CHỦ giảNG: Tiến sĩ Thái Lễ Húc Giảng ngày: 15/02 23/02/2005 ĐƯỜng đẾn hạnh phúC

CHÁNH VĂN “ĐỆ TỬ QUY”

(Lý Dục Tú Phu Tử)

-------------------------

1. Đệ Tử Quy, thánh nhân huấn:

Thủ “Hiếu”, “Đễ”, thứ “Cẩn”, “Tín”.

“Phiếm ái chúng”, “Nhi thân nhân”,

“Hữu dư lực, tắc học văn”.

***

ĐỆ NHẤT

Phụ mẫu mạng, hành vật lãn.

Phụ mẫu giáo, tu kính thính;

Phụ mẫu trách, tu thuận thừa.

3. Đông tắc ôn, hạ tắc sảnh;

Thần tắc tỉnh, hôn tắc định,

Xuất tất cáo, phản tất diện;

Cư hữu thường, nghiệp vô biến.

(Lý Dục Tú Phu Tử)

-------------------------

1 Đệ tử quy, Thánh nhân dạy:

Trước “Hiếu”, “Đễ”, sau “Cẩn”, “Tín”.

“Thương chúng sanh”, “Gần người nhân”;

“Có dư sức, thì học văn”.

***

CHƯƠNG I

4. Sự tuy tiểu, vật thiện vi,

Cẩu thiện vi, tử đạo khuy.

Vật tuy tiểu, vật tư tàng;

Cẩu tư tàng, thân tâm thương.

5 Thân sở háo, lực vi cụ;

Thân sở ố, cẩn vi khứ.

Thân hữu thương, di thân ưu;

Đức hữu thương, di thân tu.

Thân ái ngã, hiếu hà nan;

Thân tăng ngã, hiếu phương hiền.

6 Thân hữu quá, gián sử canh;

Di ngô sắc, nhu ngô thanh.

Gián bất nhập, duyệt phục gián;

Hiệu khấp tùy, thát vô oán.

7 Thân hữu tật, dược tiên thường;

Trú dạ thị, bất ly sàng.

Táng tam niên, thường bi thiết;

Cư xứ biến, tửu nhục tuyệt.

Táng tận lễ, tế tận thành;

Sự tử giả, như sự sanh.

***

ĐỆ NHỊ

Huynh đệ mục, hiếu tại trung.

Tài vật khinh, oán hà sanh;

Ngôn ngữ nhẫn, phẫn tự mẫn.

9 Hoặc ẩm thực, hoặc tọa tẩu,

Trưởng giả tiên, ấu giả hậu.

Trưởng hô nhân, tức đại khiếu,

Nhân bất tại, kỷ tức đáo.

10 Xưng tôn trưởng, vật hô danh;

Đối tôn trưởng, vật hiện năng.

Lộ ngộ trưởng, tật xu ấp,

Trưởng vô ngôn, thoái cung lập.

Kỳ hạ mã, thừa hạ xa,

Quá do đãi, bách bộ dư.

11 Trưởng giả lập, ấu vật tọa,

Trưởng giả tọa, mạng nãi tọa.

CHƯƠNG II

LÀM NGƯỜI EM KHI RA NGOÀI

8 Anh thương em, em kính anh;

Anh em hòa, là hiếu kính.

Tiền của nhẹ, oán nào sanh;

Lời nhường nhịn, diệt oán hận.

9 Lúc ăn uống, ngồi hay đi,

Người lớn trước, người nhỏ sau.

Người lớn gọi, liền gọi thay,

Nếu không có, mình làm thay.

10 Kính người lớn, chớ gọi tên;

Trước người lớn, chớ khoe tài.

Gặp người lớn, ở trên đường, nhanh đến chào,

Người chưa nói, kính lui đứng.

Gặp người già, đang đi bộ, phải xuống ngựa,

phải xuống xe,

Đến thăm hỏi, đợi người đi, hơn trăm bước,

mới quay đi.

11 Người lớn đứng, nhỏ chớ ngồi,

Người lớn ngồi, cho phép ngồi, mới được ngồi.

Tôn trưởng tiền, thanh yếu đê,

Đê bất văn, khước phi nghi.

Tiến tất xu, thoái tất trì,

Vấn khởi đối, thị vật di.

Sự chư phụ, như sự phụ;

Sự chư huynh, như sự huynh.

***

“CẨN”

ĐỆ TAM

12 Triều khởi tảo, dạ miên trì;

Thần tất quán, kiêm thấu khẩu,

Tiện nịch hồi, tiếp tịnh thủ.

13 Quán tất chánh, nữu tất kết,

Miệt dữ lý, câu khẩn thiết.

Trí quán phục, hữu định vị,

Vật loạn đốn, chí ô uế.

14 Y quý khiết, bất quý hoa,

Thượng tuần phần, hạ xưng gia.

Đối ẩm thực, vật giản trạch;

Thực thích khả, vật quá tắc.

Trước người lớn, phải nói nhỏ,

Tiếng quá nhỏ, cũng không nên.

Gặp người lớn, đến phải nhanh, lui phải chậm,

Khi hỏi đáp, mắt nhìn thẳng.

Kính chú bác, như cha mẹ;

Anh em họ, như ruột thịt.

***

Niên phương thiểu, vật ẩm tửu,

Ẩm tửu túy, tối vi xú.

15 Bộ tùng dung, lập đoan chánh;

Ấp thâm viên, bái cung kính.

Vật tiễn vực, vật bả ỷ;

Vật ky cứ, vật diêu bệ.

16 Hoãn yết liêm, vật hữu thanh;

Khoan chuyển loan, vật xúc lăng;

Chấp hư khí, như chấp doanh;

Nhập hư thất, như hữu nhân.

Sự vật mang, mang đa thác;

Vật úy nan, vật khinh lược.

Đấu náo trường, tuyệt vật cận;

Tà phích sự, tuyệt vật vấn.

17 Tương nhập môn, vấn thục tồn;

Tương thượng đường, thanh tất dương.

Nhân vấn thùy, đối dĩ danh;

Ngô dữ ngã, bất phân minh.

Dụng vật nhân, tu minh cầu,

Thảnh bất vấn, tức vi thâu.

Tá nhân vật, cập thời hoàn,

Hậu hữu cấp, tá bất nan.

***

“TÍN”

ĐỆ TỨ

18 Phàm xuất ngôn, tín vi tiên;

Thoại thuyết đa, bất như thiểu;

Duy kỳ thị, vật nịch xảo.

Gian xảo ngữ, uế ô từ,

Thị tỉnh khí, thiết giới chi.

19 Kiến vị chân, vật khinh ngôn;

Tri vị đích, vật khinh truyền.

Sự phi nghi, vật khinh nặc,

Cẩu khinh nặc, tiến thoái thác.

Phàm đạo tự, trọng thả thư,

Vật cấp tật, vật mơ hồ.

Bỉ thuyết trường, thử thuyết đoản,

Bất quán kỷ, mạc nhàn quản.

20 Kiến nhân thiện, tức tư tề;

Tung khứ viễn, dĩ tiệm tê.

Kiến nhân ác, tức nội tỉnh;

Hữu tắc cải, vô gia cảnh.

CHƯƠNG IV

21 Duy đức học, duy tài nghệ,

Bất như nhân, đương tự lệ.

Nhược y phục, nhược ẩm thực,

Bất như nhân, vật sanh thích.

22 Văn quá nộ, văn dự lạc,

Tổn hữu lai, ích hữu khước.

Văn dự khủng, văn quá hân,

Trực lương sĩ, tiệm tương cận.

23 Vô tâm phi, danh vi thác;

Hữu tâm phi, danh vi ác.

Quá năng cải, quy ư vô,

Thảng yểm sức, tăng nhất cô.

***

ĐỆ NGŨ

Thiên đồng phúc, địa đồng tài.

25 Hành cao giả, danh tự cao;

Nhân sở trọng, phi mạo cao.

Tài đại giả, vọng tự đại,

Nhân sở phục, phi ngôn đại.

CHƯƠNG V

26 Kỷ hữu năng, vật tự tư;

Nhân sở năng, vật khinh tỉ.

Vật siểm phú, vật kiêu bần;

Vật yếm cố, vật hỷ tân.

Nhân bất nhàn, vật sự giảo;

Nhân bất an, vật thoại nhiễu.

27 Nhân hữu đoản, thiết mạc yết;

Nhân hữu tư, thiết mạc thuyết.

28 Đạo nhân thiện, tức thị thiện,

Nhân tri chi, dũ tư miễn.

Dương nhân ác, tức thị ác,

Tật chi thậm, họa thả tác.

Thiện tương khuyến, đức giai kiến;

Quá bất quy, đạo lưỡng khuy.

29 Phàm thủ dư, quý phân hiểu,

Dư nghi đa, thủ nghi thiểu.

Tương gia nhân, tiên vấn kỷ,

Kỷ bất dục, tức tốc dĩ.

Ân dục báo, oán dục vong;

Báo oán đoản, báo ân trường.

26 Mình có tài, chớ ích kỷ;

Người có tài, chớ chê bai.

Không nịnh giàu, chớ khinh nghèo;

Không ghét cũ, chớ thích mới.

Người không rảnh, chớ làm phiền;

Người không an, chớ nhiều lời.

27 Khuyết điểm người, đừng bơi móc;

Chuyện riêng người, chớ nói ra

28 Khen làm lành, đó là thiện,

Người khác biết, càng khích lệ.

Chê người ác, là việc ác,

Tổn hại nhiều, họa tự chuốc.

Cùng khuyến thiện, cùng lập đức;

Thấy bạn lỗi, phải khuyên bảo,

nếu không khuyên, thì cả hai, đều sai lầm

29 Cho hoặc nhận, phải rõ ràng;

Cho nên nhiều, nhận nên ít.

Đối đãi người, tự hỏi mình,

Mình không muốn, phải mau ngưng.

Ân phải báo, oán phải quên;

Báo oán ngắn, báo ân dài.

30 Đãi tỳ bộc, thân quý đoan,

Tuy quý đoan, từ như khoan.

Thế phục nhân, tâm bất nhiên,

Lý phục nhân, phương vô ngôn.

***

ĐỆ LỤC

Lưu tục chúng, nhân giả hy.

Quả nhân giả, nhân đa úy,

Ngôn bất húy, sắc bất mị.

Năng thân nhân, vô hạn hảo,

Đức nhật tiến, quá nhật thiểu.

Bất thân nhân, vô hạn hại,

Tiểu nhân tiến, bách sự hoại.

***

DƯ LỰC HỌC VĂN

ĐỆ THẤT

Trưởng phù hoa, thành hà nhân.

Đản lực hành, bất học văn;

Nhâm kỷ kiến, muội lý chân.

CHƯƠNG VI

CHƯƠNG VII

33 Đọc thư pháp, hữu tam đáo,

Tâm nhãn khẩu, tín giai yếu.

Phương độc thử, vật mộ bỉ,

Thử vị chung, bỉ vật khởi.

Khoan vi hạn, khẩn dụng công,

Công phu đáo, trệ tắc thông.

Tâm hữu nghi, tùy trát ký,

Tựu nhân vấn, cầu xác nghĩa.

34 Phòng thất thanh, tường bích tịnh,

Cơ án khiết, bút nghiên chánh,

Mặc ma biến, tâm bất đoan,

Tự bất kính, tâm tiên bệnh.

Liệt điển tịch, hữu định xứ;

Đọc khán tất, hoàn nguyên xứ.

Tuy hữu cấp, quyển thúc tề;

Hữu khuyết hoại, tựu bổ chi.

Phi Thánh thư, bính vật thị,