sử triết học” (do Nguyễn Hữu Vui chủ biên), NXB, Chính trị Quốc gia, 2007, tr 265 – 267. Đỗ Minh Hợp, Nguyễn Thanh, Nguyễn Anh Tuấn. Đại cương lịch sử triết học phương Tây. Nxb. Tổng hợp Hồ Chí Minh, 2006 tr. 320-321; C.Mác. Sự khốn cùng của triết học. C.Mác, Ph.Ăngghen. Toàn tập, t.4, nxb. Chính trị Quốc gia, HN., 1994, tr. 133.

Đề cập đến con đường nhận thức khoa học của F.Bacon, có một số công trình sau đây: Trần Đức Thảo. Lịch sử tư tưởng trước Mác. Nxb. Khoa học Xã hội, HN., 1995, tr. 210; “ những chủ đề cơ bản của triết học phương Tây”, tác gỉa Phạm Minh Lăng, NXB. Văn hóa thông tin, Hn, 2001, tr126 – 128; Lịch sử triết học (do Nguyễn Hữu Vui Chủ biên). Nxb. Chính trị Quốc gia, HN., 2007, tr. 272.

C.Mác. Gia đình thần thánh. C.Mác, Ph.Ăngghen. Toàn tập, t.2, Nxb. Chính trị Quốc gia, HN., 1992, tr. 141; Ph.Ăngghen. Chống Đuring. C.Mác, Ph.Ăngghen. Toàn tập, t. 20. Nxb. Chính trị Quốc gia, HN., 1994, tr. 21; Ph.Ăngghen. Chống Đuring. C.Mác, Ph.Ăngghen. Toàn tập, t. 20. Nxb. Chính trị Quốc gia, HN., 1994, tr. 21. Tác giả Đỗ Anh Thơ, Những kiến giải về triết học khoa học, Nxb, hà nội, tr 32. Samuel Enoch Stumpf, Lịch sử triết học và các luận đề (Người dịch: Đỗ Văn Thuấn, Lưu Văn Hy), Nxb. Lao động, HN., 2004, tr. 160-161; Tác giả Richard Tarnas, Quá trình chuyển biến tư tưởng phương Tây - những tư tưởng đã định hình thế giới quan của chúng ta (Người dịch: Lưu Văn Hy), Nxb. Văn hóa Thông tin, HN., 2008, tr. 200.

Nhìn chung các công trình nêu trên cũng có những đóng góp nhất định trong việc đánh giá tư tưởng triết học của F.Bacon đối với thời đại của ông. Mặc dù tư tưởng ấy còn có những hạn chế, đó là sự duy vật chưa triệt để, thế nhưng gam màu chủ đạo xuyên suốt triết học F.Bacon đó chính là tư tưởng duy vật và tiến bộ, cải tiến phương pháp nhận thức và đề xuất tư tưởng triết học mới, phục vụ con người và lợi ích xã hội.

1.3.2. Tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon trong điều kiện kinh tế tri thức hiện đại.

Tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon trong điều kiện kinh tế tri thức hiện đại được thể hiện ở một số công trình sau:

Tác giả Alvil Toffler, Thăng trầm quyền lực (Người dịch: Nguyễn Văn Trung), Nxb. Văn hóa Thông tin, HN., 1999; Tác giả Đỗ Anh Thơ, Những kiến giải về triết học khoa học, Nxb, hà nội, 2006, tr 68 – 71; Quá trình chuyển biến tư tưởng phương Tây - những tư tưởng đã định hình thế giới quan của chúng ta (Người dịch: Lưu Văn Hy), Nxb. Văn hóa Thông tin, HN., 2008, tr. 200.

Nhìn chung, các công trình nghiên cứu về F.Bacon nói chung và những phân tích đánh giá ưu điểm và hạn chế của F.Bacon là rất khiêm tốn, nhưng ở những phương diện khác nhau, các công trình dù ít hay nhiều có đề cập đến F.bacon đều có những đóng góp nhất định. Việc đánh giá, phân tích những giá trị hạn chế đối với những tư tưởng của F.Bacon còn thưa thớt, rời rạc, hoặc không tạo được sợi dây liên hệ giữa quá khứ và thực tại để nhìn nhận công lao cũng như hạn chế tồn tại của F.Bacon.

Kết luận chương 1

Như vậy, có thể nói, ở Việt Nam đã có một số công trình nghiên cứu đề cập tới tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon, song trong các công trình đó, chưa có một công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon. Trên cơ sở kế thừa, vận dụng những nghiên cứu liên quan của các tác giả, NCS sẽ triển khai nghiên cứu toàn diện và sâu sắc tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon trong tác phẩm “Công cụ mới”.

Cụ thể, NCS sẽ làm rõ và cụ thể một số vấn đề sau đây:

Thứ nhất, chỉ ra bốn nhân tố (quan hệ xã hội mới, Cải cách giáo hội, hình thành khoa học như một thể chế xã hội, lập trường giai cấp của F.Bacon) đóng vai trò quyết định tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon;

Thứ hai, Phân tích các tiền đề tư tưởng triết học cơ bản cho sự hình thành và phát triển tư tưởng triết học về khoa học trong tác phẩm “Công cụ mới” của F.Bacon;

Thứ ba, Phân tích và trình bày cách có hệ thống hai bộ phận cấu thành cơ bản trong tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon là bộ phận phê phán những trở ngại trên con đường phát triển của khoa học và bộ phận xây dựng nhằm mục đích khẳng định địa vị xã hội của khoa học, chỉ ra con đường phát triển hữu hiệu của khoa học;

Thứ tư, Chỉ ra ý nghĩa lịch sử của tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon.

Chương 2

NHỮNG ĐIỀU KIỆN KINH TẾ - XÃ HỘI, VĂN HÓA VÀ CÁC TIỀN ĐỀ TƯ TƯỞNG CHO SỰ RA ĐỜI TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC VỀ KHOA HỌC CỦA F.BACON TRONG TÁC PHẦM
“CÔNG CỤ MỚI"
Tư tưởng triết học về khoa học trong tác phẩm “Công cụ mới” nói riêng và tư tưởng triết học nói chung của F.Bacon là một trong những di sản lý luận vô cùng quý báu đối với sự phát triển của nhân loại. Nói như C.Mác, triết học là thời đại lịch sử đương thời với nó được kết tinh trong tư tưởng. Để nắm bắt và hiểu thấu đáo tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon trong tác phẩm “Công cụ mới” như một hiện tượng lịch sử văn hóa tinh thần, chúng ta cần phải quán triết tiền đề lý luận - phương pháp luận xuất phát trong nghiên cứu lịch sử tư tưởng của chủ nghĩa Mác – Lênin – lập trường duy vật lịch sử và cần phải áp dụng nó vào nghiên cứu tư tưởng ấy của F.Bacon. Nói cách khác, trước khi đi sâu phân tích các nội dung cơ bản của tư tưởng triết học về khoa học trong tác phẩm “Công cụ mới”, chúng ta cần làm sáng tỏ các điều kiện kinh tế - chính trị, xã hội, văn hóa cho sự ra đời của tư tưởng ấy.

Bên cạnh đó, khi đưa ra tư tưởng riêng của mình, mỗi nhà triết học đều tiếp thu những thành tựu của các bậc tiền bối, kế thừa chúng và cách tân, phát triển chúng nhằm đáp ứng những yêu cầu, giải quyết những vấn đề của thời đại mình. Do vậy, để nắm bắt và làm sáng tỏ đóng góp của mỗi nhà triết học cho kho tàng di sản lý luận chung nhân loại, chúng ta cần chỉ rõ các tiền đề tư tưởng cho sự ra đời và hình thành bản thân tư tưởng của nhà triết học đang được xem xét. Đây là một yêu cầu và nhiệm vụ quan trọng của luận án. Nghiên cứu sinh sẽ giới thiệu khái quát những tiền đề tư tưởng cơ bản của sự ra đời tư tưởng triết học về khoa học trong tác phẩm “Công cụ mới” của F.Bacon.

Cuối cùng, một nhân tố quan trọng có ảnh hưởng trực tiếp đến sự ra đời và phát triển tư tưởng của nhà triết học là bản thân cuộc đời của F.Bacon. Chính những nội dung hoạt động thực tiễn và lý luận của nhà triết học, những vấn đề nảy sinh trong đó và đòi hỏi chính F.Bacon giải quyết sẽ quyết định định hướng suy luận và kết quả hoạt động lý thuyết, nội dung tư tưởng triết học của nhà triết học. Nghiên cứu sinh cố gắng tái hiện cuộc đời và sự nghiệp của F.Bacon thông qua các cột mốc quan trọng như nhân tố quyết định những nội dung cơ bản trong tư tưởng triết học về khoa học trong tác phẩm “Công cụ mới” của F.Bacon.

2.1. Những điều kiện kiện kinh tế - xã hội , chính trị và văn hóa

- Thứ nhất, Sự phát triển mạnh mẽ của các mầm mống xã hội tư sản cùng với việc khoa học phân ngành đã tạo ra những tiền đề mới thúc đẩy triết học phát triển, đồng thời cũng đòi hỏi yêu cầu triết học xây dựng và phát triển một thế giới quan mới, cách mạng và khoa học hơn.

- Thứ hai, có thể xác định bốn nhân tố đóng vai trò quyết định đối với quá trình hình thành văn hóa cận hiện đại là: 1) quá trình hình thành các quan hệ xã hội mới (thường được gọi là quan hệ tư sản); 2) phong trào Cải cách giáo hội như một hiện tượng văn hóa; 3) quá trình hình thành khoa học như một thể chế xã hội; 4) lập trường giai cấp của F.Bacon.

2.2. Tiền đề tư tưởng

- Logic học Aristotle một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu đối với F.Bacon là đấu tranh chống lại hệ tư tưởng được biểu thị thông qua thần học và triết học kinh viện như chỗ dựa tinh thần cho chế độ phong kiến. Cần phải giải quyết và ”thanh toán” hệ tư tưởng phong kiến, F.Bacon trước hết cần vạch rõ tính vô căn cứ của thuyết Aristotle, hay nói chính xác hơn, của những luận giải mang tính chất xuyên tạc, phiến diện về thuyết Aristotle từ phía các nhà triết học kinh viện.

- Triết học kinh viện hậu kỳ

Với một số đại biểu như R.Bacon, I.Duns Scotus, V.Occam, mặc dù còn có những hạn chế nhất định, thế nhưng những tư tưởng của các ông đối với việc chống lại triết học kinh viện cũng có những định hướng vô cùng quan trọng đối với việc hình thành các tư tưởng triết học về khoa học của F.bacon.

• 
  Triết học phục hưng
  

Những tư tưởng mang tính tiến bộ của các nhà triết học phục hưng là những động lực, là những bước tiến quan trọng trong việc kế thừa và định hướng đối với triết học của F.Bacon thời kỳ Cận đại.

• 
  Khái niệm triết học về khoa học.
  

F.Bacon sinh ra và hoạt động tại nước Anh đang thai nghén những mầm mống của xã hội tư sản. Những thay đổi căn bản bắt đầu diễn ra trong hệ thống quan hệ xã hội, trong định hướng giá trị của con người. Khoa học tự nhiên và kỹ thuật căn cứ trên nó đang dần khẳng định địa vị của mình trong xã hội. Vốn biểu thị xu hướng vận động lịch sử của nước Anh đang chuẩn bị bước vào xã hội tư sản và lợi ích của tầng lớp tư sản đang chuẩn bị bước lên diễn đàn lịch sử, F.Bacon đã nhận thấy vai trò to lớn của khoa học và kỹ thuật đối với sự phát triển của xã hội. Với tư tưởng triết học về khoa học của mình, ông đã chuẩn bị cho bước chuyển ấy về mặt lý luận.

Để luận chứng cho vai trò của khoa học và kỹ thuật nhằm chống lại hệ tư tưởng phong kiến, F.Bacon đã tiếp thu hàng loạt tư tưởng của các bậc tiền bối đi trước. Đó là tư tưởng chống thần học và tư duy tư biện của triết học kinh viện đã được các nhà triết học kinh viện hậu kỳ khởi xướng, là tư tưởng về khoa học thực nghiệm và phương pháp duy nghiệm của các nhà triết học Phục hưng.

Chương 3

NHỮNG NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC VỀ KHOA HỌC TRONG TÁC PHẨM “CÔNG CỤ MỚI”
Có thể nói, tư tưởng triết học về khoa học trong tác phẩm “Công cụ mới” thể hiện ở việc luận chứng cho khoa học về mặt phương pháp luận. Sự luận chứng này trong tác phẩm công cụ mới được F.Bacon phân chia ra thành hai bộ phận cơ bản là: (1) Bộ phận phê phán có nhiệm vụ khắc phục những trở ngại trên con đường nhận thức; (2) Bộ phận xây dựng luận chứng cho sự cần thiết của phương pháp mới và chỉ ra nội dung của nó. Vì vậy, NCS sẽ trình bày các nội dung cơ bản trong tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon theo hai bộ phận cơ bản nêu trên.

3.1. Bộ phận phê phán

3.1.1. Chống lại chủ nghĩa chủ quan trong nhận thức

- F.Bacon là người kịch liệt phê phán chủ nghĩa chủ quan trong nhận thức. Khi nhắc đến chủ nghĩa chủ quan trong nhận thức, cần lưu ý rằng, đó chính là các đặc điểm chủ quan của nhận thức đã không được tính tới hay bị thổi phồng, do vậy chúng có ảnh hưởng vô cùng nguy hiểm và mang tính chất xuyên tạc đối với kết quả nhận thức, có nghĩa là chúng tạo thành các trở ngại trên con đường nhận thức chân thực của con người, nó không cho phép đem lại các tri thức khách quan về đối tượng nghiên cứu.

- Theo F.Bacon để trí tuệ của con người có khả năng nhận thức được chân lý, thì phải luôn chú ý làm sạch trí tuệ, trong đó cần phải loại bỏ 4 loại ngẫu tượng trong quá trình nhận thức chân lý.

+ Thứ nhất, ngẫu tượng loài

+ Thứ hai, ngẫu tượng hang động

+ Thứ ba, ngẫu tượng công cộng

+ Thứ tư, ngẫu tượng Sân khấu

3.1.2. Phê phán tính chất tư biện của triết học kinh viện

- Kịch liệt phê phán tính tư biện của triết học kinh viện, luận án tập trung vào việc phê phán các nhà triết học kinh viện ít quan tâm nghiên cứu giới tự nhiên, thỏa mãn với những hiểu biết rút ra từ tác phẩm của các tác giả cổ đại, trước hết từ các tác phẩm của Aristotle, cố làm cho chúng thích ứng với các giáo lý.

- Không biết đánh giá ý nghĩa của kinh nghiệm đối với việc nhận thức giới tự nhiên, các nhà triết học kinh viện trông cậy vào giải pháp tư biện, vào sức mạnh của “lý tính thuần túy”.

- Giống như các khoa học hiện có là vô bổ đối với những khám phá mới, thì logic học hiện có cũng là vô bổ đối với việc mở ra các khoa học. Chính điều này đòi hỏi phải xây dựng một phương pháp mới, thực sự khoa học.

- Chủ nghĩa giáo điều không tách rời khỏi phương pháp tư biện thống trị trong triết học cổ đại, phương pháp này chỉ được làm cho thích hợp với việc xắp xếp những dữ liệu đã biết, chứ không phải cho việc khám phá ra những dữ liệu mới trong lĩnh vực khoa học tự nhiên.

- Phê phán triết học kinh viện trong quá khứ có mục đích là khắc phục sự trì trệ trong các khoa học. Dọn sạch con đường cho khoa học phát triển, nỗ lực giải phóng trí tuệ con người khỏi các học thuyết cổ hủ, các giáo điều quen thuộc, các sai lầm và các quan niệm không mang tính phê phán.

- Sự hoài nghi các giáo điều và các phương pháp của triết học kinh viện, và khẳng định tất cả chúng đều không tuyệt đối và không đáng tin. Đây sẽ là điểm khởi đầu cho chủ nghĩa hoài nghi cận hiện đại như công cụ chống lại chủ nghĩa giáo điều trong nhận thức khoa học.

- Sự lạc hậu về mặt phương pháp luận của triết học kinh viện thể hiện đặc biệt rõ khi nền sản xuất tư sản và phát minh kỹ thuật phát triển mạnh mẽ. Triết học kinh viện hoàn toàn không thể trở thành phương tiện cho những khám phá khoa học và những sáng chế kỹ thuật mới.

- Khoa học cần phải căn cứ trên kinh nghiệm, nhưng do tính đa dạng vô hạn của kinh nghiệm, nên không thể nắm bắt nó mà thiếu phương pháp thích hợp. Chỉ có phép quy nạp có khả năng khái quát kinh nghiệm và khám phá ra các quy luật của giới tự nhiên, song bản thân phép quy nạp không thể cung cấp dữ liệu cho nhận thức.

Về thực chất, xuất phát từ yêu cầu của thực tiễn, đó chính là sự lạc hậu về phương pháp nhận thức của triết học kinh viện và yêu cầu của xã hội cần phải có một phương pháp nhận thức mới. Đặc biệt, nó phải được xây dựng trên cơ sở kinh nghiệm, thế nhưng phương pháp nhận thức mới quy nạp mặc dù có nhiều ưu điểm thế nhưng bản thân lại không có khả năng cung cấp các tri thức cho quá trình nhận thức.

Cơ sở bản thể của nhận thức khoa học là những nhân tố bảo đảm bản thân sự tồn tại, thực tại của khoa học. Chính giải pháp cho vấn đề này sẽ quyết định lập trường thế giới quan (duy vật hay duy tâm) của nhà triết học trong vấn đề về nguồn gốc và nội dung của khoa học. Có thể thấy rằng, quan niệm của F.Bacon về cơ sở bản thể của nhận thức khoa học là đóng góp quan trọng hàng đầu của ông, làm cho ông trở thành một trong những người luận chứng, đặt nền móng cho khoa học hiện đại. Cách tiếp cận triết học duy vật của ông với cơ sở bản thể của khoa học đã cho phép định hướng phát triển khoa học vào đối tượng thực tại, khách quan và qua đó kiến thức do khoa học đem lại thực sự cần thiết để con người chinh phục tự nhiên.

Có thể nói, toàn bộ sự nghiệp sáng tạo của F.Bacon chủ yếu được ông dành cho việc chỉ ra con đường nhận thức khoa học, xây dựng phương pháp nhận thức khoa học – phép quy nạp mới.

Vì vậy, Luận án đi sâu phân tích các hạn chế của phương pháp nhận thức kinh viện, coi đó như là sự cản trở quá trình nhận thức đúng đắn về sự vật. Từ đó, làm sáng tỏ các quan điểm của F.Bacon khi đề xuất cần phải có một phương pháp nhận thức mới, thay thế phương pháp nhận thức cũ, đã nô dịch và giam cầm nhận thức của con người hàng thế kỷ, đó chính là phép quy nạp mới.

Kết luận chương 3

Chính trong tác phẩm công cụ mới, F.Bacon đã cho thấy yêu cầu bức thiết của xã hội, xã hội tư bản bắt đầu được hình thành, nó đòi hỏi phải có một khoa học mới và một thế giới quan khoa học mới đáp ứng được nhu cầu nhận thức của thực tiễn. F.bacon đã ý thức rất rõ nhu cầu đó và ông cũng là người quyết tâm xây dựng khoa học mới, triết học mới. Ông đã tiến hành cải tổ khoa học và triết học, nhưng cải tổ một cách có hệ thống, có phương pháp và khoa học. F.Baocon đã bắt tay vào công việc vĩ đại của mình bằng cách xây dựng lại tòa nhà tri thức của nhân loại từ chính nền móng của nó, đó là sự phê phán tính chất tư biện và giáo điều của triết học kinh viện, từ đó đề xuất phương pháp nhận thức mới, phương pháp quy nạp.

Có thể nói, F.Bacon không chỉ nắm bắt cách thiên tài nhu cầu của khoa học tự nhiên đương thời với ông về bước chuyển từ phương pháp tổng hợp phiến diện của triết học cũ sang phương pháp phân tích mà còn tiên đoán được rằng, khoa học tự nhiên trong tương lai một lần nữa lại quay lại với bức tranh khái quát, tổng hợp về thế giới, dựa trên cơ sở mới, vững chắc hơn – tri thức về các bộ phận, các chi tiết được nghiên cứu cách có hệ thống và khoa học hơn.

Hơn ai hết, trong lịch sử triết học và lịch sử khoa học, F.Bacon chính là đại biểu xuất sắc thể hiện ý chí và tinh thần của thời đại. Cùng với tác phẩm công cụ mới, thì đêm tối trung cổ bao trùm trí tuệ con người hàng bao thế kỷ ở Châu Âu đã phải nhường chỗ cho ánh sáng của bình minh khoa học mới, triết học mới về khoa học, nó có nhiệm vụ tô điểm cuộc sống con người bằng tri thức về thế giới tự nhiên và qua đó là bằng sự thống trị giới tự nhiên nhờ phát hiện ra và phục tùng các quy luật của bản thân giới tự nhiên.

Có thể nói, tác động của tư tưởng triết học về khoa học trong tác phẩm “Công cụ mới” của F.Bacon có một ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với lịch sử phát triển khoa học nói chung và triết học về khoa học ở phương Tây nói riêng.

• 
  NCS tập chung phân tích sự ảnh hưởng của triết học F.Bacon nói chung và triết học về khoa học nói riêng với các đại biểu sau ông như Th.Hobbes, Locke, Hume và Berkley, Descartes, Kant và Feuerbach.
  
• 
  Sự ảnh hưởng rất lớn của triết học của F.Bacon thực sự đã trở thành một trong những vấn đề hiển nhiên và nó có vai trò cũng như sự tác động mang tính định hướng đối với sự phát triển của lịch sử triết học phương Tây nói chung và triết học cận đại nói riêng.
  

Các nhà triết học phương Tây hiện đại cũng đưa ra các đánh giá thỏa đáng về địa vị cao cả và vai trò quan trọng của F.Bacon trong lịch sử tư tưởng triết học thế giới. Theo họ, địa vị của F.Bacon trong lịch sử tư tưởng vững chắc tới mức không một nhà nghiên cứu lịch sử triết học hay phương pháp luận khoa học có quyền bỏ qua tên tuổi và các tác phẩm của F.Bacon. Tư tưởng khoa học mới đã đi theo con đường F.Bacon chỉ ra cho nó, - đó là một điều hoàn toàn hiển nhiên. Tiên tri vĩ đại của F.Bacon và địa vị của ông trong lịch sử tư tưởng châu Âu là không thể loại bỏ được, không một sự phê phán bất cẩn nào những chi tiết trong quan điểm của ông có khả năng làm lung lay vinh quang của ông.

Để đánh giá triết học của của F.bacon nói chung và triết học về khoa học trong tác phẩm công cụ mới, NCS xin được tổng kết toàn bộ nội dung của hệ chuẩn phương pháp luận của F.Bacon:

1) Sứ mệnh chủ yếu của khoa học là phục vụ con người. Nó có thể và cần phải phục vụ con người thông qua những phát minh (thí nghiệm).

2) Khoa học chỉ có thể trở thành khoa học thực nghiệm nhờ nhận thức chính xác về giới tự nhiên, nhờ luận giả đúng về giới tự nhiên.

3) Luận giải đúng về giới tự nhiên chỉ có thể thông qua kinh nghiệm có phương pháp, tức là phép quy nạp chân thực.

4) Phép quy nạp là chân thực, nếu nó rút ra các định luật, các tiên đề từ vô số trường hợp nhờ so sánh chính xác và có phê phán những dữ liệu, tức là nhờ kinh nghiệm có phê phán.

5) Kinh nghiệm được coi là kinh nghiệm có phê phán, nếu nó định hướng vào việc tìm kiếm cả dữ liệu thực chứng, cả dữ liệu phủ chứng.

6) Để đẩy nhanh và dễ dàng thực hiện các kết luận quy nạp, trước hết cần phải nghiên cứu những dữ liệu có ưu thế.

7) Phép quy nạp chân thực (hay loại trừ) cần được bổ sung phương pháp diễn dịch như phương pháp cho phép rút ra các kinh nghiệm (dữ liệu) mới từ các định luật và các tiên đề đã xác lập theo con đường quy nạp.

Có thể khẳng định rằng, tư tưởng triết học về khoa học trong tác phẩm “Công cụ mới” của F.Bacon có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với việc hình thành nên triết học và khoa học cận hiện đại. Thế nhưng các tư tưởng triết học về khoa học mang tính tiến bộ của F.Bacon không phải được thừa nhận ngay lập tức. Bản thân tác phẩm công cụ mới và những tư tưởng tiến bộ ấy không được đón nhận trong một xã hội đã quá sùng bái hệ tư tưởng phong kiến và phương phương pháp luận cũng như thói quen cũ kỹ của triết học kinh viện. Chỉ có các nhà hoạt động của Cách mạng tư sản Anh họ thực sụ nghiêm túc ủng hộ kế hoạch đại phục hồi khoa học của F.Bacon, họ đón nhận và đưa các phương pháp của F.Bacon vào chương trình giáo dục đại học, biến triết học về khoa học của Bacon thành cơ sở để thành lập “Hội Khoa học Hoàng gia London” (thực chất là Viện Hàn lâm Khoa học Anh) như giai đoạn chuyển biến cơ bản của nước Anh sang thế giới quan mới, thế giới quan khoa học tự nhiên. Hội Khoa học này đã đóng một vai trò rất quan trọng trong việc phát triển khoa học tự nhiên ngay ở thế kỷ XVII. Việc thành lập Hội Khoa học Hoàng gia là một trong những cột mốc đánh dấu sự vĩ đại của F.Bacon và sự tầm ảnh hưởng của triết học của ông đối với sự phát triển của khoa học của thời đại ông cũng như sau này. Sau đó, các hội khoa học (nguyên mẫu của các viện hàn lâm khoa học tương lai) đã xuất hiện ở Italia, Đức và Pháp, Mỹ có mục đích thúc đẩy những tri thức hữu ích” nhờ nối tiếp F.Bacon.

Tư tưởng triết học về khoa học căn cứ trên lập trường duy vật của F.Bacon đã có ảnh hưởng lớn đến các nhà tư tưởng kiệt xuất của thời đại ông, như Hobbes, Locke, Toland, Hartley, Pristley, v.v. D’Alambert, Didrot đã sử dụng tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon làm cơ sở để biên soạn “Bách khoa thư”. Nó tái hiện đáng kể sự phân loại khoa học của F.Bacon. Các phương diện khác nhau trong tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon đã được các nhà triết học nổi tiếng sau ông tiếp thu và phát triển rất hữu hiệu, qua đó góp phần xây dựng và phát triển khoa học như cơ sở cho nền kỹ thuật công nghiệp và cho xã hội công nghiệp sẽ giữ vị trí hàng đầu của con tàu đưa nhân loại tiến vào xã hội văn minh.

Đánh giá tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon, cần nhấn mạnh rằng, nó là một trong các chương trình cải cách và xây dựng khoa học ở thời cận hiện đại (cùng với các chương trình của Galilée, Descartes, Gassedi, Newton) và qua đó góp phần mở ra một thời đại lịch sử mới có quy mô toàn cầu – lịch sử văn minh khoa học và công nghệ. Giá trị lớn nhất của tư tưởng này là nó vạch rõ tất cả những gì từ trước đến nay vẫn cản trở nhận thức chân thực về thế giới và kìm hãm khoa học phát triển hữu hiệu - mọi loại thiên kiến trói buộc trí tuệ con người và cản trở nhận thức chân thực – và qua đó góp phần tẩy rửa lý tính như nền tảng đầu tiên để xây dựng khoa học mới. Nhân tố khác cản trở khoa học phát triển là khoa học bị tách rời khỏi giới tự nhiên, khỏi những nhu cầu sinh hoạt của con người, là việc coi nhẹ triết học tự nhiên như người mẹ vĩ đại của các khoa học. Cần nói thêm rằng, trong con mắt của không nhiều nhà tư tưởng tiến hành nghiên cứu giới tự nhiên, triết học tự nhiên không đáng tôn trọng, vì nó bị họ hạ thấp xuống địa vị của đầy tớ “giúp đỡ công việc cho y học và toán học”. Nhân tố cản trở thứ ba là thiếu vắng quan niệm đúng về mục đích của khoa học, nó đem lại những khám phá và những phúc lợi mới cho cuộc sống con người, là tìm kiếm chân lý. Hạn chế của tư tưởng triết học về khoa học của F.Bacon là ông cố quy khoa học về giới tự nhiên về các tiên đề đáng tin cậy như các tiên đề của toán học, ông đã bị chính phương pháp quy nạp bác bỏ chủ ý này. Đề cao khoa học thực nghiệm và phương pháp duy nghiệm, ông không nhận thấy đầy đủ giá trị của tư duy lý luận.

Sinh ra vào thời đại xã hội Anh nói riêng và xã hội phương Tây nói chung đang chuyển mình cho bước chuyển vào thời đại văn minh công nghiệp, xuất thân từ một gia đình có quan hệ mật thiết với chính trị hoàng gia, F.Bacon đã nhận thức rõ sứ mệnh của mình là chuẩn bị những điều kiện cần thiết cho bước chuyển ấy. Những quan hệ tư sản mới xuất hiện làm xuất hiện một hệ giá trị mới, trong đó quan trọng nhất là nhân cách sáng tạo nhằm mục đích tạo ra của cải vật chất dồi dào cho xã hội hàng chục thế kỷ từng thiếu thốn tiện nghi sinh hoạt vật chất do lối sống khắc kỷ thái quá. Khoa học thực nghiệm ra đời cho thấy sức mạnh to lớn của mình chính trên phương diện đáp ứng yêu cầu cơ bản của văn hóa Phục hưng là sáng tạo cá nhân nhằm làm giàu một cách chính đáng như điều kiện cần thiết để con người đạt được giá trị của cuộc sống . Biểu thị lập trường lịch sử tiến bộ của tầng lớp tư sản đang ra đời, F.Bacon đã luận chứng cho khoa học như một giá trị tối cao trong tổ chức nếp sống xã hội và cá nhân.

Để hoàn thành nhiệm vụ lịch sử của mình, trước hết F.Bacon đã đã chỉ ra và vạch trần những trở ngại trên con đường phát triển khoa học, đã xây dựng một phương pháp mới cho khoa học. Tất cả những tư tưởng nhân tố cản trở phát triển của nhận thức khoa học được F.Bacon vạch ra, từ idola cho tới chủ nghĩa giáo điều, bệnh tư biện sáo rỗng, không những đặc trưng cho nhận thức ở thời ông, mà hiện tại và trong tương lai sẽ vẫn tiếp tục “song hành” với nhận thức, vì chúng gắn liền với bản tính bẩm sinh của chủ thể nhận thức. Do vậy phê phán của F.Bacon đối với chúng luôn là bài học quý báu, là lời cảnh tỉnh chúng ta không được phép lãng quên trong hoạt động nhận thức của mình. Thực tiễn lịch sử xây dựng xã hội của chúng ta cho thấy rằng, một số sai lầm trong nhận thức về con đường đi lên chủ nghĩa xã họi đã bắt nguồn chính từ chủ nghĩa chủ quan, bệnh giáo điều, bệnh tư biện (xa rời thực tiễn). Do vậy, quay lại với sự phê phán của F.Bacon đối với chúng vẫn luôn giữ nguyên ý nghĩa lý luận và thực tiễn đối với chúng ta.

Hiện nay, kinh tế tri thức đã trở thành thực tại, khoa học và công nghệ đã trở thành nhân tố đóng vai trò quyết định đối với sự thăng tiến của mỗi xã hội, mỗi quốc gia. Đảng và Nhà nước ta đã nhận thức đúng vai trò của khoa học và công nghệ, đã đề ra chiến lược đúng đắn để phát triển khoa học, công nghệ và đưa chúng vào thực tiễn hoạt động xã hội (giáo dục), coi đó là quốc sách hàng đầu. Tất cả những điều đó càng khẳng định tính chất đúng đắn, nhìn xa trông rộng của F.Bacon về vai trò của khoa học trong phát phát triển xã hội vì mục tiêu nhân văn là làm giàu cho con người, biến con người thành chủ nhân của thế giới. Chính tư tưởng của F.Bacon về cơ sở bản thể của nhận thức khoa học đòi hỏi chúng ta phải xác định đúng định hướng nghiên cứu cho các lĩnh vực nghiên cứu khoa học khác nhau. Đó phải là những vấn đề hiện thực của cuộc sống hiện thực đang đòi hỏi khoa học phải đưa ra câu trả lời thỏa đáng để thực tiễn xã hội không ngừng thỏa mãn những nhu cầu cấp bách và ngày càng đa dạng của con người. Tiếp thu thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến của thế giới, chúng ta không được phép lãng quên rằng, chúng chỉ hữu ích khi và chỉ khi cho phép chúng ta giải quyết những vấn đề hiện thực của thực tiễn xã hội ta. Đúng như Chủ Tịch Hồ Chí Minh đã sáng suốt căn dặn, chủ nghĩa Mác là sản phẩm của văn hóa phương Tây, để tiếp thu nó thì cần phải kết hợp nó với dân tộc học phương Đông.

Trong di sản lý luận triết học về khoa học của F.Bacon còn nhiều tư tưởng quý báu khác, đặc biệt là tư tưởng tổ chức nhà nước đối với hoạt động nghiên cứu khoa học, tư tưởng về sứ mệnh của nhà khoa học. Không phải ngẫu nhiên mà A.Toffler, tác giả mà các tác phẩm trở thành “sách gối đầu rường” của Bill Clinton và của Chu Trung Cơ, lại liên tục quay lại với các tư tưởng của F.Bacon, phát triển chúng trong điều kiện văn minh tri thức. Tiếc rằng, trong khuôn khổ một luận án và do những hạn chế về ngôn ngữ và năng lực, NCS chắc chắn chưa thể khai thác hết tất cả các giá trị vô giá trong di sản lý luận triết học về khoa học của triết gia vĩ đại F.Bacon. NCS rất mong sẽ có được cơ hội để tiếp tục nghiên cứu tư tưởng của ông trong những công trình sau này./.

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ

LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

1. Phạm Thanh Tùng (2013), “F. Bacon với con đường phát triển khoa học”, Tạp chí nghiên cứu Châu Âu (7), tr. 71- 78.

2. Phạm Thanh Tùng (2104), “Học thuyết của F. Bacon về những trở ngại trên con đường phát triển khoa học”, Tạp chí Giáo dục lý luận (218), tr. 64 – 68.

3. Phạm Thanh Tùng (2014), “Học thuyết của F. Bacon về phương pháp”, Tạp chí Giáo dục lý luận (219), tr. 105 – 109.

4. Phạm Thanh Tùng (2015), “Khoa học công nghệ trong thế giới hiện đại”, Tạp chí giáo dục lý luận (227), tr. 40 – 45.