Ch­¬ng 3: Ph­¬ng ph¸p ®o su

Nh÷ng n¨m 60, xuÊt hiÖn m¸y th¨m dß ®Þa m¹o ®¸y biÓn, nã ph¸t vÒ mét phÝa cña ®­êng ®i cña tµu ®o( hoÆc c¶ 2 phÝa) nh÷ng chïm tia sãng nghiªng, ®Ó th¨m dß nh÷ng vËt ch­íng ng¹i hoÆc ®Þa m¹o d­íi n­íc vÒ mét phÝa ( hoÆc c¶ 2 phÝa) cña ®­êng ®i cña tµu ®o trªn mét diÖn tÝch nhÊt ®Þnh. Dïng m¸y th¨m dß ®Þa m¹o ®¸y biÓn ®Ó ®o ®¹c cã thÓ nhËn ®­îc b¶n ®å bÒ mÆt ®¸y n­íc gièng nh­ hiÖu qu¶ cña ph­¬ng ph¸p chôp ¶nh hµng kh«ng, cã thÓ nhanh chãng x¸c ®Þnh vÞ trÝ kh¸i l­îc vµ ®é cao kh¸i l­îc cña ch­íng ng¹i vËt d­íi n­íc, ®Ó lµm c¬ së cho viÖc ®o chÝnh x¸c sau nµy. M¸y th¨m dß ®Þa m¹o ®¸y biÓn cã thÓ n©ng cao ®¸ng kÓ hiÖu suÊt c«ng t¸c ®o ®¹c ®Þa h×nh d­íi n­íc. Nh­ng, do nh÷ng nh­îc ®iÓm cè h÷u cña nguyªn lý lµm viÖc, ®é ph©n gi¶i cña ®Þa h×nh d­íi n­íc ®o b»ng m¸y th¨m dß ®Þa m¹o ®¸y biÓn cßn ch­a ®­îc cao.

Nh÷ng n¨m 70, xuÊt hiÖn hÖ thèng ®o s©u nhiÒu chïm tia sãng vµ hÖ thèng ®o s©u theo d¶i, nã cã thÓ cho ta cïng mét lóc ®é s©u cña mÊy chôc ®iÓm ®o trªn mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi ®­êng ®i cña tµu ®o, hoÆc c¶ mét d¶i ®é s©u cã ®é réng nhÊt ®Þnh. Do ®ã, nã cã thÓ ®o ®­îc mét c¸ch chÝnh x¸c vµ nhanh chãng kÝch th­íc cña c¸c môc tiªu d­íi n­íc, sù thay ®æi ®é cao cña nã trªn mét ®é réng nhÊt ®Þnh däc theo ®­êng ®i cña tµu ®o, tõ ®ã cã thÓ ®o vÏ mét c¸ch t­¬ng ®èi tin cËy tr¹ng th¸i ®Þa m¹o d­íi n­íc.

Theo sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c«ng t¸c khai th¸c h¶i d­¬ng, trªn c¬ së cña m¸y ®o s©u håi ©m, ng­êi ta tiÕp tôc ph¸t triÓn m¸y ®o s©u 2 tÇn sè, m¸y phÉu diÖn ®Þa tÇng n«ng, chóng cã thÓ cung cÊp ®­êng cong phÉu diÖn cña c¸c líp vËt chÊt d­íi ®¸y theo ®­êng ®i cña tµu ®o, hiÓn thÞ ®é dµy cña líp trÇm tÝch ®¸y biÓn, ®é s©u cña bÒ mÆt nham th¹ch, lµm chç dùa cho c¸c c«ng tr×nh ®¸y biÓn. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c hÖ thèng ®o s©u ®é chÝnh x¸c cao, tù ®éng, ®a chøc n¨ng, d­íi d¹ng tæ hîp ®· xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu. Mét sè hÖ thèng ®o s©u h¶i d­¬ng kiÓu míi còng ®ang ®­îc nghiªn cøu s¶n xuÊt, phèi hîp víi hÖ thèng ®Þnh vÞ trªn biÓn cã ®é chÝnh x¸c cao, hÖ thèng thµnh lËp b¶n ®å tù ®éng, tõ ®ã thùc hiÖn tù ®éng ho¸ c«ng t¸c ®o ®¹c, lµm cho c«ng t¸c ®o vÏ ®Þa h×nh d­íi n­íc ph¸t triÓn mét b­íc quan träng.

Cßn cã mét ph­¬ng ph¸p ®o ®¹c cã tiÒn ®å ph¸t triÓn réng më h¬n ®ã lµ hÖ thèng ®o s©u b»ng LASER. Nh÷ng chïm sãng laser cã thÓ ph¸t ®Õn kho¶ng c¸ch lín h¬n so víi nh÷ng nguån sãng th«ng th­êng, tÝnh ®Þnh h­íng cña nã còng ­u viÖt h¬n nhòng chïm sãng ph¸t ra tõ c¸c m¸y th¨m dß b»ng sãng ©m. §é ph©n gi¶i cao cña chïm tia laser cho ta h×nh ¶nh chÝnh x¸c cña ®¸y biÓn, tõ ®ã cã thÓ ®iÒu tra tØ mØ ®Þa h×nh ®¸y biÓn vµ vËt chÊt ®¸y biÓn.

Ngoµi ra, Côc b¶n ®å quèc phßng Mü (DMA) n¨m 1990 nghiªn cøu chÕ t¹o mét hÖ thèng ®o s©u ®Æt trªn khoang phôc vô ®o ®¹c bê biÓn (ABS) bao gåm: mét m¸y ®o s©u laser, mét m¸y quÐt ®a phæ vµ mét m¸y phÉu diÖn ®iÖn tõ trong mäi ®iÒu kiÖn m«i tr­êng, tõ trªn m¸y bay, cã thÓ nhanh chãng ®o vÏ b¶n ®å ®é s©u däc theo bê biÓn. §é s©u ®o ®­îc cña hÖ thèng nµy lµ 30 m, ®é chÝnh x¸c trong ph¹m vi 0.3m. Côc ®o ®¹c Cana®a nghiªn cøu chÕ t¹o hÖ thèng LARSEN: ®o ®é s©u b»ng m¸y quÐt ra®a laser, ®Æt trªn m¸y bay DC – 3, mçi giê cã thÓ ®o 70 000 ®iÓm ®é s©u, bao phñ mét vïng réng 70km².

ë ®©y sÏ ®Ò cËp ®Õn nguyªn lý ®o, cÊu t¹o cña hÖ thèng vµ viÖc xö lý sè liÖu cña c¸c hÖ thèng thiÕt bÞ ®o s©u håi ©m ®ang ®­îc dïng réng r·i trong c«ng t¸c ®o ®¹c ®Þa h×nh d­íi n­íc. Ngoµi ra, cßn giíi thiÖu ng¾n gän nguyªn lý c¬ b¶n cña ®o chôp d­íi n­íc vµ ®o s©u laser
3.1 Kü thuËt ®o s©u th«ng th­êng

I. Nguyªn lý ®o ®¹c cña m¸y ®o s©u håi ©m

Nh­ h×nh vÏ 3-1 cho thÊy, m¸y ph¸t x¹ ®Æt ë phÝa d­íi tµu ®o, ph¸t ®i mét xung sãng ©m cã tÇn sè x¸c ®Þnh theo h­íng th¼ng ®øng xuèng n­íc, truyÒn xuèng ®¸y n­íc víi vËn tèc sãng ©m lµ C, råi ph¶n x¹ vÒ vµ ®­îc m¸y thu nhËn thu nhËn sãng ©m ph¶n x¹. Ta quy thêi gian tÝnh tõ thêi ®iÓm ph¸t x¹ xung sãng ©m ®Õn khi nhËn ®­îc sãng ©m ph¶n x¹ tõ ®¸y n­íc lµ t, th× kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm ph¸t x¹ ®Õn ®¸y n­íc ( chÝnh lµ ®é s©u) H lµ:

H = (3-1)

Trong ®ã:

L: kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm ph¸t x¹ ®Õn ®iÓm tiÕp nhËn sãng ph¶n x¹ - cßn gäi lµ chiÒu dµi ®­êng ®¸y.


H×nh 3-1: Nguyªn lý ®o ®¹c cña m¸y ®o s©u håi ©m.
Khi mµ ë n¬i cã ®é s©u lín, hoÆc lµ m¸y thu vµ ph¸t lµ mét, th× c«ng thøc trªn cã thÓ ®¬n gi¶n ho¸:

H= (3-2)

Trong ®ã:

C: vËn tèc sãng ©m trong n­íc. Nã phô thuéc vµo m«®un ®µn håi vµ mËt ®é cña m«i tru­êng n­íc, 2 yÕu tè nµy l¹i phô thuéc vµo vµo nhiÖt ®é, ®é mÆn, vµ ¸p lùc n­íc.

t : thêi gian m¸y ®o ®­îc

Mét khi x¸c ®Þnh ®­îc vËn t«c sãng ©m C vµ thêi gian t, ta sÏ tÝnh ®­îc ®é s©u tõ m¸y ®o s©u ®Õn ®¸y n­íc.

Nh­ trªn ®· nãi, vËn t«c sãng ©m C phô thuéc vµo m«®un ®µn håi cña m«i tr­êng n­íc E vµ mËt ®é cña n­íc , theo mèi quan hÖ

C = (3-3)

§èi víi n­íc biÓn, ë nhiÖt ®é 0⁰C, E= 2.15  10⁹ N/m², = 1020 kg/m³, do ®ã C= 1452 m/s. Trong c«ng t¸c thùc tÕ, m«®un ®µn håi rÊt phøc t¹p, do ®ã khi cÇn C, cã thÓ ®o trùc tiÕp hoÆc tÝnh b»ng c«ng thøc thùc nghiÖm. NÕu dïng m¸y ®o vËn tèc sãng ©m, th× lóc nµo còng cã C t¹i thêi ®iÓm ®ã vµ ë n¬i ®ã, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tù ®éng ho¸ c«ng t¸c ®o ®¹c nh­ng cÇn cã thiÕt bÞ chuyªn dïng. Khi tÝnh to¸n theo c«ng thøc kinh nghiÖm tr­íc hÕt ph¶i nhËn ®­îc c¸c sè liÖu cña c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn vËn tèc sãng ©m trong n­íc, sau ®ã vËn dông c¸c c«ng thøc biÓu diÔn quan hÖ hµm sè gi÷a vËn tèc sãng ©m vµ c¸c nh©n tè nãi trªn. HiÖn nay, c«ng thøc kinh nghiÖm ®­îc øng dông nhiÒu trong thùc tÕ lµ:

C=1449.2 + 1.6t – 0.0555 t² + 0.00029 t³ + (1.34 – 0.01t)(S - 35) + 0.168P (3-4)

Trong ®ã:

t : nhiÖt ®é cña n­íc biÓn (⁰C),

S: ®é mÆn cña n­íc biÓn (‰),

P: ¸p lùc tÜnh cña n­íc biÓn (At).

Tõ c«ng thøc (3-4) cã thÓ thÊy, vËn t«c sãng ©m phô thuéc vµo nhiÖt ®é cña n­íc, ®é mÆn vµ ¸p lùc tÜnh cña n­íc theo quan hÖ ®ång biÕn. Khi nhiÖt ®é n­íc biÓn lµ 0⁰C, ®é mÆn vµo kho¶ng 35‰, th× vËn tèc sãng ©m thay ®æi 1.34m/s, khi ¸p suÊt tÜnh t¨ng 1 At(t­¬ng ®­¬ng ®é s©u 10m) th× vËn tèc sãng ©m t¨ng lªn 0.168m/s. DÔ dµng thÊy r»ng, ¶nh h­ëng lín nhÊt ®Õn vËn tèc sãng ©m lµ sù thay ®æi cña nhiÖt ®é n­íc biÓn. Mµ nhiÖt ®é n­íc biÓn, ®é mÆn, ¸p lùc tÜnh l¹i phô thuéc vµo tõng vïng biÓn, ®é s©u cña biÓn, do ®ã khi ®o ®Þa h×nh ®¸y biÓn, ph¶i ®ång thêi ®o vËn tèc sãng ©m.

M¸y ®o s©u sãng ©m gåm cã: m¸y ph¸t x¹, m¸y thu, thiÕt bÞ biÓn ®æi n¨ng l­îng ph¸t x¹, thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng thu vÒ vµ thiÕt bÞ hiÓn thÞ.

D­íi ®©y giíi thiÖu chøc n¨ng cña c¸c bé phËn.

1. M¸y ph¸t x¹: d­íi sù ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ khèng chÕ trung t©m, c¸c xung ®iÖn cã tÝnh chu kú víi tÇn sè nhÊt ®Þnh, ®é réng xung nhÊt ®Þnh, c«ng suÊt ®iÖn nhÊt ®Þnh ®­îc t¹o ra, th«ng qua thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng ph¸t x¹, sãng ©m ®­îc ph¸t xuèng n­íc theo mét chu kú nhÊt ®Þnh. M¸y ph¸t x¹ gåm: m¹ch dao ®éng, m¹ch t¹o xung, m¹ch ph¸t sãng t¹o thµnh.

2. M¸y thu: ®em c¸c tÝn hiÖu sãng ©m ph¶n x¹ do thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng nhËn ®­îc, tiÕn hµnh ®o kiÓm vµ khuÕch ®¹i, sau khi xö lý ®­a vµo thiÕt bÞ hiÓn thÞ. Trong c¸c m¹ch ®iÖn cña m¸y thu, ng­êi ta ®· ®­a vµo kü thuËt ®o kiÓm t­¬ng quan hiÖn ®¹i vµ kü thuËt quy vÒ mét ®iÓm, vµ ®· ®­a vµo m¹ch ®iÖn tù ®éng gi¸m ®Þnh c¸c tÝn hiÖu sãng ©m ph¶n x¹, m¹ch chèng nhiÔu cho sãng ©m ph¶n x¹, m¹ch tù ®éng t¨ng gi¶m, m¹ch khuÕch ®¹i khèng chÕ thêi gian, lµm cho c¸c tÝn hiÖu sãng ©m ph¶n x¹ sau khi xö lý tho¶ m·n mäi yªu cÇu cña thiÕt bÞ hiÓn thÞ.



H×nh 3-2: H×nh ¶nh ghi l¹i mµn h×nh cña m¸y ®o s©u.
3. ThiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng ph¸t x¹ lµ thiÕt bÞ biÕn ®æi ®iÖn n¨ng thµnh c¬ n¨ng, l¹i tõ c¬ n¨ng biÕn ®æi thµnh n¨ng l­îng sãng ©m. Nã biÕn ®æi xung dao ®éng ®iÖn cña m¸y ph¸t x¹ chuyÓn tíi, theo kho¶ng c¸ch thêi gian nhÊt ®Þnh , cã ®é réng xung nhÊt ®Þnh, cã tÇn sè dao ®éng nhÊt ®Þnh vµ c«ng suÊt nhÊt ®Þnh thµnh dao ®éng c¬ häc lµm cho m«i tr­êng n­íc ph¸t ra xung cña n¨ng l­îng sãng ©m víi gãc cña chïm tia sãng cã ®é lín nhÊt ®Þnh.

4. ThiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng thu vÒ lµ thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng tõ sãng ©m thµnh n¨ng l­îng ®iÖn, sau ®ã phãng ®¹i tÝn hiÖu vµ xö lý tÝn hiÖu.

HiÖn nay cã nhiÒu m¸y thuû ©m hîp nhÊt thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng ph¸t x¹ vµ n¨ng l­îng thu vÒ, b»ng c¸ch ®Æt gi÷a m¸y ph¸t x¹, m¸y thu vµ thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng mét m¹ch ®iÒu khiÓn tù ®éng. Khi m¸y ph¸t x¹ ho¹t ®éng sÏ nèi víi thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng ®Ó ph¸t x¹ sãng ©m, khi m¸y thu ho¹t ®éng sÏ nèi víi thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng ®Ó nhËn ®­îc n¨ng l­îng ®iÖn cña tÝn hiÖu.

Gi¸ trÞ ®é s©u trªn mµn h×nh m¸y ®o s©u cßn ph¶i thªm vµo c¸c sè hiÖu chØnh: sè hiÖu chØnh mím n­íc, sè hiÖu chØnh ®­êng ®¸y, sè hiÖu chØnh tèc ®é quay, sè hiÖu chØnh tèc ®é ©m thanh vµ sè hiÖu chØnh møc n­íc.

Ng­êi ta l¾p ®Æt thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng cña m¸y ®o s©u theo 2 c¸ch. C¸ch mét, l¾p ®Æt cè ®Þnh, tøc lµ ®em thiÕt bÞ biÓn ®æi n¨ng l­îng cã thÓ tÝch t­¬ng ®èi lín l¾p cè ®Þnh ë ®¸y tµu ®o ®¹c, c¸ch thø hai lµ treo thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng cã thÓ tÝch t­¬ng ®èi nhá dÔ th¸o ra. BÊt kú lo¹i thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng nµo còng l¾p ®Æt d­íi mÆt n­íc mét kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh, sè hiÖu chØnh mím n­íc cña thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng chÝnh lµ kho¶ng c¸ch theo ph­¬ng th¼ng ®øng tõ mÆt n­íc tíi ®¸y cña thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng H.

H_ = H – H_s (3-5)

Trong ®ã:

H lµ ®é s©u ®¸y n­íc tÝnh tõ mÆt n­íc,

H_s lµ ®é s©u ®¸y n­íc tÝnh tõ ®¸y cña thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng.

§èi víi thiÕt bÞ biÓn ®æi n¨ng l­îng treo, cã thÓ ®äc sè trªn thanh gi¸ ®ì.

§èi víi thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng l¾p ®Æt cè ®Þnh, th× sè hiÖu chØnh mím n­íc H lµ: (h×nh 3-3).

H_ = H_tr + ( H_d – H_tr)  - h (3-6)

2. Sè hiÖu chØnh ®­êng ®¸y

Khi thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng ph¸t x¹ vµ thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng thu vÒ kh«ng hîp nhÊt, th× gi÷a 2 thiÕt bÞ nµy cã mét kho¶ng c¸ch gäi lµ ®­êng ®¸y 2L. Do ¶nh h­ëng cña chiÒu dµi ®­êng ®¸y, ®é s©u ®o ®­îc kh«ng ph¶i lµ ®é s©u thùc tÕ H, mµ lµ kho¶ng c¸ch nghiªng H_s(h×nh 3-1).

Cho L = l, sè hiÖu chØnh ®­êng ®¸y sÏ lµ:

H_L = H – H_s = = H_s

Khi < 0.14, ¶nh h­ëng cña L rÊt nhá, cã thÓ bá qua.

Ng­îc l¹i, cÇn tÝnh sè hiÖu chØnh ®­êng ®¸y.

3. Sè hiÖu chØnh, tèc ®é quay:

Do tèc ®é quay thùc tÕ cña m¸y ®o s©u vµ tèc ®é quay thiÕt kÕ kh«ng gièng nhau. §é s©u ghi ®­îc trªn thiÕt bÞ ghi sè phô thuéc vµo tèc ®é di ®éng cña kim chØ thÞ vµ thêi gian ph¶n x¹ cña sãng ©m. Khi tèc ®é di ®éng cña kim thay ®æi th× ®é s©u ®o ®­îc còng thay ®æi theo, tõ ®ã sinh ra sai sè tèc ®é quay. Gäi sè hiÖu chØnh tèc ®é quay lµ H_n th×:

H_n = H – H_s = H_s

Khi n_s < n₀ , H_n cã dÊu d­¬ng

VÝ dô: m¸y ®o s©u håi ©m SDH - 3 cã tèc ®é quay øng víi lÇn ®o thø nhÊt n₀ = 312 vßng/phót, nÕu tèc ®é quay thùc tÕ n_s = 314 vßng/phót, víi H= 20m th× H_n = - 0.13m.

H = H_s + H_n = 19.87m

4. Sè hiÖu chØnh tèc ®é sãng ©m H_v

Ta biÕt, tèc ®é truyÒn sãng ©m trong n­íc biÓn lµ hµm sè cña nhiÖt ®é n­íc biÓn t, ®é mÆn S, ¸p lùc tÜnh cña n­íc biÓn P. ë nh÷ng khu vùc kh¸c nhau, mïa kh¸c nhau, nh÷ng tham sè nµy còng kh¸c nhau. NÕu tèc ®é sãng ©m thùc tÐ V_m kh«ng b»ng tèc ®é thiÕt kÕ V₀, th× sÏ ¶nh h­ëng ®Õn ®é s©u ®o ®­îc, do ®ã cÇn ®­a vµo sè hiÖu chØnh tèc ®é sãng ©m H_v:

H_v = H – H_s = H_s

Khi V_m > V₀ , H_v cã dÊu d­¬ng

VÝ dô khi V₀= 1500m/s, V_m = 1550 m/s, H_s= 20m, th× H_v = 0.67m.

VÊn ®Ò ®Æt ra lµ tèc ®é sãng ©m thùc tÕ ®o b»ng c¸ch nµo?

Nh­ trªn ®· nãi, tèc ®é sãng ©m V lµ hµm sè cña t, S, P, ta cã thÓ thµnh lËp c«ng thøc thùc nghiÖm trªn c¬ së c¸c sè liÖu ®o thùc víi khèi l­îng ®ñ lín sao cho t­¬ng ®èi phï hîp víi thùc tÕ. HiÖn nay, trªn thÕ giíi c¸c c«ng thøc th­êng dïng ®Ó tÝnh tèc ®é sãng ©m trong n­íc biÓn cã :

A­ - C«ng thøc Groso, 1952

B - C«ng thøc Wilson, 1962

C - C«ng thøc gÇn ®óng cña Wilson.

Trong c«ng t¸c thùc tÕ, cø mçi th¸ng ng­êi ta ®o tèc ®é sãng ©m t¹i khu ®o ë c¸c ®é s©u 0m, 15m, 25m, 35m, 50m, 75m, 100m, 150m…, sau ®ã lÊy gi¸ trÞ trung b×nh träng sè cña c¸c tèc ®é sãng ©m t¹i c¸c líp n­íc biÓn ®Ó lµm tèc ®é sãng ©m trung b×nh cña n­íc biÓn tõ mÆt biÓn ®Õn ®iÓm cÇn ®o.

Tõ nh÷ng ®iÓu tr×nh bµy trªn ®©y, sè hiÖu chØnh tæng hîp cña m¸y ®o s©u lµ:

H= H_ + H_L + H_n + H_v (3-7)

Trong 4 sè hiÖu chØnh nãi trªn, sè hiÖu chØnh tèc ®é sãng ©m H_v cã ¶nh h­ëng lín nhÊt. C¸ch tÝnh sè hiÖu chØnh nµy gäi lµ ph­¬ng ph¸p sè liÖu thuû v¨n. Ph­¬ng ph¸p sè liÖu thuû v¨n nãi chung thÝch hîp cho vïng biÓn cã ®é s©u lín h¬n 20m, ®èi víi vïng biÓn n«ng h¬n, ng­êi ta th­êng dïng ph­¬ng ph¸p so s¸nh ®Ó t×m ra sè hiÖu chØnh tæng hîp H.

Trong ph­¬ng ph¸p so s¸nh ng­êi ta dïng mét tÊm kiÓm tra vµ 1 m¸y thu sãng ©m ®Æt ë mét ®é s©u nhÊt ®Þnh d­íi thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng. Dïng th­íc ®o chÝnh x¸c ®é s©u tÝnh ®Õn tÊm kiÓm tra H, so s¸nh víi ®é s©u H_s cña m¸y ®o s©u ®o ®­îc ë cïng thêi ®iÓm ®ã. HiÖu sè H = H - H_s chÝnh lµ sè hiÖu chØnh tæng hîp. VÝ dô dïng th­íc ®o ®­îc H= 15.5m, dïng m¸y ®o s©u ®o ®­îc ë cïng thêi ®iÓm H_s= 14.5 m th×:

H = H – H_s = 1.0m

Ng­êi ta th­êng dïng ph­¬ng ph¸p so s¸nh ®Ó kiÓm tra m¸y ®o s©u 1- 2 tuÇn 1 lÇn. Do ®ã ®é ®o s©u khi hiÖu chØnh chØ dïng ®Ó khèng chÕ t­ liÖu ®o s©u trong kho¶ng 1- 2 tuÇn ®ã, trªn cïng mét khu ®o.
3.2 M¸y ®o ®Þa h×nh ®¸y biÓn

M¸y ®o ®Þa h×nh ®¸y biÓn cßn gäi lµ m¸y Sona quÐt theo d¶i. Nã cã thÓ hiÓn thÞ ®Þa h×nh ®¸y biÓn, x¸c ®Þnh vÞ trÝ vµ ®é cao gÇn ®óng cña môc tiªu. M¸y ®o ®Þa h×nh ®¸y biÓn cã 2 lo¹i: m¸y quÐt 1 bªn vµ m¸y quÐt 2 bªn. HiÖn nay phÇn nhiÒu dïng m¸y quÐt 2 bªn.

H×nh 3-4 cho thÊy tµu ®o th«ng qua c¸p ®iÖn nèi víi “con c¸” kÐo theo c¸ch ®u«i tµu mét kho¶ng c¸ch vµ ®é s©u nhÊt ®Þnh.

Do thêi ®iÓm thiÕt bÞ nhËn ®­îc sang håi ©m tõ c¸c ®iÓm ®¸y biÓn cã thø tù tr­íc sau, cho nªn khi thiÕt bÞ ghi l¹i c¸c xung ph¶n x¹ cña sãng ©m còng biÓu diÔn thµnh nh÷ng v¹ch trªn trôc hoµnh theo thø tù tr­íc sau. Trong h×nh 3-4, v¹ch 0 lµ vÞ trÝ xuÊt ph¸t, v¹ch m lµ mÆt biÓn, ®©y lµ v¹ch ghi l¹i c¸c sãng ©m ph¶n x¹ lªn mÆt biÓn, 0m lµ ®é mím n­íc cña thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng, a lµ v¹ch ghi tÝn hiÖu sãng ph¶n x¹ tõ ®¸y biÓn, 0a lµ ®é s©u tÝnh tõ thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng ®Õn ®¸y biÓn (H₁) , C lµ ®Ønh cña ®Þa vËt ngÇm d­íi ®¸y biÓn.

C­êng ®é cña tÝn hiÖu sãng ©m ph¶n x¹ kh«ng nh÷ng cã quan hÖ víi ®é låi lâm cña ®Þa h×nh ®¸y biÓn, tÝnh chÊt ®¸y biÓn mµ cßn cã quan hÖ víi ®é dµi ®­êng ®i cña sãng ©m. N¬i ®¸y biÓn b»ng ph¼ng, c­êng ®é cña sãng ©m ph¶n x¹ suy gi¶m nhanh chãng khi kho¶ng c¸ch t¨ng lªn. §Ó lµm cho ®é ®en cña tÝn hiÖu ghi ®­îc chØ ph¶n ¸nh ®é låi lâm cña ®Þa h×nh, th× cÇn ph¶i lo¹i trõ hiÖn t­îng ®é ®en cña tÝn hiÖu ghi ®­îc bÞ kho¶ng c¸ch lµm suy gi¶m, v× vËy cÇn l¾p thªm mét thiÕt bÞ bï trõ. Khi cã thiÕt bÞ bï trõ, th× trªn ®¸y biÓn b»ng ph¼ng b¨ng giÊy sÏ ghi ®­îc 1 ®­êng th¼ng cã ®é ®en gièng nhau. Ng­îc l¹i, nÕu trªn giÊy ghi ®­îc 1 ®­êng th¼ng cã ®é ®en gièng nhau th× ë phÝa d­íi lµ ®¸y biÓn b»ng ph¼ng. NÕu ®Þa h×nh ®¸y biÓn cã ®é låi lâm thay ®æi, th× trªn b¨ng giÊy sÏ cã ®é ®en cña tÝn hiÖu víi ®é ®Ëm nh¹t kh¸c nhau.

D­íi ®©y sÏ giíi thiÖu 2 c¸ch ghi ®Þa h×nh ®¸y biÓn:

H×nh 3-5 cho thÊy ®¸y biÓn cã ch­íng ng¹i vËt. §o¹n ®¸y biÓn tõ a ®Õn b lµ b»ng ph¼ng, do t¸c ®éng cña thiÕt bÞ bï trõ nãi ë trªn, ®é ®en cña ®­êng ab lµ ®ång ®Òu(mÆc dï kho¶ng c¸ch ®Õn tµu ®o lín dÇn tõ a ®Õn b). §o¹n ®¸y biÓn tõ b ®Õn c lµ chÝnh diÖn cña ®Þa vËt låi lªn ( nh×n tõ tµu ®o) do gãc ®Õn cña sãng ©m lín nªn c­êng ®é cña sãng ©m ph¶n x¹ lín h¬n lµm cho ®é ®en cña ®o¹n bc lín h¬n. Sau khi qua

®iÓm C, do kho¶ng c¸ch nghiªng Oc vµ Od cã ®ét biÕn, cho nªn cã mét ®o¹n b¾t ®Çu tøc kh«ng cã tÝn hiÖu sãng ph¸t x¹ cho tíi ®iÓm d, ®o¹n cd trªn giÊy ghi hoµn toµn tr¾ng, tiÕp theo ®o¹n de l¹i lµ ®¸y biÓn b»ng ph¼ng, h×nh ¶nh ghi ®­îc gièng nh­ ®o¹n ab. Nh­ vËy mçi lÇn nhËn sãng ©m ph¶n x¹, trªn giÊy ghi ®­îc mét ®­êng n»m ngang. Khi tµu ®o di chuyÓn vÒ phÝa tr­íc, giÊy ghi còng chuyÓn ®éng ®Òu, do ®ã trªn giÊy sÏ vÏ ®­îc b¶n vÏ mÆt b»ng cña ®Þa h×nh ®¸y biÓn do nh÷ng ®­êng n»m ngang t¹o thµnh, nh­ h×nh 3-5. §Þa vËt låi lªn ë ®¸y biÓn ph¶n ¸nh trªn giÊy ghi lµ h×nh ¶nh “ tr¸i ®en, ph¶i tr¾ng”, phÇn ®en chÝnh lµ mÆt cña ®Þa vËt låi lªn h­íng vÒ phÝa tµu ®o, phÇn tr¾ng lµ sau l­ng cña ®Þa vËt ®ã.

H×nh 3- 6: ghi sãng ©m ph¶n x¹ tõ phÇn lâm.

H×nh 3 – 6 cho thÊy, ®èi víi phÇn lâm xuèng cña ®¸y biÓn( nh­ m¸ng, r·nh) ký hiÖu lµ ab, kh«ng cã sãng ©m ph¶n x¹, ph¶n ¸nh trªn giÊy ghi lµ mÇu tr¾ng. PhÇn h­íng vÒ tµu ®o cd, do gãc tíi cña ph¸t x¹ gÇn víi gãc vu«ng, nªn sãng ph¶n x¹ m¹nh, trªn giÊy ghi thÓ hiÖn mµu ®en h¬n. Tãm l¹i phÇn lâm xuèng cña ®¸y biÓn, trªn giÊy ghi, cã h×nh ¶nh “ tr­íc tr¾ng sau ®en” ( kh¸i niÖm tr­íc sau tÝnh tõ tµu ®o) ®é dµi cña phÇn tr¾ng, trong ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, ph¶n ¸nh ®é s©u cña phÇn lâm xuèng cña ®¸y biÓn

VÒ mÊy vÊn ®Ò c¬ b¶n cña m¸y ®o ®Þa h×nh ®¸y biÓn, nh­ x¸c ®Þnh vÞ trÝ vµ ®é cao cña c¸c môc tiªu trªn giÊy ghi, ®é ph©n gi¶i trªn mÆt n»m ngang vµ mÆt th¼ng ®øng, kho¶ng c¸ch n»m ngang tÝnh tõ “con c¸” mang thiÕt bÞ ®Õn 2 ®Çu cña môc tiªu, nhiÔu vµ sai sè trªn giÊy ghi , ®é réng h÷u hiÖu cña d¶i ®o..., cã thÓ tham kh¶o c¸c s¸ch chuyªn m«n cã liªn quan.

II. CÊu t¹o cña thiÕt bÞ vµ nguyªn lý lµm viÖc

M¸y ®o ®Þa h×nh ®¸y biÓn gåm cã 6 phÇn: thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng, m¸y ph¸t x¹, m¸y thu, m¹ch chuyÓn ®æi thu ph¸t, thiÕt bÞ ghi vµ m¹ch khèng chÕ chÝnh ( h×nh 3-7).

J_s= J_m ( t^-3  t^-5)

§Ó bï trõ phÇn suy gi¶m c­êng ®é cña sãng ©m sau mçi lÇn ph¸t sãng, ta ph¶i lµm cho hÖ sè phãng ®¹i K cña m¸y thu thay ®æi theo t³ ®Õn t⁵, tøc lµ:

K= K_m (t³ t⁵)

Nhê vËy mµ hiÖu chØnh ®­îc phÇn suy gi¶m c­êng ®é kh«ng ®Òu cña sãng ph¶n x¹. Tøc lµ:

K. J_s = J_m (t^-3  t^-5). K_m (t³ t⁵) = K_m. J_m

NÕu ®¸y biÓn b»ng ph¼ng vµ chÊt ®¸y gièng nhau, th× trªn b¨ng ghi ta nhËn ®­îc 1 ®­êng th¼ng cã ®é ®en ®ång ®Òu. §Ó cã thÓ ph¸t hiÖn chÝnh x¸c nh÷ng thay ®æi cña ®Þa h×nh ®¸y biÓn, lÏ ra m¸y thu ph¶i cã mét bé khèng chÕ tù ®éng bï trõ ®Ó cã thÓ ph¶n ¸nh mäi thay ®æi cña sãng ©m ph¶n x¹ tõ ®¸y biÓn, nh­ng c¸c m¸y thu hiÖn nay ch­a cã thiÕt bÞ nµy.

4. ThiÕt bÞ chuyÓn ®æi thu - ph¸t. T¸c dông cña nã gièng nh­ c«ng t¾c tù ®éng chuyÓn ®æi nèi tiÕp gi÷a thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng víi m¸y thu vµ m¸y ph¸t. Khi m¸y ph¸t lµm viÖc, nã chØ nèi thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng víi nã ®Ó ®¶m b¶o cho tÝn hiÖu cña m¸y ph¸t kh«ng vµo m¸y thu, khi m¸y ph¸t ngõng ho¹t ®éng th× nã l¹i nèi thiÕt bÞ biÕn ®æi n¨ng l­îng víi m¸y thu.

5. ThiÕt bÞ ghi cã 2 t¸c dông:

- Mét lµ ph¸t ra tÝn hiÖu tiÕp xóc ®ång bé ®­a vµo m¹ch ®iÖn cña thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn ®Ó ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña toµn bé qu¸ tr×nh.

- Hai lµ ®ång thêi ghi l¹i c¸c tÝn hiÖu sãng ©m ph¶n x¹ tõ ®¸y biÓn lªn m¸y thu bªn tr¸i vµ bªn ph¶i. ThiÕt bÞ ghi cña m¸y SDH- 8 dïng giÊy nhiÖt vµ mùc kh«.

6. M¹ch ®iÒu khiÓn chÝnh

§iÒu khiÓn toµn bé qu¸ tr×nh dùa trªn tÝn hiÖu ®ång bé do thiÕt bÞ ghi ph¸t ra, th«ng qua xö lý, nã ph¸t ra xung ®ång bé víi ®é réng nhÊt ®Þnh. TÝn hiÖu xung ®ång bé nµy mét nh¸nh chuyÓn sang m¸y ph¸t tr¸i vµ ph¶i, kÝch tÝn hiÖu ph¸t x¹, nh¸nh cßn l¹i chuyÓn sang m¸y thu tr¸i vµ ph¶i ®Ó kÝch tÝn hiÖu bï trõ.

H×nh 3- 8 a lµ kÕt qu¶ néi suy tõ c¸c mÆt c¾t ngang song song c¸ch nhau 500m, cã 8 mÆt c¾t ngang. §©y lµ b×nh ®å thÓ hiÖn mét vïng tròng do líp trÇm tÝch bÞ biÕn d¹ng mµ thµnh. Tuy nhiªn do tèc ®é vµ ph­¬ng h­íng cña tµu ®o kh«ng hoµn toµn æn ®Þnh, nh÷ng mÆt c¾t ngang kh«ng ®­îc phï hîp mét c¸ch chÝnh x¸c nh­ng h×nh ¶nh thËt cña ®Þa h×nh ®¸y biÓn vÉn thÓ hiÖn rÊt râ.

H×nh 3- 8 b lµ b¶n vÏ thuyÕt minh cña h×nh 3- 8 a

H×nh 3- 9 a lµ h×nh ¶nh cña c¸c d¶i c¸t vµ c¸c sãng c¸t d­íi ®¸y biÓn. Dïng ph­¬ng ph¸p ®o¸n ®äc biÓu ®å sãng ©m, ta cã thÓ ph©n biÖt râ ®©u lµ d¶i c¸t, lµ dèc, lµ ®Ønh cña d¶i, ®©u lµ sãng c¸t.

H×nh 3- 9b lµ b¶n vÏ thuyÕt minh cña h×nh 3- 9a

C¨n cø vµo môc ®Ých sö dông, cã thÓ chia thµnh 4 lo¹i m¸y: Sona chi tiÕt, Sona ph¸t hiÖn, Sona ®Þa chÊt, Sona ®­êng dµi. Trong ®ã Sona chi tiÕt cã ®é ph©n gi¶i rÊt cao, th­êng dïng ®Ó ®o vÏ ®Þa h×nh chi tiÕt hoÆc ®o nh÷ng ®Þa vËt ®¸y biÓn. Tiªu biÓu lµ m¸y Sona chi tiÕt do h·ng Klein cña Mü s¶n xuÊt, ®¹t tr×nh ®é tiªn tiÕn hiÖn nay. M¸y sö dông tÇn sè 500KHz, mçi bªn ®¹t ®Õn kho¶ng c¸ch lín nhÊt lµ 100m, ®é réng xung lµ 0.02ms, gãc më cña chïm tia sãng chÝnh lµ 0.2⁰, nghiªng 40⁰. Hai bé phËn c¬ b¶n lµ “con c¸” l¾p m¸y biÕn ®æi n¨ng l­îng kÐo theo tµu ®o vµ thiÕt bÞ ghi trªn tµu ®o. ThiÕt bÞ ghi chia lµm 3 lo¹i : 1 kªnh, 2 kªnh vµ 3 kªnh. M¸y 1 kªnh dïng ®Ó ®o ®é s©u. M¸y 2 kªnh dïng ®Ó ®o vÏ b¶n ®å ®Þa h×nh ®¸y biÓn vµ chÊt ®¸y víi ®é réng nhÊt ®Þnh 2 bªn tµu ®o. M¸y 3 kªnh, ngoµi c¸c chøc n¨ng nãi trªn cßn cã bé xö lý tÝn hiÖu kü thuËt sè vµ thiÕt bÞ ghi b¨ng tõ, do ®ã cã thÓ sö dông trong c¸c SONA ®o vÏ tù ®éng kü thuËt sè, ký hiÖu lµ MAPS.

M¸y MAPS cã 3 ph­¬ng thøc lµm viÖc nh­ sau:

1. Ph­¬ng thøc ghi ngoµi thùc ®Þa

Ngoµi thùc ®Þa, m¸y ghi l¹i trªn giÊy ®é s©u vµ t×nh tr¹ng líp ®¸y trÇm tÝch, b¶n ®å ®Þa h×nh sãng ©m 2 bªn m¹n tµu ch­a qua hiÖu chØnh ®­êng ®i dïng ®Ó ph©n tÝch s¬ bé. §ång thêi, m¸y ghi l¹i trªn b¨ng tõ toµn bé sè liÖu thu ®­îc ®Ó xö lý trong phßng.

Sau khi ®o ngoµi thùc ®Þa, sè liÖu ®­îc xö lý kho¶ng c¸ch nghiªng, hiÖu chØnh do tèc ®é…, sau ®ã míi ghi ra giÊy, do ®ã cã thÓ dïng th­íc milimÐt ®Ó ®o kho¶ng c¸ch ngang ®Õn ®Þa vËt vµ kÝch th­íc ®Þa vËt dïng ®Ó ph©n tÝch tû mû.

Toµn bé sè liÖu thu ®­îc ghi trªn b¨ng tõ cïng víi thêi gian thùc sÏ ®­îc hiÖu chØnh theo thêi gian thùc vµ m¸y ghi in trªn giÊy. Do ®ã cã thÓ dïng ®Ó ph©n tÝch chÝnh x¸c.

Tãm l¹i, m¸y SONA ®o vÏ tù ®éng kü thuËt sè(MAPS) cã thÓ tù ®éng hiÖu chØnh kho¶ng c¸ch nghiªng, hiÖu chØnh theo tèc ®é, ®­a lªn tû lÖ ngang vµ däc 1:1, do ®ã cã thÓ khö mäi sai lÖch trªn b¶n vÏ, vµ cã thÓ tù ®éng xö lý ®é phñ cña kÕt qu¶ bªn tr¸i vµ bªn ph¶i, vµ tiÕp biªn thµnh 1 b¶n ®å ®Þa h×nh sãng ©m ®¸y biÓn hoµn chØnh. M¸y cßn ghi l¹i giê, ngµy, th¸ng, n¨m, thø tù c¸c lÇn ®o, kÝ kiÖu ®iÓm, vÞ trÝ tµu ®o. Mäi sè liÖu ®· xö lý ®Òu ®­îc ghi trªn b¨ng tõ ®Ó xö lý sau nµy. V× vËy MAPS ®· n©ng cao møc ®é tù ®éng ho¸, thùc hiÖn 1 khèi l­îng ®o vÏ lín vµ cho phÐp tiÕp biªn c¸c kÕt qu¶ ®o.
3.3. HÖ thèng ®o s©u b»ng nhiÒu chïm tia

HÖ thèng ®o s©u b»ng nhiÒu chïm tia ®­îc ph¸t triÓn trªn c¬ së m¸y ®o s©u håi ©m. Tõ h×nh vÏ cã thÓ thÊy, hÖ thèng ®o s©u b»ng nhiÒu chïm tia víi mét lÇn ®o, cho kÕt qu¶ ®é s©u cña hµng chôc, thËm chÝ hµng tr¨m ®iÓm trong mÆt b»ng h­íng ®o theo ph­¬ng th¼ng ®øng. Do ®ã hÖ thèng ®o s©u b»ng nhiÒu chïm tia cã ®Æc tr­ng næi bËt lµ ®o chÝnh x¸c vµ ®o nhanh, vÏ chÝnh x¸c ®Þa h×nh ®¸y biÓn theo tuyÕn ®o. NÕu so víi m¸y ®o s©u håi ©m b»ng chïm tia ®¬n, nã cã ­u ®iÓm lµ ®o ®­îc ph¹m vi réng, hiÖu suÊt cao h¬n nhiÒu. Nã dïng hÖ thèng ®Þnh vÞ vÖ tinh, hÖ thèng ®Þnh vÞ v« tuyÕn ®iÖn... vµ nã cã hÖ thèng khèng chÕ tù ®éng ®o vÏ b¶n ®å ®Þa h×nh ®¸y biÓn võa nhanh võa tèt.

Nh­ h×nh 3- 11(a) chïm tia ®¬n cña hÖ thèng m¸y ph¸t, chïm tia ®ã vu«ng gãc víi ®­êng ®i, cã gãc më lµ 120⁰(thùc tÕ lµ 180⁰), gãc víi h­íng tµu ®i lµ 3⁰.

M¸y thu ph¸t cña hÖ thèng ®ã cã c¸c tia sãng ®Òu ®Æn, vu«ng gãc víi h­íng ®o trong mÆt b»ng ®o, víi gãc më lµ 120⁰, cã 25 chïm tia sãng ©m ph¸t ra vµ thu vÒ gãc kÑp cña mçi chïm tia sãng lµ 2.4⁰  5⁰

M¸y ph¸t sãng siªu ©m cø c¸ch 1 gi©y l¹i ph¸t xuèng ®¸y n­íc 1 lÇn cã tÇn sè lµ 100KHz, tõ ®¸y n­íc sãng ph¶n håi ®­îc thu l¹i b»ng hÖ thèng thu nhiÒu chïm tia sãng tõ 25 ®iÓm trªn ®¸y biÓn, gi¸ trÞ vÞ trÝ vµ ®é s©u cña chóng ®­îc tÝnh theo c«ng thøc (h×nh 3- 12):

Trong ®ã:

_i: lµ gãc kÑp lín nhÊt cña chïm tia sãng i víi ®­êng vu«ng gãc.

G: tèc ®é ©m thanh trong n­íc

t: thêi gian khi ph¸t sãng ©m thanh ®Õn khi chïm tia sãng i thu ®­îc.

x_i: kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm ®o s©u ®Õn ®­êng d©y däi ®i qua m¸y ®o.

H_i: ®é s©u tõ m¸y ®o ®Õn ®¸y n­íc cña chïm tia sãng i.

HÖ thèng ®o s©u b»ng nhiÒu chïm tia sãng do Trung Quèc s¶n xuÊt cã thiÕt kÕ ®Ó ®o ®é s©u lµ 200m, ®é réng phñ trïm lªn mÆt ®Êt theo chiÒu vu«ng gãc víi tuyÕn ®o lµ:

2 x₁₂ = 2H₀. tg₁₂ = 2×200×tg60⁰  680m.

ë ®©y H₀ lµ ®é s©u cña ®iÓm O khi chïm tia sãng trªn h­íng ®o, chän lµ 200m, x_12­ lµ kho¶ng c¸ch ë ®iÓm 12 khi chïm tia ph¸t ra tõ m¸y ®o s©u di chuyÓn theo chiÒu vu«ng gãc, ₁₂ lµ gãc nghiªng lín nhÊt cña chïm tia biªn ph¸t ®i tõ m¸y ®o s©u ®Õn ph­¬ng th¼ng ®øng, ®­¬ng nhiªn ë vïng n­íc c¹n th× vïng phñ trïm hÑp l¹i, kho¶ng phñ trïm x vµ chiÒu s©u H cã quan hÖ theo c«ng thøc

x  3.4H (m)

HÖ thèng ®o s©u b»ng nhiÒu chïm tia sãng cña n­íc ngoµi, nh­ h·ng BOSUN cña Mü ®­îc dïng réng r·i trªn thÕ giíi. HÖ thèng BOSUN lµm viÖc víi ®é s©u lµ 240m, chiÒu ngang phñ trïm gÊp 2.6 lÇn ®é s©u, sè chïm tia sãng lµ 21, tÇn sè lµm viÖc lµ 86KHz. ThiÕt bÞ xö lý sè liÖu ghi chÐp gåm cã m¸y in, m¸y ghi b¨ng tõ, èng ng¾m sãng. ë trªn bê cã thÓ tÝnh to¸n xö lý vµ vÏ ®­îc b¶n ®å, hÖ thèng nµy thÝch hîp khi ®o ven biÓn. HÖ thèng HASUN lµm viÖc ë ®é s©u 45 – 11 000m, ®é trïm phñ ngang tíi 42⁰, kho¶ng 0.8 lÇn ®é s©u, m¸y cã 16 chïm tia sãng, ®é réng mçi chïm tia sãng lµ 2.7⁰, tÇn sè lµm viÖc lµ 12.158KHz. HÖ thèng xö lý sè liÖu ghi ®­îc vÒ c¬ b¶n gièng nh­ hÖ thèng BOSUN, nh­ng cã thÓ vÏ ngay ®­îc b¶n ®å ®Þa h×nh ®¸y biÓn trªn tµu ®o. Trong kÕ ho¹ch ®o b¶n ®å ®Þa h×nh ®¸y biÓn víi ®é chÝnh x¸c cao ë NhËt B¶n, m¸y ®o s©u b»ng nhiÒu chïm tia sãng d¶i hÑp cã thÓ ®Æt ngay ë trªn tµu. (b¶ng 3- 1).