CHƯƠng 1 khái quáT ĐẶC ĐIỂM ĐỊa lý TỰ nhiên và XÃ HỘi vị trí địa lý

Chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của gió khô nóng, trong khoảng thời gian từ tháng II đến tháng X ở những vùng thấp nhiệt độ tối cao tuyệt đối đều lớn hơn 35C. Đại lượng này có thể lớn hơn 40C vào các tháng VI, VII ở Tuyên Hoá, thậm chí từ tháng IV đến tháng IX ở Đồng Hới. Giá trị nhiệt độ tối cao tuyệt đối quan trắc được là 42,2C vào tháng V (bảng 1.9).

4. 
   Trong mùa đông (XII-II), nhiệt độ tối thấp tuyệt đối ở những vùng thấp của Quảng Bình đều nhỏ hơn 10C, nhưng vẫn lớn hơn 5C. Như vậy, ở những vùng thấp không có khả năng xảy ra sương muối (bảng 1.10).
   
5. 
   Bảng 1.7: Nhiệt độ không khí cao nhất trung bình tháng và năm (C)
   

Tháng Tr¹m	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	N¨m
Tuyªn Hãa	21.5	22.4	25.7	30.4	33.5	33.5	33.8	32.9	30.8	27.8	24.4	22.0	28.2
Ba §ån	21.3	21.9	24.8	28.5	32.0	33.5	33.9	32.9	30.8	28.0	25.0	22.4	27.9
§ång Híi	21.5	21.9	24.6	28.4	32.3	33.6	33.9	32.9	30.7	27.9	25.2	22.6	28.0

Tháng Trạm	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Năm
Tuyên Hóa	15.4	16.8	18.8	21.6	24.1	25.5	25.8	25.0	23.5	21.5	18.8	16.2	21.1
Ba Đồn	16.1	17.2	19.6	22.2	24.8	26.0	26.2	25.7	24.3	22.3	19.7	17.1	21.8
Đồng Hới	16.2	17.2	19.4	22.1	24.7	26.3	26.3	25.7	24.0	22.2	19.9	17.3	21.8

Tháng Trạm	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Năm
Tuyên Hóa	39.9 1973	36.2 1973	38.4 1979	39.81983	39.4NN	40.0 1977	40.1 1977	38.2 1977	36.9 1964	35.1 1969	33.9 1962	32.9 1977	40.1 VII/1977
Ba Đồn	34.2 1973	35.6 1979	37.5 1962	39.9 1980	40.1 1983	40.1 1977	40.0 1977	39.6 1977	37.0 1983	35.3 1968	32.8 1962	32.5 1972	40.1 NN
Đồng Hới	34.7 1919	37.2 1933	39.8 1958	41.2 1934	42.2 1914	41.8 1912	40.9 1912	41.5 1914	40.9 1915	37.4 1923	35.0 1930	29.6 1926	42.2 V/1914

Bảng 1.10: Nhiệt độ không khí thấp nhất tuyệt đối tháng và năm (C)

Tháng Trạm	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Năm
Tuyên Hóa	5.9 1963	8.5 1964	9.3 1977	12.4 1969	18.1 1971	19.3 1976	21.4 1965	21.6 NN	17.1 1970	14.9 1970	10.3 1975	6.0 1975	5.9 I/1963
Ba Đồn	7.9 1983	9.1 1964	11.1 NN	13.4 1969	18.1 1984	20.4 NN	21.7 1964	21.3 1980	18.0 1970	16.2 NN	12.3 1962	7.6 1975	7.6 XII/1975
Đồng Hới	7.7 1917	8.0 1911	8.0 1986	11.7 1925	15.1 1917	19.2 1967	20.5 1910	19.9 1956	17.8 1970	14.6 1958	12.3 1928	7.8 1975	7.7 I/1917

Quảng Bình có lượng mưa khá dồi dào và phân bố trên lãnh thổ phụ thuộc vào điều kiện địa hình, cụ thể vào sự phân bố của các dãy núi so với hướng hoàn lưu chung của khu vực. Tổng lượng mưa năm dao động trong khoảng 1.600-2.800mm (bảng 1.11); song đại bộ phận lãnh thổ có lượng mưa năm đạt 2.000-2.700mm.

Các khu vực nằm phía trước hoặc trên các sườn đón gió mùa Đông Bắc có lượng mưa năm lớn, đạt 2.500-2.800mm. Đó là các khu vực vùng núi ở phía Tây của tỉnh (Tây Bắc đến Tây Nam). Theo các số liệu đo đạc hiện có lượng mưa năm đạt giá trị cao nhất ở Hướng Hoá là 2.715mm.

Các khu vực nằm khuất ở phía Tây Nam của các dãy núi hoặc trong các thung lũng kín gió có lượng mưa năm thấp. Ở Quảng Bình khu vực vùng thấp nằm ở phía Tây Nam của dãy Hoành Sơn thuộc huyện Quảng Trạch có lượng mưa năm thấp nhất tỉnh: Quảng Phú -1.683mm/năm, Quảng Lưu -1.892mm/năm và Roòn -1.898mm/năm. Ngoài ra, trong một số thung lũng, vùng trũng kín gió như Troóc có lượng mưa năm thấp hơn 2.000mm.

6. 
   Kiểu mùa mưa kéo dài liên tục từ hè sang đông, trong khoảng 7-8 tháng (V-XI hoặc XII) có ở trên phần lớn lãnh thổ của tỉnh, đó là các khu vực vùng đồi núi ở phía Bắc, Tây Bắc, Tây, Tây Nam của tỉnh. Kiểu mùa mưa ít không liên tục, bắt đầu vào tháng V, kết thúc vào tháng XI hoặc tháng XII nhưng bị ngắt quãng từ 1 đến 2 tháng vào giữa mùa hè (tháng VII hoặc tháng VI-VII) do ảnh hưởng của hiệu ứng phơn với gió mùa Tây Nam; kiểu mùa ít mưa này quan sát thấy ở các khu vực còn lại là những vùng thấp ở phía Đông của tỉnh (hình 1.2).
   

TT	Tháng Trạm	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Năm
1	Hướng hóa	93.8	56.5	48.7	95.8	190.6	167.4	125.1	244.1	565.6	792.3	237.1	98.4	2715.4
2	Thanh Lạng	63.0	55.2	79.7	127.1	194.0	167.8	93.9	276.5	646.5	497.6	216.6	78.7	2496.8
3	Tân Lâm	49.4	28.9	38.9	53.7	125.4	128.7	168.4	218.0	678.7	703.2	337.4	87.7	2618.3
4	Roòn	37.6	22.9	23.8	42.3	95.2	110.2	76.0	208.0	400.5	571.6	245.0	65.1	1898.2
5	Cao Hóa	39.8	27.5	38.7	62.7	132.4	161.7	121.7	224.1	584.6	660.5	140.2	42.0	2235.7
6	Quảng Phú	31.0	33.3	23.6	58.0	104.8	86.0	76.5	195.8	408.6	410.0	155.1	100.2	1682.9
7	Đồng Tâm	46.0	39.9	42.6	87.3	198.1	152.4	138.2	279.1	523.9	700.0	216.7	88.8	2512.9
8	Tuyên Hóa	49.6	39.7	50.0	66.3	166.0	140.9	159.5	231.5	452.5	663.0	224.9	87.4	2331.3
9	Quảng Lưu	27.5	35.7	38.2	56.4	118.9	81.0	102.7	223.8	409.7	521.2	189.9	86.9	1891.7
10	Tân Sum	64.5	55.4	57.6	131.8	209.7	189.9	124.9	288.8	497.6	573.1	212.2	67.9	2473.6
11	Mai Hóa	45.0	33.6	41.4	62.5	123.5	129.8	114.7	218.5	418.0	664.6	230.7	59.7	2142.0
12	Ba Đồn	50.0	36.0	38.3	46.4	108.4	94.8	70.6	170.4	415.4	633.7	276.3	103.7	2044.1
13	Quảng Tiến	38.6	40.6	39.8	55.2	144.7	108.0	123.6	128.3	579.1	576.4	215.2	82.8	2132.3
14	Tân Mỹ	61.1	40.3	40.2	54.9	121.6	104.7	64.5	183.1	401.4	673.5	326.8	111.4	2183.5
15	Minh Hóa	48.8	46.9	47.6	87.5	171.8	152.8	123.2	243.8	501.1	526.8	216.9	86.8	2254.0
16	Troóc	29.5	32.3	41.5	73.2	148.4	116.4	83.2	186.1	390.7	525.2	212.7	75.7	1914.9
17	Hưng Trạch	43.0	74.2	49.2	85.4	164.2	113.7	83.3	223.4	520.2	647.0	308.8	165.6	2478.0
18	Cự Nẫm	65.2	54.1	42.4	61.4	153.9	111.4	93.8	169.2	431.7	688.0	369.2	117.3	2357.4
19	Đồng Hới	57.1	43.4	42.8	53.2	118.8	83.5	71.8	167.4	463.2	665.4	351.8	124.5	2242.8
20	NT Việt Trung	47.2	45.9	50.5	60.4	130.8	103.8	66.5	181.4	391.0	645.4	347.7	118.2	2188.8
21	Lương Yến	50.4	42.7	51.5	74.8	51.4	60.9	113.7	82.0	462.8	632.4	310.5	133.1	2066.2
22	Tân Ninh	49.7	47.7	41.3	37.3	106.7	138.0	68.5	104.5	363.5	655.8	379.5	165.0	2157.5
23	Tám Lu	62.1	49.7	56.3	79.0	187.8	141.9	179.9	212.2	484.6	624.9	358.4	184.9	2621.7
24	Lệ Thủy	60.9	40.4	40.8	53.8	107.4	102.7	86.0	158.0	407.6	688.8	401.2	150.2	2297.6
25	Cẩm Lý	59.7	32.6	50.1	65.6	154.7	96.0	68.8	163.3	412.4	689.4	423.3	117.1	2332.9
26	Phan Xá	61.8	38.0	30.5	44.9	132.2	100.2	122.7	112.7	381.3	780.1	440.5	143.7	2388.5
27	Kiến Giang	79.9	52.3	55.2	74.5	160.3	111.8	102.6	192.6	464.1	730.9	455.7	178.2	2658.2

Bảng 1.12: Lượng mưa các thời kỳ mưa (mm)

TT	Tháng Trạm	Mùa mưa (RMM)			Bốn tháng mưa lớn nhất				Năm (RN)
		Thời kỳ	Lượng mưa (mm)	So với RN (%)	Thời kỳ	Lượng mưa	So với RN (%)	So với RMM (%)
1	Hướng Hóa	V-XI	2322.2	85.5	VIII-XI	1839.1	67.7	79.2	2715.4
2	Thanh Lạng	IV-VI	2126.1	85.2	VIII-XI	1637.2	65.6	77.0	2496.8
3	Tân Lâm	V-XI	2359.8	90.1	VIII-XI	1937.3	74.0	82.1	2618.3
4	Roòn	VI,VIII-XI	1535.3	80.9	VIII-XI	1425.1	75.1	92.8	1898.2
5	Cao Hóa	V-XI	2025.2	90.6	VIII-XI	1609.4	72.0	79.5	2235.7
6	Quảng Phú	V,VIII-XII	1374.5	81.7	VIII-XI	1169.5	69.5	85.1	1682.9
7	Đồng Tâm	V-XI	2208.4	87.9	VIII-XI	1719.7	68.4	77.9	2512.9
8	Tuyên Hóa	V-XI	2038.3	87.4	VIII-XI	1571.9	67.4	77.2	2331.3
9	Quảng Lưu	V,VII-XI	1566.2	82.8	VIII-XI	1344.6	71.1	85.9	1891.7
10	Tân Sum	IV-XI	2096.2	84.7	VIII-XI	1571.7	63.5	75.0	2473.6
11	Mai Hóa	V-XI	1899.8	88.7	VIII-XI	1531.8	71.5	80.6	2142.0
12	Ba Đồn	V,VIII-XII	1707.9	83.6	VIII-XI	1495.8	73.2	87.6	2044.1
13	Quảng Tiến	V-XI	1875.3	87.9	VIII-XI	1499.0	70.3	79.9	2132.3
14	Tân Mỹ	V,VI,VIII-XII	1922.5	88.0	VIII-XI	1584.8	72.6	82.4	2183.5
15	Minh Hóa	V-XI	1936.4	85.9	VIII-XI	1488.6	66.0	76.9	2254.0
16	Troóc	V,VI,VIII-XI	1579.5	82.5	VIII-XI	1314.7	68.7	83.2	1914.9
17	Hưng Trạch	V,VI,VIII-XII	2142.9	86.5	VIII-XI	1699.4	68.6	79.3	2478.0
18	Cự Nẫm	V,VI,VIII-XII	2040.7	86.6	VIII-XI	1658.1	70.3	81.2	2357.4
19	Đồng Hới	V,VIII-XII	1891.1	84.3	VIII-XI	1647.8	73.5	87.1	2242.8
20	NT Việt Trung	V,VI,VIII-XII	1918.3	87.6	VIII-XI	1565.5	71.5	81.6	2188.8
21	Lương Yến	VII,IX-XII	1652.5	80.0	IX-XII	1538.8	74.5	93.1	2066.2
22	Tân Ninh	V,VI,VIII-XII	1913.0	88.7	IX-XII	1563.8	72.5	81.7	2157.5
23	Tám Lu	V-XII	2374.6	90.6	VIII-XI	1680.1	64.1	70.8	2621.7
24	Lệ Thủy	V,VI,VIII-XII	2015.9	87.7	VIII-XI	1655.6	72.1	82.1	2297.6
25	Cẩm Ly	V,VIII-XII	1960.2	84.0	VIII-XI	1688.4	72.4	86.1	2332.9
26	Phan Xá	V-XII	2213.4	92.7	IX-XII	1745.6	73.1	78.9	2388.5
27	Kiến Giang	V-XII	2396.2	90.1	VIII-XI	1843.3	69.3	76.9	2658.2

Ngược lại với mùa mưa, mùa ít mưa trên đại bộ phận lãnh thổ dài 4-5 tháng; ở một số nơi là những vùng thấp ven biển huyện Quảng Trạch (Roòn, Quảng Phú, Quảng Lưu, Ba Đồn), Đồng Hới, Cẩm Ly, Troóc dài 6-7 tháng. Trong mùa ít mưa có một thời kỳ khô dài 3-4 tháng (I-IV) ở khu vực ven biển phía Đông, bằng hoặc dưới 2 tháng (II-III) ở các khu vực còn lại. Trong thời kỳ khô chỉ ở khu vực vùng thấp của huyện Quảng Trạch là Roòn và Quảng Phú có từ 1-2 tháng (II-III) có lượng mưa dưới 25mm.

Lượng mưa phân bố không đều trong mùa mưa cũng như trong năm. Trên toàn lãnh thổ của tỉnh, lượng mưa mùa mưa chiếm tới 80-93% tổng lượng mưa năm. Thời kỳ mưa lớn trong năm là mùa mưa chính ở Quảng Bình. Trên đại bộ phận lãnh thổ thời kỳ mưa lớn kéo dài 4 tháng (VIII-XI); riêng ở khu vực ven biển phía Nam của tỉnh là các tháng từ IX đến XII. Lượng mưa của thời kỳ mưa lớn nhất chiếm 64-75% tổng lượng mưa năm và chiếm khoảng 75-93% lượng mưa của mùa mưa. Hai tháng mưa lớn nhất trong năm là các tháng IX và X, trừ một số nơi ở khu vực ven biển phía Nam của tỉnh là hai tháng X, XI (bảng 1.12).

b) Tính biến động của lượng mưa

Trong số các đặc trưng khí hậu thì mưa là đặc trưng có tính biến động mạnh mẽ nhất. Để đánh giá mức độ biến động của lượng mưa tháng và năm cần căn cứ vào hệ số biến động Cv. Kết quả tính toán hệ số biến động Cv được trình bày ở bảng 1.13.

Lượng mưa năm, nhìn chung trên toàn tỉnh biến động không nhiều. Hệ số biến động Cv của lượng mưa năm dao động trong khoảng 0,19-0,29. Như vậy, ta có thể thấy rằng, tính trung bình thì lượng mưa hàng năm dao động xung quanh trị số trung bình nhiều năm khoảng 19-29%.

Tuy nhiên, lượng mưa tháng lại biến động nhiều hơn khá nhiều. Hệ số Cv của lượng mưa tháng dao động trong khoảng 0,50-0,90, tháng VII có hệ số Cv lớn nhất đạt tới 0,90-1,20. Ngoài ra, ở một số nơi vào một vài tháng khác trong mùa ít mưa hệ số Cv cũng có thể đạt trên dưới 1,0.

TT	Tháng Tr¹m	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	N¨m
1	Roòn	1.03	1.05	1.23	0.97	0.84	0.81	1.16	0.80	0.74	0.59	0.75	0.93	0.29
2	Đồng Tâm	0.47	0.63	0.71	0.69	0.60	0.84	0.97	0.63	0.65	0.55	0.62	0.65	0.22
3	Tuyên Hóa	0.49	0.58	0.74	0.76	0.75	0.96	1.20	0.74	0.64	0.53	0.74	0.74	0.22
4	Mai Hóa	0.62	0.68	0.71	0.86	0.49	1.03	0.08	0.65	0.68	0.48	0.63	0.67	0.20
5	Ba Đồn	0.50	0.65	0.78	0.87	0.78	0.88	1.28	0.80	0.71	0.53	0.66	0.82	0.23
6	Tân Mỹ	0.49	0.74	0.78	0.83	0.80	1.21	1.18	0.79	0.55	0.57	0.78	0.68	0.27
7	Minh Hóa	0.52	0.70	0.64	0.87	0.69	0.79	0.93	0.63	0.73	0.56	0.70	0.67	0.22
8	Troóc	0.93	0.73	0.76	0.85	0.58	0.88	1.10	0.70	0.58	0.63	0.72	0.70	0.29
9	Cự Nẫm	0.62	1.03	0.94	0.75	0.57	0.69	1.21	0.85	0.72	0.32	0.59	0.72	0.19
10	Đồng Hới	0.52	0.63	0.81	0.94	0.88	0.84	1.17	0.69	0.64	0.49	0.63	0.62	0.20
11	NT Việt Trung	0.81	0.77	0.96	0.95	0.88	0.86	1.18	0.77	0.67	0.55	0.75	0.98	0.20
12	Lệ Thủy	0.61	0.63	0.76	0.90	0.73	0.80	1.17	0.89	0.60	0.50	0.69	0.57	0.22
13	Cẩm Ly	0.67	0.61	0.91	0.94	0.59	0.75	1.00	0.64	0.69	0.55	0.62	0.56	0.23
14	Kiến Giang	0.58	0.64	0.74	0.75	0.59	0.68	0.99	0.85	0.64	0.49	0.57	0.65	0.18