Nội dung, mục tiêu và phương châm tiến hành

(1). Ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp.

(2). Xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, nhất là cấp Trung ương, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế.

(3). Xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm người đứng đầu cấp ủy, chính quyền trong mối quan hệ với tập thể cấp ủy, cơ quan, đơn vị; tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng.

(1). Phải nhìn thẳng vào những khuyết điểm, yếu kém, không nể nang, né tránh và đề ra các giải pháp sửa chữa khuyết điểm. Những cán bộ, đảng viên có khuyết điểm nhưng tự giác, thành khẩn nhận khuyết điểm và quyết tâm sửa chữa thì có thể xem xét, giảm nhẹ hoặc không xử lý với phương châm “trị bệnh cứu người”; những người có khuyết điểm nhưng không tự giác, thành khẩn thì phải xử lý nghiêm khắc theo quy định của Điều lệ Đảng.

(2). Phải có các giải pháp đồng bộ, khả thi và tiến hành có trọng tâm, trọng điểm; kết hợp “chống để xây” và “xây để chống”; thực hiện nói đi đôi với làm; tập trung giải quyết những vấn đề bức xúc, trì trệ nhất;

(3). Phải bình tĩnh, tỉnh táo, không nóng vội, cực đoan; đồng thời không để rơi vào trì trệ, hình thức; giữ đúng nguyên tắc, không để các thế lực thù địch, cơ hội lợi dụng, kích động, xuyên tạc, đả kích, gây rối nội bộ.

Để giải quyết 03 vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng nêu trên, Nghị quyết Trung ương đề ra 04 nhóm giải pháp đồng bộ để thực hiện là:

- Tập thể Bộ Chính trị, Ban Bí thư kiểm điểm trước; từng đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, ủy viên Ban Bí thư kiểm điểm sau, từ đồng chí Tổng Bí thư của Đảng đến đồng chí ủy Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội, Thường trực Ban Bí thư và các đồng chí Bộ Chính trị Ban Bí thư khác.

- Mỗi cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp kiểm điểm, tự phê bình và phê bình theo 03 nội dung nêu trong Nghị quyết.

- Trước khi kiểm điểm tập thể và cá nhân có các hình thức phù hợp để lấy ý kiến đóng góp của cán bộ, đảng viên, nhân dân và những nơi có vấn đề nổi cộm thì cấp trên có gợi ý để tập trung kiểm điểm, làm rõ.

- Sau khi kiểm điểm phải báo cáo kết quả cấp trên và thông báo kết quả, rút kinh nghiệm để cấp dưới học tập, noi gương làm theo.

(2). Nhóm giải pháp về tổ chức, cán bộ và sinh hoạt đảng, cụ thể là:

- Phát huy dân chủ trong Đảng; thực hiện Quy chế chất vấn trong Đảng, nhất là việc chất vấn trong các kỳ họp của Trung ương và cấp ủy các cấp.

- Đổi mới cách lấy phiếu tín nhiệm để đánh giá cán bộ theo hướng mở rộng đối tượng tham gia. Những người không đủ năng lực, tín nhiệm thấp cần sắp xếp cho phù hợp, không chờ đến hết nhiệm kỳ.

- Thực hiện việc luân chuyển, bố trí một số chức danh cán bộ chủ chốt không phải là người địa phương;

- Tiếp tục thực hiện một số chủ trương thí điểm về công tác cán bộ;

- Định kỳ tổ chức để nhân dân góp ý xây dựng Đảng thông qua Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội.

- Rà soát, loại bỏ những cơ chế, chính sách không còn phù hợp; xây dựng, ban hành cơ chế, chính sách mới để đổi mới mạnh mẽ công tác cán bộ.

- Tích cực cải cách hành chính nhà nước và hành chính trong Đảng. Đẩy nhanh việc cải cách, thực hiện chế độ tiền lương, nhà ở; khắc phục cách tính bình quân, cào bằng và chống đặc quyền, đặc lợi; gắn tinh giản biên chế với cơ cấu lại đội ngũ cán bộ.

- Có cơ chế giám sát của MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội và cơ chế để MTTQ, các đoàn thể và nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng.

(4). Nhóm giải pháp về công tác giáo dục chính trị tư tưởng, cụ thể là:

- Tiếp tục đẩy mạnh việc Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh theo Chỉ thị, Kế hoạch số 03 của Bộ Chính, Ban Bí thư (khoá XI);

- Đổi mới công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức lối sống cho cán bộ, đảng viên gắn với việc kiểm điểm, tư phê bình và phê bình trong toàn Đảng;

- Đẩy mạnh nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn; cập nhật kiến thức mới cho cán bộ chủ chốt các cấp. Chấn chỉnh hoạt động thông tin, tuyên truyền; nêu gương người tốt, việc tốt, lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực;

- Cán bộ chủ chốt các cấp phải thường xuyên tiếp xúc, đối thoại với nhân dân. Chủ động đấu tranh với những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong Đảng; giữ gìn sự đoàn kết thống nhất trong Đảng.

Trong 04 Nhóm giải pháp nêu trên, thì Nhóm giải pháp về tự phê bình và phê bình, nêu cao tính tiền phong gương mẫu của cấp trên có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc thực hiện Nghị quyết.

4. Tình hình thực hiện và một số kết quả bước đầu

Trong quá trình triển khai và tổ chức thực hiện Nghị quyết, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã chỉ đạo chặt chẽ, sâu sát, cụ thể, thể hiện quyết tâm và trách nhiệm chính trị cao; đồng thời có những nội dung và cách làm mới. Do đó, sau hơn một năm thực hiện đã đem lại một số kết quả bước đầu. Cụ thể là:

+ Bộ Chính trị đã tổ chức việc lấy ý kiến đóng góp của các cấp ủy, tổ chức đảng trực thuộc Trung ương; của các đồng chí nguyên là lãnh đạo Đảng, Nhà nước, nguyên ủy viên Trung ương Đảng, bộ trưởng và tương đương cho tập thể và cá nhân Bộ Chính trị, Ban Bí thư bằng các hình thức phù hợp.

+ Bộ Chính trị đã chỉ đạo việc tập hợp, tổng hợp đầy đủ, chính xác, trung thực các ý kiến góp ý cho tập thể và cá nhân; đồng thời chọn lọc ra 30 vấn đề cần phải tiếp thu, giải trình rõ và giao cho các cơ quan chức năng (Ban Cán sự đảng Chính phủ, các ban đảng Trung ương) giúp Bộ Chính trị chuẩn bị báo cáo kiểm điểm và các báo cáo giải trình. Những vấn đề liên quan đến cá nhân đồng chí nào thì giao cho đồng chí đó chuẩn bị báo cáo giải trình.

- Quá trình tiến hành kiểm điểm:

+ Sau hơn 2 tháng chuẩn bị, từ ngày 12/7/2012, Bộ Chính trị, Ban Bí thư bắt đầu tiến hành kiểm điểm tập thể và cá nhân theo trình tự kiểm điểm tập thể trước, kiểm điểm cá nhân sau. Tổng thời gian kiểm điểm của Bộ Chính, Ban Bí thư là 21 ngày, trong đó: kiểm điểm tập thể 4 ngày, cá nhân 12 ngày và thảo luận, làm rõ một số vấn đề có liên quan đến kiểm điểm 5 ngày.

+ Khi kiểm điểm cá nhân, tiến hành theo trình tự từ đồng chí Tổng Bí thư đến các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư khác.

+ Khi kiểm điểm tập thể và cá nhân, tất cả các đồng chí ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư đều tham gia đóng góp ý kiến cho tập thể và các đồng chí ủy viên Bộ chính trị, Ban Bí thư khác.

+ Việc kiểm điểm được tách thành nhiều đợt để có thời gian cho Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các đồng chí ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư chỉ đạo, giải quyết các công việc thường xuyên và tiếp tục hoàn thiện báo cáo kiểm điểm của cá nhân (nhiều đồng chí bổ sung bản kiểm điểm 3 - 4 lần).

+ Trong quá trình kiểm điểm tập thể và cá nhân, vấn đề nào đã rõ thì Bộ Chính trị kết luận và chỉ đạo sửa chữa, khắc phục ngay; vấn đề nào chưa rõ thì giao Ủy ban Kiểm tra Trung ương xem xét, làm rõ trứơc khi kết luận.

+ Ngay sau khi kết thúc kiểm điểm tập thể và cá nhân Bộ Chính trị, Ban Bí thư, ngày 13/8/2012, Bộ Chính trị tổ chức Hội nghị cán bộ toàn quốc phổ biến kinh nghiệm, cách làm cho cấp tỉnh học tập, noi theo.

+ Bộ Chính trị đã gợi ý kiểm điểm đối với 56 tập thể và một số cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý; phân công 12 đồng chí ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư và thành lập các Nhóm công tác của Trung ương dự, chỉ đạo kiểm điểm ở cấp tỉnh và tương đương; đồng thời xác định 12 tiêu chí biểu hiện chủ yếu của việc kiểm điểm không đạt yêu cầu để các cấp căn cứ thực hiện.

+ Trên cơ sở kiểm điểm tự phê bình, phê bình của tập thể và cá nhân, Bộ Chính trị có Kết luận bằng văn bản về những ưu điểm, khuyết điểm của tập thể và từng đồng chí ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Hội nghị Trung ương 6 đánh giá: Việc kiểm điểm tự phê bình, phê bình của tập thể và cá nhân Bộ Chính trị, Ban Bí thư là Cơ bản đạt yêu cầu.

- Sau kiểm điểm, nhiều cấp ủy trực thuộc Trung ương đã tích cực sửa chữa khuyết điểm. Nhiều nơi đã ban hành mới hoặc bổ sung, sửa đổi một số quy định, quy chế về công tác cán bộ cho phù hợp với tình hình của từng nơi; ban hành Quy định về việc đẩy mạnh thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới; thực hiện thí điểm việc lấy phiếu tín nhiệm đối với ban thường vụ cấp ủy; ban hành quy chế thi tuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý và công chức;

- Việc kiểm điểm, tự phê bình của cấp tỉnh và tương đương được Bộ Chính tri đánh giá là Cơ bản đạt yêu cầu. Tuy nhiên, có một số tập thể và cá nhân kiểm điểm chưa kỹ, phải kiểm điểm lại hoặc kiểm điểm bổ sung.

c) Về kiểm điểm của cấp huyện và cơ sở:

Trong năm 2012, cấp huyện và cơ sở đã cơ bản tiến hành kiểm điểm, tự phê bình và phê bình theo Nghị quyết Trung ương 4 về xây dựng Đảng. Việc kiểm điểm của cấp ủy cấp huyện và cấp cơ sở được các tỉnh thành ủy, huyện quận và tương đương đánh giá là: Cơ bản đạt yêu cầu.

* Đánh giá chung: Qua đợt kiểm điểm tự phê bình và phê bình tập thể và cá nhân ở các cấp đã góp phần:

- Nâng cao nhận thức của các cấp ủy, tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên về tình hình Đảng và sự cần thiết phải tăng cường công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong tình hình hiện nay;

- Là đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng trong toàn Đảng; dịp tốt để mỗi cấp ủy, tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên tự nhìn nhận, soi xét lại chính mình, thấy rõ hơn những ưu điểm của mình để tiếp tục phát huy và những thiếu sót, khuyết điểm để có các giải pháp sửa chữa, khắc phục kịp thời.

- Qua tự phê bình và phê bình đã góp phần tăng cường sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng, đề cao kỷ luật, kỷ cương của Đảng, có tác dụng cảnh báo, cảnh tỉnh, răn đe và phòng ngừa sai phạm đối với cán bộ, đảng viên ở các cấp.

Cùng với việc chỉ đạo thực hiện tự phê bình và phê bình trong Đảng, các Nhóm giải pháp khác cũng được chỉ đạo thực hiện đồng bộ như:

- Ban Chấp hành Trung ương đã quyết định thành lập lại Ban Nội chính Trung ương, Ban kinh tế Trung ương; thành lập Ban chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng trực thuộc Bộ Chính trị, do đồng chí Tổng Bí thư trực tiếp làm Trưởng ban; đã thông qua Đề án: “Quy hoạch Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các chức danh lãnh đạo chủ chốt của Đảng, Nhà nước nhiệm kỳ 2016-2021 và các nhiệm kỳ tiếp theo”;

- Quốc hội đã bổ sung, sửa đổi Luật phòng, chống tham nhũng; ban hành Nghị quyết về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với những người giữ chức vụ do Quốc hội và hội đồng nhân dân bầu, phê chuẩn;

- Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành nhiều chỉ thị, quy định, quy chế, hướng dẫn … về công tác xây dựng Đảng để thực hiện như: Chỉ thị về tiết kiệm, chống lãng phí; Quy định về việc lấy phiếu tín nhiệm đối với một số chức danh cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp; quy định về việc nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt ở các cấp;

- Bộ Chính trị chỉ đạo việc sơ kết hai năm thực hiện Chỉ thị 03-CT/TW của Bộ Chính trị về học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh;….

Qua chỉ đạo thực hiện Nghị quyết Trung ương 4, có thể rút ra một số kinh nghiệm, nhất là việc kiểm điểm, tự phê bình và phê bình như sau:

Hội nghị lần thứ ba, Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá VIII) đã ban hành Nghị quyết số 03-NQ/TW ngày 18/6/1997 về “Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”. Chiến lược cán bộ đã xác định phương hướng cơ bản, các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và những giải pháp lớn về xây dựng đội ngũ cán bộ đến năm 2020. Sau hơn 10 năm thực hiện, Hội nghị Trung ương 9 (khoá X) đã đánh giá về đội ngũ cán bộ và công tác cán bộ như sau:

- Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, bệnh cơ hội, chủ nghĩa cá nhân, thực dụng, thoái hoá biến chất, quan liêu, tham nhũng, lãng phí, thiếu trách nhiệm, thiếu tự giác rèn luyện, phấn đấu, thiếu tinh thần đồng chí trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên diễn ra nghiêm trọng, kéo dài nhưng chưa có biện pháp hữu hiệu để ngăn chặn, xử lý kịp thời. Một số ít cán bộ có biểu hiện bất mãn, suy giảm niềm tin, nói và làm trái quan điểm, đường lối của Đảng, vi phạm nguyên tắc, vi phạm pháp luật gây ảnh hưởng xấu trong xã hội. Tình trạng cán bộ, công chức bỏ việc, chuyển sang làm kinh tế hoặc những nơi có thu nhập cao đang có chiều hướng gia tăng (từ 2003 - 2007 có hơn 16.000 cán bộ thôi việc).

- Chất lượng đội ngũ cán bộ vẫn còn nhiều yếu kém, bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của thời kỳ mới. Từ nhận thức đến lãnh đạo, tổ chức thực hiện mô hình phát triển cũng như bản lĩnh hội nhập và xử lý những tình huống phát sinh còn nhiều lúng túng.

- Cơ cấu đội ngũ cán bộ vẫn mất cân đối, thiếu đồng bộ, chưa hợp lý. Cơ cấu theo ngành nghề, địa bàn, lĩnh vực; tỷ lệ cán bộ trẻ, cán bộ nữ, cán bộ người dân tộc thiểu số, cán bộ xuất thân từ công nhân chưa đạt yêu cầu. Việc chuyển tiếp giữa các thế hệ cán bộ lãnh đạo chưa được chuẩn bị chu đáo; thiếu cán bộ lãnh đạo, quản lý giỏi, cán bộ đầu ngành, cán bộ có trình độ cao. Nhiều cán bộ thích làm việc ở các cơ quan chính quyền, ở các bộ, ngành kinh tế, ngại làm việc trong lĩnh vực công tác đảng, đoàn thể.

Công tác cán bộ đã bám sát nhiệm vụ chính trị và thể chế hoá, cụ thể hoá được nhiều chủ trương, quan điểm, giải pháp lớn đề ra trong Chiến lược cán bộ. Nội dung, phương pháp, cách làm có đổi mới, tiến bộ; dân chủ, công khai được mở rộng hơn; nguyên tắc Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ được giữ vững.