TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN KT-XH THEO VÙNG

2.2. Các thành tựu về xoá đói giảm nghèo và tác động của GTNT đến đói nghèo và tăng trưởng kinh tế

Ngày 30/1/2011, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 09/2011/QĐ-TTg về quy định chuẩn hộ nghèo, hộ cận nghèo áp dụng cho giai đoạn 2011-2015, cụ thể như sau:

- Hộ nghèo ở nông thôn là hộ có mức thu nhập bình quân từ 400.000 đồng/người/tháng (từ 4.800.000 đồng/người/năm) trở xuống.

- Hộ nghèo ở thành thị là hộ có mức thu nhập bình quân từ 500.000 đồng/người/tháng (từ 6.000.000 đồng/người/năm) trở xuống.

- Hộ cận nghèo ở nông thôn là hộ có mức thu nhập bình quân từ 401.000 đồng đến 520.000 đồng/người/tháng.

- Hộ cận nghèo ở thành thị là hộ có mức thu nhập bình quân từ 501.000 đồng đến 650.000 đồng/người/tháng.

Trước thời điểm ngày 30/1/2011, có 2 nguồn chính về số liệu nghèo đói: từ Bộ Lao động Thương binh xã hội (MOLISA) và Tổng cục Thống kê (GSO).

Theo Bộ Lao động Thương binh xã hội (MOLISA), tỷ lệ hộ nghèo được tính theo thu nhập bình quân 1 người 1 tháng theo chuẩn nghèo của Chính phủ, giai đoạn 2006-2010 là 200.000đ/người-tháng ở khu vực nông thôn và 260.000đ/người - tháng ở khu vực thành thị. Việc điều tra tỷ lệ hộ nghèo được tiến hành theo từng tháng, quý và năm từ cấp xã với mẫu điều tra thống nhất trên phạm vi cả nước.

Tổng cục Thống kê (GSO), tỷ lệ nghèo đói được tính theo mức chi tiêu bình quân 1 người 1 tháng với chuẩn nghèo chung của Ngân hàng thế giới. Việc điều tra tiến hành điều tra mẫu các hộ gia đình trên phạm vi cả nước. Với các mốc năm 1993, 1998 và điều tra mức sống hộ gia đình năm 2002, 2004, 2006. Từ năm 2002 việc điều tra mức sống hộ gia đình sẽ được tiến hành 2 năm 1 lần. Chuẩn nghèo chung theo số liệu của Tổng cục Thống kê năm 1998 là 149.000đ người/ tháng, năm 2002 là 160.000đ người/ tháng, năm 2004 là 173.000đ người/ tháng và năm 2006 là 213.000đ người/ tháng.

Việc phân tích sẽ được tiến hành trên cơ sở số liệu của các cuộc tổng điều tra do Tổng cục Thống kê và các tỉnh cung cấp để tập hợp, phân tích theo 6 vùng trong

• 
  Phát triển sản xuất, nâng cao mức sống cho các hộ dân tộc thiểu số;
  
• 
  Phát triển cơ sở hạ tầng;
  
• 
  Phát triển các dịch vụ công cộng địa phương thiết yếu như điện, trường học, trạm y tế, nước sạch;
  
• 
  Nâng cao đời sống văn hóa.
  

Mục tiêu tổng quát của Chương trình 135 giai đoạn II (2006-2010):

• 
  Tạo chuyển biến nhanh về sản xuất
  
• 
  Thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất gắn với thị trường.
  
• 
  Cải thiện nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân.
  
• 
  Giảm khoảng cách phát triển giữa các dân tộc và giữa các vùng trong cả nước.
  
• 
  Đến năm 2010: Trên địa bàn không có hộ đói, giảm hộ nghèo xuống còn dưới 30%.
  

Năm 2006, Chính phủ phê duyệt Chương trình 135 giai đoạn 2006-2010 (giai đoạn 2) với 1.644 xã đặc biệt khó khăn, biên giới và xã an toàn khu của 45 tỉnh.

Bảng 1.3. Các xã đặc biệt khó khăn thuộc chư­ơng trình 135 giai đoạn II

TT	Tiểu vùng	Tổng số xã	Số xã đặc biệt khó khăn	Tỷ lệ xã khó khăn(%)	% xã khó khăn so với tổng số xã
1	Trung du MNP Bắc	2.283	864	53	38%
2	Đông BSH	1.955	30	2	2%
3	BTB và DNTB	2.489	399	24	16%
4	Tây Nguyên	598	166	10	28%
5	Đông Nam Bộ	490	35	2	7%
6	ĐBSCL	1.306	150	9	12%
	Tổng số	9.121	1.644	100	18%

Nguồn: Quyết định số 164/2006/QĐ-TTg ngày 11/07/2006, về việc phê duyệt danh sách xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, xã an toàn khu vào diện đầu tư Chương trình phát triển kinh tế - xã hội các xã đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc và miền núi giai đoạn 2006 – 2010 (Chương trình 135 giai đoạn II) và tính toán của Tư vấn.

Đến nay những thành quả của chương trình 135 đem lại là rất lớn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo, đem lại bộ mặt hoàn toàn mới cho vùng nông thôn miền núi, vùng sâu, vùng đồng bào dân tộc, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn.

Tháng 5/2002, Chính phủ Việt Nam đã thông qua một loạt mục tiêu phát triển trong Chiến lược toàn diện về tăng trưởng và xoá đói giảm nghèo (CPRGS). Một trong những chỉ tiêu đặt ra đó là đảm bảo phát triển cơ sở hạ tầng cho người nghèo. Các chính sách, giải pháp, liên quan đến GTNT được đặt ra trong Chiến lược tăng trưởng toàn diện và xoá đói giảm nghèo như sau:

• 
  Đến năm 2005 bảo đảm có đường ô tô đến các trung tâm xã, cụm xã, riêng đối với các tỉnh miền núi làm đường cho xe cơ giới vừa và nhỏ về tới trung tâm xã, cụm xã; nơi có địa hình khó khăn ban đầu mở dường cho xe ngựa thồ sau đó mở rộng tiếp cho ô tô; bảo đảm 30 % mặt đường được bê tông hoá, 70% đường GTNT đi lại được quanh năm; xoá bỏ 80% cầu khỉ khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
  
• 
  Từng bước sử dụng phương tiện vận tải công cộng phục vụ vận chuyển hàng hoá và hành khách khu vực nông thôn, khu vực đói nghèo
  

Năm 2009 bắt đầu triển khai thực hiện nghị quyết 30a/2008/NQ-CP ngày 27/12/2008 của Chính phủ về Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 61 huyện nghèo (gọi tắt là Nghị quyết 30a). Chương trình này thực hiện trong thời gian dài (12 năm), lồng ghép rất nhiều chương trình, dự án khác nhau.

Sau hơn một năm triển khai Nghị quyết và qua kiểm tra ở một số địa phương, việc hỗ trợ làm nhà ở cho hộ nghèo được các huyện tổ chức thực hiện nghiêm túc. Diện tích bình quân từ 30-40 m² trở lên, nhà đạt mức trung bình hoặc cao hơn nhà ở của cộng đồng dân cư sinh sống. Tổng số lượng nhà ở cần hỗ trợ trên địa bàn 61 huyện nghèo là: 77.311 căn. Với kinh phí hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước, vốn tín dụng ưu đãi, hỗ trợ của doanh nghiệp, Quỹ vì người nghèo các địa phương và đóng góp của họ hàng, dòng tộc hộ nghèo, đến 30/11/2009, các huyện đã khởi công xây dựng 59.731 căn (đạt 77,26 % kế hoạch). Đặc biệt, các doanh nghiệp đã bám sát chỉ đạo của Chính phủ về nội dung hỗ trợ huyện nghèo, tập trung vào các lĩnh vực chủ yếu: hỗ trợ các địa phương xoá nhà dột nát với tổng số tiền là 419 tỷ đồng, mức hỗ trợ thấp nhất là 3 triệu đồng, cao nhất là 41 triệu đồng và phổ biến ở mức 5-7 triệu đồng/nhà; xây dựng trường học, nhà bán trú dân nuôi, hỗ trợ học bổng cho học sinh, sinh viên; đào tạo nghề; đầu tư cơ sở y tế và hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng xã hội…
(5) Thành tựu đạt được

Với quyết tâm của Chính phủ bằng việc thực hiện các chương trình, chiến lược nêu trên và trong vòng 20 năm qua của tiến trình đổi mới, nhờ Chính phủ thực hiện được những cơ chế chính sách phù hợp với thực tiễn nước ta, xoá đói giảm nghèo đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, có ý nghĩa to lớn cả về kinh tế, chính trị xã hội và an ninh quốc phòng. Thành tựu giảm nghèo của Việt Nam là một trong những thành công nhất trong phát triển kinh tế nhiều năm qua. Theo kết quả điều tra của Tổng cục thống kê, thì một nửa thập kỷ trước, 58% dân số của Việt Nam nằm dưới mức nghèo đói, song đến năm 2004 giảm xuống chỉ còn 19,5% và 2008 còn 14,5% dự kiến năm 2010 chỉ còn 9,5% và trong 6 vùng có 2 vùng có tỷ lệ hộ nghèo dưới 10% (ĐBSH và ĐNB); có 2 vùng có tỷ lệ hộ nghèo trên 20% và có 2 vùng có tỷ lệ hộ nghèo dưới 20%.

Bảng 1.4a. Tỷ lệ nghèo theo vùng

Bảng 1.4b. Tỷ lệ nghèo theo vùng

Đối chiếu với các chỉ tiêu về GTNT đặt ra trong Chiến lược toàn diện về tăng trưởng và xoá đói giảm nghèo thì đến 2010, tất cả các chỉ tiêu chúng ta chưa đạt được. Mặc dù GTNT đã được phát triển mạnh, số xã chưa có đường đến trung tâm xã đã giảm từ hơn 220 xã năm 2005 xuống còn 149 xã như hiện nay, tuy vậy quy mô các trục đường giao thông nông thôn còn thấp, chất lượng đường còn kém không đáp ứng được các yêu cầu phục vụ phát triển kinh tế xã hội, sản xuất nông nghiệp theo tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn. Bên cạnh đó, công tác bảo trì hệ thống đường giao thông nông thôn hầu như chưa được quan tâm và không được bố trí vốn hàng năm khiến đường mau chóng xuống cấp và hư hỏng nặng. Vì vậy, việc làm đường GTNT trong thời gian tới là rất lớn và rất cần thiết; đầu tư và quản lý GTNT hiệu quả hơn nữa là một đầu vào quan trọng để đạt được các mục tiêu phát triển nông thôn và xoá đói giảm nghèo của Chính phủ.