Chæång hoïa hoüc vaì chuyãØn hoaï lipid muûc tiãu



tải về 86.49 Kb.
Chuyển đổi dữ liệu05.09.2017
Kích86.49 Kb.
#32930

Hoaï hoüc vaì chuyãøn hoaï lipid

Chæång 4. HOÏA HOÜC VAÌ CHUYÃØN HOAÏ LIPID

Muûc tiãu:

1. Âënh nghéa, phán loaûi âæåüc lipid

2. Nãu ra âæåüc vai troì, tênh cháút hoïa sinh cuía lipid

3.Trçnh baìy âæåüc quaï trçnh thoaïi hoïa, täøng håüp lipid

4.Nãu ra âæåüc sæû âiãöu hoìa vaì räúi loaûn chuyãøn hoïa lipid

Pháön 1. HOÏA HOÜC LIPID


I. ÂAÛI CÆÅNG

- Lipid thuäüc nhoïm håüp cháút tæû nhiãn khäng âäöng nháút, khäng hoàûc êt tan trong næåïc vaì caïc dung mäi phán cæûc, dãø tan trong caïc dung mäi hæîu cå nhæ ete, benzen, chloroform

- Vãö cáúu taûo hoïa hoüc, lipid laì nhæîng este cuía nhæîng acid vaì alcol hoàûc cuía caïc dáùn xuáút cuía acid beïo.

Lipid coï thãø phán hai loaûi:

+ Lipid thuáön gäöm nhæîng cháút laì este cuía alcol vaì acid beïo nhæ glycerid, cerid, sterid.

+ Lipid taûp laì nhæîng cháút trong thaình pháön cáúu taûo ngoaìi alcol vaì acid beïo coìn coï nhæîng nhoïm khaïc nhæ amin, phosphat, sulfat, glucid, protid.

- Lipid coï phäø biãún trong tãú baìo âäüng váût, thæûc váût. Lipêd coï giaï trë nàng læåüng cao chæïa nhiãöu loaûi vitamin tan trong dáöu vaì nhiãöu acid beïo khäng no cáön thiãút cho cå thãø, lipid tham gia cáúu taûo tãú baìo vaì coìn laì nguäön dæû træî cho cå thãø.

II. THAÌNH PHÁÖN CÁÚU TAÛO CUÍA LIPID

1. Acid beïo

- Âënh nghéa: Acid beïo laì nhæîng mono acid pháön låïn coï maûch thàóng, mäüt säú coï maûch voìng, thæåìng coï säú carbon chàôn nhæng åí mäüt säú lipid âàûc biãût coï acid beïo coï säú carbon leí.Nhæîng acid beïo trong chuäùi carbon coï mäüt hoàûc nhiãöu liãn kãút âäi goüi laì acid khäng beïo baîo hoìa.

- Acid beïo baîo hoìa: Coï cäng thæïc chung CnH2n+1COOH nhæîng acid beïo baîo hoìa phäø biãún laì:Acid butyric: C3H7COOH ; Acid Palmitic: C15H31COOH ; Acid Stearic: C17H35 COOH .

- Acid beïo khäng baîo hoìa coï tæì mäüt hoàûc nhiãöu liãn kãút âäi nhæ: Acid Oleic: C18:1:9; Acid Linoleic: C18:2;9:12; Acid Linolenic: C18:3;9;12;15; Acid Arachidonic: C20:4;5;8;11;14.

- Acid beïo coï thãø taïc duûng våïi kiãöm taûo thaình muäúi cuía acid beïo, taïc duûng våïi alcol taûo thaình este coï phaín æïng cäüng våïi halogen, hydrogen hoïa nhæîng acid beïo chæa baîo hoìa.

2. Alcol cuía lipid

Glycerol, tham gia trong cáúu taûo Glycerid, Phospholipid.

Aminoalcol, Cholin, Cerin, Inositol, Sphingosin tham gia cáúu taûo lipid taûp Phospholipid.

Alcol voìng sterol, chuí yãúu laì cholesterol, tham gia cáúu taûo sterid.




Hçnh 4.1. Cäng thæïc cáúu taûo cuía cholesterol

Caïc alcol cao phán tæí tham gia trong thaình pháön cáúu taûo cuía xerid (saïp), nhæ saïp ong

III. CÁÚU TAÛO LIPID THUÁÖN

1. Glycerid: Glycerid laì este cuía glycerol vaì acid beïo, coï caïc daûng sau:

Monoglycerid Diglycerid Triglycerid




Hçnh 4.2. Cäng thæïc cáúu taûo cuía glycerid

Tênh cháút lyï hoïa cuía Glycerid:

- Glycerid khäng tan trong næåïc, êt tan trong cäön, tan trong caïc dung mäi hæîu cå. Glycerid chæïa acid beïo hoìa thæåìng åí thãø âàûc goüi laì måî. Glycerid chæïa acid beïo khäng boîa hoìa thæåìng åí thãø loíng goüi laì dáöu.

- Glycerid coï thãø thuíy phán båíi kiãöm, acid hoàûc enzym Lipase taûo thaình caïc saín pháøm Diglycerid, monoglycerid, Glycerol vaì acid beïo.

- Sæû thuíy phán cháút beïo bàòng kiãöm âæåüc goüi laì xaì phoìng hoïa, muäúi cuía acid beïo goüi laì xaì phoìng.

Trãn thæûc tãú, tênh cháút cuía caïc cháút beïo âæåüc âàûc træng bàòng nhæîng chè säú sau âáy:


  • Chè säú xaì phoìng hoaï: laì säú mg KOH âãø xaì phoìng hoaï 1g dáöu hay måí. Chè säú naìy tyí lãû nghëch våïi troüng læåüng phán tæí cuía dáöu, måí.

  • Chè säú acid: laì säú mg KOH cáön thiãút âãø trung hoaì acid beïo tæû do cuía 1 gam måîíú. Chè säú naìy giuïp cho viãûc tçm hiãøu læåüng acid beïo tæû do cuía dáöu, må.

  • Chè säú Iod: laì chè säú thãø hiãûn mæïc âäü khäng no cuía acid beïo khäng no trong dáöu, måî. Caïc cháút dáöu coï chè säú iod cao hån so våïi caïc cháút måî vç dáöu coï nhiãöu acid beïo khäng no hån må

ùNgoaìi ra caïc cháút beïo âãø láu ngaìy thæåìng bë äi, coï muìi vë kheït khoï chëu. Âoï laì do caïc liãn kãút âäi cuía caïc acid beïo khäng no trong phán tæí cháút beïo coï thãø bë oxy hoaï taûo nãn nhæîng liãn kãút peroxyt räöi taûo thaình nhæîng alâehyd vaì nhæîng acid beïo bay håi, nhæîng cháút naìy thæåìng khäng coï låüi cho sæïc khoeí. Do âoï khäng nãn àn dáöu måî âãø láu ngaìy.

2. Cerid: Cerid coìn goüi laì saïp, laì nhæîng lipid thuáön, trong âoï acid beïo este våïi alcol cao phán tæí, cerid coï trong dëch tiãút cuía âäüng váût, cáúu taûo cuía saïp ong, saïp cuía thæûc váût, vi khuáøn koch, hansen.Do âoï caïc vi khuáøn naìy khäng bë taïc duûng cuía cäön, acid.

3. Sterid: Sterid laì este cuía acid beïo våïi sterol.

- Sterol quan troüng laì cholesterol, ngoaìi ra coìn coï 7 dehydrocholesterol (åí da, dáöu caï), ergosterol (men, luïa maûch), chuïng laì tiãön cháút cuía vitamin D.

- Sterol coï trong måî dæåïi da, trong maïu ngæåìi vaì âäüng váût.Trong täø chæïc vaì caïc dëch âäüng váût cholesterol åí dæåïi daûng tæû do hoàûc este hoïa våïi acid beïo goüi laì cholesterid.

Cholesterid âæåüc thuíy phán båíi enzym cholesterol esterase

V. LIPID TAÛP


  1. Phosphoglycerid ( coìn goüi laì glycerophospholipid hay glycerophosphatid hay diacyl phosphatid): Laì nhæîng cháút lipid trong thaình pháön cáúu taûo coï glycerid vaì acid phosphoric. Phosphoglycerid âãöu laì dáùn xuáút cuía acid phosphatidic, bao gäöm: acid phosphatidic, phosphatidyl glycerol, phosphatidyl cholin, phosphatidyl ethanolamin, phosphatidyl inositol, phosphatidyl serin, plasmalogen.

1.1.Acid phosphatidic

laì cháút trung gian trong quaï trçnh täøng håüp triglycerid vaì glycerophospholipid nhæng coï ráút êt trong caïc mä. Thaình pháön gäöm coï glycerol, hai gäúc acid beïo vaì mäüt gäúc acid phosphoric.



    1. Phosphatidyl cholin ( Lecithin).

Lecithin coï cáúu taûo hoaï hoüc laì dáùn xuáút cuía acid phosphatidic maì -X laì cholin (-CH2- CH2-N+= (CH3)3. Lecithin âæåüc chiãút suáút tæì loìng âoí træïng. Cháút naìy coï phäø biãún trong caïc tãú baìo cuía cå thãø âäüng váût, âàûc biãût trong gan, naîo, loìng âoí træïng.

    1. Phosphatidyl ethanolamin ( Cephalin).

Cephalin khaïc lecithin åí chäù -X laì ethanolamin ( - CH2-. CH2-NH2 )

Cephalin coï nhiãöu trong naîo vaì mä thánf kinh



    1. Phosphatidyl serin

laì dáùn xuáút cuía acid phosphatidic maì -X laì serin ( - CH2-CH- NH2 )

1.5. Phosphatidyl inositol

laì dáùn xuáút cuía acid phosphatidic maì -X laì inositol. Phosphatidyl inositol coï trong âäüng vaût ( naîo), thæûc váût ( âáûu tæång, laûc, máöm luïa mç).



1.6.Cardiolipin (diphosphatidylglycerol) Tçm tháúy trong ty thãø

1.7. Plasmalogen

chiãúm khoaíng 10% phospholipid cuía naîo vaì cå.



2 . Sphingolipid: Laì thaình pháön cáúu taûo quan troüng cuía maìng tãú baìo âäüng váût vaì thæûc váût, âàûc biãût åí mä naîo vaì tháön kinh.Sphingolipid coï cáúu taûo hoaï hoüc gäöm alcol laì Sphingosin . Nhoïm ræåüu naìy liãn kãút våïi acid beïo taûo thaình ceramid. Caïc ceramid coï thãø liãn kãút våïi phospho nhæ: Sphingomyelin coï nhiãöu åí naîo vaì mä tháön kinh, coï thãø âæåüc xãúp vaìo loaûi phospholipid. Caïc sphingolipid coï thãø chæïa caïc ose ( âån âæåìng) nhæ cerebrosid, sulfatid, gangliosid coï thãø âæåüc xãúp vaìo loaûi glycolipid, gàûp åí naîo vaì nhiãöu mä khaïc.

3. Glycolipid: Laì nhæîng lipid khäng coï phosphat vaì ngoaìi Sphingosin, acid beïo coìn coï chæïa mäüt hay nhiãöu Ose nhæ Glucose, Galactose.Coï nhæîng loaûi chênh sau:

Cerebrosid: Coï nhiãöu åí naío vaì mä tháön kinh.

Sulphatid: Dáùn xuáút cuía cerebrozid trong âoï galactose âæåüc este hoïa åí C3 våïi H2SO4.

Gangliosid: Coï åí cháút xaïm cuía naío, laïch, häöng cáöu, coï nhiãöu åí vuìng âáöu dáy tháön kinh tham gia vaìo viãûc dáùn truyãön xung âäüng tháön kinh.



4. Lipoprotein: Cáúu taûo gäöm lipid vaì protein, tan âæåüc trong næåïc, daûng váûn chuyãøn vaì chuyãøn hoïa lipid trong maïu.

Pháön 2

CHUYÃØN HOÏA LIPID

I. ÂAÛI CÆÅNG


Lipid trong cå thãø âæåüc taûo thaình mäüt pháön (lipid ngoaûi sinh) nhåì sæû tiãu hoïa, háúp thu váûn chuyãøn tæì thæïc àn, mäüt pháön (lipid näüi sinh) tæì quaï trçnh sinh täøng håüp trong cå thãø.

Lipid âoïng vai troì quan troüng trong sæû cung cáúp vaì dæû træî nàng læåüng cho cå thãø (oxy hoïa 1g tæì glycerid cho 9,3 Kcal, oxy hoïa 1g protid hay glucid cho khoíang 4,1 Kcal). Lipid laì thaình pháön quan troüng tham gia vaìo cáúu taûo tãú baìo, täø chæïc, âàûc biãût laì cáúu taûo maìng tãú baìo, maìng nhán, maìng ty thãø. Lipid vaì caïc saín pháøm chuyãøn hoïa cuía chuïng trong cå thãø taûo ra nhiãöu cháút coï hoaût tênh sinh hoüc nhæ hormon sinh duûc, hormon voí thæåüng tháûn, acid máût , muäúi máût, tiãön vitamin D...

Sæû háúp thu lipid coìn keìm theo sæû háúp thu caïc vitamin tan trong lipid nhæ vitamin A, D, E, K vaì mäüt säú acid beïo khäng no cáön thiãút cho cå thãø (Vitamin F). Daûng váûn chuyãøn, chuyãøn hoïa lipid åí trong maïu laì caïc lipoprotein (VLDL, LDL, HDL), chylomicron cuîng âoïng vai troì quan troüng trong chuyãøn hoïa, váûn chuyãøn, räúi loüan chuyãøn hoïa lipid cuía cå thãø.

II. SÆÛ TIÃU HOÏA, HÁÚP THU VAÌ VÁÛN CHUYÃØN

1. Sæû tiãu hoïa

- Quaï trçnh tiãu hoïa xaíy ra åí daû daìy, taï traìng, ruäüt, nhåì sæû nhuí tæång hoïa lipid dëch máût, tuûy , cuìng våïi sæû thuíy phán lipid cuía caïc enzym lipase, phopholipase, cholesterol esterase.

- Lipase thuíy phán triglycerid thaình caïc saín pháøm acid beïo, monoglycerid, glycerol.

- Phospholipase thuíy phán caïc phospholipid thaình caïc saín pháøm acid beïo , glycerol, acid phosphoric, cholin, ethanolamin, serin...

Cholesterol esterase thuíy phán liãn kãút este cuía sterid, giaíi phoïng acid beïo, sterol, thæåìng laì cholesterol ...

2. Háúp thu, váûn chuyãøn: Saín pháøm thuíy phán cuía caïc thaình pháön lipid âæåüc háúp thu theo nhæîng cå chãú khaïc nhau vaìo tãú baìo niãm maûc ruäüt, taûi âoï lipid âæåüc täøng håüp tråí laûi (triglycerid, phospholipid, cholesterol este...) vaì âæåüc kãút håüp våïi caïc apolipoprotein A1,A2,A4,B-48 taûo thaình haût nhuí tráúp goüi laì chylmicron, chylomicron váûn chuyãøn lipid tåïi gan qua hãû thäúng baûch maûch. Chylomicron coï thãø cung cáúp acid beïo, monoglycerid cho mä måî , cå sæí duûng, màût khaïc taûi gan chylomicron tiãúp tuûc âæåüc sæí duûng, chuyãøn hoïa lipid, täøng håüp lipid taûo thaình lipoprotein VLDL coï caïc apolipoprotein B100, C, E, VLDL váûn chuyãøn tæì gan vaìo maïu, cung cáúp acid beïo cho caïc mä sæí duûng, cuìng våïi sæû trao âäøi apolipoprotein nháûn thãm cholesterol taûo thaình LDL coï apo B, E. LDL váûn chuyãøn chuyãøn cholesterol vaìo trong tãú baìo ngoaûi biãn, caïc mä. Cholesterol ngoaûi sinh hoàûc näüi sinh seî chuyãøn cho lipoprotein HDL coï Apo A, C, E, laì daûng váûn chuyãøn lipid, cholesterol tæì tãú baìo ngoaüi biãn vãö maïu, vãö gan âãø chuyãøn hoïa lipid, cholesterol hoàûc âaìo thaíi qua âæåìng máût, phán hoàûc tham gia vaìo chuyãøn hoïa lipid taûi gan.

Màût khaïc saín pháøm thuíy phán coï glycerol, acid beïo coï (tæì 6C âãún 12C) coï thãø âæåüc háúp thuû træûc tiãúp qua ténh maûch cæía âãún gan âãø tham gia vaìo quaï trçnh chuyãøn hoïa lipid taûi gan.



III. CHUYÃØN HOÏA ACID BEÏO

Acid beïo coï nguäön gäúc ngoaûi sinh, näüi sinh, coï vai troì trong sæû thoaïi hoïa âãø cung cáúp nàng læåüng cho cå thãø hoaût âäüng, tham gia vaìo quaï trçnh chuyãøn hoïa khaïc. Acid beïo coìn tham gia cáúu taûo lipid, âàûc biãût acid beïo chuäùi daìi tham gia cáúu taûo lipid maìng vaì liãn kãút våïi apolipoprtein.



1. Thoaïi hoïa acid beïo baîo hoìa coï säú carbon chàôn

Thoaïi hoïa acid beïo baîo hoìa bàòng con âæåìng  oxy hoïa xaíy ra chuí yãúu åí gan, ngoaìi ra coìn xaíy ra åí nhæîng cå quan khaïc nhæ tháûn, phäøi, cå, täø chæïc naîo .

Theo Knoop (1904) cho ràòng acid beïo âæåüc thoïai hoïa bàòng caïch bë càõt ngàõn dáön âi mäùi mäüt máùu hai carbon keí tæì âáöu coï nhoïm carboxyl. Quaï trçnh thoïai hoïa acid beïo laì quaï trçnh  oxy hoïa acid beïo vç sæû oxy hoïa acid beïo xaíy ra åí vë trê carbon .


 

R - CH2 - CH2 - COOH

- Quaï trçnh thoïai hoïa acid beïo gäöm hai giai âoaûn:

Giai âoaûn 1: Hoaût hoïa acid beïo vaì váûn chuyãøn acylCoA tæì baìo tæång vaìo trong ty thãø.

Giai âoaûn 2: Quaï trçnh  oxy hoïa xaíy ra trong ty thãø gäöm coï 4 bæåïc

Bæåïc 1: Phaín æïng khæí hydro láön thæï nháút

Bæåïc 2: Phaín æïng kãút håüp næåïc

Bæåïc 3: Phaín æïng khæí hydro láön thæï hai

Bæåïc 4: Phaín æïng phán càõt  cetoacylCoA taûo thaình acetylCoA vaì acylCoA (n-2) C.

Phán tæí acylCoA ngàõn âi hai carbon laûi tiãúp tuûc bäún bæåïc nhæ trãn cuía sæû  oxy hoïa, Nhæ váûy, vê duû mäüt phán tæí acid palmitic coï 16C khi hoaût hoïa thaình palmityl CoA seî qua 7 voìng oxy hoïa, giaíi phoïng 8 phán tæí acetyl CoA.

- Säú pháûn acetyl CoA:

Acetyl CoA âæåüc taûo thaình, seî âæåüc âi vaìo chu trçnh Krebs oxy hoïa hoaìn toaìn taûo CO2, H2 O vaì 12 ATP.

Acetyl CoA coï thãø tham gia vaìo viãûc täøng håüp sterid (cholesterol), täøng håüp acid máût, täøng håüp acid beïo tråí laûi.

Acetyl CoA cuîng dæåüc taûo thaình caïc thãø cetonic, quaï trçnh taûo thãø cetonic xaíy ra maûnh trong nhæîng træåìng håüp nhën âoïi, bãûnh âaïi thaïo dæåìng. Cháút cetonic âæåüc taûo thaình trong ty thãø cuía gan âàûc biãût laì tãú baìo naîo, vaìo maïu räöi chuyãøn tåïi nhæîng täø chæïc ngoaûi biãn âãø sæí duûng.

Nàng læåüng cuía quaï trçnh  oxy hoïa acid beïo baîo hoìa:



  • Sæû hoaût hoaï acid beïo taûo thaình acylCoA åí ngoaìi ty thãø cáön cung cáúp 2 ATP

  • Phaín æïng khæí hydro láön 1, taûo FADH2 âi vaìo chuäøi HHTB taûo: 2ATP

  • Phaní æïng khæí hydro láön 2, taûo NADHH+ âi vaìo chuäøi HHTB taûo: 3ATP

  • Mäüt phán tæí AcetylCoA âi vaìo voìng Krebs taûo: 12 ATP

Nhæ váûy, mäüt phán tæí acid beïo coï nC oxy hoaï hoaìn toaìn seî taûo ra:

[(n/2 -1)5 + (n/2 . 12) ] - 2 ATP


Giai âoaûn 1 :

Giai âoaûn 2 : Quaï trçnh  - oxy hoïa:





2. Täøng håüp acid beïo

Quaï trçnh täøng håüp acid beïo tæì acetyl CoA thæåìng xaíy ra maûnh nháút åí mä måî, gan, ruäüt. Hiãûn nay ngæåìi ta biãút âæåüc êt nháút ba quaï trçnh täøng håüp acid beïo baîo hoìa.

-Täøng håüp åí baìo tæång

-Täøng håüp åí trong ty thãø

-Täøng håüp åí microsom

Quaï trçnh täøng håüp acid beïo xaíy ra åí baìo tæång laì chuí yãúu, âæåüc xuïc taïc cuía mäüt multienzym gäöm mäüt täø håüp 7 protein gàõn liãön våïi nhau goüi laì acyl synthetase.

Acyl synthetase coï 1 tiãøu âån vë protein nàòm åí giæîa chuyãøn gäúc acyl coï mang nhoïm - SH goüi laì SH trung tám (ACP-Acyl-Carrier-protein) vaì 6 tiãøu âån vë enzym mang nhoïm - SH ngoaûi biãn.

Nguyãn liãûu täøng håüp acid beïo laì caïc âån vë acetyl CoA nguäön gäúc tæì caïc cháút glucid, caïc acid amin hoàûc tæì chênh acid beïo. Trong taïm âån vë acetyl CoA âãø taûo thaình acid beïo palmitic thç chè coï mäüt âån vë laì do acetyl CoA træûc tiãúp âæåüc cung cáúp, coìn baíy âån vë khaïc laì do malonyl CoA cung cáúp

Quaï trçnh täøng håüp AB åí baìo tæång :

1. - ceto acyl-ACP syntetase 2. - ceto acyl-ACP reductase

3. - hydroxy acyl ACP dehydratase 4. Enoyl ACP reductase

Butyryl ACP taûo thaình laûi tiãúp tuûc phaín æïng våê phán tæí malonyl ACP måïi vaì sau mäüt voìng thæï hai nhæ trãn seî taûo nãn mäüt acid beïo daìi hån hai carbon tæïc laì 6 carbon.

Sæû keïo daìi chuäùi acid beïo cæï tiãúp tuûc tåïi acid beïo. Giai âoaûn cuäúi cuìng cuía sæû täøng håüp laì sæû giaíi phoïng ACP khoíi acyl ACP song song våïi sæû taûo thaình acyl CoA.

Phæång trçnh täøng quaït cuía quaï trçnh täøng håüp acid palmitic tæì acetyl CoA :

8 acetyl CoA + 14 NADPHH+ + ATP.

 acid palmitic + 8 HSCoA+ 14 NADP+ 7 ADP+ 7H2O



IV. CHUYÃØN HOÏA TRIGLYCERID

1. Thoaïi hoïa

Pháön låïn sæû thuíy phán triglycerid xaíy ra chuí yãúu åí mä måî dæåïi sæû xuïc taïc cuía enzym triglycerid lipase taûo thaình saín pháøm laì acid beïo, glycerol, sæû thuíy phán xaíy ra nhanh åí vë trê A sau âoï thuíy phán cháûm åí vë trê B. Saín pháøm coï thãø tiãúp tuûc chuyãøn hoïa theo con âæåìng phán, hoàûc sinh täøng håüp glucose qua trung gian taûo thaình phosphodioxyaceton, phosphoglyceraldehyd hoàûc glycerol coï thãø thoaïi hoïa âii vaìo chu trçnh Krebs sau khi chuyãøn hoïa thaình acetyl CoA. Acid beïo thoaïi hoïa âãø cung cáúp nàng læåüng hoàûc acid beïo tham gia vaìo täøng håüp lipid.



2.Täøng håüp

Xaíy ra chuí yãúu åí gan, tháûn, mä måî, ruäüt. Nguäön nguyãn liãûu laì glycerol, acid beïo. Glycerol seî âæåüc hoaût hoïa dæåïi daûng glucerol 3 phosphat vaì acid beïo âæåüc hoaût hoïa dæåïi daûng accetyl CoA.



V. CHUYÃØN HOÏA PHOSPHOLIPID

1. Thoaïi hoïa

Dæåïi sæû xuïc taïc cuía caïc enzym phospholipase caïc phospholipid âæåüc thuíy phán åí täø chæïc thaình caïc acid beïo, glycerol vaì mäüt säú alcol khaïc (sphingosin, inosin), acid phosphoric, caïc cháút coï chæïa nitå (cholin, ethanolamin, serin...)



2. Täøng håüp

Nhæîng phospholipid tham gia vaìo thaình pháön cáúu taûo cuía caïc maìng vaì caïc lipoprotein váûn chuyãøn. Täøng håüp phosphotidyl ethanolamin (cephalin) phosphatidyl cholin (lecitin), hai quaï trçnh naìy âãø täøng håüp tæång âäúi giäúng nhau chè khaïc laì mäüt bãn sæí duûng ethanolamin mäüt bãn sæí duûng cholin.




Ngoaìi ra sphingosinmyelin, glycolipid âæåüc täøng theo nhæîng con âæåìng riãng.



VI. Chuyãøn hoïa cholesterol

Cholesterol tham gia vaìo thaình pháön cáúu taûo cuía maìng tãú baìo, quaï trçnh täøng håüp nhiãöu hormone steroid. Cholesterol coï nhiãöu trong thæïc àn nhæ thët, gan, naîo, loìng âoí træïng âæåüc cå thãø háúp thu goüi laì cholesterol ngoaûi sinh. Pháön låïn cholesterol âæåüc täøng håüp båíi nhæîng tãú baìo, chuí yãúu laì gan, cholesterol naìy goüi laì cholesterol näüi sinh.



1. Háúp thu - váûn chuyãøn - thoaïi hoïa

Cholesterol thæïc àn âæåüc háúp thu åí ruäüt cuìng våïi caïc lipid khaïc. Trong phán tæí chylomicron - cholesterol nguäön gäúc ngoaûi sinh, näüi sinh âæåüc maïu âæa tåïi caïc tãú baìo dæåïi daûng kãút håüp våïi lipoprotein, LDL- cholesterol váûn chuyãøn cholesterol vaìo trong tãú baìo , HDL - cholesterol váûn chuyãøn cholesterol tæì tãú baìo vãö gan, âaìo thaíi qua âæåìng ruäüt hoàûc täøng håüp nãn acid máût.



2. Täøng håüp cholesterol

Cholesterol âæåüc täøng håüp chuí yãúu åí gan ruäüt, ngoaìi ra cuîng âæåüc täøng håüp åí thæåüng tháûn, tinh hoaìn, buäöng træïng, da, hãû tháön kinh. Quaï trçnh täøng håüp cholesteroll coï thãø chia laìm 3 giai âoaûn:

Giai âoaûn 1 : sæû taûo thaình hydroxymetyl glutaryl CoA (HMG CoA)

Giai âoaûn 2 : chuyãøn HMG CoA thaình squalen.

Giai âoaûn 3 : chuyãøn hoïa squalen thaình cholesterol

3. Täøng håüp cholesterol este

Cholesterol este coï thãø âæåüc täøng håüp båíi hai con âæåìng khaïc nhau :

- Sæû taûo thaình cholesterol este dæåïi sæû xuïc taïc cuía enzym cholesterol este

synthetase xaîy ra chuí yãúu åí caïc täø chæïc gan, ruäüt, thæåüng tháûn. Quaï trçnh naìy cáön haii phaín æïng: træåïc tiãn acid beïo âæåüc hoaût hoïa båíi HS CoA thaình acyl CoA våïi sæû tham gia cuía ATP, sau âoï acylCoA taïc duûng våïi cholesterol nhåì xuïc taïc cuía acylCoA cholesterol acyl transferase taûo ra cholesterol este.



- Con âæåìng thæï hai xaíy ra åí huyãút tæång vaì âæåüc xuïc taïc båíi lecithin cholesteroll acyl transferase (LCAT). Trong phaín æïng naìy acid beïo gàõn åí vë trê 2 cuía lecithin âæåüc chuyãøn træûc tiãúp tåïi cholesterol khäng qua trung gian cuía acyl CoA.

LACT âæåüc täøng håüp åí gan, baìi tiãút vaìo huyãút tæång vaì hoaût âäüng åí huyãút tæång. Phaín æïng este hoïa cholesterol nhàòm láúy cholesterol chuyãøn vaìo HDL âaìo thaíi ra máût.



4. Âiãöu hoìa täøng håüp cholesterol

Sæû täøng håüp cholesterol âæåüc âiãöu hoìa båíi cholesterol àn vaìo, mäüt säú hormon vaì acid máût.

- Estrogen, hocmon sinh duûc næî, æïc chãú quaï trçnh täøng håüp bàòng caïch æïc chãú HMG CoA synthetase laìm giaím læåüng HMG -CoA.

- Âoïi laìm giaím täøng håüp cholesterol do giaím læåüng aceylCoA,ATP vaì NADPHH+.

- Acid máût coï taïc duûng æïc chãú træûc tiãúp lãn sæû täøng håüp cholesterol åí nãm maûc ruäüt.

- Cholesterol thæïc àn, baín thán noï khäng æïc chãú sæû täøng håüp cholesterol åí ruäüt, nhæng noï taïc duûng æïc chãú sæû täøng håüp cholesterol åí gan bàòng caïch giaím täøng håüp HMG -CoA reductase, enzym âáöu tiãn cuía quaï trçnh täøng håüp cholesterol


VII. ÂIÃÖU HOÌA VAÌ RÄÚI LOAÛN CHUYÃØN HOÏA LIPID


Chuyãøn hoïa lipid phuû thuäüc vaìo tçnh traûng dinh dæåîng vaì quaï trçnh âiãöu hoìa cuía caïc hormon lãn quaï trçnh phán huíy vaì täøng håüp lipid

1. Âiãöu hoìa chuyãøn hoïa lipid

- Âiãöu hoìa cuía caïc hormon lãn sæû thoaïi hoïa lipid.

Mäüt säú hormon xuïc taïc quaï trçnh thoaïi hoïa lipid nhæ adrenalin, noadrenalin, ACTH, glucagon, nhæîng hormon naìy tàng cæåìng sæû giaíi phoïng acid beïo tæì mä måî vaì laìm tàng acid beïo huyãút tæång. Caïc hormon naìy coìn goüi laì hormon phán huíy måî, taïc âäüng lãn sæû phán huíy lipid bàòng caïch hoaût hoïa adenylcyclase tàng cæåìng sæû taûo thaình AMPv räöi AMPv biãún lipase åí daûng khäng hoaût âäüng thaình hoaût âäüng qua trung gian protein kinase.

Mäüt säú hormon khaïc: thyroxin, hormon sinh træåíng (GH) taïc duûng cháûm lãn sæû phán huíy lipid.

Glucocorticoid, ngoaìi taïc duûng træûc tiãúp lãn adenyl cyclase âãø hoaût hoïa lipase vaì coìn haûn chãú sæû täøng håüp lipid bàòng caïch æïc chãú sæû xám nháûp glucose vaìo trong tãú baìo, nhæ váûy haûn chãú sæû cung cáúp nguyãn liãûu cáön thiãút cho sæû täøng håüp triglycerid.

- Âiãöu hoìa cuía caïc hormon lãn sæû täøng håüp lipid:



Mäüt säú hormon taïc duûng lãn sæû âiãöu hoìa täøng håüp lipid: insulin, prostaglandin. Caïc hormon naìy coìn âæåüc goüi laì hormon chäúng thoaïi hoïa lipid.

Insulin: insulin coï hai taïc duûng: chäúng thoaïi hoïa lipid vaì tàng täøng håüp lipid. Insulin chäúng thoaïi hoïa lipid bàòng caïch æïc chãú hoaût âäüng adenyl cyclase do âoï æïc chãú täøng håüp AMPv vaì giaím hoaût âäüng lipase. Insulin cuîng tàng täøng håüp lipid bàòng hoaût hoïa sæû xám nháûp glucose vaìo trong tãú baìo do âoï laìm tàng NADPHH+ ( chu trçnh pentose) vaì cung cáúp acetyl CoA cáön thiãút cho sæû täøng håüp lipid.

Prostaglandin E ( PGE1) : Taïc duûng lãn chuyãøn hoïa lipid tæång tæû insulin, taïc duûng chäúng thoaïi hoïa lipid bàòng caïch æïc chãú adenyl cyclase, giaím AMPv. PGE1 coï taïc duûng tàng täøng håüp lipid yãúu hån so våïi Insulin.

2. Räúi loaûn chuyãøn hoïa lipid: dáùn âãún : beïo, gáöy, tàng lipid maïu. räúi loaûn lipoprotein maïu, måî hoïa gan, räúi loaûn chuyãøn hoïa cholesterol, räúi loaûn chuyãøn hoïa lipid báøm sinh.






tải về 86.49 Kb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn:




Cơ sở dữ liệu được bảo vệ bởi bản quyền ©hocday.com 2024
được sử dụng cho việc quản lý

    Quê hương